Wesele jako przykład dramatu symbolicznego, Prezentacje z Sztuka

Pobierz Wesele jako przykład dramatu symbolicznego i więcej Prezentacje w PDF z Sztuka tylko na Docsity!

Wesele jako przykład dramatu symbolicznego

Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Film Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Stanisław Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981, s. 256–258. Źródło: Jan Nowakowski, Wstęp do „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, [w:] S. Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981. Źródło: Jan Nowakowski, Wstęp do „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, [w:] S. Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981.

Czy chocholi taniec w zakończeniu Wesela można interpretować jednoznacznie? Czy jego znaczenie ogranicza się do krytyki polskiego społeczeństwa czasów Stanisława Wyspiańskiego? A może jest to uniwersalny znak ludzkiego zaślepienia i braku woli walki? Każda wykładnia ostatniej sceny dramatu będzie niewystarczająca i nie wyczerpie treści kryjącej się za tym obrazem, ponieważ utwór Wyspiańskiego posługuje się symbolami, a te zawsze są wieloznaczne. Mimo to oddziałują na odbiorcę – niekiedy nawet bardziej niż treści wyrażane wprost.

Twoje cele

Rozpoznasz w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Wesele elementy poetyki symbolizmu. Wskażesz symbole kluczowe dla zrozumienia treści sztuki. Zestawisz ze sobą różne interpretacje symboliki Wesela.

Naścienna dekoracja malarska autorstwa Stanisława Wyspiańskiego z domu Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego przy ulicy Radziwiłłowskiej Źródło: Zygmunt Put Zetpe0202, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-ND 4.0.

Wesele jako przykład dramatu symbolicznego

ostał ci sie ino sznur,

ostał ci sie ino sznur.

Kogut pieje

JASIEK

jakby tknięty, przytomniejąc

Jezu! Jezu! zapioł kur! – –

Hej, hej, bracia, chyćcie koni!

chyćcie broni, chyćcie broni!!

Czeka was WAWELSKI DWÓR!!!!!

CHOCHOŁ

w takt się chyla a przygrywa

Ostał ci sie ino sznur.

— — — — — — — — — — — —

Miałeś, chamie, złoty róg.

JASIEK

aże ochrypły od krzyku

Chyćcie broni, chyćcie koni!!!!

A za dziwnym dźwiękiem weselnej muzyki wodzą się liczne,

przeliczne pary, w tan powolny, poważny, spokojny, pogodny,

półcichy — że ledwo szumią spódnice sztywno krochmalne,

szeleszczą długie wstęgi i stroiki ze świecidełek podzwaniają —

głucho tupocą buty ciężkie — taniec ich tłumny, że zwartym kołem

stół okrążają, ocierając o się w ścisku, natłoczeni

JASIEK

Nic nie słysom, nic nie słysom,

ino granie, ino granie,

jakieś ich chyciło spanie…?!

Dech mu zapiera Rozpacz, a przestrach i groza obejmują go

martwotą; słania się, chylą ku ziemi, potrącany przez zbity krąg

Stanisław Wyspiański, Autoportret, 1902 Źródło: domena publiczna.

Biogram Stanisława Wyspiańskiego

Trudności w interpretacji Wesela

Przyczynę trudności w interpretacji najsłynniejszego dramatu Stanisława Wyspiańskiego – Wesela – upatrywano w operowaniu przez artystę poetyką symbolizmu. Niektórzy

taneczników, który daremno chciał rozerwać; — a za głuchym dźwiękiem wodzą się sztywno pary taneczne we wieniec uroczysty, powolny, pogodny — zwartym kołem, weselnym — — — — — — — — — — — — —— — — — — — — — — — Kogut pieje

JASIEK nieprzytomny Pieje kur; ha, pieje kur…

CHOCHOŁ nieustawną muzyką przemożny Miałeś, chamie, złoty róg…. — — — — — — — — — — — — Źródło: Stanisław Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981, s. 256–258.

Chocholi taniec

Ostatnia scena dramatu, w której chochoł wygrywa weselną muzykę i wprawia uczestników uroczystości w obłąkańczy taniec, nadaje symboliczny wymiar wydarzeniom przedstawionym w trzech aktach sztuki. Rozmowy weselników, ich spotkania z tajemniczymi gośćmi, uczucia miłosne i patriotyczne zostają w zakończeniu scalone za pomocą symbolu, który przez Jana Nowakowskiego został nazwany „wielkim”:

ZŁOTY RÓG W polskiej literaturze wielokrotnie pojawiały się symbole oznaczające nadzieję na poprawę losu. Literatura romantyczna wzbudziła w wielu Polakach wiarę w nadejście cudu – wybawcy, który wzbudzi w nich siłę do powstania z niewoli. Tego rodzaju oczekiwanie na zewnętrzną, nadprzyrodzoną interwencję krytykował już Juliusz Słowacki w dramacie Lilla Weneda opowiadającym o zaczarowanej harfie mającej według legendy wzbudzić wśród członków plemienia Wenedów wolę walki z najeźdźcą. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Jan Nowakowski

Wstęp do „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego [fragment]

