Pobierz Wpływ Niemiec i Francji na rozwój wspólnej polityki ... i więcej Streszczenia w PDF z Marynarka wojenna tylko na Docsity!
XI: 2015 nr 1
Bogdan Koszel
WPŁYW NIEMIEC I FRANCJI NA ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI
ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA
ORAZ EUROPEJSKIEJ POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
I OBRONY UNII EUROPEJSKIEJ W XXI W. 1
Po zakończeniu konfliktu w Kosowie, który podobnie jak wcześniej wojna w Bośni i Hercegowinie obnażył niedoskonałości Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpie- czeństwa (WPZiB; Common Foreign and Security Policy – CFSP) Unii Europej- skiej, na szczycie Rady Europejskiej w Kolonii na początku czerwca 1999 r. posta- nowiono dokonać rzeczywistego postępu w budowie II filara traktatu z Maastricht. Ważną inicjatywą przyspieszająca budowę WPZiB był wspólny list sygnowany przez kanclerza Niemiec Gerharda Schrödera i prezydenta Jacques’a Chiraca, skie- rowany w październiku 1999 r. na ręce ówczesnego przewodniczącego Rady Eu- ropejskiej fińskiego premiera Paava Lipponena. Obaj przywódcy wyrazili głębokie przeświadczenie o niezbędności przekształcenia WPZiB w instrument wspólnej reprezentacji interesów Unii w świecie. Zwrócili uwagę na konieczność posze- rzenia kompetencji wysokiego przedstawiciela UE ds. WPZiB, który miałby być czołowym reprezentantem UE w relacjach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi^2.
(^1) Artykuł wykonano w ramach projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki Przy- wództwo Niemiec i Francji w Unii Europejskiej w XXI w. Problemy i wyzwania (UMO-2013/09/B/ HS5/00433). (^2) Gemeinsamer Brief Kanzler Schröder – Präsident Chirac an ER-Präsident Lipponen , „Bulletin. Presse-und Informationsamt der Bundesregierung” (dalej cyt: ”Bulletin”) 15.10.1999, s. 670–671.
116 BOGDAN KOSZEL
30 listopada 1999 r. doszło do 74 konsultacji francusko-niemieckich. W trak- cie paryskiego spotkania szef rządu federalnego i prezydent V Republiki przed- stawili oświadczenie, w którym wyrazili swoje poparcie dla idei przekształcenia Eurokorpusu w jednostkę sprawującą dowództwo nad międzynarodowymi siłami pokojowymi KFOR, działającymi pod auspicjami NATO w Kosowie od czerwca 1999 r. Podczas przemówienia w Zgromadzeniu Narodowym Schröder wspomniał o francusko-niemieckiej inicjatywie utworzenia europejskich oddziałów transportu lotniczego, gdyż w tym zakresie – jak pokazał konflikt kosowski – odczuwało się dotkliwe braki. Podczas konsultacji upubliczniono również treść tajnego dotąd pi- sma, w którym Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania wyraziły aprobatę dla projektu utworzenia struktur militarnych UE^3. 3 grudnia 1999 r., po szczycie francusko-niemieckim, a przed zbliżającym się posiedzeniem Rady Europejskiej w Helsinkach, kanclerz Schröder przedstawił informację o odbytych rozmowach i nakreślił linie działania rządu w najbliższym okresie. Podtrzymał pomysł przejęcia odpowiedzialności przez Eurokorpus za sy- tuację w Kosowie i podkreślił konieczność utworzenia stałego komitetu politycz- nego, komitetu wojskowego i komitetu ds. bezpieczeństwa i wciągnięcia do współ- pracy krajów stowarzyszonych z Unią Zachodnioeuropejską (UZE)^4. Spotkanie Rady Europejskiej w Helsinkach od 10 do 11 grudnia 1999 r. dało początek procesowi wyodrębnienia z WPZiB Europejskiej Polityki Bezpieczeń- stwa i Obrony (EPBiO; European Security and Defence Policy – ESDP) oraz jej komponentu wojskowego. W celu jak najszybszej realizacji EPBiO zapowiedzia- no stworzenie stałych działających w ramach Rady Unii Europejskiej instytucji o charakterze polityczno-militarnym, których zadaniem stałaby się kontrola tego obszaru współpracy – stałego Komitetu ds. Politycznych i Bezpieczeństwa, Szta- bu i Komitetu Wojskowego. Wszystkie te instytucje miały rozpocząć tymczasowe działanie już na wiosnę 2000 r.