Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Wpływ klimatu na życie człowieka - Notatki - Geografia, Notatki z Geografia

Geografia: notatki z zakresu geografii przedstawiające wpływ klimatu na życie człowieka.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 14.06.2013

Grzegorz
Grzegorz 🇵🇱

4.5

(103)

516 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Wpływ klimatu na życie człowieka - Notatki - Geografia i więcej Notatki w PDF z Geografia tylko na Docsity! 1 WPŁYW KLIMATU NA ŻYCIE CZŁOWIEKA Człowiek żyje i działa w określonym środowisku geograficznym. Środowisko geograficzne to zespół warunków przyrodniczych występujących na danym obszarze, uzależnionych od warunków geologicznych, ukształtowania powierzchni, przebiegu zjawisk atmosferycznych, rodzaju wód, gleb oraz świata organicznego. Jest tworem złożonym, a wszystkie elementy występujące na danym obszarze, łącznie z tymi, które do środowiska wprowadził człowiek, są ze sobą silnie powiązane oraz wzajemnie od siebie uzależnione. Poszczególne komponenty środowiska znajdują się w ciągłym ruchu i podlegają procesowi przeobrażeń. Naturalne środowisko przyrodnicze występuje tylko na niewielkich obszarach Ziemi. Są to okolice podbiegunowe, wysokie partie gór, dolne części oceanów i obszary pustynne. Te rejony pozostały nienaruszone przez ludzką rękę, są jednak wyjątkami – większa część terenów została już w pewnym stopniu zmieniona i przystosowana do naszych potrzeb. Czy są to jednak duże zmiany? Zapewne nie, jeśli rozpatrzymy to w porównaniu z potęgą natury i środowiska. Więc skoro nie możemy dopasować do siebie przyrody – to my musimy przystosować się do niej. Jesteśmy więc od niej uzależnieni, od większości naturalnych czynników istniejących na świecie, w tym także to klimatu. I ten właśnie temat zagłębimy w naszej pracy. W ciągu długiego, trwającego miliony lat okresu swego rozwoju gatunkowego (ontogenezy) człowiek przystosowywał się do warunków klimatycznych panujących w biosferze. Stanowi więc cząstkę przyrody i podlega rządzącym nią prawom. Od najdawniejszych czasów obserwował otaczające go środowisko atmosferyczne, poszukiwał zależności między klimatem a stanem swego zdrowia. Już Hipokrates określił wpływ klimatu na rozwój psychiczny i fizyczny człowieka. Jak więc widać, podlegamy działaniu wielu czynników klimatycznych, z których wyodrębniono kilka zespołów bodźców: • termiczny (zmiany temperatury, wilgotność i ruch powietrza; oddziałują na gospodarkę cieplną organizmu), najgorzej tolerowany przez ludzi starszych. Wysoka temperatura powoduje przyspieszenie czynności serca, odwodnienie, utratę soli z organizmu, spadek ciśnienia. U człowieka nieprzystosowanego przejawia się złym samopoczuciem, spadkiem wydolności psychofizycznej, skrajnie omdleniami; występuje ogólna bierność, trudności w koncentracji uwagi, czasem upośledzenie w wykonywaniu czynności wymagających zdolności i precyzji. Natomiast niska temperatura powoduje: zmniejszenie ukrwienia (w efekcie nieżyty nosa, gardła i oskrzeli), spowolnienie metabolizmu, skurcze komórek skórnych i mięśni (dreszcze) • fotochemiczny (którego źródłem jest promieniowanie słoneczne); w przeciwieństwie do termicznego ma wiele skutków pozytywnych: leczenie gruźlicy, łuszczycy, bakteriobójczość, przyspieszanie odbudowy naskórka, wytwarzanie witaminy D (prawidłowy rozwój szkieletu i zębów), przyspieszanie spalania tłuszczów u osób otyłych, pobudzenie apetytu u szczupłych, wzrost liczby krwinek czerwonych (leczenie anemii), pobudzenie wydzielania hormonów, łagodzenie bólów urazowych i reumatycznych. Ma jednakże skutki negatywne: zapalenie spojówek, oparzenie skóry, bóle głowy, brak apetytu, wymioty, uczulenie, udary, apatia. • chemiczny (związany ze składem