Pobierz Uklad wydalniczy: budowa, działanie, funkcje i więcej Prezentacje w PDF z Anatomia człowieka tylko na Docsity! UKŁAD WYDALNICZY FUNKCJE UKŁADU WYDALNICZEGO Zadaniem układu moczowego jest zbieranie ubocznych i ostatecznych produktów pochodzących z przemian biochemicznych i metabolicznych. Jego głównymi narządami są nerki, które wytwarzają mocz jako produkt filtracji krwi. Rola nerek w organizmie polega przede wszystkim na wydalaniu zbędnych produktów przemiany materii. Zaburzenia przesączania w kłębkach nerkowych oraz wydalania i wchłaniania wielu substancji w cewkach nerkowych odbijają się w sposób istotny na sprawności i wydolności czynnościowej całego organizmu człowieka. A więc najczęstszymi chorobami układu moczowego są choroby nerek. UKŁAD MOCZOWY Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Położenie nerki: W jamie brzusznej, pierwotnie zaotrzewnowo. Th12 – L3 – prawa nerka Th11 – L2 – lewa nerka Położenie zależne jest zarówno od pozycji ciała, jaki i ruchomości oddechowej. Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Wnęką nerki W jej obrębię znajdują się: ● Żyła nerkowa (u góry i do przodu od tętnicy) ● Tętnica nerkowa (poniżej żyły i do tyłu) ● Moczowód (do tyłu i poniżej naczyń nerkowych) Układ: V A U Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Umocowanie nerki ● Nerka bezpośrednio jest pokryta torebką włóknistą, na zewnątrz której znajduje się torebka tłuszczowa (obejmuje także nadnercze) ● Najbardziej zewnętrznie nerka jest pokryta przez powięź nerkową zbudowaną z dwóch blaszek: przedniej (powięź przednerkowa) i tylnej (powięź zanerkowa); obie blaszki, u góry, powyżej nadnercza łączą się, przechodząc w powięź przepony. NERKA koniec górny koniec dolny brzeg boczny brzeg przyśrodkowy powierzchnia tylna Wymiary (dł./szer./gr.: 12/7/4 cm Masa: M-125-170g K-115-155g NERKA torebka włóknista błona podwłóknista torebka tłuszczowa BUDOWA NERKI kora nerki rdzeń nerki piramida nerkowa słup nerkowy podstawa piramidy nerkowej brodawka nerkowa miedniczka nerkowa kielich nerkowy większy kielich nerkowy mniejszy FUNKCJE NEREK Główne zadania nerek to: • usuwanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii, • zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego (resorpcja), • regulacja objętości płynów ustrojowych, • wpływ na ciśnienie tętnicze krwi, • wpływ na prawidłową erytropoezę (produkcja erytropoetyny), • wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (pH krwi), dzięki możliwości zakwaszania moczu, • wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci witaminy D3. Czynności nerek 1. Wydalnicza - polega ona na usuwaniu wraz z moczem ostatnich produktów przemiany materii- mocznika, kreatyniny oraz kwasu moczowego; zaznaczyć też trzeba, że usuwane są także substancje obce dla ustroju; 2. Regulacyjna ( wydalane są także substancje potrzebna dla organizmu, ale ich nadmiar jest usuwany- czynność regulacyjna)- funkcja ta oznacza zapewnienie właściwej homeostazy ustroju ( utrzymywanie właściwej ilości płynów ustrojowych ), regulację ciśnienia osmotycznego i właściwego składu płynów ustrojowych; zdolność do wchłaniania zwrotnego zapobiega wydalaniu substancji, które są niezbędne dla organizmu; 3. Czynności o charakterze wewnątrz-wydzielniczym - polegają one na wydzielaniu enzymu reniny, który aktywuje angiotensynę; • Nerki są także miejscem działania wielu hormonów- aldosteronu, parathormonu, kalcytoniny czy witaminy D. NEFRON To podstawowa, czynnościowo-strukturalna jednostka nerki. W jednej nerce jest ich około miliona. Składa się z torebki nefronu, która zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego płaskiego, jest on wypuszczalny dla wody, jonów i substancji drobnocząsteczkowej. Zadaniem torebki nefronu jest otoczenie skupiska naczyń włosowatych, zwanych kłębuszkiem naczyniowym. NERKA pole sitowe miedniczka nerkowa NERKA PODKOWIASTA a Ldziałanie n
Ciałko nerkowe
«+ +
Kanalik nerkowy
nerkowy -
kwas moczowy
"Tętnica
doprowadzająca
jony HoQ) związki
organiczne
$> mocz pierwotny
—> mocz ostateczny
4
Klębuszek Kanalik proksymalny:
Pętla Henlego Kanalik dystalny
' H20 jony
resorbcja zwrotna
nadobowiązkowa
>
|
5
3
R
|
|
E
Ś