^5. Przede wszystkim sformułowano Europejski Cel Operacyjny (European Headline Goal – EHG ) , co w ogólnych założeniach spro- wadzało się do zobowiązania do zbudowania europejskich sił antykryzysowych do końca 2003 r. W ramach Celu Operacyjnego państwa członkowskie miały sfor- mować europejski korpus szybkiego reagowania (European Rapid Reaction Force
- ERRF) złożony z 50–60 tys. żołnierzy lub 5 brygad zdolnych do mobilizacji w ciągu 60 dni i mogących realizować swoje zadania (misje typu petersberskiego) przez minimum jeden rok. Siły te miały być samowystarczalne, skompletowane z udziałem wszystkich rodzajów wojsk (wojska lądowe, marynarka wojenna, siły powietrzne). Miały one dysponować własnym zapleczem logistycznym. Zgodnie z propozycjami niemieckimi powołano do życia instytucje, które miały stanowić
(^3) B. Koszel, Nierówne partnerstwo? Niemcy i Francja w Unii Europejskiej (1993–2013 ), Piła 2013, s. 86. (^4) „Bulletin” 8.12. 1999. (^5) R. Zięba, Europejska tożsamość bezpieczeństwa i obrony , Warszawa 2000, s. 138–140.
118 BOGDAN KOSZEL
Traktat nicejski podpisany 26 lutego 2001 r. nie wprowadził większych zmian w zasady funkcjonowania EPBiO UE. Francja i Niemcy zgodne były co do tego, że należy wykreślić zeń postanowienia dotyczące UZE, gdyż praktycz- nie jej zadania w ramach reagowania antykryzysowego w całości przejęte zo- stały przez UE. Jej relacje z NATO nadal opierać się miały na partnerstwie, ale przy poszanowaniu wzajemnej autonomii. Zwiększono kompetencje wysokiego przedstawiciela ds. WPZiB w ramach tzw. wzmocnionej współpracy i potwier- dzono zmianę nazwy Komitetu Politycznego na Komitet Polityczny i Bezpie- czeństwa oraz zwiększenie jego kompetencji do decydowania w sprawach kon- troli politycznej i kierownictwa w trakcie przeprowadzania, ustalonych przez Radę, operacji przeciwdziałania kryzysom 8. EPBiO była integralną częścią przygotowywanej od 2002 r. przez Konwent Europejski konstytucji dla Europy. W części trzeciej, w rozdziale II, poświęconym WPZiB miały się znaleźć nowe zapisy, m.in. o powołaniu do życia urzędu ministra spraw zagranicznych UE, Służby Działań Zewnętrznych i Europejskiej Agencji Obrony^9. Francusko-niemieckie koncepcje rozwoju EPBiO zawarte w projekcie traktatu konstytucyjnego ujrzały światło dzienne podczas szczytu w Salonikach 19–20 czerwca 2003 r. Powtórzono tam zapisy, że kompetencje Unii obejmują wszelkie dziedziny polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym „stopniowe określanie wspólnej polityki bezpieczeństwa, która może prowadzić do wspólnej obrony”. Zgodnie z intencją Berlina i Paryża powołano do życia urząd ministra spraw zagranicznych UE o dość szerokich uprawnieniach. Wyrażono zgodę na stałą współpracę strukturalną w zakresie obrony państw, które wyrażą taką goto- wość. Przyjęto zasadę solidarności, która głównie odnosić się miała do wspólnej reakcji w wypadku ataków terrorystycznych. I wreszcie – a było to zupełnie po myśli prezydenta Chiraca – postanowiono utworzyć Agencję ds. Rozwoju Zdol- ności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia (Europejska Agencja Obrony), co było czytelnym sygnałem próby uniezależniania się UE od licencji i zakupów uzbrojenia zza oceanu^10. Ataki terrorystyczne na USA 11 września 2001 r. wyzwoliły olbrzymie po- kłady solidarności Niemców i Francuzów z Amerykanami. Doszło do zbliżenia na linii Berlin–Waszyngton i Paryż–Waszyngton. Chirac był pierwszym politykiem europejskim, który 7 dni po zamachu złożył wizytę w Stanach Zjednoczonych. Już 21 września 2001 r. przedstawiciele krajów członkowskich UE spotkali się na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Europejskiej w Brukseli. Zadeklarowano tam daleko idące poparcie na rzecz walki z terroryzmem, opracowanie jak najskutecz-
