Wolność naturą i prawem człowieka - ujęcie filozoficzne, Eseje z Filozofia, poglądy filozofów

Pobierz Wolność naturą i prawem człowieka - ujęcie filozoficzne i więcej Eseje w PDF z Filozofia, poglądy filozofów tylko na Docsity! Wolność naturą i prawem człowieka Jaskulska Sandra 107615 Prawo, I rok Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu 2 Rozpatrując koncepcję wolności jako naturę i podstawowe prawo człowieka zakładamy pewien typ ludzkiej konstrukcji psychicznej i egzystencjalnej, jakie tą wolność gwarantują. Zakładamy tym samym, że człowiek jest wolny w tym sensie, że może dokonywać wolnych, niezależnych do pewnego stopnia od okoliczności czynów, jakie nie są zdeterminowane, czyli konieczne w tym sensie, w jakim zdeterminowane są w świecie zwierząt. Tym samym wprowadzając pojęcie wolności do określenia, czemu myślimy, że człowiek jest osobą wolną i, że owa wolność jest niejako naturalnym prawem człowieka musimy założyć istnienie antynomii – zdeterminowanego świata natury, który od świata egzystencji człowieka różni się między innymi tym, że nie podlega ocenie moralnej wynikającej z wolnego wyboru. Pomijając liczne koncepcje filozoficzne głoszące, że w istocie wolność na jaką się ludzie powołują to iluzja i w rzeczy samej świat ludzkich zachowań jest w istocie zdeterminowany poprzez kulturę, biologię ewolucyjną i determinanty genetyczne, a refleksja etyczna jest również zdeterminowana przyjmiemy, że wolność niezależnie od wszystkiego jest stanem do którego człowiek dąży poprzez ciąg kształcenia i budowania własnego życia. I tym samym możemy założyć, że stan wolności taki, na jaki możemy sobie pozwolić jest nieodłączny od szczęścia. Jak spojrzymy na burzliwe ludzkie dzieje wolność jako idea jest ideą odwieczną. I niejako dążeniem przejawiającym się w historii ludzkiej od zarania dziejów. Mit edeński ukazuje nam problem wolności, można by rzec samowoli jako pęknięcie w człowieku, gdyż w konsekwencji nie kończy się ona wedle mitu dobrze dla człowieka. Wolność i dążenie do wolności politycznej, a także różne jej rozumienie – można by rzec bez przesady – powodem niejako większości konfliktów na świecie. Niezależnie od przemyśleń filozoficznych, jakie pragnę umieścić w tym eseju dlaczego możemy powiedzieć, że wolność jest naturalnym prawem i naturą człowieka , wolność od strony psychologicznej czyli poczucia możliwości kierowania własnym życiem w zakresie wyboru sposobu kształcenia, sympatii politycznych i religijnych, jak również wyboru ścieżki osobistego życia jest niezbędnym warunkiem zdrowia w zakresie psychofizycznym. Warto by również napisać, że ze światem natury człowiek ma również to wspólne, że w warunkach niewoli marnieje, nie jest w stanie wykorzystać w pełni swoich potencjalnych możliwości, jeśli można tak to ująć. 5 przez każdą jednostkę sumienia tym samym, a w swojej filozoficznym sensie do stwierdzenia francuskiego filozofa oświecenia, że wszyscy ludzie rodzą się wolni, co w sumie jest prawdą. Ale prawdą jest również to, że wolność człowieka może utrzymać jedynie umowa społeczna, wyłączając jakiekolwiek jej formy człowiek wpada w stan natury, który już stanem wolności dla człowieka nie jest. Pojęcie praw człowieka i prawa do szczęścia pojawia się dobitnie w czasach Oświecenia. Aby odpowiedzieć na pytanie, jaka była nowa wizja istoty ludzkiej owego okresu warto zarysować intelektualne tendencje epoki. Oświecenie głównie rozwijało się poprzez dwa różnorakie prądy umysłowe rozwijające się we Francji i Anglii – prąd francuski reprezentowali Wolter, Rousseau, La