88 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY, ISSN 0033-2097, R. 95 NR 2/2019
Kamila JADCZAK, Rafał BIAŁEK, Michał WIŚNIOS, Marek KUCHTA
Wojskowa Akademia Techniczna, Instytut Systemów Elektronicznych
doi:10.15199/48.2019.02.20
Uwarunkowania biomechaniczne stawu skroniowo-żuchwowego
pod kątem pomiaru przemieszczenia ruchu żuchwy
Streszczenie. Poniższy artykuł opisuje budowę oraz biomechanikę stawu skroniowo-żuchwowego pod względem pomiarów przemieszczenia
żuchwy względem czaszki. Jest to wstęp do opracowania metody pomiaru przemieszczeń żuchwy w ramach projektu POIR.04.01.02-00-0029/17,
którego celem jest opracowanie trójwymiarowego modelu stawu skroniowo-żuchwowego w celu odwzorowania działania aparatu kostno-chrzęstno-
więzadłowego na potrzeby protetyki, ortodoncji i chirurgii ortognatycznej.
Abstract. The following article describes the structure and biomechanics of the temporo-mandibular joint in terms of measurements of the
mandibular dislocation relative to the skull. This is the introduction to the development of the method of measurement of mandibular movements as
part of the project POIR.04.01.02-00-0029 / 17, whose aim is to develop a three-dimensional model of the temporomandibular joint to reproduce the
operation of the osteochlear-ligament apparatus for the needs of prosthetics, orthodontics and orthognathic surgery. (Biomechanical conditions of
the temporomandibular joint in terms of the measurement of the mandible displacement).
Słowa kluczowe: staw skroniowo-żuchwowy, biomechanika, pomiar przemieszczenia.
Keywords: temporomandibular joint, biomechanics, displacement measurement.
Wstęp
Tomografia komputerowa stożkowa (CBCT)
wykonywana w gabinetach stomatologicznych jest obecnie
bardzo precyzyjnym narzędziem pozwalającym na
uzyskanie trójwymiarowego obrazu tkanek twarzoczaszki
pacjenta. Badanie tomografem wykonuje się nie tylko przed
rozpoczęciem leczenia implantologicznego, ale również
podczas planowania zabiegów chirurgicznych
przeprowadzanych na żuchwie czy szczęce pacjenta.
Jednocześnie obraz kości uzyskany z tomografii
komputerowej wraz z obrazem otrzymanym ze skanera
stomatologicznego pozwala uzyskać pełen obraz warunków
anatomicznych pacjenta, co umożliwia precyzyjne
zaplanowanie leczenia. Niestety, tomografia jest badaniem
statycznym i nie daje informacji na temat dynamiki ruchu
żuchwy względem czaszki. Dodatkowo staw skroniowo-
żuchwowy odpowiedzialny za ten ruch jest strukturą na tyle
złożoną, zbudowaną z kości, więzadeł i chrząstki włóknistej,
że niemożliwe jest zobrazowanie jego struktury przy użyciu
tomografii. Umożliwia to natomiast, ze względu na
widoczne na obrazach tkanki miękkie (chrząstki), badanie
rezonansu magnetycznego. Jednakże musi być ono
wykonywane w pozycji leżącej, co dyskwalifikuje je jako
narzędzie do obrazowania stawu skroniowo-żuchwowego.
Aby możliwe było lepsze zobrazowanie budowy stawu
skroniowo-żuchwowego oraz opisanie ruchu głowy żuchwy i
krążka stawowego w panewce stawowej, należy w
odpowiedni sposób zmierzyć przemieszczenia ruchu
żuchwy względem podstawy czaszki. Celem opracowania
optymalnej metody wykonywania takich pomiarów, należy
zapoznać się z budową oraz biomechaniką stawu
skroniowo-żuchwowego.
Budowa stawu skroniowo-żuchwowego
Staw skroniowo-żuchwowy jest miejscem ruchomego
połączenia żuchwy z czaszką. Zaliczany jest do stawów
kłykciowych, dwujamowych. Składa się z: powierzchni
stawowych kości skroniowej i głowy żuchwy, krążka
stawowego (chrząstki śródstawowej), torebki i wiązadeł
stawowych. Krążek stawowy dzieli staw skroniowo-
żuchwowy na dwie części. Powierzchnię stawową na kości
skroniowej tworzy przedni odcinek dołu żuchwowego i
guzek stawowy a, powierzchnię stawową na żuchwie
tworzy głowa żuchwy. Obie powierzchnie pokryte są
chrząstką włóknistą. Pomiędzy powierzchniami znajduje się
krążek stawowy zbudowany z chrząstki włóknistej mający
kształt owalnej płytki. Jej górna powierzchnia jest wiernym
odbiciem powierzchni stawowej na kości skroniowej,
natomiast od dołu jest wklęsła, dostosowana do wypukłej
głowy żuchwy. Chrząstka (krążek) dzieli jamę stawową na
dwie całkowicie oddzielone od siebie, położone nad sobą
komory stawowe. Każda z jam jest otoczona oddzielną
błoną maziową. Całość jest wzmocniona i zabezpieczona
trzema więzadłami (bocznym, klinowo-żuchwowym,
rylcowo-żuchwowym).[1] Budowę stawu skroniowo-
żuchwowego przedstawia rysunek 1.
Rys.1. Staw skroniowo-żuchwowy lewy od strony bocznej [1]
Ukształtowanie poszczególnych elementów stawu
skroniowo-żuchwowego jest osobniczo bardzo zmienne i
związane m.in. z budową uzębienia i z rodzajem zwarcia.
Ze względu na to, że zęby nie mają zdolności
dostosowywania się, rola ta przypada stawowi skroniowo-
żuchwowemu, który poprzez przebudowę przystosowuje się
do warunków.[1]
Biomechanika stawu skroniowo-żuchwowego
Ruchy stawu skroniowo-żuchwowego są zależne od
budowy stawu, współpracy mięśni i od obu szeregów
zębów. Rozróżniamy trzy kierunki ruchów:
- wysuwanie i cofanie żuchwy (ruchy ślizgowe, translacyjne)
- opuszczanie i podnoszenie żuchwy (ruchy zawiasowe)
- ruchy boczne (ruchy żucia).