(^8) Art. 17 traktatu nicejskiego (nieoficjalna polska wersja dostępna online, oryginał – Tre- aty of Nice, „Official Journal of the European Communities” 10.03.2001, C 80). (^9) Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Dz.U.UE 16.12.2004, seria C, nr 310). (^10) Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy…, op. cit. ; E. Posel-Częścik, Postano- wienia dotyczące bezpieczeństwa w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy , „Biuletyn PISM” 2005, nr 27.
WPŁYW NIEMIEC I FRANCJI NA ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI... 119
niejszych metod prowadzenia WPZiB oraz jak najszybszą realizację Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony. W ramach urzeczywistnienia przedstawio- nych założeń podczas konferencji na temat poprawy zdolności wojskowych i po- licyjnych UE, która odbyła się w belgijskiej stolicy 19 listopada 2001 r., ustalono, że do końca 2003 r. Wspólnota będzie posiadać siły szybkiego reagowania, skła- dające się z 60 tys. żołnierzy zdolnych do działania w czasie 60 dni oraz z 5 tys. policjantów, z czego 1 tys. musi być gotowy do akcji w ciągu jednego miesiąca. Brukselskie uchwały zostały potwierdzone podczas niemiecko-francuskiej konfe- rencji w Nantes 23 listopada 2001 r.^11. Jeżeli Niemcy i Francja aktywnie zaangażowały się w operację antyterrory- styczną w Afganistanie, to dość bezceremonialne naciski amerykańskie na udział w operacji irackiej przyjmowane były z dużą wstrzemięźliwością. Niemcy były w pierwszym szeregu państw, które starały się zablokować amerykańskie działania na rzecz otwarcia szerokiego międzynarodowego frontu walki z Irakiem, uważa- jąc, że nie ma przekonujących podstaw do interwencji. Wspólnie z Francją i Rosją konsultowały plany w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, mające na celu zastopowanie akcji o charakterze militarnym. Po przegranych wyborach do rodzimego landtagu w Dolnej Saksonii Schröder 21 stycznia 2003 r. w teatrze i operze Odeon w Ha- nowerze twardo mówił do swoich 900 zwolenników, że nikt nie może liczyć, że Niemcy zgodzą się na rezolucję ONZ legitymizującą wojnę w Iraku. Miał świado- mość, że Niemcy nie były izolowane, gdyż miały poparcie w Paryżu i Moskwie^12. Jak było do przewidzenia, otwarty sprzeciw rządu berlińskiego wobec propozycji współdziałania w Iraku z Amerykanami Francja przywitała z nieskry- wanym zadowoleniem. Pod hasłami budowy niezależnej od USA i NATO euro- pejskiej tożsamości obronnej Francja przeciągnęła Berlin na swoją stronę i dość wyraźnie w niemiecko-francuskim tandemie wysunęła się na czoło. Postawa ta znalazła swój praktyczny wyraz we francusko-niemiecko-belgijskim weto w spra- wie udzielenia gwarancji bezpieczeństwa Turcji i ostrym potępieniu wojny w Ira- ku. Osłabienie związku RFN z dwoma głównymi partnerami zwiększyło podat- ność rządu Schrödera na wpływy Francji. Rozejście się dróg pomiędzy USA i poszczególnymi członkami UE w kwe- stii EPBiO nastąpiło ostatecznie 29 kwietnia 2003 r. w podbrukselskim Tervuren. Przywódcy Belgii, Francji, Niemiec i Luksemburga na tzw. szczycie pralinkowym uzgodnili ścisłą współpracę w sprawach obronnych w siedmiu dziedzinach. Głów- ny pomysł utworzenia niezależnego od NATO sztabu planowania operacyjnego UE, bez udziału Wielkiej Brytanii, uważany był za szczególnie kontrowersyjny i wyraźnie stojący w opozycji do Sojuszu^13.
