Pobierz Wojna wietnamska i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!
Wojna wietnamska
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Dwa lata izolatki i niewyobrażalny ból na torturach. Mało kto przeżyłby to, co McCain w niewoli., M. Kucharczyk, dostępny online wiadomosci.gazeta.pl. Źródło: Wojna w Wietnamie. Militarne zwycięstwo i propagandowa klęska USA, A. Karbowiak, dostępny online dorzeczy.pl. Cytat za: Artykuł Wojna wietnamska: Konflikt, który był do wygrania, H. Kozieł, 2019 r., rp.pl. Źródło: Masakra w My Lai. Amerykańscy żołnierze nie umieli wytłumaczyć, dlaczego strzelali do kobiet, starców i dzieci. I dlaczego się śmiali, gdy zabijali (fragmenty):, M. Czajkowski, dostępny w online wyborcza.pl.
Każdy miłośnik kina skojarzy tę scenę z kultowego filmu „Czas apokalipsy” Francisa Forda Coppoli: pod muzykę Wagnera, na tle oceanu lecą amerykańskie helikoptery, aby zrzucić napalm na ukrytą w dżungli wietnamską wioskę. Jednocześnie na plaży rozmawiają ze sobą dwaj amerykańscy wojskowi. „Uwielbiam zapach napalmu o poranku” mówi jeden z nich, podpułkownik William „Bill” Kilgore do towarzysza broni, kapitana Willarda. Słynna scena z filmu Coppoli utrwaliła w wyobraźni ludzi zachodu wizerunek amerykańskiej interwencji w Wietnamie jako „brudnej wojny”, konfliktu uruchamiającego najbardziej odrażające ludzkie instynkty.
Podobne motywy pojawiały się nie tylko w kinie, ale także w muzyce, literaturze i sztukach plastycznych. Bez obaw o przesadę stwierdzić można, że żaden inny konflikt z drugiej połowy XX wieku nie spotkał się z tak szerokim zainteresowaniem opinii publicznej i nie wzbudził tak wielkich emocji. Na początku wojny wietnamskiej zarówno Biały Dom jak i amerykańscy generałowie zapewne nie podejrzewali jak dalekosiężne i wielowymiarowe, bo wykraczające poza sferę polityki skutki przyniesie zaangażowanie militarne USA w Indochinach.
Śmigłowce US Navy podczas wojny wietnamskiej. Źródło: James K. F. Dung, , Na onal Archives and Records Administra on, domena publiczna.
Wojna wietnamska
Przeczytaj
Preludium
Przed wybuchem drugiej wojny światowej Wietnam, Laos i Kambodża wchodziły w skład kolonialnych posiadłości Francji, tzw. Indochin Francuskich. Francuzów wyparli stamtąd w 1941 roku Japończycy. Nie na długo. Czołową rolę w zrzuceniu japońskiego jarzma w 1945 roku odegrała niepodległościowa organizacja kontrolowana przez komunistów: Viet Minh, którą kierował charyzmatyczny polityk Ho Chi Minh. Z inicjatywy komunistów wybuchło w Wietnamie ogólnonarodowe powstanie przeciwko okupantom zakończone w 1946 r. wypędzeniem Japończyków oraz proklamacją niezawisłej Demokratycznej Republiki Wietnamu pod przywództwem komunistów. Francuzi nie zamierzali się jednak godzić z utratą kontroli nad stosunkowo zamożnymi terenami w Indochinach. Udało im się odzyskać wpływy w południowej części kraju, co stało się zarzewiem kilkuletniej wojny z siłami Demokratycznej Republiki Wietnamu. Upokarzająca klęska Francuzów w bitwie pod Dien Bien Phu w 1954 roku położyła kres ich rządom w Wietnamie, ale nie doprowadziła do ustabilizowania się sytuacji w Indochinach. Kończąca wojnę międzynarodowa konferencja w Genewie zatwierdziła zaproponowany przez dyplomatów francuskich i amerykańskich podział Wietnamu wzdłuż 17 równoleżnika. Na północy władzę utrzymał Viet Minh, zaś na południu zainstalowali się sojusznicy Zachodu. Na takie rozwiązanie przystali zresztą przywódcy mocarstw komunistycznych – ZSRS oraz ChRL oraz sam Ho Chi Minh, którzy traktowali postanowienia z Genewy jako tymczasowe.
