Pobierz wodą wielką i czystą i więcej Ćwiczenia w PDF z Język polski tylko na Docsity!
Warsztaty interpretacyjne. Adam Mickiewicz Nad
wodą wielką i czystą
Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Prezentacja mul medialna Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Loci communes, [w:] Słownik terminów literackich, Wrocław 1976, s. 222. Źródło: Kontekst, [w:] Słownik terminów literackich, Wrocław 1976, s. 202. Źródło: Adam Mickiewicz, Nad wodą wielką i czystą. Źródło: Czesław Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień, Warszawa 1976, s. 398. Źródło: Marian Stala, Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Kraków 2001, s. 59. Źródło: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, W Zatoce Neapolitańskiej, [w:] tegoż, Poezje, t. 2, Warszawa 1924, s. 36. Źródło: Justyna Bajda, Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm – Młoda Polska). Antologia, Wrocław 2007, s. 311. Źródło: Justyna Bajda, Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm – Młoda Polska). Antologia, Wrocław 2007, s. 492.
Źródło: Leopold Staff, Deszcz jesienny, [w:] Justyna Bajda, Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm – Młoda Polska). Antologia,, Wrocław 2007, s. 490. Źródło: Dorothea Forstnerosb, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990, s. 65. Źródło: William Wordsworth, Żonkile, tłum. Maciej Froński. Źródło: William Wordsworth, Świat ludzkich spraw zbyt wiele dla nas znaczy, tłum. Stanisław Barańczak. Źródło: Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem (fragment), Wrocław 2009. Źródło: Zatruta studnia [oktawa pierwsza], [w:] J. Malczewski, tekst L. Rydla, Zatruta studnia, Kraków [1907, b.n.s]. Źródło: Stéphane Mallarmé, Wiatr morski, [w:] J. Lisowski, Antologia poezji francuskiej, t. 3, tłum. R. Matuszewski, Warszawa 2000, s. 559. Źródło: Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia, Wrocław 1965, s. 46–51. Źródło: Szewcy, [w:] Stanisław Ignacy Witkiewicz, Dramaty, wybór Konstanty Puzyna, Warszawa 1979, s. 417–420.
Przeczytaj
Adam Mickiewicz
Nad wodą wielką i czystą
Nad wodą wielką i czystą Stały rzędami opoki, I woda tonią przejrzystą Odbiła twarze ich czarne;
Nad wodą wielką i czystą Przebiegły czarne obłoki, I woda tonią przejrzystą Odbiła kształty ich marne;
Nad wodą wielką i czystą Błysnęło wzdłuż i grom ryknął, I woda tonią przejrzystą Odbiła światło, głos zniknął.
A woda, jak dawniej czysta, Stoi wielka i przejrzysta.
Tę wodę widzę dokoła I wszystko wiernie odbijam, I dumne opoki czoła, I błyskawice – pomijam.
Skałom trzeba stać i grozić, Obłokom deszcze przewozić, Błyskawicom grzmieć i ginąć, Mnie płynąć, płynąć i płynąć –
W Lozannie Źródło: Adam Mickiewicz, Nad wodą wielką i czystą.
“
Przystępując do analizy i interpretacji utworu literackiego należy pamiętać, że pod pojęciem tym kryją się różne działania pracy z tekstem, które jednak ściśle się ze sobą łączą. Analiza polega na rozbiorze oraz zrozumieniu budowy dzieła. Interesuje nas jego struktura i poszczególne części kompozycyjne, układ wersyfikacyjny, język (gramatyka, składnia) oraz wykorzystane w utworze środki stylistyczne. Celem analizy jest wyodrębnienie i nazwanie elementów składowych utworu, a następnie odpowiedzenie sobie na pytania:
Czemu służy taka a nie inna budowa wiersza? Dlaczego określone elementy zostały zastosowane w tekście? Jak wyglądają relacje między nimi?
W zależności od charakteru tekstu analizie możemy poddać całość utworu bądź jego poszczególne poziomy, np. jedynie jego ukształtowanie wersyfikacyjne bądź stylistyczne.