Finalny obraz Wesela w swej niesamowitej ekspresji zrywa dotąd ciągnione wątki zarówno osadzonej w mocnych realiach satyry, jak literackiej i baśniowej fantastyki. Na ich miejscu zostaje skonstruowany pełen wyrazu wielki obraz‐symbol, którego waga

Odczytywanie finałowego chocholego tańca jako symbolu nie było oczywiste w czasach premiery dramatu. Pierwsze przedstawienie Wesela odbyło się w atmosferze skandalu – widzowie spodziewali się w nim znaleźć odniesienia do wydarzenia towarzyskiego mającego miejsce kilka miesięcy wcześniej. Zapowiedzi spektaklu nie ukrywały powiązań osób dramatu z rzeczywistymi pierwowzorami, z których część miała być obecna w Teatrze Miejskim w Krakowie, by zobaczyć swoje sceniczne odpowiedniki. Z tego względu niektórzy komentatorzy chcieli widzieć w Weselu przede wszystkim satyrę na ówczesne stosunki społeczne.

W marcu 1901 roku, w Teatrze Miejskim w Krakowie (obecnie: Teatr im. Juliusza Słowackiego) miało miejsce pierwsze wystawienie Wesela Wyspiańskiego. Źródło: Mkos, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Uniwersalny wymiar dzieła zaskoczył widzów, dlatego też nie wszyscy dostrzegli dramatyczną powagę ostatniej sceny Wesela. Dopiero bardziej wnikliwa analiza i rozpatrzenie dramatu w kontekście sztuki symbolistycznej przełomu wieków ujawniły prawdziwy sens utworu i jego przenikliwość w ocenie „stanu duszy” Polaków u progu XX wieku:

w budowie utworu tak przemożna, iż zdolny jest narzucić wymowie Wesela to, co nazwano „tragizmem idei” [...]. Źródło: Jan Nowakowski, Wstęp do „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, [w:] S. Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981.

Jan Nowakowski

(etrus. satir – mowa, mówić, łac. satura lanx - misa z owocami) utwór literacki ośmieszający lub krytykujący ukazywane w nim zjawiska, najczęściej wady ludzkie, stosunki społeczne, instytucje; ogół utworów mających na celu ośmieszenie, piętnowanie szkodliwych zjawisk, obyczajów, wad, stosunków społecznych; satyra jest anonimowa, nie uderza w konkretne osoby, operuje wyolbrzymieniem, karykaturą, groteską i ukazuje świat w krzywym zwierciadle

somnambulizm

(łac. somnus – sen, ambulare – spacerować) potocznie: lunatyzm

sugesa

(łac. suggestio) w literaturze rodzaj wypowiedzi pośredniej, polegającej na stosowaniu aluzji, aby wywołać u czytelnika określony nastrój, wzruszenie lub refleksję

symbol

(gr. sýmbolon – znak rozpoznawczy, wiązać razem) motyw lub zespół motywów występujących w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych, niejasnych i niejednoznacznych; symbol ma za zadanie kierować ku tym treściom myśl czytelnika. Wyrażają go słowa, gesty, obrazy, przedmioty rozpoznawalne tylko dla członków danej kultury i stale się zmieniające. Symbol jest znakiem językowym o wielu znaczeniach. Na przykład kolor czerwony symbolizuje miłość, ale w zależności od kontekstu, w którym występuje – może też oznaczać wstyd, zagrożenie, ogień piekielny

symbolizm

(gr. sýmbolon – znak umowny) prąd artystyczny w literaturze, malarstwie i muzyce zapoczątkowany w drugiej połowie XIX wieku, dążył do wyrażenia środkami artystycznymi ogólnoludzkich problemów psychologicznych, treści metafizycznych. W literaturze stał w opozycji do myśli filozoficznej pozytywizmu. Symboliści podejmowali filozoficzne zagadnienia absolutu i nieskończoności, interesowali się stanami podświadomości, snu czy halucynacji, nawiązywali do motywów mitycznych. Podstawowym środkiem ekspresji symbolizmu stał się symbol i personifikacja. Odrębność języka symbolistów polegała na aluzyjności, wieloznaczności, muzycznym kształtowaniu wypowiedzi, podkreślaniu jej walorów brzmieniowych

Szkoła Sztuk Pięknych

działająca pod tą nazwą w latach 1873–1900 uczelnia (następnie przekształcona w Akademię Sztuk Pięknych), której pierwszym dyrektorem został Jan Matejko. Wykształciła wielu znamienitych polskich malarzy, takich jak Jacek Malczewski, Jan Stanisławski czy Stanisław Wyspiański

Audiobook

Związki Stanisława Wyspiańskiego z symbolizmem

Polecenie 1

Wysłuchaj audiobooka i wyjaśnij, jakie były główne założenia sztuki symbolistycznej.