atmosfery) o działaniu różnym w zależności od ilości związków chemicznych, np. ozon absorbuje promieniowanie oraz ma 2 właściwości bakteriobójcze, lecz w większej ilości drażni płuca i oskrzela; jod stymuluje wydzielanie hormonów i pracę tarczycy; dwutlenek węgla pochłania promieniowanie długofalowe, lecz w większej ilości jest niebezpieczny dla płuc. • neurotropowy (wpływ zmian pogody na zdrowie i samopoczucie), wpływający na człowieka najczęściej poprzez skórę, drogi oddechowe i narządy zmysłów, powodujący bóle (głowy, reumatyczne), objawy psychiczne (nadpobudliwość, drażliwość, lęk, niepokój, depresję) i nieżytowe. Przejawia się u metereopatów i chorych na reumatyzm. Występuje w dniach panowania niżu atmosferycznego, deszczu, przechodzenia frontów (np. front ciepły obniża aktywność tarczycy, chłodny pobudza wydzielanie przysadki nerwowej). Udowodniono np. że podczas zmian frontów, zaburzeń niżów lub wyżów i w okresie występowania frontu zokludowanego dochodzi częściej do wypadków drogowych, wypadków przy pracy, a pogotowie częściej interweniuje, a w dniach panowania wiatrów fenowych wzrasta liczba samobójstw. WYGLĄD ZEWNĘTRZNY I OSOBOWOŚĆ LUDZI Stałe oddziaływanie klimatu wpływało na kształtowanie się organizmu człowieka i wyglądu zewnętrznego ludzi zamieszkujących różne strefy klimatyczne. Główny wpływ miały 3 czynniki: • intensywność nasłonecznienia • ruch powietrza • wilgotność To te czynniki prawdopodobnie zdecydowały o różnicach w zabarwieniu skóry, oczu i włosów. Na obszarach, gdzie istnieje największe niebezpieczeństwo nadmiernego napromieniowania słonecznego, występuje zwiększona zawartość melaniny – barwnika chroniącego przed nadmiarem światła. Istnieje również zależność kształtu nosa od temperatury i wilgotności powietrza, związane z funkcją nosa w procesie oddychania. Powietrze lepiej ogrzewa się przechodząc przez wąski nos, a lepiej ochładza, przechodząc przez szeroki. Dlatego szerokie komory są charakterystyczne dla ludzi zamieszkujących w klimacie gorącym i wilgotnym, wąskie – w zimnym i suchym. Znana jest też zależność masy ciała i wzrostu od warunków klimatycznych. Ciężar ciała osób mieszkających w tropikach jest mniejsza niż zamieszkujących strefy umiarkowane czy chłodne. Wiąże się to z wielkością powierzchni ciała i utratą ciepła. Wykazano też zależność płodności i przyrostu naturalnego od warunków klimatycznych. W temperaturach optymalnych dłużej trwa okres płodności i zwiększa się liczba zapłodnień. Klimat obszaru może także kształtować charakter i typ osobowości jego mieszkańców. Na przykład Ewenkowie, mieszkający w północno-środkowej części Syberii (klimat umiarkowany kontynentalny typu chłodnego, a prawie subpolarny) wciąż zachowują ukształtowane przez setki pokoleń nawyki myśliwskiego ludu tajgi: małomówność, ściszony głos, spokojne, miękkie ruchy. Inny przykład to mieszkańcy obszarów południowych – z 5 tym ułatwia mechanizację rolnictwa i transport. Na obszarach górskich i pojeziernych rzeźba jest mniej korzystna. Stromości sprzyjają erozji gleb. W naszym kraju najlepsze warunki przyrodnicze dla rolnictwa mają: Nizina Śląska, Wyżyna Lubelska, południowa część Wyżyny Małopolskiej, okolice Przemyśla i Rzeszowa oraz Żuławy Wiślane. 