Ustawy o rachunkowości - Notatki - Rachunkowość, Notatki z Rachunkowość finansowa

Pobierz Ustawy o rachunkowości - Notatki - Rachunkowość i więcej Notatki w PDF z Rachunkowość finansowa tylko na Docsity!

Dz.U.94.121.591- tekst: ost.zm. 1999-01-01 Dz.U.98.155. Dz.U.94.121. 1997-04-20zm.:Dz.U.97.32. 1997-05-15zm.:Dz.U.97.43. 1997-12-09zm.:Dz.U.97.141. 1998-01-01zm.:Dz.U.97.140. 1998-01-04zm.:Dz.U.97.118. 1998-02-21zm.:Dz.U.97.139. 1998-06-16zm.:Dz.U.98.60. 1998-08-20zm.:Dz.U.98.107. 1998-09-01zm.:Dz.U.97.88. 1999-01-01zm.:Dz.U.98.106. zm.:Dz.U.98.155.

USTAWA

z dnia 29 września 1994 r.

o rachunkowości.

(Dz. U. z dnia 19 listopada 1994 r.)

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1. Ustawa określa zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów.

Art. 2. 1. Przepisy ustawy o rachunkowości, zwanej dalej ustawą, stosuje się do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: 1)spółek prawa handlowego i prawa cywilnego, z zastrzeżeniem pkt 2, oraz innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego, 2)osób fizycznych i spółek cywilnych osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 400 000 EURO (1), 3)(2) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, przepisów o funduszach inwestycyjnych lub przepisów o działalności ubezpieczeniowej, bez względu na wielkość przychodów, 4)(3) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich: a)jednostek budżetowych, b)gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, c)zakładów budżetowych, d)funduszy celowych, 5)jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2, 6)zagranicznych osób prawnych, zagranicznych jednostek nie posiadających osobowości prawnej oraz zagranicznych osób fizycznych, prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy pomocy pracowników - w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wielkość przychodów, 7)(4) jednostek nie wymienionych w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

2. Osoba fizyczna lub spółka cywilna osób fizycznych może stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 400 000 EURO (5). W tym przypadku osoba ta lub spółka przed rozpoczęciem roku obrotowego jest obowiązana do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.

Art. 3. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1)jednostce - rozumie się przez to podmioty określone w art. 2 ust. 1, 2)banku - rozumie się przez to jednostkę działającą na podstawie przepisów prawa bankowego, 3)ubezpieczycielu - rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność ubezpieczeniową na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, 4)jednostce dominującej - rozumie się przez to spółkę akcyjną, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub inną spółkę kapitałową: a)posiadającą większość całkowitej liczby głosów w organach innej jednostki (zależnej), także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, lub b)uprawnioną do podejmowania decyzji o polityce finansowej i bieżącej działalności gospodarczej tej innej jednostki (zależnej) na podstawie ustawy, statutu lub umowy, lub c)jako akcjonariusz lub udziałowiec jest uprawniona do powoływania albo odwoływania większości członków organów zarządzających lub nadzorczych innej jednostki (zależnej), lub d)której członkowie zarządu lub osoby pełniące funkcje kierownicze, albo członkowie zarządu bądź osoby pełniące te funkcje kierownicze w jednostce zależnej, stanowią jednocześnie więcej niż połowę składu zarządu drugiej jednostki zależnej, e)posiadającą w innej jednostce (stowarzyszonej) nie mniej niż 20% i nie więcej niż 50% głosów na walnym zgromadzeniu wspólników lub akcjonariuszy, f)w inny sposób niż określony w lit. e) wywierającą znaczny wpływ na politykę finansową i bieżącą działalność gospodarczą innej jednostki (stowarzyszonej), 5)kierowniku jednostki - rozumie się przez to osobę lub organ wieloosobowy (zarząd), który - zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności - uprawniony jest do zarządzania jednostką, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółek komandytowych, spółek jawnych i spółek cywilnych oraz osób fizycznych za kierownika jednostki uważa się ich właściciela lub właścicieli. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora lub syndyka, 6)biegłym rewidencie - rozumie się przez to osoby fizyczne, spółki jawne, spółki komandytowe, spółki cywilne i osoby prawne, uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do badania sprawozdań finansowych w trybie przewidzianym ustawą, 7)księgach rachunkowych - rozumie się przez to dziennik oraz zbiory utrwalonych na papierze zapisów dokonanych na kontach prowadzonych w postaci ksiąg, rejestrów lub luźnych kart albo przenoszonych z komputerowych nośników danych, uzgodnione za pomocą zestawienia obrotów i sald lub tylko sald i uzupełnione o wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), 8)roku obrotowym - rozumie się przez to rok kalendarzowy, chyba że przepisy prawa, statut lub umowa jednostki przewidują inny okres trwający 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny, 9)dniu bilansowym - rozumie się przez to dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe, 10)organie zatwierdzającym - rozumie się przez to organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania finansowego jednostki. W przypadku spółek komandytowych, spółek jawnych, spółek cywilnych oraz osób fizycznych przez organ zatwierdzający rozumie się ich właściciela lub właścicieli, 11)środkach trwałych - rozumie się przez to stanowiące własność lub współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki, w tym także będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach), maszyny, urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty, a także inwentarz żywy o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub do oddania w używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę,

6)gromadzenie i przechowywanie dokumentacji przewidzianej ustawą, 7)poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.

3. Przy stosowaniu zasad rachunkowości mogą być przyjęte przez jednostkę uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację celu określonego w ust. 1.
4. Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, określonych ustawą, chyba że określone obowiązki w tym zakresie zostaną przypisane innym osobom za ich zgodą. Przyjęcie odpowiedzialności przez inne osoby powinno być stwierdzone dokumentem. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu.

Art. 5. 1. Przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny aktywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych; wykazane w bilansie zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości w bilansie otwarcia następnego roku obrotowego.

