Pobierz wirusy (matura 2025) i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity!
WIRUSY
To czynniki zakaźne osiągające od kilku do kilkuset nanometrów. Są wewnątrzkomórkowymi
pasożytami atakującymi praktycznie wszystkie organizmy. Nie są organizmami, a ich
istnienie zależy od świata ożywionego. Są zdolne tylko do namnażania się, co może
przebiegać wyłącznie wewnątrz komórki organizmu gospodarza.(nie oddychają, nie
odżywiają się i nie wydalają).
BUDOWA
Wirusy są zbudowane z białka i kwasu nukleinowego. Nie mają one budowy komórkowej i
nie przejawiają samodzielnej aktywności metabolicznej (dlatego nie są zaliczane do
organizmów).
Wirion to kompletna cząstka wirusa występująca w środowisku pozakomórkowym i zdolna
do atakowania komórek. Składa się z:
→ materiału genetycznego
→ kapsydu (białkowego płaszcza)
→ otoczki lipidowej
W skład wirionu niektórych wirusów wchodzą ponadto:
→ lipoproteinowe osłonki zewnętrzne
→ dodatkowe białka budulcowe
→ cząsteczki specyficznych enzymów wirusowych.
W zależności od wirusa materiał genetyczny wirusów to kwas deoksyrybonukleinowy (DNA)
lub rybonukleinowy (RNA), ale prawie nigdy nie występują jednocześnie. Materiał
genetyczny zawiera geny kodujące białka wirusowe.
Wyróżniamy:
ss DNA ss RNA
ds DNA ds RNA
ss - single strand (jednoniciowy)
ds - double strand (dwuniciowy)
Genomen jest kompletną informacją genetyczną wirusa. Genomy te są bardzo małe i
zawierają niewiele genów. Najprostsze wirusy mogą mieć tylko 3 geny, ale większość ma ich
kilkanaście.
Kapsyd to drugi element wirionu, który składa się z niewielkich białkowych jednostek
strukturalnych (kapsomerów). Chroni on materiał genetyczny wirusa w środowisku
pozakomórkowym i umożliwia wirusowi rozpoznawanie komórek gospodarza.
Lipoproteinowa osłonka zewnętrzna jest dodatkowa u niektórych wiursów. Jej lipidowa część
powstaje z fragmentu błony komórkowej komórki gospodarza, a część białkowa tworzy
specyficzne białka wirusowe o charakterze glikoprotein. Pełnią funkcję receptorów oraz łączą
kapsyd z osłonką lipidową.
Otoczka lipidowa to zewnętrzna powłoka otaczająca nukleokapsyd.
*wypustki są glikoproteinami osłonki
FORMY MORFOLOGICZNE WIRUSÓW
Wirusy mają różną budowę morfologiczną. Najczęściej spotykamy formy helikalne i
bryłowe, ale mogą też wystąpić takie, które są kombinacją obu tych form.
CYKLE INFEKCYJNE WIRUSÓW
→ lityczny - zachodzi u bakteriofagów złośliwych (m.in. T4). Geny wirusa przejmują
kontrolę nad metabolizmem komórki gospodarza, co prowadzi do wytwarzania nowych
wirionów. Opuszczają komórkę, powodując jej rozpad, czyli inaczej lizę.
→ lizogeniczny - zachodzi u bakteriofagów łagodnych (m.in. lambda). Genom wirusa
integruje się z genomem komórki gospodarza. Powstały profag nie wywołuje u gospodarza
objawów infekcji, ale zostaje powielony razem z DNA komórki. Pod wpływem
niekorzystnych czynników zewnętrznych dla zainfekowanej komórki może on ulec aktywacji
i wejść w cykl lityczny.
RETROWIRUSY
Jest to grupa wirusów RNA, które przeprowadzają proces odwrotnej transkrypcji - na
podstawie RNA wirusa odwrotna transkrypcja syntezuje DNA odpowiadający pełnemu
genomowi wirusowemu.
Genom retrowirusa składa się z 2 takich samych kopii ssRNA i koduje enzym (odwrotną
transkryptazę), który umożliwia przepisywanie informacji z RNA na DNA. Przykładem
retrowirusa jest HIV.
CHOROBY WIRUSOWE CZŁOWIEKA
Nazwa choroby Nazwa wirusa Droga zakażenia Profilaktyka
Wścieklizna Wirus wścieklizny
Pogryzienie przez zakażone zwierzę lub kontakt z jego wydzielinami rzadziej; w wyniku przeszczepu narządów
Premycie rany wodą z mydłem lub surowicą zawierającą przeciwciała przeciw wirusowi wścieklizny, domięśniowe lub dożylnie podanie surowicy przeciw wirusowi wścieklizny, szczepienia ochronne, badanie dawców narządów
Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS)
Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV)
Droga płciowa, kontakt z krwią osoby zakażonej, zakażenie dziecka przez chorą matkę w trakcie ciąży lub porodu
Unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych, stosowanie prezerwatyw, rutynowe badania na obecność wirusa HIV, badanie dawców krwi i narządów
przestrzeganie zasad higieny, m.in. sterylizacja narzędzi medycznych, badanie dawców krwi i narządów, szczepienia ochronne
Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C)
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV)
Droga płciowa, kontakt z krwią osoby zakażonej
Unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych, stosowanie prezerwatyw, przestrzeganie zasad higieny, m.in. sterylizacja narzędzi medycznych, badanie dawców krwi i narządów
Nowotwór
Zależy od typu nowotworu. Niektóre mogą być wywołane przez wirusy, np. Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) może prowadzić do raka szyjki macicy
Zależy od typu wirusa. Może być przenoszony drogą płciową, przez kontakt z krwią zakażonej osoby, rzadko przez kontakt z przedmiotami używanymi przez zakażoną osobę
Przestrzeganie zasad higieny, szczepienia ochronne, unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych, stosowanie prezerwatyw, badanie dawców krwi i narządów
ZNACZENIE WIRUSÓW
→ produkcja szczepionek i surowic
→ zwalczanie bakterii chorobotwórczych
→ przyczyniają się do procesów ewolucyjnych jako nowa informacja genetyczna
→ narzędzia badawcze
