Pobierz Widoki i przekroje. Zasady ogólne rysowania zarysów, krawędzi widoków, przekrojów i części przyległych i więcej Skrypty w PDF z Przedmioty zawodowe tylko na Docsity!
3. Widoki i przekroje
3.1. Wiadomości wstępne
Wykonanie rysunku technicznego nie jest oparte jedynie na sporządzeniu sześciu rzutów, ponieważ tak wy- konany projekt byłby mało czytelny, a sposób jego wykonania nieekonomiczny. Dlatego też przy stosowaniu rzutów prostokątnych w rysunku technicznym stosuje się widoki i przekroje. Ich wykorzystanie daje czytelny obraz rysowanego przedmiotu wraz ze wszystkimi jego cechami, a także zaoszczędza czas konstruktorom.
Rzutami przedmiotów mogą być nie tylko widoki, przedstawiające ich zewnętrzne kształty, ale także przekroje, które pokazują budowę wewnętrzną przedmiotów wydrążonych lub przedmiotów zawierających otwory.
Przekrój powstaje wskutek przecięcia przedmiotu wyobrażalną płaszczyzną, określaną mianem płaszczyzny przekroju i odrzucenie tej części przedmiotu, która znajduje się przed tą płaszczyzną. W ten sposób odsłonięta zostaje część wnętrza przedmiotu, znajdująca się poza płaszczyzną przekroju. Przekrój ma zadanie przedstawić zarys figury, leżącej w płaszczyźnie przekroju oraz widoczne zarysy i krawędzie przedmiotu, leżące za tą płaszczyzną. Na rysunku 3.1 pokazano widok z góry przedmiotu i wykonany na nim przekrój.
Rys. 3.1. Przedstawienie przedmiotu w postaci widoku i przekroju [1, 2].
Przy rysowaniu przedmiotów w rzutach prostokątnych stosowane są pewne zasady, będące kanonami ry- sunku technicznego :
- Liczba rzutów rysowanego przedmiotu powinna być ograniczana do minimum, które jest niezbędne do jednoznacznego przedstawienia kształtów przedmiotu i zwymiarowania go. Dlatego też wszystkie sześć rzutów wykonuje się jedynie wtedy, gdy przedmiot ma bardzo skomplikowaną budowę, której nie można pokazać na dwóch rzutach i przekroju (rys. 3.2). Zdarzają się jednak przypadki, gdy występuje koniecz- ność zwiększenia ilości rzutów ponad sześć. Wymagane jest wówczas narysowanie kilku widoków i kil- ku przekrojów przedmiotu o bardzo skomplikowanych kształtach.
W większości przypadków wystarczają trzy rzuty (najczęściej A, B i C ), dwa lub jeden – rzut główny, który nie może być pominięty na żadnym rysunku, niezależnie od liczby rzutów. Przy rzutowaniu meto- dą europejską - E przekroje umieszcza się na miejscach odpowiednich widoków (gdy widoki te nie są potrzebne) lub na dowolnych wolnych miejscach na arkuszu, ale w taki sposób, aby rysunek techniczny wciąż był wyraźny.
44 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Jeżeli jednego z widoków nie można umieścić na arkuszu zgodnie z metodą rzutowania E, to można go przesunąć równolegle na dowolne miejsce na arkuszu, oznaczając odpowiednio przesunięcie (rys. 3.3). Dopuszcza się również obrócenie jakiegoś rzutu, jeżeli jest to wymagane, ale z wyłączeniem rzutu głównego. Wymaga to także odpowiedniego oznaczenia (rys. 3.4).
Rys. 3.2. Przedstawienie przedmiotu według sześciu rzutów metody europejskiej E z wykorzystaniem widoków i przekrojów [2].
Rys. 3.3. Widoki przesunięte – specjalny sposób rzutowania.