Ho Chi Minh, czyli „Ten, który aspiruje do oświecenia”, żył w latach 1890–1969. Ideologią komunizmu zafascynował się podczas pobytu we Francji w latach 20. Po powrocie do Wietnamu przez wiele lat był przywódcą wietnamskiego ruchu komunistycznego. 2 września 1945 r. proklamował utworzenie niepodległej Demokratycznej Republiki Wietnamu. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Kadr z filmu „Czas Apokalipsy” F.F. Coppoli. W tle scena zrzucenia przez amerykańskie helikoptery napalmu na wietnamską wioskę. Jakie emocje możesz odczytać z twarzy osób przedstawionych na fotografii? Źródło: dostępny w internecie: filmschoolrejects.com, tylko do użytku edukacyjnego.
Podzielony kraj
Indochiny znalazły się w orbicie żywszego zainteresowania Amerykanów tuż po klęsce Japonii w 1945 roku. Występując jako sojusznicy Paryża wspierali dążenia Francji do zjednoczenia Wietnamu oraz wyrugowania wpływów komunistycznych. Przedstawiciele Waszyngtonu pozostali w Sajgonie również po konferencji w Genewie. Swoją pomoc militarną i finansową zaoferowali tym razem władzom Republiki Wietnamu, czyli państwu, które w wyniku postanowień genewskich ukonstytuowało się na południe od 17. równoleżnika. Z poparciem Stanów Zjednoczonych Ameryki władzę w Sajgonie przejął zwolennik rządów silnej ręki, zagorzały katolik, nacjonalista oraz antykomunista - Ngo Dinh Diem. Komuniści z Viet Minhu nie zamierzali godzić się z istnieniem zależnej od „kapitalistów” i „imperialistów” amerykańskich republiki. Hanoi dysponowało na południu sprawnie działającą partyzantką (Vietkong) i zamierzało jej użyć w celu obalenia rządów Diema. Komuniści mogli przy tym liczyć na realne wsparcie mieszkańców południa, gdyż autorytarne rządy zaprowadzone przez prezydenta Republiki Wietnamu, na pozór stabilne, bynajmniej nie cieszyły się masowym poparciem. Masowe oburzenie Wietnamczyków budziło chociażby odwołanie przez Diema wyborów w 1955 roku oraz prowadzenie dyskryminacyjnej polityki wobec wyznawców buddyzmu.
Ilustracja ukazująca amerykańską teorię domina, wg której niebezpieczeństwo rewolucji komunistycznej istnieje w krajach sąsiadujących z państwem, w którym już do niej doszło. Przypomnij sobie, które kraje Dalekiego Wschodu i w jakich latach zostały poddane władzy komunistycznej przed wybuchem wojny w Wietnamie. Źródło: Beao, Nyenyec, dostępny w internecie: insidethevietnamwar.weebly.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
Amerykanie wkroczyli do Wietnamu pod pretekstem rzekomego zaatakowania ich okrętu wojennego przez północnowietnamską marynarkę wojenną w Zatoce Tonkińskiej w sierpniu 1964 roku. Reakcją na incydent było podjęcie decyzji o nalotach strategicznych na Wietnam Północny. Jednocześnie lotnictwo USA podjęło intensywne naloty na strategiczne punkty położone na północ od 17 równoleżnika. Od tego momentu zaangażowanie militarne USA w Indochinach stale rosło: w 1968 roku w Wietnamie znajdowało się już ponad pół miliona amerykańskich żołnierzy.
