UKŁAD ODDECHOWY (zakres podstawowy) - KLASA 2 SZKOŁY ŚREDNIEJ, Notatki z Biologia

Pobierz UKŁAD ODDECHOWY (zakres podstawowy) - KLASA 2 SZKOŁY ŚREDNIEJ i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity!

BIOLOGIA – UKŁAD ODDECHOWY (KLASA 2)

1) BUDOWA UKŁADU ODDECHOWEGO:

 DROGI ODDECHOWE

• JAMA NOSOWA – podzielona na dwie części (przez przegrodę nosową), powietrze zostaje tam ogrzane i nawilżone (błona śluzowa jest bardzo dobrze unaczyniona i zawiera liczne gruczoły śluzowe), powietrze zostaje oczyszczone (dzięki włoskom znajdującym się na początku jamy nosowej i rzęskom nabłonka), odbierane są wrażenia węchowe (receptory).
• GARDŁO I KRTAŃ – (gardło) wspólny odcinek dróg oddechowych i przewodu pokarmowego; Łączy się z krtanią (zbudowana z 9 połączonych ze sobą chrząstek); umożliwia wydawanie dźwięków ( głośnia ); jedna z chrząstek ( nagłośnia ) zamyka wejście do krtani w czasie połykania posiłku tak aby ciało obce nie dostało się do płuc.
• TCHAWICA – (jej długość to ok. 10-15 cm.) jej rusztowaniem są chrząstki w kształcie podkowy (co daje elastyczność i zapobiega zapadaniu się jej ścian  drożność dróg oddechowych) o Transportuje powietrze do płuc o Wysłana jest nabłonkiem migawkowym z rzęskami. Tchawica rozgałęzia się na dwa oskrzela główne.
• OSKRZELA – (GŁÓWNE) – wnikają do płuc gdzie rozgałęziają się na coraz mniejsze oskrzela Oskrzela  oskrzelikioskrzeliki końcowe = DRZEWO OSKRZELOWE FUNKCJE: o Stanowi rusztowanie dla pęcherzyków płucnych o Doprowadzanie powietrza bogatego w tlen do pęcherzyków płucnych

o Usuwanie z płuc powietrza o wyższym stężeniu dwutlenku węgla  PŁUCA – to parzysty narząd (P – 3 płaty, L – 2 płaty bo serce) otoczony błoną – opłucną (składa się z 2 blaszek

• ściennej i trzewnej – między którymi znajduje się jama opłucnej wypełniona płynem surowiczym); składa się z ok. 300 mln pęcherzyków płucnych otoczonych gęstą siecią naczyń krwionośnych Pęcherzyki płucne: Zbudowane z jednowarstwowego nabłonka (nabłonka oddechowego)  Umożliwiają wymianę gazową tlenu i dwutlenku węgla na zasadzie dyfuzji Zwiększają powierzchnie płuc (większa ilość gazów zostanie wymieniona). 2) FUNCKJE UKŁADU ODDECHOWEGO: - wymiana gazowa (dzięki wentylacji płuc) – zapewnia energię niezbędną do funkcjonowania organizmu - oddychanie komórkowe (tlenowe) - dostarczanie komórkom tlenu i usunięcie dwutlenku węgla 3) NAGŁOŚNIA I GŁOŚNIA o NAGŁOŚNIA :  Część krtani  Odpowiada za zablokowanie dróg oddechowych podczas przełykania tak aby ciało obce nie znalazło się w płucach o GŁOŚNIA:  część krtani  znajdują się w niej fałdy głosowe, które drżą pod wpływem powietrza wydając dźwięk 4) WENTYLACJA PŁUC – wymiana powietrza w płucach, składająca się z rytmicznych wdechów i wydechów ( dzięki mięśniom oddechowym).  WDECH – faza czynna – powietrze dostaje się do płuc o Przepona się obniża (kurczy się) o Mięśnie międzyżebrowe się kurczą (uniesienie klatki piersiowej) o Spada ciśnienie w pęcherzykach płucnych ( powietrze napływa do płuc)