- Przedmiot rysowany należy ustawić wewnątrz wyobrażalnego prostopadłościanu w taki sposób, aby większość jego charakterystycznych płaszczyzn i osi była równoległa lub prostopadła do rzutni. Ułatwia to rysowanie i wymiarowanie modelu.
46 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Na rysunku wykonawczym przedmiot przedstawia się najczęściej w położeniu, jakie zajmuje on podczas obróbki nadającej mu najwięcej kształtów charakterystycznych, natomiast na rysunkach operacyjnych i zabiegowych (w dokumentacji technologicznej) w położeniu, jakie przedmiot ma zajmować podczas konkret- nej operacji czy zabiegu (rys. 3.6).
Rys. 3.6. Rysunek przedmiotu w położeniu do wiercenia otworu zgodny z kartą instrukcji obróbki.
Widoki rozwinięte przedmiotów rysuje się w celu pokazania budowy przedmiotów walcowych i stożkowych oraz przedmiotów wyginanych z blachy. Sposób oznaczenia rzutu lub wymiaru w rozwinięciu prezentuje rysunek 3.7.
Rys. 3.7. Oznaczenie rzutu rozwiniętego lub wymiaru w rozwinięciu.
3.2. Zasady ogólne rysowania zarysów, krawędzi widoków i przekrojów oraz części przyległych 3.2.1. Zarysy i krawędzie widoczne
Zarysy i wszystkie widoczne krawędzie przedmiotu przedstawia się na rysunku zawierającym widok przedmiotu, który uwidacznia się za pomocą linii grubych. Na widokach i przekrojach w zasadzie nie rysuje się teoretycznych linii przenikania powierzchni przedmiotu, które są niewidoczne z powodu zaokrągleń (złagodze- nia) przejść z jednych powierzchni w drugie (rys. 3.8a). Linie te można jednak zaznaczyć, kreśląc je linią cien- ką, dochodzącą do linii zarysu przedmiotu. Uwidacznia to kształt przedstawionego przedmiotu, a także pozwala na uzyskanie wyrazistości wykonywanego rysunku. Przedmiot z zaznaczonymi liniami przenikania sprawia wrażenie uplastycznionego.
Linie przenikania upraszcza się przez stosowanie zbliżonych do nich łuków kół lub prostych (rys. 3.8b i 3.8c). Można traktować je jako krawędzie widoczne i zaznaczać linią grubą (rys. 3.8b). Podejście takie, mimo iż jest zgodne ze starą normą, nadal jest stosowane. Teoretyczne linie przenikania można także kreślić linią cienką (rys. 3.8c), co jest zgodne z normą PN-ISO. W przypadku, gdy rysunek przedstawia połączenie (przeni- kanie się powierzchni) dwóch otworów, pojawia się rzeczywista linia przenikania, którą należy traktować jako krawędź widoczną i kreślić linią grubą (rys. 3.8d).
Marcin Graba - Widoki i przekroje 47
a a
Rys. 3.8. Różne sposoby przedstawienia przedmiotu: a) bez linii przenikania powierzchni; b) z teoretycznymi liniami przenikania, kreślonymi linią grubą – opis zgodny ze starą normą; c) z teoretycznymi liniami przenikania, uplastyczniającymi rysunek przedmiotu, kreślonymi linią cienką; d) z uproszczoną rzeczywistą linią przenikania powierzchni dwóch otworów.
a) b) c) d)
Rysunek przedstawiający przekrój przedmiotu powinien zawierać uwidocznienie zarysów figury, powstałej w płaszczyźnie przekroju przedmiotu, oraz wszystkie widoczne zarysy i krawędzie przedmiotu, leżące za płaszczyzną przekroju. W przypadku jakichkolwiek pochyleń czy zaokrągleń można je zwiększyć w celu pokazania ich kształtu (rys. 3.9).