Znajdź i zniszcz
Amerykanom przyszło prowadzić działania zbrojne w wybitnie niesprzyjającym, bo górzystym i pokrytym dżunglą terenie. Przeciwko sobie mieli zdeterminowanego przeciwnika unikającego bezpośrednich starć. Ponadto Vietkong dość skutecznie stosował taktykę ciągłego nękania wroga w celu nadwyrężenia jego morale. Partyzanci tworzyli skuteczne pułapki, organizowali nagłe wypady na pozycje wroga, podburzali przeciwko Amerykanom ludność cywilną. Żołnierze USA musieli pozostawać w ciągłej gotowości do walki, co powodowało olbrzymie napięcie i stres. Dodatkowym atutem komunistycznej partyzantki były regularnie dostawy broni z północy transportowane przez tzw. szlak Ho Chi Minha, który prowadził wzdłuż wietnamskich granic przez sąsiednie kraje: Laos i Kambodżę, ponieważ Komunistyczna Republika Wietnamu wspierała tam organizacje komunistyczne. Zaciekłości i determinacji partyzantów Amerykanie przeciwstawiali elementy wojny totalnej. Na przykład używali defoliantów do niszczenia drzewostanu dżungli, co miało ułatwiać tropienie ukrywających się w niej partyzantów. Zrzuty chemikaliów doprowadziły do skażenia pól uprawnych oraz dewastacji około połowy lasów na obszarze Republiki Wietnamu.
Mapa ilustrująca szlak Ho Chi Minha, który prowadził wzdłuż wietnamskich granic przez sąsiednie kraje: Laos i Kambodżę. Komunistyczna Republika Wietnamu współpracowała z tamtejszymi organizacjami komunistycznymi. Jak myślisz, z jakiego jeszcze powodu szlak Ho Chi Minha omijał środek kraju? Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Bri anica, licencja: CC BY-SA 3.0.
Amerykanie przyjęli taktykę „znajdź i zniszcz” (search and destroy), polegającą na tym, że po zlokalizowaniu ogniska oporu przeciwnika wysyłali tam misję, która miała jak najszybciej je zniszczyć i opuścić (a nie okupować). Miarą sukcesu militarnego miała być liczba ofiar przeciwnika (body count). Liczono, że skala zniszczeń i strat skłoni Vietkong do zaprzestania walk. Tak się jednak nie stało, a amerykańska taktyka skutkowała zagładą licznych wiosek obróconych w ruinę i bardzo dużą liczbą zabitych w toku akcji pacyfikacyjnych, w tym wśród ludności cywilnej.
w której zginęło 350 wietnamskich cywilów, rozstrzelanych przez Amerykanów. Pesymistycznym nastrojom zaczęły ulegać nawet elity polityczne i wojskowe. Wśród mieszkańców USA zaczęło przeważać zdanie, że interwencji w Wietnamie nie sposób zakończyć sukcesem i samo zaangażowanie sił militarnych w Indochinach należy rozpatrywać w kategoriach karygodnego błędu.
Żołnierze amerykańscy broniący się przed atakiem sił Vietkongu podczas ofensywy Tet w 1968 r. Źródło: Na onal Archives and Records Administra on, domena publiczna.
„Make love not war”
Pacyfistyczne nastroje społeczne wymusiły na władzach USA zmianę podejścia do konfliktu w Indochinach. Prezydent Nixon podjął decyzję o „wietnamizacji” wojny, to znaczy przerzucenia ciężaru działań zbrojnych na wojska południowego Wietnamu przy utrzymaniu wsparcia ekonomicznego i zbrojnego ze strony USA. W efekcie zmiany taktyki do 1972 roku Amerykanie wycofali z Wietnamu niemal wszystkich swoich żołnierzy. Po ich odwrocie rychło okazało się, że pozostawione same sobie władze Republiki Wietnamskiej nie będą w stanie doprowadzić wojny do zwycięskiego końca. Działania zbrojne trwały
Fragment tzw. szlaku Ho Chi Minha. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
jeszcze do wiosny 1975 i zakończyły się przejęciem przez komunistów kontroli nad całym krajem. 30 kwietnia 1975 r. z dachu ambasady USA w Sajgonie amerykańskie helikoptery ewakuowały ostatnich Amerykanów. „ To był jeden z najsmutniejszych dni w moim życiu. Stany Zjednoczone zostały znokautowane przez Północny Wietnam” – podsumował ostatni epizod konfliktu wietnamskiego prezydent Gerald Ford.