2. Przy wycenie aktywów i pasywów oraz ustalaniu wyniku finansowego przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność gospodarczą w nie zmniejszonym istotnie zakresie, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym.

Art. 6. 1. W księgach rachunkowych i wyniku finansowym jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

2. Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego miesiąca zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten miesiąc koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Art. 7. 1. Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożnej wyceny. W szczególności należy w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić: 1)zmniejszenia wartości użytkowej składników majątkowych, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), 2)zmniejszenia wartości innych niż środki trwałe, inwestycje rozpoczęte oraz wartości niematerialne i prawne składników majątkowych wywołane trwałymi zmianami ich cen, 3)wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, 4)wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, 5)rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

2. Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.
3. Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

Art. 8. 1. Dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowując je do potrzeb jednostki należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich operacji gospodarczych istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki przy zachowaniu zasady ostrożnej wyceny, o której mowa w art. 7.

2. W celu lepszego odzwierciedlenia sytuacji jednostka może, od pierwszego dnia roku obrotowego, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. W przypadku takim należy w informacji dodatkowej jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian.

Art. 9. Księgi rachunkowe prowadzi się, a sprawozdania finansowe sporządza się w języku polskim i w walucie polskiej.

Art. 10. 1. Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą przyjęte przez nią zasady rachunkowości, a w szczególności: 1)zakładowy plan kont, obejmujący wykaz kont księgi głównej (ewidencji syntetycznej), przyjęte zasady księgowania na nich operacji gospodarczych oraz wyceny aktywów i pasywów, a także zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej) i ich powiązania z kontami księgi głównej, 2)wykaz stosowanych ksiąg rachunkowych, a w razie ich prowadzenia przy użyciu komputera - wykaz zbiorów stanowiących księgi rachunkowe na nośnikach czytelnych dla komputera, 3)dokumentację systemu przetwarzania danych przy użyciu komputera i jej zmiany, obejmującą poza opisem zbiorów, o których mowa w pkt 2, co najmniej: a)wykaz programów wraz z pisemnym stwierdzeniem dopuszczenia przez jednostkę każdego nowego lub zmienionego programu do stosowania, b)opis przeznaczenia każdego programu, sposobu jego działania (reguły obliczeń, ewidencji, kontroli i wydruku danych) oraz wykorzystywania podczas przetwarzania danych, c)zasady ochrony danych, d)sposoby zapewnienia właściwego stosowania programów, e)zasady ewidencji przebiegu przetwarzania danych.

2. Zakładowy plan kont ustala i aktualizuje kierownik jednostki z uwzględnieniem przepisów art. 83.

Rozdział 2

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

Art. 11. 1. Księgi rachunkowe prowadzi się w siedzibie zarządu jednostki (przedstawicielstwa lub oddziału zagranicznej osoby prawnej).

2. Jednostki posiadające oddziały (zakłady) mogą prowadzić księgi rachunkowe oddziałów (zakładów) w siedzibie zarządu jednostki albo oddziałów.
3. Księgi rachunkowe mogą być prowadzone poza siedzibą zarządu (oddziału) jednostki w razie powierzenia ich prowadzenia osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce nie posiadającej osobowości prawnej uprawnionej do świadczenia takich usług.
4. W przypadku nieprowadzenia ksiąg rachunkowych w siedzibie zarządu (oddziału) jednostki, kierownik jednostki obowiązany jest: 1)powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg w terminie 15 dni od dnia wydania ksiąg poza siedzibę zarządu (oddziału) jednostki, 2)zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych do badania przez upoważnione organy kontroli zewnętrznej w siedzibie zarządu (oddziału) jednostki.

Art. 12. 1. Księgi rachunkowe otwiera się na dzień rozpoczęcia działalności, na początek każdego następnego roku obrotowego oraz na dzień zmiany formy prawnej, połączenia lub podziału jednostek powodującego powstanie nowej jednostki, a także na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego - w ciągu 15 dni od dnia tych zdarzeń.

2. Księgi rachunkowe zamyka się na dzień kończący rok obrotowy, na dzień zakończenia działalności, w tym również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, oraz na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan likwidacji lub upadłości - nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tych zdarzeń.
3. Księgi rachunkowe w jednostce postawionej w stan likwidacji lub upadłości zamyka się także na ostatni dzień roku obrotowego, jeżeli postępowanie likwidacyjne lub upadłościowe nie zostało jeszcze na ten dzień zakończone.
4. Ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy.

Art. 13. 1. Księgi rachunkowe obejmują: 1)dziennik, 2)konta księgi głównej (ewidencji syntetycznej), w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu, 3)konta ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej),

6)kosztów i innych istotnych dla jednostki składników majątku.

2. Kierownik jednostki, uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników majątku obrotowego posiadanych przez jednostkę, podejmuje decyzję o stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych dla tych grup składników: 1)ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych, 2)ewidencję ilościową, prowadzoną dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych; wartość stanu wycenia się na koniec miesięcy w sposób określony w art. 28 ust. 1 pkt 4, 3)ewidencję wartościową, prowadzoną dla jednostek sprzedaży detalicznej lub miejsc składowania, w której przedmiotem zapisów są tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu, 4)odpisywania w koszty wartości materiałów i towarów w momencie ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem na koniec każdego kwartału, a przy produkcji rolnej na dzień bilansowy, stanu tych składników majątkowych drogą spisu z natury i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu.

Art. 18. 1. Na podstawie zapisów na kontach księgi głównej sporządza się na koniec każdego miesiąca zestawienie obrotów i sald, zawierające: 1)symbole lub nazwy kont, 2)salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za miesiąc i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec miesiąca, 3)sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za miesiąc i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec miesiąca. Narastające od początku roku obrotowego obroty tego zestawienia powinny być zgodne z narastającymi od początku roku obrotowego obrotami dziennika.

2. Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych, a na dzień inwentaryzacji zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników majątkowych.
3. W razie prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera, zestawienia, o których mowa w ust. 1 i 2, należy wydrukować na papierze albo przenieść na inny trwały nośnik danych.

Art. 19. 1. Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), potwierdzony ich inwentaryzacją, sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą. W pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.

2. Pozycje inwentarza sporządzonego przez jednostki, które nie prowadziły uprzednio ksiąg rachunkowych, powinny stanowić odpowiedniki lub rozwinięcia poszczególnych pozycji bilansu otwarcia. Składniki aktywów i pasywów wycenia się w inwentarzu według zasad określonych w rozdziale 4.

Art. 20. 1. Do ksiąg rachunkowych miesiąca należy wprowadzić, w postaci zapisu, każdą operację gospodarczą, która nastąpiła w tym miesiącu.

2. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane dalej "dowodami źródłowymi": 1)zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów, 2)zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom, 3)wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.
3. Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe: 1)zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione, 2)korygujące poprzednie zapisy, 3)zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego, 4)rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.
4. W przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności.
5. W razie prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera:

1)zapisy w nich mogą nastąpić również za pośrednictwem urządzeń łączności lub magnetycznych nośników danych, pod warunkiem że podczas rejestracji operacji gospodarczej uzyskują one trwale czytelną postać odpowiadającą treści dowodu księgowego i możliwe jest stwierdzenie źródła pochodzenia każdego zapisu, 2)zapisy mogą być przenoszone między zbiorami danych składającymi się na księgi rachunkowe prowadzone na komputerowych nośnikach danych, pod warunkiem że możliwe jest stwierdzenie źródła pochodzenia zapisów w zbiorach, w których ich dokonano pierwotnie, a odpowiedni program zapewnia sprawdzenie poprawności przetworzenia danych i kompletności zapisów.

Art. 21. 1. Dowód księgowy powinien zawierać co najmniej: 1)określenie rodzaju dowodu, 2)określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej, 3)opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych, 4)datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu, 5)podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki majątkowe, 6)stwierdzenie zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca księgowania oraz - o ile nie wynika to z techniki dokonywania zapisów - sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych wraz z podpisem osoby odpowiedzialnej za te wskazania, 7)numer identyfikacyjny dowodu.

2. Wartość może być w dowodzie pominięta, jeżeli w toku przetwarzania w rachunkowości danych wyrażonych w jednostkach naturalnych następuje ich wycena, potwierdzona stosownym wydrukiem.
3. Dowód księgowy opiewający na waluty obce powinien zawierać przeliczenie ich wartości na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej. Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk.
4. Jeżeli dowód nie dokumentuje przekazania lub przejęcia składnika majątkowego, przeniesienia prawa własności lub użytkowania wieczystego gruntu albo nie jest dowodem zastępczym, podpisy osób, o których mowa w ust. 1 pkt 5, mogą być zastąpione znakami zapewniającymi ustalenie tych osób. Podpisy na dokumentach ubezpieczenia i emitowanych papierach wartościowych mogą być odtworzone mechanicznie.
5. Na żądanie organów kontroli lub biegłego rewidenta należy zapewnić wiarygodne przetłumaczenie na język polski treści wskazanych przez nich dowodów, sporządzonych w języku obcym.

Art. 22. 1. Dowody księgowe powinny być rzetelne, to jest zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują, kompletne, zawierające co najmniej dane określone w art. 21, oraz wolne od błędów rachunkowych. Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek.

2. Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych obcych i własnych można korygować jedynie przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie, wraz ze stosownym uzasadnieniem, chyba że inne przepisy stanowią inaczej.
3. Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści poprawnej i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr.
4. Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu.

Art. 23. 1. Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały, ręcznie lub maszynowo, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy stosować właściwe procedury i środki chroniące przed zniszczeniem lub modyfikacją zapisu.

2. Zapis powinien zawierać co najmniej: 1)datę dokonania operacji, 2)określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu księgowego stanowiącego podstawę zapisu oraz jego datę, jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji, 3)zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji, z tym że należy posiadać pisemne objaśnienia treści skrótów lub kodów, 4)kwotę zapisu.
3. Zapisów dotyczących operacji wyrażonych w walutach obcych dokonuje się w sposób umożliwiający ustalenie kwoty operacji w walucie polskiej i obcej.

3)gruntów i trudno dostępnych oglądowi środków trwałych, należności spornych i wątpliwych, a w bankach również zagrożonych, należności i zobowiązań wobec pracowników, z tytułów publicznoprawnych, a także nie wymienionych w pkt 1 i 2 składników aktywów i pasywów - drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości tych składników.

2. Inwentaryzacją należy objąć również znajdujące się w jednostce składniki majątkowe: 1)ujęte wyłącznie w ewidencji ilościowej, 2)będące własnością innych jednostek. Obowiązek określony w pkt 2 nie dotyczy jednostek świadczących usługi pocztowe, transportowe, spedycyjne i składowania.
3. Termin i częstotliwość inwentaryzacji, określone w ust. 1, uważa się za dotrzymane, jeżeli inwentaryzację: 1)składników majątku - z wyłączeniem środków pieniężnych, papierów wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów, towarów i produktów gotowych określonych w art. 17 ust. 2 pkt 4 - rozpoczęto trzy miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15 dnia następnego roku, ustalenie zaś stanu nastąpiło przez dopisanie lub odpisanie od stanu stwierdzonego drogą spisu z natury lub potwierdzenia salda - przychodów i rozchodów (zwiększeń i zmniejszeń), jakie nastąpiły między datą spisu lub potwierdzenia a dniem ustalenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych, przy czym stan wynikający z ksiąg rachunkowych nie może być ustalony po dniu bilansowym, 2)zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się na terenie strzeżonym i objętych ewidencją ilościowo-wartościową - przeprowadzono raz w ciągu 2 lat, 3)zapasów towarów i materiałów (opakowań) objętych ewidencją wartościową w punktach obrotu detalicznego jednostki o rozbudowanej sieci detalicznej - przeprowadzono raz w roku, pod warunkiem jednoczesnego ustalenia wartości zapasów towarów i materiałów (opakowań) w cenach nabycia lub zakupu, 4)środków trwałych oraz maszyn i urządzeń objętych inwestycją rozpoczętą, znajdujących się na terenie strzeżonym - przeprowadzono raz w ciągu 4 lat.
4. Inwentaryzację, o której mowa w ust. 1, przeprowadza się również na dzień zakończenia działalności przez jednostkę oraz na dzień poprzedzający postawienie jej w stan likwidacji lub upadłości. W przypadku połączenia lub podziału jednostek, z wyjątkiem spółek akcyjnych, strony mogą w drodze umowy pisemnej odstąpić od inwentaryzacji.