Rys. 3.9. Umowne sposoby zwiększenia: a) pochylenia; b) zbieżności.
a) (^) b)
3.2.2. Zarysy i krawędzie niewidoczne
Na rysunku, przedstawiającym widok lub przekrój przedmiotu, zarysy i krawędzie niewidoczne (zasłonięte przedmiotem) zaznacza się linią kreskową, jednak tylko wtedy, gdy nie zmniejsza to czytelności rysunku (rys. 3.10). W przeciwnym wypadku należy zastosować dodatkowe widoki lub przekroje.
Rys. 3.10. Przedstawienie na rysunku krawędzi i zarysów niewidocznych.
3.2.3. Zarysy i krawędzie wyobrażalne
W przypadku, gdy na rysunku złożeniowym zachodzi potrzeba zaznaczenia charakterystycznego położenia części, odmiennego od podstawowego (przedstawionego na danym rysunku), wówczas stosuje się linię dwu- punktową w celu zaznaczenia zarysu i ważniejszych widocznych krawędzi tej części (rys. 3.11). Taki sposób rysowania znajduje zastosowanie zwłaszcza w zaznaczaniu położenia krańcowego pełnych konstrukcji, prezen- towanych na rysunkach złożeniowych.
Marcin Graba - Widoki i przekroje 49
Pole przekroju tej części kreskuje się jedynie wówczas, gdy zapobiega to błędnemu odczytaniu i interpreta- cji rysunku. Kreskowania należy dokonać jedynie w pobliżu linii ograniczającej dane pole. Rysowana część związana może zasłaniać części właściwe oraz może być traktowana jako przezroczysta.
3.3. Oznaczanie, kreskowanie i rodzaje przekrojów 3.3.1. Oznaczanie przekrojów
Położenie płaszczyzny przekroju zaznacza się w rzucie na płaszczyznę do niej prostopadłą dwiema krótki- mi, grubymi kreskami, które nie przecinają zewnętrznego zarysu przedmiotu, a także strzałkami wskazującymi kierunek rzutowania przekroju. Strzałki umieszczane są w odległości około 2÷3 mm od zewnętrznych końców grubych kresek. Płaszczyznę przekroju należy oznaczyć dwiema jednakowymi wielkimi literami, które pisze się obok strzałek. Nad rzutem przekroju litery te powtarza się, rozdzielając je kreską poziomą (rys. 3.14a).
A
A-A
Rys. 3.14. Oznaczanie śladu płaszczyzny przekroju: a) oznaczenie literowe; b) oznaczenie kierunku kładu przekroju.
a) b)
W przypadku, gdy na rysunku jest więcej niż jeden przekrój, to do oznaczenia ich wykorzystuje się kolejne wielkie litery alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter: /, O, R, Q oraz X. Jeżeli jednak zdarzy się, że liczba przekrojów przekracza liczbę liter w alfabecie, stosuje się litery z cyframi, według schematu: A1–A1, B1– B1.
Na przekrojach złożonych , wśród których wyróżnić można przekroje stopniowane i przekroje łamane , krótkimi kreskami oznacza się miejsca załamania płaszczyzny przekroju (rys. 3.15). Jeżeli zachodzi koniecz- ność, należy także powtórzyć w tych miejscach literę płaszczyzny przekroju (rys. 3.16). Ma to miejsce zazwy- czaj w przypadku przecięcia kilku płaszczyzn przekroju.
Jeżeli przekrój znajduje się na tym samym arkuszu co rzut, na którym oznaczono położenie płaszczyzny przekroju, i narysowany jest on zgodnie z metodą rzutowania – E, to można: ¾ pominąć oznaczenie literowe przekroju (rys. 3.14), ¾ pominąć także strzałki (rys. 3.15c).
W przypadku, gdy na rysunku widać wyraźnie, w którym miejscu przedmiotu wykonany został przekrój (jak ma to miejsce na rysunku 3.1), można w ogóle nie zaznaczać płaszczyzny przekroju. Jeżeli jednak wykonuje się jednakowe przekroje tego samego przedmiotu, należy oznaczyć jednakowymi literami i narysować tylko jeden z nich.
