Wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na ..., Publikacje z Gospodarka

Pobierz Wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na ... i więcej Publikacje w PDF z Gospodarka tylko na Docsity!

Wpływ czynników przyrodniczych

i pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie ludności

Polski

Wprowadzenie Przeczytaj Film edukacyjny Sprawdź się Dla nauczyciela

To, gdzie mieszkamy jako dorośli ludzie, w dużej mierze zależy od naszych wyborów. Jednak na decyzje te wpływa szereg czynników, wśród których znajdują się i takie niezależne od naszej woli. Rozmieszczenie ludności zależy od szeregu czynników przyrodniczych (ukształtowanie terenu, dostęp do zbiorników wodnych), jak również pozaprzyrodniczych (dostęp do rynku pracy). Choć na co dzień o tym nie myślimy, tak naprawdę struktura zaludnienia naszego kraju ukształtowała się już dawno temu, a współcześnie możemy w schemat ten wprowadzać jedynie drobne zmiany. Warto jednak odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie: dlaczego nasi przodkowie wybrali takie, a nie inne tereny pod swoje siedziby?

Twoje cele

Wyjaśnisz przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności w Polsce. Pogrupujesz czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności na przyrodnicze i pozaprzyrodnicze. Sformułujesz twierdzenia o prawidłowościach w zakresie rozmieszczenia ludności. Wskażesz na mapie najgęściej i najsłabiej zaludnione tereny naszego kraju.

Źródło: dostępny w internecie: hps://pixabay.com/pl/photos/star%C3%B3wka-rynek-wroc%C5%82aw-architektura- 5062334/, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wpływ czynników przyrodniczych

i pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie ludności Polski

społeczno‐gospodarcze - poziom rozwoju gospodarczego regionu, korzystne warunki rozwoju rolnictwa, możliwości pozyskiwania zasobów naturalnych, rozwój przemysłu i usług zapewniający nowe miejsca pracy, poziom urbanizacji, rozwój infrastruktury technicznej, standard życia - wszystkie te czynniki decydują, gdzie ludności będzie najwięcej.

W dawnych czasach na rozmieszczenie ludności wpływ miały głównie czynniki przyrodnicze: dogodny, ciepły klimat, odpowiednia ilość opadów, sieć rzeczna, gleby nadające się do uprawy roli, a także korzystne ukształtowanie terenu, aby łatwo było zebrać plony przy użyciu prymitywnych narzędzi. Głównym problemem człowieka był dostęp do żywności, toteż najpierw osiadał on na terenach, gdzie można było zebrać owoce czy warzywa rosnące dziko. Następnie nauczył się polować na zwierzynę. Kolejnym krokiem był rozwój rolnictwa.

Dopiero w XIX wieku na terenie Polski znaczenia zaczęły nabierać czynniki społeczno‐ekonomiczne. Było to spowodowane rozwojem przemysłu, szlaków komunikacyjnych i miast. Ludzie masowo emigrowali na tereny, gdzie życie mogło stać się łatwiejsze ze względu na dostęp do pracy i rozmaitych dóbr. Dlatego dużą rolę w tamtym okresie odgrywały dwa czynniki:

• rozwój przemysłu w oparciu o wydobycie surowców mineralnych (praca w kopalniach, przy wydobyciu surowców),
• migracje ludności związane ze zmianami granic.

Obecnie najistotniejszy wpływ na rozmieszczenie ludności Polski mają czynniki społeczno‐ekonomiczne. Największa gęstość zaludnienia widoczna jest w dużych ośrodkach miejskich, bo tam migrują ludzie w poszukiwaniu pracy i dogodnych warunków życia. Nie wszystkie miasta posiadają jednak duży potencjał rozwojowy. Związane jest to z upadkiem nierentownych gałęzi przemysłu. Z kolei niektóre z wielkich miast wciąż się rozwijają i napływają do nich rzesze mieszkańców, zasiedlając tereny podmiejskie (na przykład aglomeracja warszawska).

Obecnie popularna jest też tendencja do opuszczania dużych aglomeracji miejskich i przenoszenia się na tereny podmiejskie czy wiejskie. Ludzie są zmęczeni życiem w dużych miastach, ciągłym hałasem, dlatego też szukają dla siebie spokojniejszych warunków bytowania. Na mapie gęstości zaludnienia w Polsce można dostrzec dużą wartość wskaźnika w okolicach wielkich miast.

Rozmieszczenie ludności w Polsce najczęściej obrazowane jest przez gęstość zaludnienia dla poszczególnych powiatów czy gmin. Gęstość zaludnienia to liczba osób, jaka zamieszkuje daną powierzchnię. Najczęściej wyrażana jest jako liczba mieszkańców na kilometr kwadratowy.

Słownik

bezrobocie

zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i pragnących ją podjąć nie znajduje zatrudnienia

demografia

nauka o ludności

depopulacja

wyludnianie

gęstość zaludnienia

średnia liczba mieszkańców przypadająca na określoną jednostkę powierzchni, najczęściej wyrażana jako liczba osób na 1 km ; gęstość zaludnienia zazwyczaj oblicza się dla jednostek podziału terytorialnego, np. państw, województw, powiatów, miast, gmin itp.

migracje

zmiana miejsca zamieszkania lub czasowego pobytu; przemieszczanie się ludności jest całkowicie naturalnym zjawiskiem

2

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Wskaż czynnik, który nie ma wpływu na rozmieszczenie ludności.

