WADY KLATKI PIERSIOWEJ, Ćwiczenia z Mechanika

Pobierz WADY KLATKI PIERSIOWEJ i więcej Ćwiczenia w PDF z Mechanika tylko na Docsity! Marta Szczerbińska WADY KLATKI PIERSIOWEJ ROZWÓJ KLATKI PIERSIOWEJ W ONTOGENEZIE W pierwszym roku życia narastanie obwodu klatki piersiowej odbywa się znacznie szybciej niż w jakimkolwiek późniejszym i tak wynosi ono 42-50% tj. około 13 cm, w drugim tylko 9%, a w trzecim i czwartym 7-4%. U noworodka szerokość i głębokość są prawie równe. Przyrost głębokości następuje powoli, natomiast szerokości we wzmożonym tempie tak, że u dziecka 6-cio letniego następuje podwojenie się szerokości klatki piersiowej. Wyrazem zmian klatki piersiowej jak i powiększania się jej wymiaru poprzecznego jest zmniejszanie się wskaźnika spłaszczenia klatki piersiowej (WSKP (xi-th/thl-thl - średnica strzałkowa(głębokość klatki) , średnica poprzeczna klatki )x100).U noworodka płci męskiej wskaźnik, ten wynosi 92% w pierwszym roku życia 75%, zmniejszając się stopniowo, że w wieku 1-5 lat wynosi 71%. Charakterystyczną cechą klatki piersiowej u noworodków i niemowląt jest jej cylindryczny kształt, na co wpływa położenie żeber – leżą prawie poziomo, tworząc z kręgosłupem kąt prosty, w przeciwieństwie do skośnego ustawienia w latach późniejszych. Zmiany ustawienia żeber z poziomych na skośne obserwujemy od około 2 roku życia. Zjawisko to przebiega dość powoli, a najniższy poziom osiąga około 10-11 roku życia. Do czasu, gdy żebra ustawione są poziomo, czyli klatka piersiowa między wdechem, a wydechem znajduje się w ułożeniu jakby wydechowym, dopóty, żebra nie mogą brać wybitniejszego udziału w rozszerzaniu wdechowym klatki piersiowej. Dlatego nie może być ona znacznie podniesiona przez rozszerzanie żeber (jak dzieje się to w późniejszym wieku ), wskutek czego dziecko musi oddychać głównie przeponą. Na ten stan ma również wpływ mała siła (słabość) mięśni oddechowych ( Malinowski 1989). W związku z postępującymi zmianami strukturalnymi klatki piersiowej (obniżanie mostka, spłaszczenie klatki piersiowej, obniżanie ukośne, ku dołowi żeber) następuje zmiana typu oddychania z przeponowego na oddychanie przebiegające dzięki ruchom klatki piersiowej - tor piersiowy. Drugie przyśpieszenie rozwoju klatki piersiowej obserwuje się w okresie dojrzewania. W tym okresie u chłopców następuje duże tempo rozwoju szerokości barków, oraz szerokości klatki piersiowej ( nie dotyczy to głębokości klatki piersiowej ). Natomiast u dziewcząt w tym okresie dochodzi do wzrostu bioder, mniej szerokości barków, przy podobnym wzroście głębokości klatki piersiowej. Z wyżej wymienionego faktu wynika, że klatka piersiowa gubi nie tylko budowę cylindryczną poprzez wzrastanie na długość, ale też stopniowo narastającą przewagą wymiaru poprzecznego nad głębokościowym, przybierając kształt stożka ściętego. 