50 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Rys. 3.15. Przedstawienie przekrojów: a) łamany; b) łamany skrócony; c) łamany wraz ze stopniowym [1, 2, 7].
a)^ b)
c)
A A
A A
A
A
A-A
Rys. 3.16. Przedstawienie przekroju stopniowego.
52 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Rys. 3.18. Kreskowanie różnych pól na rysunkach technicznych: a) pola tego samego rodzaju; b) dwa stykające się półprzekroje [1, 2].
a)
b)
Rys. 3.19. Sposoby kreskowania przekrojów: a) dwóch stykających się ze sobą; b) trzech stykających się ze sobą; c) części dwudzielnych; d) sposób kreskowania dużego pola przekroju.
a) (^) b)
c) (^) d)
Marcin Graba - Widoki i przekroje 53
Tabela 3.1. Oznaczenia materiałów na rysunkach technicznych [2, 7]
Materiał Rodzaj kreskowania Materiał Rodzaj kreskowania
metale grunt naturalny
masy plastyczne, guma kamień^ naturalny
szkło, materiały przezroczyste w stanie stałym
ceramika i materiały ceramiczne
pustaki szklane beton
izolacja przeciw- wilgociowa
beton zbrojony – żelbeton
tynk, gips, azbestocement
drewno w przekroju poprzecznym
materiały sypkie drewno w przekrojuwzdłużnym
płyny drewniane pkonstrukcyjnełyty
Przekroje złączy blach należy zaczerniać pozostawiając prześwity. Podobnie w wyjątkowych sytuacjach do- puszcza się zaczernienie lub przyciemnienie przekrojów wąskich i długich (rys. 3.20).
Rys. 3.20. Sposoby zaczerniania przekrojów.
a) b)
Przedmioty wykonywane z materiałów przezroczystych przedstawia się na rysunkach w zasadzie jako nie- przezroczyste. W celu zwiększenia czytelności rysunku można jednak przedmioty, znajdujące się za przezro- czystą częścią przedmiotu, rysować jako widoczne.
Marcin Graba - Widoki i przekroje 55
Wyróżnia się także: 9 przekroje pionowe , prostopadłe do płaszczyzny rzutów z góry, zobrazowane na rysunku 3.2 (przekroje B–B i C–C). 9 przekroje poziome , równoległe do płaszczyzny rzutów z góry (przekrój A–A na rysunku 3.2).
Ponadto istnieją przekroje ukośne , wzdłużne (rys. 3.14a) oraz poprzeczne (rys. 3.19b). Możliwe jest rozło- żenie przekroju wzdłużnego przedmiotu zaokrąglonego na płaszczyźnie rysunku (rys. 3.21a). Przekrój taki nosi nazwę przekroju rozwiniętego i oznacza się go specjalnym znakiem, pokazanym na rysunku 3.7. Taki sam znak umieszcza się nad widokami rozwiniętymi. W przypadku rysowania mechanizmów stosuje się przekroje stopniowe rozwinięte , będące przekrojami stopniowymi uzupełnionymi częściami przedmiotu, leżącymi w płaszczyznach równoległych do kierunku rzu- towania przekroju i pomijanymi w zwykłych przekrojach stopniowych. Przykładem może być część a przekro- ju z rysunku 3.21b.
3.4. Przedstawianie szczegółów przedmiotów rysowanych 3.4.1. Przekroje i widoki cząstkowe
Widoki cząstkowe wykonuje się w postaci odrębnych rzutów, których nie ogranicza się żadną linią od strony nie narysowanej części przedmiotu, chyba że rysuje się widok polowy określonego fragmentu przedmiotu. W rzutowaniu metodą A widok cząstkowy powinien być wykonany linią ciągłą grubą i połączony z wido- kiem lub przekrojem głównym linią osiową. Widoki cząstkowe pokazano na rysunku 3.22.