8) TRANSPORT GAZÓW ODDECHOWYCH – tlen transportowany jest głównie przez krwinki czerwone.  TLEN + HEMOGLOBINA = OKSYHEMOGLOBINA ( połączenie nietrwałe)  DWUTLENEK WĘGLA + HEMOGLOBINA = KARBOMINOHEMOGLOBINA ( połączenie nietrwałe)  TLENEK WĘGLA (CZAD) + HEMOGLOBINA = KARBOKSYLOHEMOGLOBINA ( połączenie trwałe!!!!!) 9) CZYNNIKI:  PH – wysokie – ułatwia wiązanie tlenu z hemoglobiną ; niskie – przyspiesza oddawanie tlenu przez oksyhemoglobinę  TEMPERATURA – wysoka – ułatwia oddawanie związanego tlenu; niska – ułatwia wiązanie tlenu z hemoglobiną 10) ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA :  Tlenki azotu i tlenki siarki - powodują kwaśne deszcze (łącząc się z wodą)  Benzopiren – jest silnie rakotwórczy ( występuje m.in. w spalinach samochodowych)  Pyły zawieszone - mogą być naturalne (np. drzew) lub być wynikiem działalności człowieka  **ZANIECZYSZCENIA + MGŁA = KWAŚNY SMOG

11. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ :**  Domowe piece gazowe  Transport samochodowy  Duże zakłady przemysłowe i energetyczne 12) SKUTKI ZANIECZYSZCZEŃ:  Nowotwory, np. rak płuc  Przewlekłe infekcje  Bezsenność i bóle głowy  Choroby układu krążenia  Obniżenie odporności organizmu 13)OBJAWY ZATRUCIA CZADEM – ból głowy, mdłości, zawroty głowy, brak tchu, omdlenia, utrata przytomności.

14) SKUTKI PALENIA PAPIEROSÓW – rozwój nowotworów płuc itp., powoduje niedotlenienie mózgu, niewydolność krążenia, miażdżyca, zawał serca, zwiększa ryzyko białaczki szpikowej i osteoporozy, może powodować bezpłodność, przyczynia się do powstawania wrzodów żołądka. 15)DIAGNOSTYKA CHORÓB UKŁADU ODDECHOWEGO:  RTG klatki piersiowej – prześwietlenie klatki piersiowej kontrolowanymi dawkami promieniowania rentgenowskiego. (profilaktyka chorób płuc i diagnostyka chorób takich jak nowotwory układu oddechowego, zapalenie płuc, gruźlica płuc.  BRONCHOSKOPIA - sprowadzenie do płuc przewodu wyposażonego w kamerę  SPIROMETRIA – nieinwazyjne badanie pozwalające ocenić pojemność płuc (astma oskrzelowa) 16)CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO :  NIEŻYT NOSA (KATAR) – zapalenie błony śluzowej nosa przez (najczęściej) zakażenie wirusami, czynniki środowiskowe podrażniające błonę śluzową nosa lub alergie.  PRZEZIĘBIENIE – zakażenie różnego rodzaju wirusami, np. rinowirusami.  GRYPA – zakażenie różnymi odmianami wirusa grypy, mające niekiedy ostry przebieg (co kilka lat występują fale zachorowań na grypę – epidemia).  ANGINA (zapalenie migdałków podniebiennych) – zakażenie bakteriami (najczęściej paciorkowcami), rzadziej wirusy lub grzyby  GRUŹLICA PŁUC – zakażenie bakteriami (prątkami gruźlicy)  RAK PŁUC – najczęściej występujący nowotwór złośliwy; występuje częściej u mężczyzn niż kobiet; przyczyną są zmiany w materiale genetycznym CZYNNIKI RYZYKA : palenie papierosów, skłonności genetyczne, inne choroby, zanieczyszczenia powietrza, toksyczne materiały – głównie azbest.  ASTMA OSKRZELOWA – to przewlekła zapalna choroba dróg oddechowych polegająca na obkurczeniu drzewa oskrzelowego i zwiększaniu wydzielania śluzu; przyczynami są czynniki genetyczne oraz czynniki środowiskowe np. dym tytoniowy. (astma często występuje napadowo pod wpływem np. silnych emocji, wysiłku fizycznego, itp.)  PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC ( POChP ) – charakteryzuje się niecałkowicie odwracalnych, postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Przyczynami są np. nadmierna reakcja zapalna w oskrzelach i płucach spowodowana najczęściej paleniem papierosów, zanieczyszczenia powietrza, nawracające infekcje dróg oddechowych, itp.