Interpretacja utworu poetyckiego to pogłębiony etap pracy z utworem. Bardzo często zazębia się on jednak z analizą formalną. Polega na wydobyciu i wyjaśnieniu sensu, wymowy utworu na podstawie jego treści, ale też umieszczeniu danego dzieła w szerszym kontekście, który jest sugerowany w samym tekście.
Jeśli potrzebujesz powtórzyć zagadnienia dotyczące analizy i i interpretacji, przypomnij sobie treść lekcji : Jak interpretować utwory poetyckie?
Rodzaje kontekstów przydatnych przy interpretacji utworu
literackiego
Interpretacja może dotyczyć poszczególnych elementów dzieła literackiego (np. symboli, metaforyki, motywów) bądź też dzieła w całości. Zarówno poszczególne elementy utworu, jak i jego całokształt mogą być rozważane jedynie w kontekście samego dzieła, ale często zdarza się, że poszukujemy dla nich także kontekstów zewnętrznych. Do najistotniejszych kontekstów interpretacyjnych, na które możemy się powołać, należą:
kontekst biograficzny – czynniki związane bezpośrednio z życiem autora utworu, które mogły wpłynąć na kształt dzieła, kontekst historyczny bądź społeczny – czynniki historyczne oraz społeczne (stosunki międzyludzkie, obyczajowość epoki), które wpłynęły na powstanie utworu, kontekst filozoficzny bądź religijny – sugerowane w utworze odniesienia do prądów filozoficznych, ideologii, także – przekonań religijnych, kontekst historycznoliteracki – cechy utworu, które odsyłają do określonych prądów, kierunków, stylów literackich, ale też motywów czy tematów; tutaj też można poszukiwać relacji interpretowanego utworu z innymi dziełami danego autora bądź innych twórców, które miały wpływ na jego powstanie, kontekst teoretycznoliteracki – cechy utworu, które odsyłają do rodzajów, gatunków, odmian gatunkowych i typów literackich,
wiersza Mickiewicza taką polemikę z wcześniejszymi interpretacjami podjął Czesław Zgorzelski, rozważając, czy poeta chciał opisać jedno rzeczywiste jezioro:
Liryki lozańskie we współczesnych tekstach kultury.
Odniesienia i reinterpretacje
Utwory literackie, dla których poszukujemy kontekstów interpretacyjnych, często same stają się inspiracją dla kolejnych pokoleń twórców, którzy nawiązują do nich w swoich dziełach. Mamy wówczas do czynienia z tekstami kultury (niekoniecznie tekstami literackimi), które podejmują się reinterpretacji, czyli ponownej interpretacji dzieła. W niektórych utworach autorzy sięgają po chwyt aluzji literackiej, by odesłać odbiorcę do
Czesław Zgorzelski
O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i
uogólnień
Bo nie chodzi o to jedno jezioro, o tę jedną burzę. Chodzi o każde z nich, o jakiekolwiek jezioro, o jakąkolwiek burzę. Bo nie samo otoczenie krajobrazowe jest tu ważne. Ono nie powinno zatrzymywać naszej uwagi dłużej niż znak. Źródło: Czesław Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień, Warszawa 1976, s. 398.
“
Marian Stala
Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza,
Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza
Podmiot lozańskiego wiersza ma świadomość istnienia wobec (a w pewnej mierze – wewnątrz) natury i jej praw. Wie również, iż jego ziemskie życie jest ciągłym ruchem, przypominającym inne przyrodnicze procesy i przemiany. Ale wie także, iż przepływanie jego egzystencji nie jest, nie musi być samym tylko, zmierzającym do unicestwienia przemijaniem. Pytanie o fundament tego, co istnieje, i perspektywa wieczności, prześwitująca przez wody Lemanu, nasyca jego własne, przepływające życie obietnicą, zmienia dany mu czas w czas ocalający, napełniony sensem. Źródło: Marian Stala, Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Kraków 2001, s. 59.
