Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Mała konstytucja – poza rozwiązaniami wzorowanymi na Konstytucji marcowej – wprowadziła również pewną nowość. Był nią kolegialny organ nawiązujący do ustroju ...
Typologia: Ćwiczenia
1 / 19
Pobierz cały dokument
poprzez zakup abonamentu Premium
i zdobądź brakujące punkty w ciągu 48 godzin
Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, red. Wojciech Jakubowski, Konstanty Adam Wojtaszczyk, Warszawa 2003, s. 853. Źródło: Nowelizacja Konstytucji PRL w XXX roku. Źródło: Nowelizacja Konstytucji PRL w 1976 roku, dostępny w internecie: polskieradio.pl [dostęp 18.09.2019 r.].
Po II wojnie światowej przez 45 lat funkcjonował w Polsce autorytarny reżim polityczny. Opierał się on na rządach partii komunistycznej oraz zależności państwa od Związku Sowieckiego. Prawne aspekty tego ustroju zostały sformułowane w dwóch ustawach zasadniczych, obowiązujących w tamtym czasie. Najpierw była to ustawa konstytucyjna z 1947 roku, a następnie – Konstytucja PRL z 1952 roku.
Twoje cele
Scharakteyzujesz podstawowe zasady reżimu politycznego Polski Ludowej. Przeanalizujesz rozwiązania prawne sprzyjające autorytaryzmowi. Wyjaśnisz, na czym polegała demokratyzacja ustroju w 1989 roku.
Bolesław Bierut dekorujący przodowników pracy uczestniczących w odbudowie mostu Poniatowskiego w Warszawie. Źródło: J. Mierzanowski, domena publiczna.
możliwość udzielenia przez Sejm Ustawodawczy rządowi pełnomocnictw do wydawania dekretów z mocą ustawy – w przerwach między sesjami parlamentu.
Wymiar sprawiedliwości należał do sądów. I choć konstytucja z 1947 roku deklarowała niezawisłość sędziowską, nie określiła jednak ani struktury sądownictwa, ani gwarancji niezależności sądów. Sprawy te miała uregulować zwykła ustawa.
Mała konstytucja – poza rozwiązaniami wzorowanymi na Konstytucji marcowej – wprowadziła również pewną nowość. Był nią kolegialny organ nawiązujący do ustroju ZSRS
Ustawa konstytucyjna z 1947 roku została zastąpiona przez Konstytucję PRL.
Konstytucja PRL była najważniejszym aktem prawnym w rządzonej przez komunistów Polsce. Została przyjęta 22 lipca 1952 roku i nadała państwu nową nazwę – Polska
Ustawa konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Źródło: dostępny w internecie: sejm.gov.pl, domena publiczna.
Rzeczpospolita Ludowa. W preambule odwoływała się do „postępowych tradycji narodu polskiego” oraz do „idei wyzwoleńczych polskich mas pracujących”. Definiowała Polskę jako państwo demokracji ludowej, w którym władza należy do „ludu pracującego miast i wsi”. Zgodnie z ideologią komunistyczną kierownicza rola w PRL miała należeć do klasy robotniczej – jako „przodującej klasy społeczeństwa”. Prawa nowego państwa zaś miały być wyrazem „interesów i woli ludu pracującego”.
Do praw, które Konstytucja PRL gwarantowała swoim obywatelom, należały w pierwszej kolejności prawa socjalne: prawo do pracy, do wypoczynku, do ochrony zdrowia, do ubezpieczenia społecznego, do nauki, do korzystania ze zdobyczy kultury. Ustawa zasadnicza deklarowała również prawa polityczne: wolność sumienia, druku, prawo do zgromadzeń i zrzeszania się. Została jednak ustalona granica tej ostatniej kategorii praw – ich praktykowanie nie mogło godzić „w ustrój polityczny i społeczny albo w porządek prawny PRL”. Konstytucja nie ustaliła wszakże żadnych bezstronnych procedur określania, kiedy korzystanie z praw narusza te regulacje. W rezultacie gwarantowane prawa stały się fikcyjne.
Ustrój PRL opierał się na zasadzie jednolitości władzy, zrywając tym samym całkowicie z monteskiuszowską koncepcją równowagi różnych ośrodków rządzących. Najwyższa władza miała należeć do jednoizbowego Sejmu Ustawodawczego. Organ ten uzyskał prawo uchwalania ustaw oraz sprawowania kontroli nad działalnością innych organów władzy. Sejm miał być wybierany na 4‐letnią kadencję – w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
Sejm – na początku kadencji – wybierał Radę Państwa. Organ ten składał się z kilkunastu osób i sprawował najwyższą władzę w PRL w okresach między sesjami Sejmu Ustawodawczego.
Kolejnym organem władzy była Rada Ministrów (rząd). Rząd PRL – podobnie jak Rada Państwa – wybierany był przez sejm. Odpowiadał przed sejmem, gdy zaś ten nie obradował
Terenowymi organami władzy były – w świetle Konstytucji PRL – rady narodowe różnego szczebla (np. w gminach, powiatach czy województwach). Choć pochodziły one z wyborów
Godło Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zastanów się, z czego wynika brak korony. Źródło: domena publiczna.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W 1992 roku przepisy konstytucji z 1952 roku dotyczące funkcjonowania organów państwa zostały zastąpione Małą konstytucją. Pozostałe artykuły obowiązywały do roku 1997, kiedy weszła w życie Konstytucja III Rzeczypospolitej.