Art. 27. 1. Przeprowadzenie i wyniki inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych.

2. Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji.

Rozdział 4

Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego

Art. 28. 1. Na dzień bilansowy aktywa i pasywa wycenia się w sposób następujący: 1)inwestycje rozpoczęte - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, 2)udziały w innych jednostkach i długoterminowe papiery wartościowe (lokaty) - według cen nabycia pomniejszonych o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości, 3)środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości po aktualizacji wyceny pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe), 4)zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego oraz krótkoterminowe papiery wartościowe (przeznaczone do obrotu), z zastrzeżeniem pkt 5 - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od ich cen sprzedaży netto na dzień bilansowy, 5)dłużne papiery wartościowe - według cen sprzedaży, z tym że różnice między ceną nabycia a aktualną ceną sprzedaży zalicza się do kosztów lub przychodów z operacji finansowych, 6)należności i zobowiązania, w tym również z tytułu pożyczek - w kwocie wymagającej zapłaty, 7)środki pieniężne, kapitały (fundusze), wyemitowane papiery wartościowe oraz pozostałe aktywa i pasywa - według wartości nominalnej.

2. Przez ceny lub koszty, o których mowa w ust. 1, rozumie się: 1)cena nabycia jest to rzeczywista cena zakupu składnika majątku, obejmująca kwotę należną sprzedającemu (bez naliczonego podatku od towarów i usług), a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika

majątku do stanu zdatnego do używania, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku i wyładunku, a pomniejszona o zmniejszenie ceny (rabaty, opusty itp.) i odzyski. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika majątku, a w szczególności otrzymanego w formie darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, 2)koszt wytworzenia składnika majątku we własnym zakresie obejmuje koszty bezpośrednie produkcji poszczególnych produktów gotowych, w toku produkcji i półproduktów oraz przypadającą na okres ich wytwarzania uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji; do kosztów wytworzenia, po których wycenia się aktywa, nie zalicza się kosztów ogólnych zarządu, to jest kosztów działania jednostki jako całości oraz zarządzania nią, kosztów sprzedaży produktów, towarów i innych rzeczowych składników majątku, jak też pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia składnika majątku, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia, 3)cena sprzedaży netto składnika majątku stanowi możliwą do uzyskania w dniu bilansowym cenę sprzedaży bez należnego podatku od towarów i usług, pomniejszoną o rabaty i opusty, przypadający od sprzedaży podatek akcyzowy oraz koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do sprzedaży i doprowadzenia jej do skutku, a powiększoną o należną dotację przedmiotową; ceną sprzedaży jest również kurs giełdowy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto (kursu giełdowego) danego składnika majątku, należy oszacować jego przypuszczalną wartość rynkową netto na dzień bilansowy.

3. Cena nabycia i koszt wytworzenia inwestycji rozpoczętej oraz środków trwałych obejmuje ogół dotyczących danej inwestycji kosztów, poniesionych przez jednostkę w czasie od dnia rozpoczęcia inwestycji do dnia bilansowego lub przyjęcia powstałych w wyniku inwestycji środków trwałych do używania, w tym również: 1)nie podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług dotyczący inwestycji rozpoczętej oraz środków trwałych, 2)naliczone za czas trwania inwestycji odsetki, prowizje i różnice kursowe od pożyczek, kredytów, przedpłat i zobowiązań służących sfinansowaniu zakupu lub budowy środków trwałych.
4. Ubezpieczyciele prowadzący ubezpieczenia na życie wyceniają udziały, środki trwałe, papiery wartościowe i inne składniki majątkowe stanowiące lokaty, których ryzyko ponosi ubezpieczający, według cen sprzedaży netto, ustalonych na dzień bilansowy. Różnice między wartością według cen sprzedaży netto a wartością według cen nabycia lub kosztu wytworzenia tych lokat odpowiednio zwiększają lub zmniejszają rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na życie, których ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający. Ceny sprzedaży nieruchomości określa biegły nie rzadziej niż raz na 5 lat. Ceną sprzedaży netto papierów wartościowych i pożyczek jest kwota, którą ubezpieczyciel powinien otrzymać w dniu wykupu papierów wartościowych lub spłaty pożyczki. Jeżeli nie jest możliwe wiarygodne ustalenie ceny sprzedaży innych lokat niż nieruchomości, to ich wycena następuje po cenach nabycia lub kosztach wytworzenia. Ceny sprzedaży nieruchomości położonych za granicą oraz zagranicznych udziałów, akcji i innych papierów wartościowych określają notowania giełdowe kraju, w którym znajduje się nieruchomość lub emitowano papiery wartościowe, chyba że są one notowane na giełdach polskich.
5. W ciągu roku obrotowego ujmuje się w księgach rachunkowych: 1)zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego oraz papiery wartościowe - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, 2)należności i zobowiązania, w tym również z tytułu pożyczek - według wartości nominalnej.
6. Przepis ust. 5 pkt 2 nie dotyczy banków.