Rys. 3.22. Widoki cząstkowe w rysunku technicznym.
a)
c)
b)
Przekroje cząstkowe rysuje się jako przekroje miejscowe, które określa się mianem wyrwań. Rysuje się je na widokach przedmiotów i ogranicza linią falistą lub zygzakową. Na rysunkach 3.23 i 3.24 pokazano przykładowe przekroje cząstkowe z określeniem najczęstszych błędów popełnianych przy ich wykonywaniu.
56 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
źle dobrze
źle dobrze
źle dobrze
Rys. 3.23. Przekroje cząstkowe. Sposoby wykonywania i błędy popełniane przy rysowaniu wyrwań.
a) d)
b) (^) e)
c) (^) f)
Przy rysowaniu przekrojów cząstkowych należy pamiętać o obowiązujących zasadach : ¾ linia ograniczająca przekrój nie powinna nigdy pokrywać się z linią przedmiotu, ¾ kilka drobnych, blisko siebie położonych przekrojów cząstkowych lepiej jest łączyć w jeden większy, ¾ przekroje cząstkowe dochodzące do osi przedmiotu lub przechodzące przez cały przedmiot ogranicza się w sposób pokazany na rysunkach 3.23d i 3.23e, ¾ przekrój cząstkowy powinien obejmować tylko taki obszar, jaki jest potrzebny do pokazania żądanego szczegółu budowy przedmiotu, ¾ jeżeli przedmiot jest symetryczny względem płaszczyzny prostopadłej do płaszczyzny rzutu, to przekrój może obejmować całą jego szerokość.
Na rysunku 3.25 pokazano błędne i poprawne przedstawianie części maszyn w przekrojach.
Rys. 3.24. Przykłady przekrojów cząstkowych: a) otwór przelotowy; b) otwór pod gwint (nakiełek).
a) (^) b)
Jeżeli zachodzi konieczność przedstawienia w powiększeniu danego szczegółu budowy przedmiotu, to szczegół ten ujmuje się na rysunku w kółko, owal lub element podobny za pomocą linii cienkiej i oznacza wielką literą, jak pokazano na rysunku 3.26. Taką samą literę powtarza się nad powiększonym szczegółem przedmiotu, podając przy tym podziałkę powiększenia. Powiększony szczegół przedmiotu może zawierać ele- menty przedmiotu nie pokazane na rzucie, na którym zaznaczono szczegół powiększany (rys. 3.26a). Szczegół powiększany może być narysowany w widoku, a powiększenie w przekroju (rys. 3.26b) lub można zastosować postępowanie odwrotne. Gdy powiększony szczegół ma być narysowany na innym arkuszu, to należy wpisać pod literą oznaczającą powiększany szczegół numer tego arkusza (rys. 3.26c).
58 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
A (^) A (5:1)
B B (2:1) (^) arkusz 3
A
Rys. 3.26. Sposoby przedstawiania szczegółów budowy przedmiotów w powiększeniu: a) w widoku; b) w przekroju; c) na innym arkuszu.
a)
b)^ c)
3.4.2. Kłady 3.4.2.1. Kład przekroju
Kład przekroju przedstawia figurę płaską otrzymaną w płaszczyźnie przekroju poprzecznego. Wyróżnia się następujące rodzaje kładów przekroju: ¾ kład miejscowy , otrzymywany przez obrót przekroju o 90° dokoła śladu jego płaszczyzny (rys. 3.27), ¾ kład przesunięty , otrzymywany przez obrót o 90° i przesunięcie wzdłuż osi obrotu poza obszar widoku (rys. 3.28).