1 Zmiana wymiarów i kształtu klatki piersiowej znajduje swoje odzwierciedlenie w sprawności oddechowej. U dziecka szybsze są nie tylko oddechy, ale również szybsze jest tętno. Stosunek liczby oddechów do liczby tętna wynosi u noworodka 1:25, u dorosłego 1:4. Zmiany zachodzące w układzie krążenia w czasie rozwoju osobniczego polegają przede wszystkim na rozroście jego elementów (mięsień sercowy w wieku do 2 lat rozrasta się 3- krotnie, a u 7-mio latka 5-ciokrotnie), zmianie proporcji serca (rozrost lewej komory; lewa komora powiększa się 13-to krotnie, zaś prawa 8-mio krotnie), zwiększeniu wydolności wysiłkowej, usprawnieniu „automatyzmu”(nieregularne tętno nabiera regularności w wieku około 6-7 roku życia ), co pozwala dostosować sercu swoją funkcję do aktualnych potrzeb rozwoju. Wynika z tego fakt, że im wcześniej rozpoczniemy ćwiczenia profilaktyczne i korekcyjne tym większe są szanse powodzenia prowadzenia procesu korekcyjnego i uzyskania korzystniejszych wyników ze względu na potencjał młodego organizmu. WADY KLATKI PIERSIOWEJ Wyróżnia się kilka typów fizjologicznych klatki piersiowej. Klatka piersiowa prawidłowa, gdzie mostek i cała przednia część wysunięta jest ku przodowi, żebra uniesione ku górze tak, że najdalej wysuniętą częścią ciała jest ściana przednia klatki piersiowej ( Kasperczyk 1994 ). Przekrój poprzeczny przez klatkę piersiową prawidłową Klatka swój kształt dostosowuje do krzywizny piersiowej i odwrotnie. Przy hiperkifozie - klatka jest ustawiona w pozycji wydechowej a przy skrzywieniu bocznym jakim jest skolioza - powstają deformacje w postaci wału żebrowego. W zależności od stopnia wysklepienia wyróżnia się klatkę piersiową spłaszczoną, płaską, beczkowatą. Do patologicznych wad klatki piersiowej zalicza się: 1) klatkę piersiową lejkowatą (pectus excavatum) 2) klatkę piersiową kurzą (pectus carinatum ) KLATKA PIERSIOWA LEJKOWATA Określana jest również jako szewska ( pectus infundibiliforme ). Etiologia jej powstawania nie jest dokładnie ustalona . Uważa się, że wada ta nie wykazuje uwarunkowań genetycznych i dotyczy 0,4 % dzieci w wieku szkolnym. Zwiększoną częstość obserwuje się u dzieci z zespołem Marfana (Walczak 1991). 4 Klatka kurza Wada patologiczna - klatka piersiowa kurza, jest najczęściej wadą rozwojową, powstałą najczęściej na skutek przebytej krzywicy, a także gruźlicy kręgosłupa w odcinku piersiowym (Dega 1983). Pomimo wielkiego postępu medycyny , krzywica daje jednak znać o sobie. Najczęściej już w postaci objawów jej przebycia. Zmiany pokrzywicze widoczne są głównie na klatce piersiowej w postaci okrężnego ściągnięcia jej ścian na wysokości przyczepów przepony – Bruzda Harrisona oraz zgrubienia żeber w miejscu przejścia żebra kostnego w żebro chrzęstne – różaniec pokrzywiczy (Kasperczyk 1994). W zapobiegaiu i leczeniu krzywicy bardzo ważna jest świadomość, że najwłaściwsze warunki opieki nad niemowlęciem; prawidłowe żywienie, korzystanie ze świeżego powietrza, dobre warunki mieszkaniowe i troskliwa opieka nie wystarczą , aby chronić dziecko przed zachorowaniem na krzywicę, jeśli nie uwzględni się zapobiegawczego podawania witaminy D. Zapotrzebowanie rosnącego organizmu ( około 800 j.m./d ) na witaminę D jest większe niż możliwość dostarczenia jej poprzez pożywienie i ekspozycję słoneczną. Aby zapobiec krzywicy należy podawać dzieciom od 3-4 tygodnia życia 800-1500 j.m/d witaminy D. W leczeniu krzywicy stosuje się znaczne zwiększenie dawek tej witaminy oraz naświetlanie lampą kwarcową (Walczak 1991 ). SPOSOBY