Art. 29. 1. Jeżeli założenie, że jednostka będzie kontynuowała działalność gospodarczą, o której mowa w art. 5 ust. 2, nie jest zasadne, to wycena udziałów w innych jednostkach oraz długoterminowych papierów wartościowych, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych, inwestycji rozpoczętych, produktów w toku i półproduktów następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe).

2. Wycena po cenach sprzedaży netto, o której mowa w ust. 1, następuje w szczególności w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji (jeżeli nie jest ona spowodowana prywatyzacją przedsiębiorstwa państwowego) lub w stan upadłości, na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, a także w przeddzień przekazania, podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę kontynuowana.
3. Wszczęcie postępowania naprawczego lub zmiana formy prawnej jednostki nie stanowi przeszkody do uznania, że działalność gospodarcza będzie kontynuowana, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje obniżenia wartości wykazanych w bilansie aktywów i pasywów.

transportu w ratach malejących w kolejnych latach (metodą degresywną). Przy ustalaniu stawek kwot odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) można uwzględniać: 1)liczbę zmian, na których pracuje środek trwały, 2)tempo postępu techniczno-ekonomicznego, 3)wydajność środka trwałego wyrażoną liczbą jego godzin pracy lub liczbą wytworzonych produktów, 4)prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego, 5)przewidywaną przy likwidacji wartość sprzedaży netto pozostałości środka trwałego, 6)stawki wynikające z przepisów podatkowych lub opracowań branżowych.

2. Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych.
3. Poprawność przyjętych do planu amortyzacji okresów używania i innych danych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę rocznych stawek i kwot odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), stosowanych w roku bieżącym i w następujących po weryfikacji latach obrotowych.
4. Odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) dokonuje się zgodnie z planem amortyzacji, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przyjęto do używania środek trwały, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie wartości odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) z jego wartością początkową lub w którym środek trwały przeznaczono do likwidacji, sprzedano lub stwierdzono jego niedobór.
5. W razie zmiany techniki produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę gospodarczej przydatności środka trwałego, dokonuje się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych odpowiednich, nieplanowanych odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), doprowadzając wartość księgową netto środka trwałego do jego ceny sprzedaży netto. Można również dokonać nieplanowych odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) od środków trwałych, jeżeli przewidują to odrębne przepisy.

Art. 33. 1. Do wyceny wartości niematerialnych i prawnych oraz sposobów dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), z zastrzeżeniem ust. 3, stosuje się odpowiednio przepisy art. 31 ust. 2 i art. 32 ust. 1-5.

2. Koszty prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji, mogą być zaliczone do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli: 1)produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone, 2)techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostka podjęła decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii, 3)koszty prac rozwojowych zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
3. Okres dokonywania odpisów od: 1)kosztów prac rozwojowych, 2)kosztów organizacji poniesionych przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej nie może przekraczać 5 lat.
4. Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części była niższa od jej wartości rynkowej, to wartość zakupionych środków trwałych, inwestycji rozpoczętych, wartości niematerialnych i prawnych oraz zapasów rzeczowych składników majątku obrotowego ujmuje się w księgach rachunkowych według cen nabycia, jednak nie niższych niż ceny sprzedaży netto tych składników. Pozostałą z rozliczenia przy zakupie różnicę zalicza się do przychodów przyszłych okresów. Wartość firmy oraz przychody przyszłych okresów odpisuje się przez okres nie dłuższy niż 5 lat. W uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki może okres ten wydłużyć.

Art. 34. 1. Jednostki mogą wyceniać na dzień bilansowy: 1)materiały i towary oraz krótkoterminowe papiery wartościowe (przeznaczone do obrotu) - w cenach zakupu, 2)produkty w toku produkcji - w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wyceniać ich w ogóle, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki. Zasady, o których mowa w pkt 2, nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż trzy miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz inwestycji rozpoczętych jednostki. Nie dotyczy to jednak produkcji rolnej.

2. Składniki rzeczowego majątku obrotowego mogą być w ciągu roku obrotowego ujmowane w cenach przyjętych do ewidencji, skorygowanych o różnice między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia, zakupu lub kosztami wytworzenia. Nie później niż na dzień bilansowy należy wartość wykazywanych w cenach ewidencyjnych składników rzeczowego majątku obrotowego doprowadzić do poziomu określonego w ust. 1 lub art. 28 ust. 1 pkt 4. Nie dotyczy to produktów gotowych, produkcji w toku i półproduktów, jeżeli do ich ewidencji stosuje się koszty planowe (normatywne), różnice zaś między planowymi a rzeczywistymi kosztami wytworzenia są nieznaczne. Stosowane do wyceny na dzień bilansowy ceny zakupu lub planowe koszty wytworzenia nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto tych składników.
3. Wytworzone przez jednostkę filmy, oprogramowanie użytkowe komputerów, projekty typowe i inne produkty wielokrotnego użytku wycenia się w ciągu kolejnych 36 miesięcy, jakie następują od skierowania tych produktów do sprzedaży, w wysokości nadwyżki kosztów ich wytworzenia nad przychodami według cen sprzedaży netto, uzyskanymi ze sprzedaży tych produktów w ciągu kolejnych 36 miesięcy. Nie odpisane po upływie 36 miesięcy koszty wytworzenia zwiększają pozostałe koszty operacyjne.
4. Wartość stanu końcowego rzeczowych składników majątku obrotowego, jak również krótkoterminowych papierów wartościowych (przeznaczonych do obrotu), w razie gdy ceny nabycia (zakupu) lub koszty wytworzenia jednakowych lub uznanych za jednakowe ze względu na podobieństwo rodzaju i przeznaczenie składników majątku są różne, wycenia się w zależności od sposobu ustalania wartości ich rozchodu (zużycia, wydania do sprzedaży): 1)według cen przeciętnych, to jest ustalonych w wysokości średniej ważonej cen (kosztów) danego składnika majątku, 2)przyjmując, że rozchód składnika majątku wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które jednostka najwcześniej nabyła (wytworzyła), 3)przyjmując, że rozchód składników majątku wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które jednostka najpóźniej nabyła (wytworzyła), 4)w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen (kosztów) tych składników majątkowych, które dotyczą ściśle określonych przedsięwzięć, niezależnie od daty ich zakupu lub wytworzenia.

