Wojny Greków z Persami: Lekcja historii dla szkół ponadpodstawowych, Streszczenia z Historia

Pobierz Wojny Greków z Persami: Lekcja historii dla szkół ponadpodstawowych i więcej Streszczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!

Wojny Greków z Persami

Wprowadzenie Przeczytaj Linia chronologiczna Film + Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Ajschylos, Persowie, w. 153–173, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2019.

W 548 r. p.n.e. Persowie podbili Azję Mniejszą i ustanowili tyranów w jońskich poleis, co tamtejsi Grecy uznali za pogwałcenie ich wolności. W 500 r. p.n.e. w Milecie, Efezie i innych miastach jońskich wybuchło powstanie, w wyniku którego tyrani zostali obaleni. Jonowie zaapelowali o pomoc do wszystkich Greków, niewielkie posiłki przybyły jednak tylko z Aten.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Wyjaśnisz, czym był Związek Panhelleński i jaką rolę odgrywał w walce Greków z Persami,

Leonidas pod Termopilami – obraz Davida z 1814 r. Źródło: Jacques-Louis David, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Wojny Greków z Persami

Przeczytaj

Wojny Greków z Persami

Po sześciu latach armia perska zdobyła Efez i Milet, tłumiąc powstanie jońskie, a w 490 r. p.n.e. w odwecie za wsparcie zbuntowanych Jonów Persowie pod dowództwem Datysa (wodza króla Dariusza I) wyruszyli przeciw Atenom. Do bitwy doszło pod Maratonem, gdzie Ateńczycy, dowodzeni przez Miltiadesa, odnieśli wspaniałe zwycięstwo.

Wkrótce w Attyce odkryto złoża srebra. Początkowo dochody z kopalni dzielono między Ateńczyków, lecz Temistokles, czołowy polityk ateński, przewidując kolejny atak Persów, przekonał współobywateli, aby przeznaczyć je na budowę floty.

Milades (ok. 554–488 p.n.e.) – polityk i wódz ateński, zwycięzca spod Maratonu. Według legendy jeden z Ateńczyków po maratońskim triumfie w pełnej zbroi pobiegł z dobrą wieścią aż do oddalonych o ponad 42 km Aten, co przypłacił śmiercią z wycieńczenia. Źródło: Petar Milošević, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Wojny Greków z Persami (500–479 r. p.n.e.). Wskaż miejsca, gdzie doszło do najważniejszych starć w czasie wyprawy Kserksesa. Co je łączy? Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Stentor, licencja: CC BY-SA 3.0.

Pod koniec lat 80. V w. p.n.e. do Grecji dotarły wieści o wielkich przygotowaniach wojennych podjętych przez króla perskiego Kserksesa. Nie ulegało wątpliwości, że Persowie zamierzają wyprawić się przeciw Helladzie. W 481 r. p.n.e. część państw greckich utworzyła Związek Panhelleński pod egidą Sparty. Spora grupa poleis zachowała jednak neutralność i oczekiwała na dalszy rozwój wydarzeń. W 480 r. p.n.e. Kserkses wyruszył na czele ogromnej armii. Aby mogła się ona przeprawić przez cieśninę Hellespont, dzielącą Europę i Azję, specjalnie zbudowano most. Najpierw Persowie zajęli leżącą na północy Grecji Tesalię. Grecy postanowili stawić im opór w górskim wąwozie Termopile. Ich wojskami dowodził król spartański Leonidas. W obozie helleńskim znalazł się jednak zdrajca, który przeprowadził wojska perskie na tyły Greków. Leonidas odesłał więc większość swej armii. Z około tysiącem żołnierzy (w tym z 300 spartiatami) stawił czoło Persom i poniósł śmierć.