LECZENIA WAD KLATKI PIERSIOWEJ W leczeniu zniekształceń klatki piersiowej wyróżnia się dwa sposoby : 1) leczenie zachowawcze ( ćwiczenia korekcyjne ), 2) leczenie operacyjne ( Kasperczyk 1981 ). LECZENIE ZACHOWAWCZE Program ćwiczeń dla wad klatek piersiowych obejmuje następujące grupy : a ) Ćwiczenia ogólnorozwojowe. b ) Ćwiczenia oddechowe. c ) Ćwiczenia specjalne; - o charakterze kształtującym, odnoszące się do danego typu wady klatki piersiowej, - o charakterze wytrzymałościowym, rozwijające sprawność narządów wewnętrznych. d ) Ćwiczenia w wodzie. 5 ĆWICZENIA OGÓLNOROZWOJOWE Zadaniem tej grupy ćwiczeń jest oddziaływanie na cały narząd ruchu, zwiększanie ruchomości w stawach, usunięcie przykurczów, zwiększenie siły mięśni, podniesienie na wyższy poziom sprawności fizycznej. Są to ćwiczenia kształtujące, ćwiczenia gimnastyczne, gry i zabawy , oraz sporty uzupełniające ( Kasperczyk 1984 ). Ćwiczenia ogólnokształtujące poprzez swoje oddziaływanie mają również odpowiednio wpływać na harmonijny rozwój układu ruchowego, a także na długość, siłę i elastyczność mięśni. Podstawowym ich celem jest kształtowanie postawy ciała , wyrobienie koordynacji ruchowej, czucia kierunku ruchu oraz czucia położenia ciała i jego części w przestrzeni. W czasie realizacji tej grupy ćwiczeń należy zwrócić szczególną uwagę na: - wykonywanie ćwiczeń w warunkach skorygowanej postawy, - dobór pozycji ułatwiających w pierwszym etapie wyrównywania niemal samorzutnie korekcji postawy, w następnych etapach wzrastające jej utrudnienie, - eliminowanie pozycji, ćwiczeń i sytuacji stwarzających warunki do pogłębiania wady, - przeplatanie ćwiczeń kształtujących „wstawkami” autokorekcji ( Kutzner- Kozińska 2001 ). Natomiast gry i zabawy, które stanowią grupę ćwiczeń ogólnorozwojowych, oddziałują na psychiczną i fizyczną stronę osobowości. Podczas gier i zabaw ruchowych podnosi się wydolność wielu układów i narządów, a zwłaszcza: układu ruchu, krążenia, oddechowego i przemiany materii. Gry i zabawy wszechstronnie wpływają na rozwój motoryki. Rozwijają takie cechy jak siłę, szybkość i wytrzymałość oraz doskonalą koordynację nerwowo-mięśniową. Gry i zabawy stosowane w gimnastyce korekcyjnej zaspokajają powszechny „głód” ruchu, który u dzieci z wadami postawy , często zwolnionymi z wychowania fizycznego, występuje niezwykle często. W gimnastyce korekcyjnej nie wolno wykonywać ćwiczeń gimnastyki stosowanej takich jak przewroty, skoki przez przyrządy itp. ĆWICZENIA ODDECHOWE Mają na celu nauczanie prawidłowego oddychania, zwiększenia pojemności oddechowej płuc, wzmocnienie mięśni oddechowych oraz zwiększenie ruchomości klatki piersiowej (Kasperczyk 1984). Ich celem jest także zapobieganie zaburzeniom oddechowym towarzyszącym wadom klatki piersiowej. Cele te realizowane są poprzez wpływanie na mechanikę oddychania, kształtowanie odpowiedniego toru oddychania , oraz poprawę funkcjonowania mięśni oddechowych, zwłaszcza przepony. W doborze ćwiczeń oddechowych należy zwrócić uwagę na oddziaływanie tych ćwiczeń zarówno na klatkę piersiową jak i na kręgosłup (Wilczyński 2001 ). Mechanika oddychania zmienia się stosownie do zajętej pozycji oraz ruchów kończyn górnych. Towarzyszący tym ćwiczeniom wznos kończyn górnych bokiem w górę zwiększa wymiar czołowy klatki piersiowej, a wznos kończyn górnych przodem w górę zwiększa jej wymiar strzałkowy. 