Art. 35. 1. Wartość rzeczowych składników majątku obrotowego, które utraciły swoje cechy użytkowe lub przydatność, oraz odpadów ustala się nie później niż na dzień bilansowy w cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania.

2. Wartość produktów gotowych i towarów, z wyjątkiem towarów używanych znajdujących się w punktach sprzedaży oraz towarów przewidzianych do wieloletniej sprzedaży, zmniejsza się stopniowo, uwzględniając utratę ich wartości rynkowej, przez okres nie dłuższy niż 5 lat, poczynając od roku obrotowego następującego po roku, w którym je zakupiono lub wytworzono.
3. Odpisy aktualizujące: 1)wartość rzeczowych składników majątku obrotowego, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz wynikające z wyceny według cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia (zakupu) lub kosztów wytworzenia - zwiększają pozostałe koszty operacyjne, 2)wartość udziałów w innych jednostkach oraz długoterminowych papierów wartościowych (lokat) - obciążają koszty operacji finansowych; jeżeli w wyniku wzrostu kursów giełdowych ceny sprzedaży netto długoterminowych papierów wartościowych (lokat) są wyższe od cen, po których je nabyto, to długoterminowe papiery wartościowe (lokaty) wykazuje się według cen ich nabycia, odnosząc różnice między ich dotychczasową, niższą wyceną a wartością według cen nabycia na przychody z operacji finansowych.

Art. 36. 1. Kapitały (fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki.

2. Kapitał zakładowy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, kapitał akcyjny spółek akcyjnych oraz fundusz udziałowy spółdzielni wykazuje się w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze handlowym. Zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady kapitałowe ujmuje się jako należne wkłady na poczet kapitału.
3. Składniki kapitału (funduszu) własnego jednostek postawionych w stan likwidacji lub upadłości należy, na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego, połączyć w jeden kapitał (fundusz) podstawowy, zmniejszając go: 1)we wszystkich jednostkach - o skutki wyceny, o której mowa w art. 29, 2)w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych - o własne udziały przeznaczone do sprzedaży, 3)w spółkach akcyjnych - o należne wkłady na poczet kapitału, o ile nie wezwano zainteresowanych do ich wniesienia, oraz o własne akcje przeznaczone do sprzedaży.

5. Przewidywane, lecz nie poniesione wydatki objęte biernymi rozliczeniami międzyokresowymi zmniejszają bieżąco koszty, nie później niż do końca roku obrotowego następującego po roku ich ustalenia.

Art. 40. Dotacje, subwencje i dopłaty do inwestycji oraz prac rozwojowych ujmuje się jako przychody przyszłych okresów w wysokości kwot rzeczywiście otrzymanych na nabycie lub wytworzenie środków trwałych albo finansowanie prac rozwojowych, jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one funduszy własnych. Ujęte na przychodach przyszłych okresów kwoty zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z tych źródeł.

Art. 41. 1. Przychody przyszłych okresów - z uwzględnieniem art. 7 - ujmuje się w wysokości: 1)otrzymanej od kontrahentów zapłaty przyszłych świadczeń, 2)kwot podwyższających należności lub roszczenia - na które uprzednio utworzono rezerwę - do czasu ich otrzymania (zapłaty) lub odpisania, 3)nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi, ustalonej przy wycenie na dzień bilansowy innych niż środki pieniężne i krótkoterminowe papiery wartościowe (przeznaczone do obrotu) aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych - do czasu ich rozliczenia lub odpisania, 4)nie rozliczonej różnicy wartości firmy, o której mowa w art. 33 ust. 4, 5)dotacji, subwencji i dopłat, o których mowa w art. 40.

2. Przepis ust. 1 pkt 3 nie ma zastosowania do banków.
3. Banki wykazują jako przychody przyszłych okresów również należne im odsetki skapitalizowane oraz od należności zagrożonych - do czasu ich otrzymania (zapłaty) lub odpisania.

Art. 42. 1. W jednostkach innych niż banki i ubezpieczyciele na wykazywany w księgach rachunkowych wynik finansowy netto (zysk/strata) składają się: 1)wynik działalności operacyjnej (w tym na operacjach finansowych), 2)wynik na operacjach nadzwyczajnych, 3)obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych lub osób fizycznych i płatności z nim zrównanych na podstawie odrębnych przepisów.

2. Wynik działalności operacyjnej stanowi różnicę między sumą należnych przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku wyrażonych w rzeczywistych cenach sprzedaży, z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towarów i usług, oraz zrealizowanych pozostałych przychodów operacyjnych a wartością sprzedanych produktów, towarów i innych składników majątku wycenionych w kosztach wytworzenia lub cenach nabycia (zakupu), powiększoną o przypadające od sprzedaży podatki obciążające sprzedawcę oraz o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnego zarządu, sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku oraz pozostałych kosztów operacyjnych.
3. Wynik na operacjach finansowych stanowi różnicę między należnymi przychodami z operacji finansowych, a w szczególności z posiadania udziałów w innych jednostkach, papierów wartościowych, odsetek od pożyczek i należności, w tym także odsetek za zwłokę w zapłacie, z rozwiązania rezerwy, otrzymania dyskonta, zysków ze sprzedaży papierów wartościowych, uzyskania dodatnich różnic kursowych, oprocentowania lokat i rachunków bankowych a kosztami operacji finansowych, na które składają się w szczególności odsetki, w tym także za zwłokę w zapłacie, prowizje od pożyczek i zobowiązań, płacone dyskonto, straty na sprzedaży papierów wartościowych, ujemne różnice kursowe, z wyjątkiem odsetek, prowizji, dodatnich i ujemnych różnic kursowych, o których mowa w art. 28 ust. 3 pkt 2.
4. Wynik na operacjach nadzwyczajnych stanowi różnicę między zrealizowanymi zyskami nadzwyczajnymi a poniesionymi stratami nadzwyczajnymi.