(^11) J. Reckmann, Auβenpolitische Reaktionen der Europäischen Union auf die Terroran- schläge vom 11. September 2001 , Münster 2004. (^12) G. Langguth, Kohl, Schröder, Merkel. Machtmenschen , München 2009, s. 293. (^13) ESV – Sieben gemeinsamen Initiativen. Gemeinsame Erklärung Deutschlands, Frank- reichs, Luxemburgs und Belgiens zur Europäischen Sicherheits-und Verteidigungspolitik , „Doku-
WPŁYW NIEMIEC I FRANCJI NA ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI... 121
w Unii Europejskiej (styczeń–czerwiec) już pod rządami Angeli Merkel i koalicji CDU/CSU–SPD w największym stopniu poświęcone było reanimacji traktatu kon- stytucyjnego, a EPBiO nie poświęcano większej uwagi. Na rządowej liście celów do realizacji w tym obszarze w okresie prezydencji znajdowały się: 1) misje i ope- racje pokojowe 2) dalszy rozwój zdolności operacyjnych w zakresie zarządzania kryzysami, 3) wzmocnienie strategicznego partnerstwa z NATO i 4) koncepcyjny rozwój idei EPBiO^17. Traktat lizboński podpisany 13 grudnia 2007 r. (wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.) wprowadził istotne zmiany w dziedzinie polityki zagranicznej, co miało przyczynić się do lepszego promowania interesów i wartości europejskich oraz umocnienia pozycji międzynarodowej Wspólnoty. Traktat nadał niemałe kompe- tencje wysokiemu przedstawicielowi ds. WPZiB, który został określony przewod- niczącym unijnej polityki zewnętrznej. EDA otrzymała natomiast prawne umoco- wanie w traktacie, który w art. 42 (pkt 3) określał jej najważniejsze zadania^18. Wojna gruzińsko-rosyjska w sierpniu 2008 r. stanowiła test dla unijnej po- lityki bezpieczeństwa i obrony. Kanclerz Merkel apelowała o wstrzemięźliwość i zgodziła się, aby prezydentowi Francji powierzono w imieniu UE trudną misję przywrócenia pokoju. Misja mediacyjna Nicolasa Sarkozy’ego odniosła skutek i wprowadzono 6-punktowy plan pokojowy. Jednakże próby wprowadzenia sank- cji wobec Rosji proponowane przez Francję i Polskę zostały przez Niemcy od- rzucone jako niepożądana próba izolacji Rosji na arenie międzynarodowej^19. Po szczycie UE w Brukseli 1 września 2008 r. przyjęto inne rozwiązania. Po wprowa- dzeniu rozejmu UE wysłała do Gruzji 296-osobową misję obserwatorów, którzy nadzorować mieli wprowadzenie w życie planu Sarkozy’ego. W jej skład weszło m.in. 44 policjantów i ekspertów niemieckich, 36 francuskich, a całością kierował wytrawny niemiecki dyplomata Hansjörg Haber^20. Po doświadczeniach związanych z kryzysem na Kaukazie na posiedzeniu Rady Europejskiej 11–12 grudnia 2008 r. w Brukseli postanowiono nadać nowego impulsu europejskiej polityce bezpieczeństwa i obrony. Postanowiono uzgodnić nowe cele dla EPBiO, „aby wzmocnić i zoptymalizować europejskie zdolności w najbliższych latach^21 ” oraz podkreślono „gotowość UE do działania na rzecz
(^17) Europäische Sicherheits-und Verteidigungspolitik. Die Bundesregierung, http://www. eu2007.de/de. (^18) Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie 13 grudnia 2007 r. (Dz.U.UE. 17.12.2007, seria C, nr 306). (^19) Steinmeier: EU darf Russland nicht isolieren , „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 1.09.2008. (^20) Europäische Sicherheits-und Verteidigungspolitik , Auswärtiges Amt. Bundesministe- rium der Verteidigung, http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Infoservice/Broschueren/ESVP. pdf., Do Gruzji przyjechali unijni obserwatorzy , 30.09.2008, dostępne na www.gazeta.pl. (^21) Posiedzenie Rady Europejskiej w Brukseli 11 i 12 grudnia 2008 r. Konkluzje prezydencji , „Rocznik Integracji Europejskiej” 2008, nr 2, s. 374.