6 Jeżeli ćwiczenia wykonuje się ze wznosem tylko jednej kończyny to efekt dotyczy tylko danej strony klatki piersiowej, a dodatkowo wystąpi także zmiana kształtu kręgosłupa. Podobne zjawiska występują także w przypadku asymetrycznych pozycji tułowia. Leżenie bokiem zmniejsza amplitudę ruchów po stronie bliższej podłoża, a zwiększa po przeciwnej. Ważną rolę odgrywa też ustawienie brzucha. Silne wciągnięcie brzucha powoduje znaczne rozszerzenie klatki piersiowej, żebra ustawiają się bardziej poziomo, co w znacznym stopniu mobilizuje stawy żebrowo-kręgowe. Silne wypchnięcie brzucha w fazie wydechu powoduje na odmianę pociąganie żeber ku dołowi i bardziej skośne ich ustawienie, a przez to także zmniejszenie wymiarów klatki piersiowej- szczególnie strzałkowego. Przy zniekształceniach klatki piersiowej różnego pochodzenia stosuje się zasadę wypychania części wpuklonej żeber przez powietrze pochodzące z maksymalnego wdechu z jednoczesnym uruchomieniem żeber pozostałych ( Kutzner – Kozińska 2001 ). Zastosowanie podczas wykonywania ćwiczeń oporu na klatkę piersiową powoduje wzmocnienie odpowiednich partii mięśni oddechowych, z jednoczesnym większym uaktywnieniem nieoporowanych części klatki piersiowej. Niewskazane jest natomiast: - stosowanie pogłębionego oddychania w narzuconym, sztucznym rytmie, często wspólnym dla całej grupy ćwiczących i niezgodnym z zapotrzebowaniem tlenowym danego organizmu, - stosowanie jednorazowo dużej ilości ćwiczeń pogłębionego oddychania ze względu na możliwość doprowadzenia do hiperwentylacji( Owczarek – 1998 ). W związku z ww. sposób wykonywania ćwiczeń oddechowych przy klatce piersiowej lejkowatej odbywa się następująco: - akcentujemy fazę wdechu, - wdech wspomagamy pracą ramion w kierunku: przodem w górę – wdech, bokiem w dół – wydech, - kształtujemy piersiowy tor oddechowy, zwanym też żebrowym ( wymienić należy tu oddychanie żebrowe górne, żebrowo-mostkowe, oraz oddychanie żebrowo-dolne: w zależności od miejsca unoszenia się żeber ). ĆWICZENIA SPECJALNE Ćwiczenia specjalne w wadach klatki piersiowej to: - ćwiczenia o charakterze kształtującym odnoszące się do danego typu wady klatki piersiowej, - ćwiczenia o charakterze wytrzymałościowym, rozwijające sprawność narządów wewnętrznych. Ćwiczenia specjalne stosowane w klatce piersiowej lejkowatej mają za zadanie: - zwiększyć ruchomość w stawach barkowych, - wzmocnić mięśnie grzbietu i pozostałe mięśnie posturalne. Natomiast przy wadzie klatki piersiowej, jaką jest klatka kurza ćwiczenia specjalistyczne mają zadanie - zwiększyć ruchomość w stawach barkowych i kręgosłupa, - wzmocnić mięśnie grzbietu i pozostałe mięśnie posturalne, 9 O zwiększeniu parametrów klatki piersiowej decyduje w dużym stopniu umiejętność właściwego wykorzystania oddychania warunkowego, mającego istotny wpływ na zwiększenie amplitudy ruchu klatki piersiowej (J. Kołodziej-1989). Tak jak przytoczono, w doborze pływackich ćwiczeń korekcyjnych należy brać pod uwagę ułożenie