2. Ekonomia Wpływ klimatu na ekonomię jest oczywisty, choć trudny do dokładnego oszacowania. Rolnictwo, ogrodnictwo, uprawa winorośli, leśnictwo, warzywnictwo i turystyka - wszystko to zależy, w znacznej części od klimatu. Sposób zarabiania i zdobywania środków do życia jest także efektem klimatu i ustalonego przezeń rytmu w postaci wykształcenia się cyklicznych pór roku. Przedłużający się okres wysokich temperatur czyni miłe, plażowe dni dla niektórych, ale poprzez suszę staje się ruiną dla farmerów. Meteorologowie przepowiadający pogodę i sporządzający długoterminowe prognozy, stają się ważnymi ekonomicznymi doradcami. Pracują oni jednak w branży niepewnej i o dużym stopniu przypadkowości. Do swych prognoz stosują nowoczesną aparaturę, posługują się techniką satelitarną. Zdarzają się też w Nowej Zelandii zdarzenia nieprzewidywalne, takie jak na przykład silne i niespodziewane mrozy, gradobicia, ogromne ulewy a także huragany (tutaj nazywane cyklonami), które potrafią zniszczyć plony całego sezonu, spowodować powodzie lub obsunięcia terenu. 3. Miejsca zamieszkania ludności Przez długi czas klimat stanowił podstawowy czynnik decydujący o miejscu osiedlania się ludzi. Klimat dzieli obszary Ziemi na odpowiednie do zamieszkania przez człowieka i zupełnie niemożliwe do wykorzystania. W efekcie, nie możemy wykorzystać całej powierzchni kuli ziemskiej, pomimo że na niektórych obszarach zamieszkuje tak dużo osób, że jest to przyczyną ich skrajnej nędzy (np. kraje o dużym przyroście naturalnym – Chiny, Indie, Brazylia). Tam gdzie warunki klimatyczne były surowe, ludzi było albo bardzo niewielu, albo też nie było ich wcale. Takie niesprzyjające osiedlaniu warunki panują na lodowych pustkowiach Arktyki i Antarktydy, czy na rozległych połaciach mroźnej Syberii i północnej Kanady. Zimy są tam długie, a ciepła pora roku bardzo krótka. W takich warunkach uprawa roślin jest bardzo utrudniona. Inaczej jest w tropikach. Ciepły i wilgotny klimat sprzyja rozwojowi rolnictwa. W obszarach tropikalnych są regiony, gdzie gęstość zaludnienia należy do największych na świecie, są jednak i takie, gdzie jest ona najmniejsza – ulewne deszcze zmieniają żyzną glebę w jałową, wypłukując z niej wszystkie składniki odżywcze. Jednakże osiągnięcia techniki, takie jak centralne ogrzewanie czy klimatyzacja, pozwoliły na osiedlanie się w miejscach, gdzie kiedyś, z powodu warunków naturalnych, było to niemożliwe. Nowoczesne systemy nawadniające umożliwiają uprawę ziemi w tak nieprzyjaznych warunkach jak 6 choćby pustynia Negev na południu Izraela. Czasami zdarza się, że ze względu na obecność bogactw mineralnych, na jakieś szczególnie wartościowe minerały ludzie decydują się mieszkać w ciężkich warunkach klimatycznych, byle tylko móc eksploatować cenne złoża. Niełatwe warunki życia panują na dużych wysokościach. Jednak, mimo niedostatku tlenu, silnych wiatrów i niskich temperatur około 10 mln ludzi żyje w rejonach położonych ponad 3 600 m n.p.m., są to głównie wysokie Andy i wyżyny centralnej Azji. Istnieją miejsca, które mają szczególnie dobry wpływ na ludzi, na ich zdrowie, samopoczucie. W Polsce przykładem może być miejscowość Hrubieszów. Badania warunków bioklimatycznych Hrubieszowa i okolic wykazały pozytywny wpływ klimatu na człowieka. Stwierdzono, że są tutaj korzystne warunki klimatyczne do rozwoju agroturystyki. Nie należy lokalizować w mieście uciążliwego dla środowiska przemysłu. Miasto powinno dążyć do rozbudowy infrastruktury turystycznej, a przede wszystkim do stworzenia kąpieliska wodnego. Działania te mogłyby przyciągnąć turystów, a mieszkańcom stworzyć miejsca pracy w usługach i zachować środowisko naturalne nie zanieczyszczone przez przemysł. Wynika z tego że uwarunkowania klimatyczne mają zasadniczy wpływ na rodzaj gospodarowania terenu – może być on wykorzystany w celu turystyki lub różnych gałęzi przemysłu, czy też w inny właściwy mu sposób. KLĘSKI ŻYWIOŁOWE Klęska żywiołowa (kataklizm) to ekstremalne zjawisko naturalne powodujące znaczne szkody na terenie objętym tym zja- wiskiem, pozostawiające po sobie często zmieniony obraz powierzchni ziemi. Powodu- je również wysokie straty w gospodarce człowieka, może przemodelować stan przyro- dy a nawet zagrażać życiu ludzkiemu, dlate- go niektóre rejony (tam, gdzie