jednolitość władzy
charakterystyczny dla nieliberalnych reżimów politycznych model rządzenia, w którym funkcjonujące w państwie organy władzy podporządkowane są jednemu, nadrzędnemu ośrodkowi (np. prezydentowi lub parlamentowi); jest ona przeciwieństwem liberalnej zasady podziału władzy
kontrasygnata
podpis premiera (lub innego członka rządu) pod aktem urzędowym prezydenta, niezbędny do wejścia tego aktu w życie
odpowiedzialność polityczna
zasada rządów parlamentarnych, polegająca na tym, że rząd rozliczany jest ze swojej działalności politycznej przez parlament i musi ustąpić, gdy traci jego zaufanie
Polska Zjednoczona Par a Robotnicza (PZPR)
działająca w latach 1948–1990 partia polityczna, odwołująca się do ideologii komunistycznej i sprawująca do 1989 roku władzę w Polsce
prawa socjalne
prawa człowieka odnoszące się do bezpieczeństwa socjalnego i równości w wymiarze ekonomicznym (np. prawo do pracy, prawo do nauki czy prawo do ochrony zdrowia), propagowane głównie przez lewicowe partie polityczne, stojące na stanowisku, że państwo powinno te prawa gwarantować
reżim komunistyczny
system rządów oparty na monopolu lub hegemonii partii komunistycznej, którego cechami były: brak pluralizmu politycznego, wielopartyjnych wyborów oraz upaństwowiona gospodarka
Sprawdź się
Ćwiczenie 1
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
Stwierdzenie Prawda Fałsz W świetle przepisów Konstytucji PRL Rada Ministrów ponosiła odpowiedzialność polityczną przed sejmem. Zapis o przewodniej roli PZPR został wprowadzony do Konstytucji PRL w 1968 roku. Rada Państwa to organ, który występował zarówno w Małej konstytucji z 1947 roku, jak i w Konstytucji PRL. Prezydent (po przywróceniu tej funkcji w 1989 roku) był wybierany w taki sam sposób, jaki obowiązywał bezpośrednio przed likwidacją tego urzędu w 1952 roku.
Ćwiczenie 2
Uzupełnij poniższy tekst.
Konstytucja PRL została przyjęta 22 lipca 1952 roku przez , w ósmą rocznicę ogłoszenia , do którego odwołała się w swojej preambule. Zastąpiła ona Małą konstytucję z roku, w której zachowano niektóre przepisy Konstytucji z roku.
1947 1921 Statutu Organizacyjnego PZPR Sejm Ustawodawczy kwietniowej
marcowej Komitet Centralny Manifestu PKWN
Ćwiczenie 3
Spośród niżej wymienionych organów PRL zaznacz te, które były formalnie podporządkowane Radzie Państwa.
komisje sejmowe
wojewódzkie rady narodowe
marszałek sejmu
Prokurator Generalny
Ćwiczenie 4
Dokończ zdanie. W świetle Konstytucji PRL dekrety mogły być wydawane przez...
KC PZPR w porozumieniu z Radą Państwa.
sejm na wniosek Rady Państwa.
Radę Ministrów z upoważnienia sejmu.
Radę Państwa w przerwach między sesjami sejmu.
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj podane przepisy do odpowiednich konstytucji.
Konstytucja PRL:
Ustawa konstytucyjna z 1947 roku:
Art. 24. Sejm wybiera ze swego grona na pierwszym posiedzeniu Radę Państwa w składzie: Przewodniczący Rady Państwa, czterej zastępcy Przewodniczącego, Sekretarz Rady Państwa, dziewięciu członków.
Art. 19.1. Do Rady Ministrów i ministrów stosuje się odpowiednio przepisy art. 44, 45 ust. 1 i 2 oraz art. 56– Konstytucji z dnia 17 marca 1921 roku.
Art. 7.3. Zasadniczym celem planowej polityki gospodarczej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest stały rozwój sił wytwórczych kraju, nieustanne podnoszenie poziomu życiowego mas pracujących, umacnianie siły, obronności i niezależności Ojczyzny.
Art. 7.1. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje, otwiera, odracza i zamyka sejm.
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk
politycznych
Źródło: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, red. Wojciech Jakubowski, Konstanty Adam Wojtaszczyk, Warszawa 2003, s. 853.
“
Wyjaśnij, jakiej ważnej cechy konstytucji pozbawiona była ustawa zasadnicza z 1952 roku.
Ćwiczenie 9
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenie.
Nowelizacja Konstytucji PRL w XXX roku
Źródło: Nowelizacja Konstytucji PRL w XXX roku.
“
Wskaż, w którym roku powyższa nowelizacja została przyjęta oraz do którego roku obowiązywał cytowany przepis.
Dla nauczyciela
Autor: Krzysztof Kowaluk
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie
Temat: Ustawa konstytucyjna z 1947 roku i Konstytucja PRL
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
V. Państwo, myśl polityczna i demokracja.
Uczeń:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
charakteryzuje podstawowe zasady obu konstytucji Polski Ludowej; wyjaśnia rolę fikcji ustrojowych i mechanizmy rządów komunistycznych; opisuje transformację ustrojową 1989 roku.
Strategie nauczania:
lekcja odwrócona; konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów; dyskusja; rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.
Radę Państwa, rady narodowe oraz sądy i prokuraturę (brak rozdziału władzy i wzajemne powiązania, hierarchizacja, kontrola procesu wyborczego i systemu rozdziału stanowisk – tzw. nomenklatura, narzędzia presji, działania aparatu bezpieczeństwa, państwowa gospodarka, zamknięte granice itp.).
Faza podsumowująca
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia 5–8.
Materiały pomocnicze:
Konstytucja PRL, prawo.sejm.gov.pl.
Nowelizacja Konstytucji PRL w 1976 roku, polskieradio.pl.
Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, red. Wojciech Jakubowski, Konstanty Adam Wojtaszczyk, Warszawa 2003.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Schemat interaktywny może zostać wykorzystany przez uczniów indywidualnie lub podczas zajęć w charakterze podsumowania.