Rys. 3.27. Kłady miejscowe.
a) b)
Przekrój obraca się dokoła śladu płaszczyzny w ten sposób, aby część przekroju leżąca nad osią obrotu ob- racała się w prawo, gdy ślad jest pionowy (rys. 3.27a i rys. 3.28a), a w górę, gdy ślad jest poziomy lub ukośny (rys. 3.28b). Zarys kładu miejscowego rysuje się linią cienką, gdy przedstawiony jest na widoku (rys. 3.27a), a linią grubą, gdy przedstawiony jest w przerwie widoku (rys. 3.27b). Zarys kładu przesuniętego rysuje się linią grubą (rys. 3.28). Kład miejscowy rysowany na widoku dopuszcza się tylko w przypadku, gdy nie zmniejsza to czytelności rysunku. Jeżeli płaszczyzna przekroju przechodzi przez otwór, to kład uzupełnia się widokiem kra- wędzi otworu, leżących za płaszczyzną przekroju (rys. 3.28a).
Marcin Graba - Widoki i przekroje 59
Rys. 3.28. Sposoby wykonywania kładów przesuniętych.
a) (^) b)
3.4.2.2. Kłady widoku
Kład widoku stosowany jest dla przedstawienia rozmieszczenia otworów w kołnierzu (rys. 3.29). Zazwyczaj wykonuje się go linią cienką.
Rys. 3.29. Wykonanie kładu widoku [2, 7].
A
A
B
B
C
C A-A
B-B (^) C-C
Rys. 3.30. Wykonanie wielu kładów jednego przedmiotu na przykładzie wałka z wpustami.
a)
b)
Marcin Graba - Widoki i przekroje 61
Rys. 3.32. Rysowanie przedmiotów symetrycznych.
a) b)
Przedmioty symetryczne można przedstawiać w następujących postaciach: ¾ półwidoku (rys. 3.33a), ¾ półprzekroju (rys. 3.33b), ¾ półwidoku – półprzekroju (rys. 3.33c), ¾ ćwierćwidoku (rys. 3.33d), ¾ ćwierćprzekroju (rys. 3.33e).
a
a
a
a
Rys. 3.33. Sposoby rysowania uproszczonego przedmiotów symetrycznych.
a)^ b)
c) d) e)
f) (^) g)
h) j)
62 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Na półwidokach – półprzekrojach przekrojem powinna być dolna lub prawa część rzutu, jak jest to pokaza- ne na rysunku 3.33c. Dodatkowo symetrię przedmiotu na półwidokach, półprzekrojach, ćwierćwidokach i ćwierćprzekrojach zaznacza się przez przekreślenie każdego z końców osi symetrii dwiema prostopadłymi do niej cienkimi kreskami o długości co najmniej 3,5 mm. Przy rysowaniu takich rzutów należy pamiętać o tym, że widoczna krawędź a przedmiotu nie może ani ograniczać półwidoku lub półprzekroju (rys. 3.33f i rys. 3.33g), ani oddzielać półwidoku od półprzekroju, co zobrazowano na rysunkach 3.33h i 3.33j. Dozwolone są różne kombinacje w przedstawianiu przedmiotów symetrycznych. Przedmiot symetryczny względem dwóch wzajemnie prostopadłych płaszczyzn można przedstawiać w rzutach na płaszczyzny prosto- padłe do jednej lub dwóch płaszczyzn symetrii za pomocą: ¾ półwidoku i ćwierćprzekroju (rys. 3.34a), ¾ półprzekroju i ćwierćwidoku (rys. 3.34b), ¾ półwidoku i ćwierćwidoku (rys. 3.34c), ¾ półprzekroju i ćwierćprzekroju (rys. 3.34d).
Rys. 3.34. Sposoby rysowania przedmiotów symetrycznych względem dwóch wzajemnie prostopadłych płaszczyzn wykorzystując pół – i ćwierćwidoki oraz przekroje.
a) (^) b)
c) d)
Rys. 3.35. Rysowanie przedmiotu symetrycznego względem trzech wzajemnie prostopadłych płaszczyzn wykorzystując pół – i ćwierćwidoki oraz przekroje.
a) b)
c)