jest wyjątkowo duże nasilenie takich zjawisk) nie są odpo- wiednie do zamieszkania czy działalności gospodarczej. Klęską żywiołową może być: • powódź • susza • rozległy pożar terenu • trzęsienie ziemi • wybuch wulkanu • tsunami • huragan, tornado • obfite opady śniegu oraz lawiny śnieżne • ekstremalny upał lub mróz, szczególnie w dłuższym okresie • osuwiska ziemi • katastrofy kosmiczne - upadek meteorytu, eksplozja meteoru, bliskie przejście komety, wybuch bliskiej supernowej 7 Obecnie coraz więcej przypadków klęsk żywiołowych dla konkretnych obszarów jest traktowane nie jako zjawisko niepożądane lecz wprost przeciwnie, jako niezbędny element stabilizujący dany ekosystem, szczególnie w skali dłuższych przedziałów czasowych. Tak więc pojęcie klęski żywiołowej w znacznie większym stopniu odnosi się do wpływu, jaki ona wywiera na człowieka niż na przyrodę. Bywają takie zjawiska klimatyczne jak cyklony w rejonie Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej czy tajfuny w zachodniej części Oceanu Spokojnego, które potrafimy wprawdzie przewidzieć, ale nie potrafimy się skutecznie przed nimi bronić. Te ekstremalne stany atmosfery są często przyczyną klęsk żywiołowych. Niektóre obszary mają te zjawiska „wpisane” w klimat. I tak, wspomniane już cyklony tropikalne nawiedzają stale obszary między 5 a 20º szerokości N i S, czyli Amerykę Środkową, Wielkie i Małe Antyle, co uniemożliwia właściwy rozwój gospodarczy zagrożonych rejonów i stawia w beznadziejnej sytuacji mieszkańców. Zarówno kraje bogate, jak i biedne są narażone na klęski żywiołowe – trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów, cyklony tropikalne, wielkie fale przybojowe, powodzie, osuwiska itp. I mimo że obecnie potrafimy przewidywać ich nadejście, nie potrafimy skutecznie bronić się przed nimi. Przyczyn katastrof należy szukać w czynnikach naturalnych. Powodzie w monsunowych cyrkulacjach klimatycznych przyjmują czasami charakter wyjątkowy. Złe gospodarowanie przestrzenią, wylesianie, niewłaściwe zagospodarowanie rzek oraz duża gęstość zaludnienia decydują również o skali katastrofy. Kraje najbiedniejsze i najgęściej zaludnione są przede wszystkim narażone na trzęsienia ziemi, cyklony tropikalne i powodzie monsunowe. Warto dodać, że 10 najtragiczniejszych w skutkach klęsk żywiołowych dotknęło najbiedniejsze rejony świata, np.: • Bangladesz (1970 r.), gdzie w wyniku niszczącego działania cyklonu życie straciło 300 tys. osób • Chiny (1976 r.), gdzie w wyniku trzęsienia ziemi zginęło 20 tys. osób • Iran (1978 r.), gdzie w wyniku trzęsienia ziemi zginęło 240 tys. osób • powódź, którą w grudniu 2004 r. wywołały w Azji Południowo-Wschodniej wywołały fale tsunami, spowodowała śmierć około 290 tys. ludzi Bardzo groźne dla państw biednych są susze. Często mogą się one stać przyczyną całkowitej destabilizacji zwłaszcza kraju, którego rolnictwo jest bardzo wrażliwe na niedobory wody. Susze wieloletnie, które nawiedzają państwa afrykańskie czy kraje Ameryki Łacińskiej, a więc regiony o słabych strukturach gospodarczych oraz trudnych warunkach życia, wywołują m.in. masowe migracje do przedmieść wielkich miast. Te dodatkowe, nieprzewidziane migracje powodują pogorszenie i tak tragicznych warunków egzystencji ludności przedmieść Addis Abeby, Casablanki, Bogoty czy Meksyku. BIOMETEOROLOGIA CZŁOWIEKA Biometeorologia (bioklimatologia) to interdyscyplinarna nauka łącząca biologię, medycynę, geografię, klimatologię i inne, zajmująca się generalnie wpływem warunków atmosferycznych na fizjologię organizmów żywych oraz ich rozmieszczenie na kuli ziemskiej. Jedną z nauk wyodrębnionych z biometeorologii ze względu na przedmiot badań jest (obok fitobiometeorologii, która bada wpływ klimatu i pogody na rośliny, zwłaszcza