Migracje

Warunki naturalne

Dostępność komunikacyjna

Feminizacja

Ćwiczenie 2

Zjawisko depopulacji polega na:

eksporcie ludności ze wsi do miast, z obszarów miejskich do stref podmiejskich, a także odpływie poza granice kraju.

odpływie ludności ze wsi do miast, z obszarów miejskich do stref podmiejskich, a także odpływie poza granice kraju.

imporcie ludności ze wsi do miast, z obszarów miejskich do stref podmiejskich, a także odpływie poza granice kraju.

napływie ludności ze wsi do miast, z obszarów miejskich do stref podmiejskich, a także odpływie poza granice kraju.

Ćwiczenie 3

Uzupełnij zdania:

Ludność w Polsce rozmieszczona jest. Wpływ na to miało wiele czynników , społeczno-ekonomicznych i. Obecnie większy wpływ na rozmieszczenie ludności mają czynniki.

przyrodniczych przyrodnicze nierównomiernie równomiernie historycznych

społeczno-ekonomiczne behawioralnych

Ćwiczenie 4

Pogrupuj czynniki według ich wpływu na rozmieszczenie ludności.

Czynniki zwiększające zaludnienie

Czynniki zmniejszające zaludnienie

długi okres wegetacyjny

dużo zgonów

rozwinięta gospodarka

niedobory wody

występowanie klęsk żywiołowych

teren górzysty płaski teren

dużo urodzeń

duża liczba miejsc pracy

wysokie bezrobocie

Ćwiczenie 6

Wskaż stwierdzenia prawdziwe lub fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz Akcja Wisła polegała na przesiedleniu ludności ukraińskiej i łemkowskiej z terenów południowo– wschodniej Polski na Ziemie Odzyskane. Tereny wysokogórskie są korzystne dla rozwoju osadnictwa. Największą gęstością zaludnienia charakteryzują się obszary północno- wschodniej Polski. Jedną z największych gęstości zaludnienia cechuje się województwo śląskie.

Ćwiczenie 7

Podaj po dwa czynniki, które wpłynęły na bardzo dużą gęstość zaludnienia na Wyżynie Śląskiej oraz małą gęstość zaludnienia na Nizinie Podlaskiej.

Duża gęstość zaludnienia na Wyżynie Śląskiej Mała gęstość zaludnienia na Nizinie Podlaskiej

Ćwiczenie 8

Doliny wielu rzek na świecie należą do obszarów charakteryzujących się dużą gęstością zaludnienia. Podaj po dwa czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze, które mają wpływ na dużą gęstość zaludnienia dolin rzecznych.

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, rzutnik, atlas Polski, mapa ścienna Polski

Materiały pomocnicze

Dzieciuchowicz J., Struktura i typologia przestrzenna ludności Polski, [online:] czasopisma.uni.lodz.pl/space/article/view/1458/1121.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Czynności wstępne (powitanie, sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie ewentualnej pracy domowej). Przedstawienie celów lekcji. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel inicjuje burzę mózgów, zadając pytania o to, czym jest gęstość zaludnienia, jaka jest liczba ludności Polski, gdzie mieszka najwięcej ludzi, a gdzie najmniej i dlaczego tak się dzieje.

Faza realizacyjna

Nauczyciel przedstawia uczniom fragment e‐materiału. W krótkiej pogadance uczniowie wskazują, jakie czynniki mają wpływ na rozmieszczenie ludności, co zachęca ludzi do osiedlania się na danym terenie, a co ich zniechęca. Następnie nauczyciel wyświetla film edukacyjny, z którego uczniowie uzyskują informacje na temat czynników mających wpływ na rozmieszczenie ludności Polski. Dowiadują się też, w których województwach jest największa gęstość zaludnienia, a w których najmniejsza. Uczniowie odpowiadają na polecenie zawarte w e‐materiale. Nauczyciel prosi o przeanalizowanie mapy w atlasie przedstawiającej aktualne rozmieszczenie ludności w Polsce. Znając już czynniki wpływające na zagęszczenie ludności, uczniowie zapisują na tablicy te zmienne, które ich zdaniem mogły mieć wpływ na rozmieszczenie ludności w poszczególnych regionach ze szczególnym uwzględnieniem województwa, w którym mieszkają. Nauczyciel prosi uczniów o odszukanie największych miast w Polsce >300 tys. zaludnienia, następnie prosi o wypisanie czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych decydujących o dużej liczbie mieszkańców. Nauczyciel kontroluje pracę uczniów.

Faza podsumowująca

Nauczyciel ocenia odpowiedzi uczniów dotyczące czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych wpływających na zaludnienie miast w Polsce. Podsumowanie i utrwalenie wiedzy poprzez rozwiązanie ćwiczeń zawartych w e‐materiale.

Praca domowa

Wybierz trzy województwa Polski inne od tego, w którym mieszkasz. Określ ich gęstość zaludnienia. Napisz, czy jest ona wyższa czy niższa od średniej krajowej. Podaj przyczyny przyrodnicze i pozaprzyrodnicze, które mają na to wpływ.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film zawarty w e‐materiale pozwala na przejrzyste przekazanie tematu, systematyzuje wiedzę ucznia i wpływa na jej poszerzenie. Może być wykorzystany jako dodatkowe multimedium podczas lekcji mającej na celu powtórzenie całego działu z zakresu społeczeństwa i gospodarki Polski. Prowadzący może użyć mutimedium podczas lekcji dotyczącej struktury zatrudnienia Polaków, bezrobocia, jak również do omówienia procesów urbanizacji. Multimedium można wykorzystać również podczas omówienia działu XI. poświęconego rozwojowi przemysłu.