POWSTAWANIE MOCZU W NEFRONIE • filtracja kłębkowa - zachodzi ona w torebce Bowmana, która otacza kłębek naczyń włosowatych tętniczych (jeden z czynników warunkujących wysokie ciśnienie hydrostatyczne krwi), w jej wyniku powstaje mocz pierwotny jako przesącz osocza krwi, do którego nie przedostają się tylko elementy morfotyczne krwi oraz wielocząstkowe białka, też zawiera glukozę, aminokwasy, sole mineralne, witaminy, mocznik. W ciągu minuty pompowanych jest około 1,2 litra krwi, objętość wytwarzanego moczu pierwotnego wynosi około 180 litrów na dobę. POWSTAWANIE MOCZU W NEFRONIE • resorpcja obowiązkowa - zachodzi w kanaliku krętym pierwszego rzędu, polega na odzyskiwaniu części przefiltrowanych składników osocza. Składniki te przechodzą ze światła kanalika przez nabłonek do oplatających go naczyń krwionośnych. Zachodzi tu transport aktywny glukozy, aminokwasów, kwasów tłuszczowych, niskocząsteczkowego białka, witamin i jonów sodu. Odbywa się tu też zgodny ze zjawiskiem osmozy bierny transport wody i czynny transport jonów. SKŁAD MOCZU Skład moczu i jego ilość zależy od stanu fizjologicznego organizmu, środowiska życia i składu pobieranego pokarmu oraz wypijanych płynów. Około połowę rozpuszczonych w moczu substancji stanowi mocznik - produkt przemiany aminokwasów. Oprócz niego w moczu znajduje się urochrom i urobilinogen - barwniki moczowe będące produktami rozkładu hemoglobiny, kwas moczowy pochodzący z przemian kwasów nukleinowych, kreatynina - z przemian azotowych, zwłaszcza w mięśniach oraz jony sodowe, potasowe, wapniowe, magnezowe, chlorkowe, siarczanowe (VI) i fosforanowe. Średnia dobowa produkcja moczu wynosi około 1,5 dm3. Ilość, skład i właściwości moczu mają znaczenie diagnostyczne i informują o stanie fizjologicznym organizmu. Obecność białek i hemoglobiny wskazuje na schorzenia zapalne nerek i uszkodzenie kłębków oraz cewek nerkowych, obecność cukru i ciał ketonowych - sugeruje cukrzycę, a zbyt duża produkcja moczu wskazuje na niewydolność przysadki mózgowe i wydzielanie ADH. Właściwości moczu Mocz jest przeźroczystą cieczą o barwie słomkowej lub jasnożółtej. Zagęszczony mocz ma barwę ciemniejszą. Brunatne zabarwienie jest jednym z objawów wirusowego zapalenia wątroby (żółtaczki); Odczyn moczu jest lekko kwaśny - pH wynosi średnio 6, może się zmieniać w zależności od diety, np. przy diecie wegetariańskiej może być nawet zasadowy. W skład moczu wchodzą: • - woda • - mocznik • - inne związki azotowe (kreatynina, kwas moczowy, amoniak) • - sole mineralne, głównie NaCl • - barwniki. OBRAZ USG NERKI FUNKCJA MOCZOWODÓW Transportuje mocz z nerek do pęcherza moczowego. iS
a
s
x
e
R
©
e
>
WEW A
DD
BUDOWA ŚCIANY MOCZOWODU •Błona zewnętrzna •Błona mięśniowa •Błona śluzowa Moczowody
Moczowody
Pęcherz
moczowy
Cewka moczowa
Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Jest jednostką anatomiczną i czynnościową nerki. Zbudowany jest z: Nefron ● Ciałko nerkowe (kłębek naczyń tętniczych otoczony torebką Bowmana) – położone w istocie korowej. ● Kanalik proksymalny ● Pętla Henlego – położona w rdzeniu ● Kanalik dystalny Glomerular capsule Neck | 1st convolułed tubule
Afferent vessel
Jfjerent vessel
Imtertubular capillaries
Interlobular vein
Inieriobular arlery _
Spiral tło z ) Coriical substance
Ascending limb
Descending lib
Medullary
subsłanceę
Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Funkcja nerki ● Udział w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej ● Regulacja osmolarności płynu zewnątrzkomórkowego ● Wydalanie zbędnych produktów przemiany materii ● Zmiana nieaktywnej witaminy D3 na aktywną postać 1,25 (OH)2 D3 ● Wydzielanie substancji hormonalnie czynnych Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Tętnica nerkowa (od aorty brzusznej – L1/L2) Gałąź przednia i tylna Tętnice międzypłatowe Tętnice łukowate (na podstawach piramid) Tętnice międzyzrazikowe Naczynia doprowadzające (do kłębków nerkowych) Krew żylna odprowadzana jest przy pomocy żyły nerkowej do żyły głównej dolnej Unaczynienie nerki Tętniczki proste właściwe (do rdzenia nerki) Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Sąsiedztwo nerki Prawa Lewa ● Nadnercze prawe ● Prawy płat wątroby ● Część zstępująca dwunastnicy ● Zgięcie wątrobowe okrężnicy ● Pętla jelita cienkiego ● Nadnercze lewe ● Żołądek ● Trzon trzustki ● Śledziona ● Zgięcie śledzionowe okrężnicy ●Pętle jelita cienkiego BUDOWA ŚCIANY PĘCHERZA MOCZOWEGO •błona śluzowa •błona mięśniowa •błona zewnętrzna BŁONA ŚLUZOWA PĘCHERZA MOCZOWEGO trójkąt pęcherzowy ujścia moczowodów fałd międzymoczowodowy ujście wewnętrzne cewki moczowej BŁONA MIĘŚNIOWA PĘCHERZA MOCZOWEGO • warstwa zewnętrzna podłużna • warstwa środkowa okrężna • warstwa wewnętrzna podłużna m. zwieracz pęcherza m. zwieracz cewki RÓŻNICE W BUDOWIE ANATOMICZNEJ KOBIETY I MĘŻCZYZNY W związku z obecnością narządów rozrodczych usytuowanie pęcherza moczowego, wielkość, kształt oraz położenie cewki moczowej są inne u mężczyzn i kobiet. U mężczyzn otrzewna z pęcherza przechodzi ku tyłowi na przednią powierzchnię odbytnicy, wyścielając w tym miejscu zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe(excavatio rectovesicalis). Dno pęcherza spoczywa na gruczole krokowym (prostata). Nieco powyżej do tylno-dolnej powierzchni pęcherza moczowego przylegają pęcherzyki nasienne. Cewka moczowa ma długość 20 cm, przechodzi przez gruczoł krokowy, a następnie wzdłuż prącia, by zakończyć się ujściem zewnętrznym. U kobiet otrzewna z górnej powierzchni pęcherza moczowego przechodzi na przednią powierzchnię macicy, przy czym powstaje zagłębienie pęcherzowo – maciczne (excavatio vesicouterina). Dno pęcherza spoczywa na trójkącie moczowo – płciowym, zatem pęcherz leży niżej niż u mężczyzn. Ku tyłowi od pęcherza znajduje się macica i górny odcinek pochwy. Cewka moczowa ma 3 do 4 cm. Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Położenie pęcherza moczowego: W miednicy mniejszej, podotrzewnowo, do tyłu od spojenia łonowego. ♂ – na gruczole krokowym, do przodu od bańki odbytnicy ♀ – na przeponie moczowo-płciowej i przedniej części przepony miednicznej, do przodu od macicy, a częściowo pochwy Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Budowa anatomiczna pęcherza moczowego ● Szczyt (apex vesicae) ● Trzon (corpus vesicae) ● Dno (fundus vesicae) Szczyt zwrócony jest do góry i przodu, dno – ku dołowi i tyłowi Do dna pęcherza uchodzą moczowody, a wychodzi z niego cewka moczowa Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Od wewnątrz: Budowa ściany pęcherza moczowego ● Błona śluzowa ● Błona podśluzowa ● Trójwarstwowa mięśniówka ● Przydanka łącznotkankowa, a na górnej powierzchni - otrzewna Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Gałęzie pęcherzowe od: Unaczynienie pęcherza moczowego ● Tętnic sromowych wewnętrznych ● Tętnic zasłonowych ● Tętnic odbytniczych środkowych ● Tętnic nasieniowodów / Tętnic macicznych Tętnice pęcherzowe górne od tętnic pępkowych Tętnice pęcherzowe dolne od tętnic biodrowych wewnętrznych Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Sąsiedztwo pęcherza moczowego ♂ ♀ ● Odbytnica ● Pęcherzyki nasienne ● Bańki nasieniowodów ● Przewody wytryskowe ● Pętle jelita cienkiego ● Dolna pętla okrężnicy esowatej ● Pochwa ● Część nadpochwowa szyjki macicy ● Trzon macicy ● Pętle jelita cienkiego Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii CMUJ Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym w dnie pęcherza moczowego, następnie wyróżniamy cztery odcinki: Cewka moczowa męska ● Śródścienny ● Sterczowy ● Błoniasty ● Gąbczasty NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE WEWNĘTRZNE • jądro • najądrze • nasieniowód • pęcherzyk nasienny • gruczoł krokowy JĄDRO błona biaława przegródka jądra płacik jądra śródjądrze JĄDRO cewka nasienna kręta cewka nasienna prosta siatka jądra płacik jądra przewodziki odprowadzające jądra najądrze przewód najądrzanasieniowód UNACZYNIENIE JĄDRA t. jądrowa ż. jądrowa NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE WEWNĘTRZNE • jajnik • jajowód • macica • pochwa WIĘZADŁA JAJNIKA więzadło wieszadłowe jajnika krezka jajnika więzadło szerokie macicy więzadło właściwe jajnika JAJOWÓD ujście brzuszne ujście maciczne lejek strzępki jajowodu bańka jajowoducieśń część maciczna BUDOWA ŚCIANY JAJOWODU • błona surowicza • błona podsurowicza • błona mięśniowa • błona śluzowa BUDOWA ŚCIANY MACICY • błona surowica (omacicze) • błona podsurowicza • błona mięśniowa macicy • błona śluzowa macicy WIĘZADŁA MACICY - więzadło szerokie macicy: krezka jajowodu krezka jajnika krezka macicy - więzadło obłe macicy