Ostatni helikopter. Ewakuacja ostatnich Amerykanów, pracowników ambasady, z Sajgonu 29 kwietnia 1975 r. W momencie ewakuacji na niższych piętrach zaczynało się już szabrowanie porzuconego przez Amerykanów dobytku. Źródło: HUGH VAN ES/UPI/NEWSCOM, dostępny w internecie: www.newsweek.com, tylko do użytku edukacyjnego.
Dziedzictwo Wietnamu
Powstanie zjednoczonego pod kontrolą komunistów Wietnamu stanowiło potężny cios dla prestiżu USA na arenie międzynarodowej. Autorytet Ameryki w Azji sięgnął dna, co zaowocowało wzrostem sympatii lewicowych w tej części świata. Wykorzystał to ZSRS dla poszerzenia swoich wpływów na świecie w okresie zimnej wojny. Znaczenie wojny wietnamskiej wykraczało jednak daleko poza sferę polityki. Ruch pacyfistyczny, którego motorem napędowym stało się amerykańskie zaangażowanie
Antywojenny protest w Waszyngtonie w 1967 r. Napis na transparencie: „Wynocha z Wietnamu”. Źródło: Frank Wolfe, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Zdjęcie Eddiego Adamsa ”Generał Nguyen Ngoc Loan rozstrzeliwuje jeńca Vietkongu w Sajgonie”
region Azji Południowo‐Wschodniej obejmujący Wietnam, Laos, Kambodżę, Indonezję oraz Birmę
napalm
bojowy środek zapalający; w czasie wojny wietnamskiej używany przez wojska amerykańskie do wypalania puszczy
proklamacja
uroczysta publiczna odezwa
Vietkong
(ang. Vietcong, wiet. Việt Cộng) – nazwa stworzona przez południowowietnamskich polityków i przyjęta przez żołnierzy amerykańskich, a potem przez światowe media, na określenie komunistycznej partyzantki w Wietnamie Południowym
Viet Minh
(skrót od wiet. Việt Nam Ðộc Lập Ðồng Minh Hội), Liga Niepodległości Wietnamu – organizacja założona w 1941 roku przez wietnamskie stronnictwa niepodległościowe związane z Komunistyczną Partią Indochin, której celem było uniezależnienie Wietnamu od Francji, a podczas II wojny światowej - Japonii
Słowa kluczowe
zimna wojna, komunizm, partyzantka, efekt domina, Indochiny, dekolonizacja, świat po II wojnie światowej
Bibliografia
P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90‐ych, Warszawa 2016.
Najnowsza historia świata. 1945‐1963. T. I, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J.Węca, Kraków 2000.
Mapa interaktywna
Polecenie 1
Zapoznaj się z mapą interaktywną i odpowiedz na pytania: Dlaczego wietnamska ludność cywilna ucierpiała na skutek przeniesienia w 1968 r. walk pomiędzy partyzantką komunistyczną a siłami USA na tereny miejskie? Dlaczego Amerykanom trudno było skutecznie walczyć z partyzantką komunistyczną działającą na obszarze miasta?
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Zwróć uwagę na przebieg szlaku Ho Chi Minha. Jaką funkcję mógł pełnić ten szlak? Dlaczego Amerykanom trudno było go zniszczyć? Na podstawie ilustracji odpowiedz, dlaczego istnienie podziemnych tuneli Cu Chi ułatwiało wietnamskim komunistom prowadzenie wojny partyzanckiej na południu kraju?