“
pierwowzoru. Interesujące współczesne odniesienia do wiersza Adama Mickiewicza Nad wodą wielką i czystą oraz reinterpretacje utworu odnajdziemy, m.in. w:
wiersz Aleksandra Wata Buchalteria, z tomu Ciemne świecidło (1968); wiersz Czesława Miłosza Notatnik: Brzegi Lemanu (z Wierszy rozproszonych 1948‐1953); piosenka do słów Nad wodą wielką i czystą z płyty Las putas melancólitas (2005) zespołu Świeliki i Bogusława Lindy.
Świetliki w Centrum Kultury „Rotunda”, 2013 Źródło: Franciszek Vetulani, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
eksplikacja
(łac. explicatio – tłumaczenie, wyjaśnienie) – wyjaśnienie treści; w przypadku dzieła literackiego to pogłębiona analiza i interpretacja tekstu, szczegółowy rozbiór tekstu
kontekst
(fr. contexte < łac. contextus – związek, przebieg) zespół odniesień niezbędnych do zrozumienia utworu literackiego, dzieła naukowego itp.
motyw
idea, wątek lub postać utrwalone w kulturze, powtarzające się w utworach literackich różnych epok; też: najmniejszy niepodzielny element rzeczywistości przedstawionej w utworze
Schemat
Etap pierwszy: przyswojenie tekstu
Polecenie 1
Po ponownym zapoznaniu się z tekstem zapisz swoje pierwsze refleksje na jego temat, wstępne hipotezy interpretacyjne.
Adam Mickiewicz
Nad wodą wielką i czystą
Nad wodą wielką i czystą Stały rzędami opoki, I woda tonią przejrzystą Odbiła twarze ich czarne;
Nad wodą wielką i czystą Przebiegły czarne obłoki, I woda tonią przejrzystą Odbiła kształty ich marne;
Nad wodą wielką i czystą Błysnęło wzdłuż i grom ryknął, I woda tonią przejrzystą Odbiła światło, głos zniknął.
A woda, jak dawniej czysta, Stoi wielka i przejrzysta.
Tę wodę widzę dokoła I wszystko wiernie odbijam,
“
Etap drugi: zrozumienie treści
Polecenie 2
Wypisz z wiersza frazy, słowa, które uznajesz za kluczowe do jego poprawnej interpretacji.
Etap trzeci: analiza tekstu – warstwa formalna i treściowa
Polecenie 3
Zapoznaj się ze schematem obrazującym funkcjonowanie w wierszu warstwy formalnej oraz warstwy treściowej. Uzupełnij tabelę porządkującą wiedzę o osobie mówiącej, świecie przedstawionym i relacjach osoby i świata. Wypisz z wiersza odpowiednie cytaty i określenia.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
I dumne opoki czoła, I błyskawice – pomijam.
Skałom trzeba stać i grozić, Obłokom deszcze przewozić, Błyskawicom grzmieć i ginąć, Mnie płynąć, płynąć i płynąć –
W Lozannie Źródło: Adam Mickiewicz, Nad wodą wielką i czystą.
Osoba mówiąca w wierszu Elementy składowe świata przedstawionego
Relacja podmiotu i świata
Prezentacja mul medialna
Polecenie 1
Podaj konteksty, w których motywy akwatyczne pojawiały się w literaturze i malarstwie XIX wieku.
Polecenie 2
Czy któryś z obrazów zamieszczonych w galerii mógłby twoim zdaniem stać się malarską interpretacją wiersza Adama Mickiewicza? Swoją odpowiedź uzasadnij.
Muzyka wykorzystana w prezentacji: Kevin Graham, Life, licencja: Artlist.io
Ćwiczenie 1
Korzystając ze zdjęć zamieszczonych w galerii, wymień różne typy motywów akwatycznych, które pojawiały się w literaturze i malarstwie XIX wieku. Podaj przykłady.