i ruchy kończyn górnych, które powinny sprzyjać rozciągnięciu mięśni przedniej strony klatki piersiowej i wzmocnieniu mięśni grzbietu tylnej strony klatki piersiowej . LECZENIE OPERACYJNE Leczenie operacyjne lejkowatej klatki piersiowej wskazane jest tylko w przypadkach z objawami klinicznymi, z głębokim zniekształceniem mostka oraz w przypadku szybkiej progresji wady oraz przy szczególnych zaburzeniach układu krążeniowo - oddechowego. Zabieg daje poprawę kosmetyczną , zmniejsza w dużym stopniu zaburzenia krążeniowo-oddechowej poprawiając ogólny rozwój dziecka. Po operacji wskazane jest prowadzenie ćwiczeń , ponieważ zniekształcenie ma tendencje do nawrotów ( Dega 1983 ) . Celem operacji jest szybkie zniesienie objawów klinicznych, poprawa ortopedyczna i estetyczna zniekształcenia oraz zapobieganie psychicznym następstwom wady. Na wynik leczenia najistotniejszy wpływ ma wiek dziecka (optymalny wiek to 4-6 rok życia ) i rodzaj tkanki operacyjnej. Wyniki uzyskiwane u dzieci operowanych poniżej trzeciego roku życia nie są gorsze, ale wskazania do operacji powinny być wówczas ustalane ostrożniej ze względu na duży odsetek (50 % ) samoistnych wyleczeń. W Polsce przeprowadza się operacje lejkowatej klatki piersiowej metodą Ravitcha. Przeprowadzane są również operacje klatki piersiowej kurzej. Terapię manualną stosuje się tylko wtedy, gdy doszło do zablokowania czynnościowego , uniemożliwiającego osiągnięcie pełnego zakresu ruchu biernego w stawach; szczególnie w ramiennych i międzyżebrowych. PIŚMIENNICTWO 1. Babulska Ł. T. Kasperczyk - Ćwiczenia wyrównawcze - Krakowski Szkolny Ośrodek Sportowy, 2. Dega W. - Ortopedia i rehabilitacja - PZWL Warszawa 1983 r , 3. Kalka E. - Stan rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci z lejkowatą klatką piersiową Postępy Rehabilitacji, TomX 1996 z.1, 4. Kasperczyk T. - Ćwiczenia korektywne z elementami rehabilitacji - FHU "Kasper" Kraków 1984, 5. Kasperczyk T. - Poradnik ćwiczeń korekcyjnych – FHU "Kasper" Kraków 1996, 6. Kasperczyk T. - Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie - Wydawnictwo Skryptowe AWF Kraków 1994, 7. Kasperczyk T. - Wpływ ćwiczeń wyrównawczo-korekcyjnych na układ morfofunkcjonalny dzieci z wadami klatki piersiowej - Rocznik Naukowy AWF Kraków 1981, 8 . Kołodziej J. - Pływanie korekcyjne - Wydawnictwo Skryptowe AWF Kraków 1989, 10 9. Kutzner – Kozińska M. - Proces korygowania wad postawy - Wyd. Dydaktyczne AWF-Warszawa 2001, 10. Lizis P. - Ocena wytrzymałości siłowej mięśni posturalnych u chłopców, ze skoliozą I stopnia i klatką piersiową szewską Fizjoterapia 2001.,9,3, 11. Magiera A. Ronikier A. Zaplatka P. Kluba L. - Tolerancja wysiłku u dzieci z lejkowatą klatką piersiową Postępy Rehabilitacji Tom X 1996 z.1, 12. Magiera A. Ronikier A. Zaplatka P. Kluba L. - Zmiany budowy somatycznej u dzieci z lejkowatą klatką piersiową. Postępy Rehabilitacji Tom X 1996 z.1, 13 . Malinowski A., Strzałko J. - Antropologia - PWN Poznań 1989, 14 .Owczarek S. - Atlas Ćwiczeń Korekcyjnych - WSiP Warszawa 1998, 15 .Walczak M. - Zarys Pediatrii - PZWL Warszawa 1991, 16 .Wilczyński J. - Korekcja Wad Postawy Człowieka - Anthropos Starachowice 2001.