Polecenie 2

Jakie cechy symbolizmu dostrzegasz w Weselu Wyspiańskiego? Sformułuj wypowiedź pisemną.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/PKIfMRwQh

Stanisław Wyspiański jest dziś uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich dramaturgów przełomu XIX i XX wieku. W początkach działalności artystycznej zapowiadał się jednak przede wszystkim jako malarz. Szkolił się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, później wyjechał do Francji, gdzie studiował w prywatnej szkole artystycznej Académie Colarossi. Pobyt za granicą zaowocował równocześnie wzrostem jego zainteresowania teatrem. W Paryżu mógł oglądać wystawienia klasycznych sztuk Moliera, Pierre’a Corneille’a, Jeana Baptiste’a Racine’a, a także poznać dokonania ówczesnej awangardy artystycznej. Wyspiański zainteresował się we Francji symbolizmem – kierunkiem, który oddziaływał wówczas równie mocno na sztuki plastyczne, jak na poezję i teatr. Duży wpływ wywarła na Wyspiańskiego twórczość Belga Maurice’a Maeterlincka, uznawanego za prekursora dramatu symbolistycznego.

Cytat za: Jan Nowakowski, Wstęp, [w:] Stanisław Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981, s. LII.

ich przyszłości – czy kiedyś wyrwą się z obłędnego koła, czy już na zawsze pozostaną w nieświadomości swego tragicznego losu.

Film

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DJ1b7gCeX

Film nawiązujący do treści materiału Wesele jako przykład dramatu symbolicznego.

Polecenie 1

Przyporządkuj poetykę do poszczególnych aktów Wesela Stanisława Wyspiańskiego.

Akt I , Akt II, Akt III

Akt Poetyka

Akt I

Akt II

Akt III

Dla nauczyciela

Autor: Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Wesele jako przykład dramatu symbolicznego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1. rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2. rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3. rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4. interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
5. wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
6. rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
7. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1. przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych; II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

6. rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście; III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1. zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2. reaguje na przejawy agresji językowej, np. zadając pytania, prosząc o rozwinięcie lub uzasadnienie stanowiska, wykazując sprzeczność wypowiedzi;
3. zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje mulmedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny; Lektura obowiązkowa

29. Stanisław Wyspiański, Wesele; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6. rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne

Uczeń:

rozpoznaje w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Wesele elementy poetyki symbolizmu; wskazuje symbole kluczowe dla zrozumienia treści sztuki; zestawia różne interpretacje symboliki Wesela; definiuje Wesele jako dramat symboliczny; dopasowuje cytaty z dramatu do odpowiednich scen, przedmiotów, postaci.

Strategie nauczania

konstruktywizm.

wiadomości na temat wybranego/przydzielonego symbolu oraz dwa pytania do pozostałych eksperckich grup.

Grupa I złoty róg,

Grupa II czapka z pawim piórem,

Grupa III sznur,

Grupa IV podkowa,

Grupa V kaduceusz,

Grupa VI dzwon Zygmuntowski.

Grupy mogą wykorzystać tabelę porządkującą ich opracowanie. Przykładowo:

przedmiot/opis/przedstawienie

sceny z dramatu, w których został wykorzystany

bohaterowie dramatu, z którymi należy go łączyć

funkcja, jaką pełni w utworze

2. Uczniowie po wykonaniu zadania pozostają w zespołach i odpowiadają na pytania, które przygotowali koledzy i koleżanki.
3. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej dotyczącej zredagowanych pytań i udzielanych odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie na podstawie lekcji oraz materiału umieszczonego w multimedium bazowym definiują Wesele jako dramat symboliczny.

W definicji uwzględniają:

genezę odmiany gatunku, symbolikę przedmiotów, scen, postaci,

wykorzystują określenia:

rekonstrukcja, obalanie mitów, brak bezpośrednich komentarzy, niedopowiedzenia.

2. Odczytanie 2‐3 definicji i ich omówienie jest formą ewaluacji lekcji.

Zadanie domowe

1. Zredaguj ankietę dotyczącą znajomości symboli Wesela przez uczniów klasy maturalnej oraz wybranych znajomych twoich rodziców. Przeprowadź ankietę i opracuj jej wyniki, uwzględniając symbole, o których pamiętali ankietowani i te, z których odczytaniem mieli problemy.

2.Przygotuj pisemną interpretację obrazu, który wybierzesz z galerii dzieł uwzględnionych w e‐materiale „ Wesele jako przykład dramatu symbolicznego”.

Materiały pomocnicze

Piotr Kowalski, Leksykon Znaki świata .Omen, przesąd, przeznaczenie, Wrocław 1998 r.

Igor Chomyn, Katalog wystawy dzieł Jacka Malczewskiego ze zbiorów Lwowskiej Galerii Sztuki, Sopot, 2002 r.

Bartłomiej Janicki, Lekcja odwrócona http://www.bc.ore.edu.pl/Content/897/T416_Lekcja+odwrocona.pdf

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Proponuję wykorzystać multimedium bazowe do zaplanowania fazy wstępnej i fazy realizacyjnej lekcji oraz do zredagowania zadania domowego. Z multimedium można korzystać w czasie lekcji powtórzeniowych związanych z symboliką scen, postaci, przedmiotów. Na wzór wypowiedzi eksperta uczniowie mogą opracować własne głosy w dyskusji.