Twoja odpowiedź
Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 2
Ułóż w kolejności chronologicznej prezydentów USA zaangażowanych w interwencję militarną w Wietnamie, a następnie przyporządkuj wydarzenia, które miały miejsce za ich kadencji.
Lyndon B. Johnson
Gerald Ford
John F. Kennedy
Richard Nixon
Lyndon B. Johnson zjednoczenie Wietnamu
John F. Kennedy ofensywa Tet
Gerald Ford zabójstwo prezydenta Ngo Dinh Diema
Richard Nixon wietnamizacja konfliktu
Ćwiczenie 3
Zinterpretuj wymowę ideową plakatu, powstałego w 1954 roku. Odwołaj się do co najmniej trzech elementów graficznych.
Plakat z epoki. Napis na górze: „"Idź na południe, aby uniknąć komunizmu" ”Napis na dole: „"Mieszkańcy Wietnamu Południowego czekają na mieszkańców Wietnamu Północnego".” Źródło: dostępny w internecie: knightlab.com, tylko do użytku edukacyjnego.
Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 5
Zaznacz stwierdzenia, które znajdują potwierdzenie w tekście.
To był konflikt, który drogo kosztował Amerykę. Oficjalne dane mówią
o 58 318 poległych lub zaginionych amerykańskich żołnierzach w czasie
wojny wietnamskiej. Wliczeni są w ten rachunek Amerykanie, którzy
mogli znaleźć się w komunistycznej niewoli w Wietnamie, Laosie
i Kambodży, a których los jest nieznany. 153 303 żołnierzy sił zbrojnych
USA odniosło rany, około 20 tys. popełniło samobójstwo po
zakończeniu konfliktu. Nigdy się nie dowiemy, ilu uzależniło się od
narkotyków. Straty ponosili też sojusznicy USA: Korea Południowa,
Australia, Nowa Zelandia i przede wszystkim Wietnam Południowy,
który mógł stracić 100–250 tys. żołnierzy. Socjalistyczny Wietnam
skrupulatnie milczał o swych stratach, choć szacuje się, że wojna
kosztowała go od 400 tys. do miliona zabitych żołnierzy armii regularnej
i partyzantów Wietkongu. Jeszcze trudniej ustalić liczbę zabitych
wietnamskich cywilów. Może wynosić od 300 tys. do 2 mln. A trzeba
też pamiętać o komunistycznych represjach po upadku Sajgonu. Gdy płk
Le Xuan Chuyen, wielokrotnie odznaczany północnowietnamski
bohater, zbiegł do USA, zeznał, że 5 mln ludzi z Wietnamu
Południowego znalazło się na czarnych listach Hanoi. Mówił, że 10–
proc. z nich zostanie zabitych, 40 proc. uwięzionych, a inni będą
„reedukowani”. Przytoczone dane nie uwzględniają kosztów
finansowych, społecznych i psychologicznych konfliktu.
Cytat za: Artykuł Wojna wietnamska: Konflikt, który był do wygrania, H. Kozieł, 2019 r., rp.pl.
Do liczby zabitych na skutek konfliktu w Wietnamie należy zaliczyć także ofiary politycznych czystek przeprowadzonych przez komunistów już po zakończeniu działań zbrojnych.
Konflikt w Wietnamie przyniósł nie tylko wiele ofiar śmiertelnych, ale także pogłębił problemy społeczne w USA.
Korea Południowa wspierała USA podczas wojny w Wietnamie.
Wiarygodne źródła dyplomatyczne mówią o 5 mln. osób z Wietnamu Południowego, które padły ofiarami represji komunistycznych.
Armia Wietnamu Południowego jedynie w ograniczonym stopniu brała udział w działaniach przeciwko siłom Wietkongu.
Oficjalne dane wskazują na śmierć ok. 2 mln. wietnamskich cywilów.
Straty wojenne Wietnamczyków i Amerykanów były porównywalne.