Art. 43. 1. W bankach na wykazywany w księgach rachunkowych wynik finansowy netto (zysk/strata) składają się: 1)wynik z działalności operacyjnej (w tym na działalności bankowej), 2)wynik na operacjach nadzwyczajnych, 3)obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych i płatności z nim zrównanych na podstawie odrębnych przepisów.

2. Wynik na działalności bankowej obejmuje: wynik z tytułu odsetek, prowizji, przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych, wynik na operacjach finansowych, wynik z pozycji wymiany.

3. Wynik z działalności operacyjnej obejmuje wynik na działalności bankowej skorygowany o różnicę między pozostałymi przychodami operacyjnymi a pozostałymi kosztami operacyjnymi, koszty działania banku, amortyzację środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wynik na wartości rezerw z aktualizacji.
4. Do wyniku na operacjach nadzwyczajnych stosuje się przepis art. 42 ust. 4.

Art. 44. 1. U ubezpieczycieli na wykazywany w księgach rachunkowych wynik finansowy netto (zysk/strata) składają się: 1)wynik techniczny ubezpieczeń, 2)różnica między innymi przychodami operacyjnymi a innymi kosztami operacyjnymi, 3)wynik na operacjach nadzwyczajnych, 4)obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych i płatności z nim zrównanych na podstawie odrębnych przepisów.

2. Wynik techniczny ubezpieczeń stanowi różnicę między należnymi przychodami ze składek a wypłaconymi świadczeniami i zmianami stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na pokrycie przyszłych świadczeń (z uwzględnieniem udziału reasekuratorów w przychodach ze składek i wypłatach świadczeń) oraz kosztami działalności ubezpieczeniowej. Jeżeli wyniki finansowe lokaty funduszu ubezpieczeniowego są: 1)wkalkulowane w składkę jako jej obniżenie, 2)uwzględniane przy obliczaniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych metodami matematycznymi, 3)rozliczane z ubezpieczonym stosownie do umów ubezpieczenia

• to przychody z tych lokat i koszty ich obsługi, łącznie z wynikiem ze sprzedaży lokat, wpływają na wynik techniczny ubezpieczeń.

3. Na różnicę między innymi przychodami operacyjnymi a innymi kosztami operacyjnymi składa się w szczególności różnica między: 1)przychodami z lokat rzeczowych i finansowych a kosztami ich obsługi, łącznie z wynikiem ze sprzedaży lokat w części, w której nie wpływa ona na wynik techniczny ubezpieczeń, 2)przychodami i kosztami z tytułu pełnienia czynności komisarza awaryjnego, 3)zrealizowanymi pozostałymi przychodami operacyjnymi a poniesionymi pozostałymi kosztami operacyjnymi.
4. Do wyniku na operacjach nadzwyczajnych stosuje się przepisy art. 42 ust. 4.

Rozdział 5

Sprawozdania finansowe jednostki

Art. 45. 1. Sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, o którym mowa w art. 12 ust. 2, oraz na inny dzień bilansowy.

2. Sprawozdanie finansowe składa się z: 1)bilansu, 2)rachunku zysków i strat, 3)informacji dodatkowej

• sporządzonych według wzorów stanowiących załączniki do ustawy.

3. Sprawozdanie finansowe dla jednostek określonych w art. 64 ust. 1 obejmuje również sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
4. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym, jeżeli obowiązek jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów.

Art. 46. 1. W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych poprzedniego i bieżącego roku obrotowego.

2. Wykazana w aktywach bilansu wartość poszczególnych grup składników majątku wynika z ich wartości księgowej, pomniejszonej o: 1)dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, 2)odpisy aktualizujące wartość udziałów w innych jednostkach, rzeczowych składników majątku obrotowego oraz papierów wartościowych, o których mowa w art. 35 ust. 3, 3)rezerwy wyrażające prawdopodobne zmniejszenie należności i roszczeń wobec ostrożnej ich wyceny. Rezerwy, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt 4 i ust. 3, wykazuje się w oddzielnej pozycji pasywów.

1)średnioroczne zatrudnienie - 50 osób, 2)suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość w walucie polskiej 1.000.000 EURO (8), 3)przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych - równowartość w walucie polskiej 2.000.000 EURO (9) może sporządzić uproszczony bilans oraz rachunek zysków i strat, wykazując w nich tylko dane dotyczące pozycji oznaczonych w załącznikach do ustawy literami i cyframi rzymskimi. Informację dodatkową sporządza się odpowiednio w formie uproszczonej.

3. Przepisów ust. 2 nie stosuje się do banków i ubezpieczycieli.

Art. 51. 1. Sprawozdania finansowe jednostek, w których skład wchodzą wewnętrzne jednostki organizacyjne sporządzające samodzielne sprawozdania finansowe, obejmują: 1)odrębne sprawozdanie finansowe każdego wyodrębnionego organizacyjnie oddziału (zakładu), w tym także tego, który swoje rzeczowe lub pieniężne składniki majątku wydzielił innym oddziałom (zakładom), 2)łączne sprawozdanie finansowe jednostki.

2. W łącznym sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, będącym sumą sprawozdań finansowych jednostki i wszystkich jej oddziałów (zakładów) wyłącza się odpowiednio: 1)środki i fundusze wydzielone, 2)wzajemne należności i zobowiązania, 3)odpowiednie części wyniku finansowego, wynikające ze wzajemnych rozliczeń operacji gospodarczych.
3. Do łącznego sprawozdania finansowego jednostek, w których skład wchodzą oddziały (zakłady) znajdujące się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tam sporządzające sprawozdania finansowe, włącza się odpowiednie dane wynikające z bilansów tych oddziałów (zakładów), wyrażone w walutach obcych, przeliczone na walutę polską po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, natomiast z rachunku zysków i strat - po kursie stanowiącym średnią arytmetyczną średnich kursów na dzień kończący każdy miesiąc roku obrotowego, ustalonych dla danej waluty przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Powstałe przy tych przeliczeniach różnice wykazuje się jako składnik kapitału (funduszu) własnego w odrębnej pozycji (dodatniej lub ujemnej) łącznego sprawozdania finansowego jednostki.