122 BOGDAN KOSZEL
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz faktycznego zapewnienia bez- pieczeństwa swoim obywatelom”^22. Wyłoniony w wyniku wyborów do Bundestagu 27 września 2009 r. nowy rząd koalicyjny CDU/CSU–FDP, z Merkel jako kanclerzem, w większym niż do- tąd stopniu zaczął przywiązywać wagę do relacji transatlantyckich, chociaż stosu- nek administracji prezydenta Baracka Obamy do Unii Europejskiej trudno uznać było za wzorowy. Podjęto także działania mające na celu przywrócenie pewnej równowagi w relacjach z Francją, naruszonej na niekorzyść Niemiec w okresie operacji irackiej. Jednakże temu wzmocnieniu nurtu proatlantyckiego w polityce niemieckiej towarzyszyły powrót do kultury wstrzemięźliwości w angażowaniu się w zagraniczne operacje wojskowe i gruntowna reforma Bundeswehry. W latach 2010–2011 rząd przystąpił do reformy sił zbrojnych. 1 lipca 2011 r. zniesiono ar- mię z poboru i zastąpiono ją armią zawodową. Do 2010 r. siły Bundeswehry stop- niały do 250 tys. żołnierzy, a w kolejnych latach zostaną zmniejszone do 175– tys. Budżetowe wydatki na Bundeswehrę zostały zamrożone na poziomie ok. 1,5% PKB, czyli nieco ponad 24 mld euro rocznie. Wielka Brytania i Francja wydawały o 16 mld euro więcej^23. Po objęciu władzy w 2007 r. również prezydent Sarkozy zrewidował swój stosunek do NATO i uznał, że stary kontynent powinien budować swoje bezpie- czeństwo na konstrukcji europejskiej i Pakcie Północnoatlantyckim. Logicznym następstwem zmiany tego paradygmatu w polityce obronnej Francji była decyzja ogłoszona w marcu 2009 r. o powrocie V Republiki do zintegrowanej struktury NATO. Jest to zaskakujące, ale temat ten nie był przedmiotem wcześniejszych ofi- cjalnych niemiecko-francuskich konsultacji^24. Oficjalny powrót Francji do NATO miał miejsce podczas obchodów 60 rocznicy powstania Sojuszu 3–4 kwietnia 2009 r. w Kehl w Niemczech i Stras- burgu we Francji. Niemcy powitali ten krok z uznaniem, zwłaszcza, że Sarkozy oficjalnie podkreślił, że „zbliżenie Francji do NATO jest ważnym elementem fran- cusko-niemieckiej przyjaźni”. Prasa niemiecka pisała o „zerwaniu z dziedzictwem de Gaulle’a” i przekonującym zwycięstwie zwolenników francuskiego powrotu w głosowaniu w Zgromadzeniu Narodowym^25.