Metrie, Diderot, D' Alambert, oświecenie angielskie to przede wszystkim Locke, Hume. Ponieważ wydaje się, że najciekawsze myśli społeczne o człowieku wyszły spod pióra tak zwanego "francuskiego" nurtu myśli oświeceniowej.. Pisząc o tej epoce krytyki prawd "objawionych" i próby racjonalnego wytłumaczenia istnienia Boga w świecie – nie można nie wspomnieć o ważnym dla filozofii prawa Kancie i jego koncepcji człowieka, jako tworu niedoskonałego, które porównał do "drzewa rosochatego." Człowiek taki potrzebował według Kanta racjonalnej filozofii moralnej. Zupełnie inaczej rozumie człowieka Rousseau – według tego filozofa człowiek jest z natury dobrym stworzeniem i tendencje naturalne czynią go takim – cywilizacja, czyli twór sztuczny wyrywa jednostkę spod naturalnych, czyli dobrych tendencji tworzy nierówności i zło, przejawiające się w niesprawiedliwości, któremu ten francuski myśliciel przeciwstawia równość i szczęśliwe bycie w stanie natury. Kant natomiast, który w odniesieniu do wolności powiedział bardzo ważne stwierdzenie: „Niebo gwiaździste nade mną, a prawo moralne we mnie” w Krytyce Czystego Rozumu zwracając uwagę, że w człowieku istnieje wolność moralnego sądzenia za pomocą intelektu poprzez imperatyw kategoryczny: wedle Kanta faktu wolności człowieka nie da się zadowalająco z filozoficznego punktu widzenia przyjąć lub odrzucić. Człowiek po prostu jest wolny, tak jak światem rządzą pewne prawa. Ma zdolność wyborów moralnych i może, poprzez samoświadomość rozumianym przez Kanta jako intelekt, jest gwarantem godności i także poczucia wolności takie pytanie zadać. Przede wszystkim wedle Immanuela Kanta, człowiek wolny to taki, który może być celem sam dla siebie, nie jest niejako przedmiotem w systemie prawodawczym, czy moralnym, jaki wyznaje, a podmiotem zdolnym do niezależnej od świata refleksji etycznej znanej jako imperatyw kategoryczny. „Moralność jest warunkiem, od którego jedynie zależy to, że istota rozumna może być celem samym 6 dla siebie, ponieważ tylko dzięki niej można być prawodawczym członkiem w państwie celów. A więc jedynie moralność i ludzkość, o ile jest zdolna do moralności, są tym, co posiada godność.3 Wedle Kanta człowiek ma prawo i niejako obowiązek kierować się w życiu prawem moralnym. Ciekawe jest również to, że za jedno z ważniejszych zadań ludzkości Kant widzi w zbudowaniu społeczeństwa obywatelskiego , którego zasady funkcjonowania były by zobligowane prawem. Było by to społeczeństwo „w którym panuje największa wolność, czyli wolność łącząca się z powszechnym antagonizmem jego członków przy równoczesnym jak najdokładniejszym wyznaczeniu granic owej wolności po to, by mogła ona istnieć wraz z wolnością innych”4 Tym samym Kant wskazuje na granice wolności każdego człowieka, na jakie wskazuje również Deklaracja Praw Człowieka – granice owej wolności indywidualnej kończą się na wolności drugiego człowieka. Zdaniem Kanta podstawą owej wolności jest indywidualna zdolność do refleksji moralnej, jak i godność przejawiająca się w tej zdolności. Owa zdolność do sądzenia moralnego, zdolność do wyboru moralności jest niejako jedną z głównych podstaw ludzkiej wolności. Rozpatrując wolność człowieka jako naturalne prawo, odwołujemy się do pojęcia natury człowieka – pojęcia dość pojemnego, praw naturalnych, niejako przyrodzonych. Wśród szerokiego spektrum myśli ludzkiej rozpatrującego problem wolności są teorie opierające się zresztą na zdobyczach psychologii społecznej, neurologii i osiągnięć współczesnej biologii, a także na koncepcjach filozofów, jacy odmawiają człowiekowi wolnej woli w