Triera (trójrzędowiec) to zwrotna, stosunkowa szybka galera z trzema rzędami wioseł. Triery budowane były od połowy VII w p.n.e. Miały długość ok. 40 m i szerokość 3-5 m. Załoga składała się ze 170 wioślarzy, marynarzy, sternika, trierarchy (dowódcy), jego pomocników oraz muzyka, który wybijając rytm, kierował pracą wioślarzy. Dodatkowo w trakcie wojen na trierze znajdowali się także hoplici (w liczbie 10-40) oraz łucznicy (w liczbie 4-5). Główną bronią triery był jednak ciężki dziób, często okuty brązem, który służył jako taran. Okręty te były też idealne dla taktyki abordażu. Jaką taktykę wojenną stosują triery przedstawione na ilustracji? Źródło: AKG/East News, Archiwum Rzeczpospolita.pl, tylko do użytku edukacyjnego.

Po przejściu Termopil Kserkses skierował się do Attyki. Ateńczycy za radą Temistoklesa opuścili miasto. Persowie weszli do opustoszałych Aten i je zniszczyli. We wrześniu 480 r. p.n.e. u wybrzeży Salaminy flota grecka, dowodzona przez Temistoklesa i złożona w znacznym stopniu z okrętów ateńskich, rozgromiła flotę perską. Kserkses wycofał się do Azji, pozostawiając w Grecji potężną armię lądową. W 479 r. p.n.e. pod Platejami w Tesalii świetne zwycięstwo odniósł regent spartański Pauzaniasz, głównie dzięki męstwu spartiatów. Po pokonaniu Persów Pauzaniasz oswobodził całą Grecję. W tym samym roku kolejne zwycięstwo w bitwie morskiej – pod Mykale u wybrzeża Jonii – otworzyło Grekom drogę do Azji. Miasta jońskie zostały wyzwolone spod władzy Persów.

Zwycięstwo poróżniło sprzymierzeńców. Między Spartą a Atenami wybuchły niesnaski, które doprowadziły do rozpadu [Związku Panhelleńskiego]. W 478 r. p.n.e. Ateny stworzyły swój własny Związek Morski, którego siłą była potężna flota. Poleis stowarzyszone w Związku Morskim płaciły składki pieniężne deponowane w skarbcu na wyspie Delos, niektóre współtworzyły także związkową flotę. Sparta przewodziła Związkowi Peloponeskiemu. Dalsze dzieje Grecji upływały pod znakiem ostrej rywalizacji między Spartą a Atenami o hegemonię nad wszystkimi Hellenami.

Płaskorzeźba z pałacu w Persepolis. Jej twórca przedstawił perskiego króla Kserksesa jako wyraźnie większego od podtrzymujących baldachim służących. Wymień elementy tego przedstawienia, które świadczą o majestacie monarszym. Źródło: Jona Lendering, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Hoplici uzbrojeni byli we włócznię (ok. 3 m długości), krótki miecz, tarczę, hełm, pancerz i nagolenice. Wskaż te elementy na ilustracji. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ciekawostka

Falanga

Współczesna rekonstrukcja falangi hoplitów Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ten styl wojenny w państwach Grecji pojawił się w VII w. p.n.e.

To zwarty, liniowy szyk bojowy. Falangę tworzyli żołnierze piechoty - hoplici, którzy ustawiali się w wzdłuż frontu w linii składającej się najczęściej z 8‐12 szeregów, jeden za

Bibliografia

Ajschylos, .Persowie, w. 153–173.

Oxford. Wielka Historia Świata, t. 2, Cywilizacje Bliskiego Wschodu: Anatolia – Persja, Warszawa 2005.

Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.

D. Musiał, Świat grecki: od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.

Linia chronologiczna

Polecenie 1

Zapoznaj się z osią czasu, a następnie wykonaj polecenia.

Polecenie 2

Na podstawie wiedzy wyniesionej z lektury zamieszczonych wyżej tekstów źródłowych uszereguj poniższe wydarzenia w kolejności chronologicznej:

bitwa pod Termopilami

powstanie jońskie w Azji Mniejszej

zdobycie Miletu przez Persów

bitwa pod Salaminą

bitwa pod Platejami

objęcie władzy przez Kserksesa w Persji

bitwa pod Maratonem

zdobycie i spalenie Aten

Film + Sprawdź się

Polecenie 1

Zapoznaj się z filmem i odpowiedz na pytania.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DE6zslRDy

Film nawiązujący do treści materiału pod tytułem Wojny Greków z Persami.