(^22) Ibidem. (^23) S. Meyer, Diese Bundeswehr-Standorte werden geschlossen , „Die Welt” 26.10.2011; por. H. Riecke, La culture stratégique de la politique étrangère allemande , Paris–Bruxelles 2011. (^24) H. Stark, Die deutsch-französische Zusammenarbeit in der europäischen Außen- und Sicherheitspolitik , dostępne na: www.bpb.de; por. F. Charillon, Globaler Geltungsanspruch in ei- ner Welt im Wandel: Leitlinien der Strategischen Kultur Frankreichs , „DGAPanalyse. Frankreich” 2011, Nr. 10. (^25) S. Simons, Frankreichs Nato-Rückkehr: Sarkozy bricht mit dem Erbe de Gaulles , „Der Spiegel” 11.03.2009; M. Wiegel, Nationalversammlung stimmt für Nato-Rückkehr , „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 18.03.2009; Abstimmung. Frankreich: Grünes Licht für Nato-Rückkehr , „Der Tagesspiegel” 18.03.2009.
124 BOGDAN KOSZEL
Próbując załagodzić narastający konflikt, Francja i Niemcy we wspólnej de- klaracji z lutego 2012 r. ogłosiły pogłębiony dialog strategiczny, którego celem miałaby być lepsza koordynacja rozwoju narodowych zdolności wojskowych i ak- tywności operacyjnej. Szybko jednak nastąpiło pogorszenie relacji, które posta- wiło pod znakiem zapytania możliwość realizacji tych ambitnych celów. Nowy prezydent Francji François Hollande odziedziczył po poprzedniku niemiecko-fran- cuski konflikt w europejskiej korporacji zbrojeniowej EADS (European Aeronau- tic Defence and Space Company), tlący się co najmniej od końca prezydentury Chiraca. Rywalizacja między menedżerami z Niemiec i Francji o decydujący głos w koncernie miała nie tylko znaczenie prestiżowe. Berlin obawiał się, że przewaga Francuzów doprowadzi do osłabienia znaczenia fabryk koncernu znajdujących się w Niemczech, a co za tym idzie – zwolnień pracowników i odcięcia od nowych technologii. Zablokowanie przez Niemcy fuzji gigantów branży obronnej BAE Systems i EADS było ostatnim spośród serii wydarzeń, które od czasu interwencji w Libii kilkakrotnie wywołały rozdźwięk między oboma krajami^30. Jedynym pozytywnym faktem godnym odnotowania była decyzja podjęta w 2015 r. o utworzeniu wspólnego holdingu zbrojeniowego o nazwie Kant zło- żonego z niemieckiego koncernu zbrojeniowego Kraus-Maffei Wegmann i fran- cuskiego koncernu Nexter. Kant będzie się specjalizować w budowie czołgów, transporterów kołowych i gąsienicowych, a także broni ręcznej i amunicji^31. Słabsza pozycja Francji w duecie z Niemcami w UE uwidoczniła się pod- czas konfliktu na Ukrainie zimą 2013/2014. Dążenie do zapobieżenia eskalacji krwawej konfrontacji na Majdanie w Kijowie i doprowadzenie do porozumienia pomiędzy rządem i opozycją zainspirowało szefa niemieckiej dyplomacji Fran- ka-Waltera Steinmeiera, aby wspólnie z polskim ministrem spraw zagranicznych Radosławem Sikorskim i jego francuskim odpowiednikiem Laurentem Fabiusem szukać na Ukrainie polubownego rozwiązania. Misja weimarskiej trójki powiodła się. 21 lutego 2014 r. wymuszono porozumienie pomiędzy rządem i opozycją. Za- przestano rozlewu krwi, prezydent Wiktor Janukowicz zbiegł do Rosji i zapocząt- kowano budowę nowego rządu^32. Eskalacji konfliktu po zajęciu Krymu przez Rosję i wybuchu walk we wschodniej Ukrainie zapobiec miał tzw. format normandzki. Powstał on 6 czerwca 2014 r. podczas spotkania Angeli Merkel, François Hollande’a, Petra Poroszen-
(^30) P. Elman, M. Terlikowski, Ambicje na miarę kryzysu? Polityka bezpieczeństwa Francji w najbliższych latach , „Biuletyn PISM” 2013, nr 8; A. Ciechanowicz, R. Sadowski, Przyszłość tandemu niemiecko-francuskiego, „Komentarze OSW” 2012, nr 83, dostępne na www.osw.waw.pl; por. L.-M. Clouet, A. Marchetti, Die ungewisse Zukunft der gemeinsamen Sicherheits- und Vertei- digungspolitik: notwendige deutsch-französische Refl exionen , „DGAPanalyse” 2011, Nr. 6. (^31) M. Gonzalez, Vers un leader européen , „Dokumente. Zeittschrift für den deutsch-franzö- sischen Dialog”, 2015, Nr. 1, s. 27. (^32) S. Lehnartz, F. Kellermann, Der diplomatische Coup des Frank-Walter Steinmeier , „Die Welt” 22.02.2014; P. Doliger, Le Triangle de Weimar à l’épreuve de la crise ukrainienne , „Allema- gne d’aujourd’hui” 2014, no 209, s. 3–16.