Ćwiczenie 2
Określ XIX-wieczne nurty literackie i malarskie, w których pojawiał się motyw wody. Podaj przykłady realizacji, a następnie krótko je omów.
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji. Uczeń:
rozpoznaje w wierszu Nad woda wielką i czystą funkcjonalność zastosowanych przez poetę opozycji wody, ziemi, powietrza i ognia; wskazuje w utworze środki artystycznego wyrazu i określa celowość ich użycia; uzasadnia funkcjonalność różnorodnych kontekstów interpretacyjnych wiersza Nad wodą wielka i czystą; redaguje argument uzasadniający słowa tematu lekcji oraz związek przyrody z romantycznym poznawaniem świata; utrwala swoją wiedzę na temat utworów, w których motywy akwatyczne pełnią ważne funkcje.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; praca z tekstem; praca z wykorzystaniem metod wybranych przez grupę: wykład, debata, prezentacja, inne.
Formy pracy:
praca indywidualna; praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
- Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom prezentację multimedialną Od romantyzmu po Młodą Polskę. Motywy akwatyczne w literaturze i malarstwie XIX wieku zamieszczoną w e‐materiale. Celem uczniów jest zapoznanie się z materiałem, poznanie typów kontekstów możliwych do interpretacji dzieła i uwzględnionych w maturalnych wymaganiach egzaminacyjnych. Zadaniem uczniów jest przypomnienie wiadomości na temat roli okresu lozańskiego w życiu i twórczości Adama Mickiewicza. Chętni uczniowie zapoznają się z dodatkowym materiałem rzeczowym zalecanym przez nauczyciela: Dariusz Seweryn, O wyobraźni lirycznej Mickiewicza, Navigare [w:] Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu, antologia, Kraków, 1998, s. 397–
- Jacek Łukasiewicz, Cykl lozański jako dziedzictwo [w:] Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu, antologia, Kraków, 1998, s. 364–377.
Faza wprowadzająca:
- Uczniowie indywidualnie czytają wiersz Adama Mickiewicza Nad wodą wielka i czystą i każdy na małej kartce samoprzylepnej zapisuje wstępną tezę interpretacyjną. Kartki zostają umieszczone na tablicy, ale nikt na tym etapie lekcji nie odczytuje ich treści.
Faza realizacyjna:
- Nauczyciel przypomina uczniom zasady eksplikacji tekstu poetyckiego, wskazuje dostęp do opisu metody w e‐materiałach i proponuje pracę 4 eksperckich grup zadaniowych. Nauczyciel wyznacza też ekspertów dodatkowych; tę grupę tworzą uczniowie, którzy merytorycznie wspierają pracę zespołów. Każda grupa rozpoczyna od nazwania, wskazania trudności związanych z pełnym odczytaniem tekstu. Uczniowie wyjaśniają miejsca trudne w czasie rozmowy w zespole lub korzystając ze źródeł tradycyjnych/online.
- Grupa I. Odszukuje/wskazuje i analizuje miejsca znaczące w wierszu, wskazuje dominantę kompozycyjną i opracowuje mapę myśli związaną z miejscami znaczącymi. Uczniowie analizują opozycję wody i pozostałych żywiołów; ziemi, powietrza i ognia, określają jej funkcjonalność w charakteryzowaniu ,,ja” mówiącego w wierszu. Grupa II. Analizuje zastosowane przez poetę środki artystycznego wyrazu i określa ich funkcjonalność, posługuje się wybraną przez zespół formą prezentacji efektów pracy (mapa myśli, wykład ilustrowany, tabela, quiz dla pozostałych grup). Grupa III. Przygotowuje wykład/wywiad lub debatę na temat Liryków lozańskich w biografii i dorobku artystycznym Adama Mickiewicza. Uczniowie wykorzystują wiadomości z sekcji Przeczytaj oraz inne dostępne w różnych miejscach e‐podręcznika, korzystając z przeglądarki. Grupa IV. Opracowuje inne niż biografia twórcy konteksty i uzasadnia ich funkcjonalność