Polecenie 2

Wymień pozostałości po wojnie Greków z Persami, jak je zidentyfikowano? Czego są świadectwem?

Polecenie 3

Wyobraź sobie, że jesteś archeologiem i szukasz pozostałości po wojnie Greków z Persami. Przestudiuj mapę i odpowiedz na pytanie, gdzie szukałbyś zabytków archeologicznych.

Polecenie 4

Zapoznaj się z mapą i wykonaj ćwiczenia.

Wojny Greków z Persami (500–479 r. p.n.e.). Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Stentor, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Wymień państwa, które podjęły walkę z Persami, i te, które sprzymierzyły się z najeźdźcą.

Twoja odpowiedź

Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj polecenie.

Ajschylos

Persowie

Ścigają nieustannie nocne mnie widzenia

Bez liku, odkąd syn mój, zgromadziwszy wojska,

Zagładą grożąc, wkroczył do Hellady kraju.

Lecz nigdy tak wyraźnie, jak minionej nocy,

Nie było dotąd żadne. Słuchaj mej powieści!

Ujrzałam przed oczyma dwie niewiasty, obie

We wspaniałych szatach: jedna perskim ozdobiona

Odzieniem; druga zasię strój dorycki miała;

A wzrostem i urodą nienaganną wszystkie

Przechodząc białogłowy czasów tych, siostrami

Spółplemiennymi były i, jak los padł, jedna

W ojczyźnie greckiej, w perskiej druga zamieszkała,

Te, jak mi się zdawało we śnie, wszczęły z sobą

Waśń, poróżniwszy się, a syn mój, słysząc o tym

Powstrzymał je, łagodził, do rydwanu zaprzągł

Swojego i na kark jarzmo onym włożył.

I jedna pięknym rzędem pyszniąc się, powolnie

Lejcami się kierować dała, druga zasię

Rzucając się, rękoma koński rząd rozdziera

Zerwane lejce zrzuca i druzgoce jarzmo.

Z rydwanu spada syn mój; […].

Źródło: Ajschylos, Persowie, w. 153–173, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2019.

“

Zamieszczony wyżej cytat to fragment dramatu greckiego tragika Ajschylosa, w którym Atosa,

matka Kserksesa, opowiada o widzeniu sennym, jakiego doświadczyła poprzedniej nocy.

Zinterpretuj je w oparciu o wiedzę wyniesioną z niniejszej lekcji.

analiza materiału źródłowego (porównawcza); dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‐materiał „Wojny Greków z Persami”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu zajęć, ustalenie celu lekcji i kryteriów sukcesu.
2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‐materiałem. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.
2. Praca z multimedium („Linia chronologiczna”). Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Linia chronologiczna” układają pytania do quizu dla innych grup. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na

czas lub na ilość poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel czyta treść poleceń 2 oraz 3 i prosi uczniów, aby w parach przygotowali rozwiązanie na podstawie materiału, który zaraz zostanie wyświetlony na tablicy.
4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Film + Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia od 1 do 3 – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?
2. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów pod kątem realizacji celu: wybrany uczeń omawia wyprawę Kserksesa oraz najważniejsze bitwy lądowe i morskie. Uczeń wyjaśnia także, czym był Związek Panhelleński i jaką rolę odgrywał w walce Greków z Persami; porównuje Związek Panhelleński i Związek Morski i wyjaśnia znaczenie tego ostatniego w dalszych dziejach greckich polis.
3. Uczniowie, pracując w parach, tworzą krzyżówkę podsumowującą zajęcia. Pary siedzące obok siebie wymieniają się krzyżówkami i je rozwiązują.
4. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.

Praca domowa:

1. Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Wojny Greków z Persami”.
2. Wykonaj ćwiczenie nr 4: „Zapoznaj się z fragmentem, a następnie wykonaj polecenie” z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały źrodłowe:

Ajschylos, Persowie. w. 153‐173.

Oxford. Wielka Historia Świata, t. 2, Cywilizacje Bliskiego Wschodu: Anatolia – Persja, Warszawa 2005.

Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.

D. Musiał, Świat grecki: od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.