Art. 52. 1. Kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia je właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.

2. Sprawozdanie finansowe podpisuje - podając zarazem datę podpisu - osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych, i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy - wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio również do: 1)sprawozdań finansowych sporządzanych na dzień określony w art. 12 ust. 2, 2)sprawozdania z działalności jednostki określonego w art. 49, z tym że nie podpisuje go osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Art. 53. 1. Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniem roczne sprawozdanie finansowe jednostek, o których mowa w art. 64, podlega badaniu zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7.

2. Roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 8 miesięcy od dnia bilansowego, zgodnie z art. 63 ust. 3. Przed zatwierdzeniem roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej podlega badaniu zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7.
3. Podział wyniku finansowego (zysku netto) osób prawnych zobowiązanych zgodnie z art. 64 ust. 1 do poddania badaniu rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział wyniku finansowego (zysku netto) dokonany bez spełnienia tego warunku jest nieważny z mocy prawa.

Art. 54. 1. Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach mających istotny wpływ na treść jeszcze nie zatwierdzonego sprawozdania finansowego, to powinna ona sprawozdanie to odpowiednio zmienić, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach

rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz powiadomić o tym biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub badał.

2. Jeżeli po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach dotyczących lat ubiegłych, to ujmuje je odpowiednio w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym informacje te otrzymała.

Rozdział 6

Sprawozdania finansowe grupy kapitałowej

Art. 55. 1. Grupa kapitałowa, obejmująca jednostkę dominującą oraz jednostki od niej zależne lub stowarzyszone, sporządza, na podstawie sprawozdań finansowych jednostek wchodzących w skład grupy, skonsolidowane sprawozdanie finansowe zestawione w taki sposób, jakby grupa stanowiła jedną jednostkę. Na skonsolidowane sprawozdanie finansowe składają się: skonsolidowany bilans, skonsolidowany rachunek zysków i strat, skonsolidowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, informacja dodatkowa oraz sprawozdanie z działalności grupy kapitałowej za rok obrotowy.

2. Jednostki dominujące, mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, są obowiązane do corocznego sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego obejmującego jednostkę dominującą i jednostki od niej zależne lub stowarzyszone wszystkich szczebli, bez względu na to, w jakim państwie znajduje się ich siedziba, według zasad określonych w niniejszym rozdziale.
3. Jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej, to do sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego stosuje się przepisy rozdziału 4 i 5.

Art. 56. 1. Skonsolidowanego sprawozdania finansowego nie sporządza się, jeżeli łączna wielkość sum bilansowych, przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych, bez dokonywania wyłączeń-kompensacji, o których mowa w art. 58, oraz łączne średnioroczne zatrudnienie jednostki dominującej i jednostek zależnych oraz stowarzyszonych za rok obrotowy nie przekracza trzykrotności dwóch z trzech wielkości określonych w art. 50 ust. 2.

2. Skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym nie obejmuje się jednostki zależnej lub stowarzyszonej, jeżeli: 1)nabycie tej jednostki ma na celu wyłącznie jej odsprzedaż, 2)wielkości wykazane w sprawozdaniu finansowym tej jednostki są nieznaczne w stosunku do danych sprawozdania finansowego jednostki dominującej. W szczególności za nieznaczną uznaje się sumę bilansową oraz przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych jednostki, które za rok obrotowy są niższe od 10% sumy bilansowej i przychodu jednostki dominującej. Łączna kwota sum bilansowych i przychodów jednostek nie objętych konsolidacją nie może jednak przekraczać 20% odpowiednich wielkości skonsolidowanego sprawozdania finansowego, ustalonych przy założeniu, że w jego zakres wchodzą wszystkie jednostki zależne lub stowarzyszone bez dokonywania wyłączeń, 3)sprawowanie kontroli nad jednostką nie jest trwałe, gdyż według przewidywań będzie trwało krócej niż rok licząc od dnia bilansowego lub jest w istotnym stopniu ograniczone.
3. Jednostka dominująca, zależna od innej jednostki, może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeżeli jednostka dominująca wyższego szczebla posiada co najmniej 90% udziałów (akcji) tej jednostki, a wszyscy pozostali udziałowcy lub akcjonariusze wyrazili zgodę na takie zwolnienie. W takim przypadku jednostka dominująca wyższego szczebla jest obowiązana do objęcia konsolidacją zarówno zależnej od niej jednostki dominującej, jak i wszystkich jednostek zależnych od jednostki dominującej zwolnionej od sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego lub z nią stowarzyszonych.
4. (10) Minister Finansów może określić, w drodze rozporządzenia, celem zapewnienia inwestorom informacji w zakresie umożliwiającym ocenę sytuacji finansowej emitentów papierów wartościowych na rynku kapitałowym, ostrzejsze kryteria od zawartych w ust. 1-3, w odniesieniu do jednostek będących emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu lub emitentami papierów wartościowych ubiegającymi się o ich dopuszczenie do publicznego obrotu.

Art. 57. 1. Jednostkę zależną od jednostki dominującej obejmuje się konsolidacją pełną. Jednostkę stowarzyszoną obejmuje się konsolidację metodą praw własności.

2. Sprawozdanie finansowe jednostki zależnej, które ze względu na całkowicie odmienny rodzaj działalności tej jednostki mogłoby zniekształcić obraz całej grupy, włącza się do sprawozdania skonsolidowanego metodą praw własności.