sensie możliwości działań indeterministycznych. Do dość słynnych XIX wiecznych filozofów odmawiających człowiekowi wolnej woli, jak i przyrodzonego prawa do wolności rozumianej jako możliwość dokonywania nieskrępowanych wyborów w ramach egzystencji należeli Schopenhauer i Nietzsche, jak również ewolucjoniści i Freudyści. Determinizm i częściowy determinizm rozpatrywany pod kątem ewolucjonizmu i współczesnej nauki nie zostawia wiele miejsca na wolną wolę. Deterministami byli także Marksiści z główną tezą tego bądź co bądź ciekawego myśliciela głoszącego bardzo deterministyczną tezę, że byt kształtuje świadomość. Czasy eksploracji psychologicznych zdobyczy Freuda i neuropsychologów można by rzec zdejmują iluzję, że człowiek w swoich działaniach może być jednostką wolną. W jakim sensie można to rozumieć? Ano tak, że człowiecza moralność w zakresie osobistych wyborów etycznych jest zdeterminowana nie tylko jakby powiedział Kant 3 Uzasadnienie Metafizyki Moralności PWN 1969 str.. 71 4 I Kant Idea powszechnej histroii w aspekcie kosmopolitycznym wyd. Kęty 2005 str. 35 7 przypadłościami dyspozycji, ale determinantami socjalizacyjnymi i predyspozycjami genetycznymi. Współczesna nauka nie posługuje się pojęciem wolnej woli – owo przekonanie jest nie do obrony z pozycji psychologii ewolucyjnej. Żyjemy nie tylko pod naciskiem instynktów – Freud: nieświadomość, seksualizm, warunki życia – ale pod potężną presja społeczną, jaka wymusza zachowania i reakcje w ramach pisanych i niepisanych umów i konwencji społecznych. Nie znaczy to jednak, że wszystkie nasze decyzje są zdeterminowane w sposób, jaki odrzuca możliwość odpowiedzialności za nasze czyny. Owszem, prawa do wolnej woli odmawia się osobom niepoczytalnym i pozostającym bez możliwości oceny własnych czynów. Tym samym pomijając fakt, że większość naszych wyborów jest i może być podyktowana życiem, w jakie nas wrzucono wydaje się, że Kartezjusz miał rację głosząc, że niezależnie od błędu, czy pomyłki w jakiej człowiek żyje, zawsze we własnym umyśle może się zapytać, czy to, czego doświadcza jest autentyczne. I tym samym aspekt decyzyjności w sytuacjach granicznych, jak również egzystencjalnie istotnych należy do człowieka. Na tym przekonaniu o możliwości oceny moralnej i ontologicznej swojego położenia, własnego stosunku do siebie opiera się podstawa prawa. Kultura europejska od praktycznie pierwszych lat rozmyślań na temat egzystencji człowieka uważa wolność za wartość pozytywną – wolność rozpatruje się jako możliwość i drogę do szczęścia, jako ważny element przejawiającego się dobra i jako podstawowy warunek szczęścia. Jeśli dobro w świecie przejawia się gdzieś to w ludzkim sumieniu, czyniącym na przekór złym czasom. Dobra także nie utożsamiała bym z inteligencją, gdyż człowiek jako jedyne biologiczne stworzenia na Ziemi posiada chęć wyrafinowanego okrucieństwa i do realizacji tegoż zaprzęga często inteligencję, co daje skutki diaboliczne i przypomina zło radykalne, o którym pisał Kant, a za nim Tischner. Należy pamiętać, że w całym okrucieństwie i podłości, do którego zdolny jest człowiek - często w imię owej godności i wolności, czy w imieniu jakiejś religii, pojawia się dobro zupełnie wbrew interesowi tego, który je czyni. Człowiek jest w stanie poświęcić swoje życie dla innego, a także wbrew wszelkiej logice przeżycia w społeczeństwie i walczyć o prawa dla innych. W tym przejawia się dobro – w indywidualnym sumieniu, świadomości, że – jakkolwiek rozumiemy ograniczenia wolności wynikające z determinantów społecznych, czy biologiczno – genetycznych,