WPŁYW NIEMIEC I FRANCJI NA ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI... 125
ki i Władimira Putina z okazji kolejnej rocznicy lądowania aliantów w północ- nej Francji. W ramach formatu normandzkiego powołano tzw. grupę kontaktową Ukraina–Rosja–OBWE, do której zaproszono przedstawicieli Donieckiej Republi- ki Ludowej i Ługańskiej Republiki Ludowej. Na początku czerwca grupa uzgod- niła zawieszenie broni, które bardzo szybko zakończyło się fiaskiem. Ofensywa armii ukraińskiej załamała się pod koniec sierpnia. Francja i Niemcy w Unii Europejskiej solidarnie opowiedziały się za wpro- wadzeniem sankcji przeciwko Rosji w marcu i we wrześniu 2014 r. Od 4 do 5 września 2014 r. w walijskim Newport odbył się szczyt NATO. Miał on przede wszystkim związek z toczącym się konfliktem rosyjsko-ukraińskim i wejściem na terytorium Ukrainy jednostek rosyjskich. Pomimo że w przeddzień szczytu poja- wiły się doniesienia o wypracowaniu porozumienia dotyczącego zawieszenia bro- ni, nie wpłynęły one jednak na podejmowanie decyzji politycznych. Na samym szczycie zdecydowano natomiast o uruchomieniu nowych programów mających wzmocnić zdolności sił zbrojnych Ukrainy. 5 września w Mińsku nastąpiło za- warcie pierwszego porozumienia Poroszenki z Putinem, czemu asystowało trzech unijnych komisarzy. Szybko okazało się jednak, że ustalenia nie są przestrzegane^33. Wraz z zaostrzeniem konfliktu we wschodniej Ukrainie europejscy liderzy, z Merkel w roli głównej, zwiększyli swoją aktywność na rzecz znalezienia dy- plomatycznego rozwiązania problemu. Jej zasługą było doprowadzenie 12 lutego 2015 r. do podpisania tzw. drugiego porozumienia mińskiego, którego głównym punktem było zawieszenie broni i wycofanie ciężkiego sprzętu z linii walk. Ne- gocjacje kosztowały Merkel wiele wysiłków. Szkic do rozmów na temat najnow- szego porozumienia Merkel przygotowała z prezydentem Francji po wizytach w Moskwie i Kijowie. Odbyła serię rozmów telefonicznych z Poroszenką, Puti- nem i Hollande’em, a z Obamą koordynowała wspólną postawę Zachodu. Podczas lutowej monachijskiej konferencji bezpieczeństwa niezachwianie prezentowała pogląd, że z Rosją trzeba rozmawiać, bo wojna w Donbasie jest dla Ukrainy nie do wygrania^34. W Mińsku w czasie 16-godzinnego maratonu groziła zerwaniem rozmów, gdyby separatyści mieli bojkotować wypracowane ustalenia. Drugie po- rozumienie mińskie z pewnością było jej osobistym sukcesem, lecz okupionym fizycznym i psychicznym wyczerpaniem. Udało się jej utrzymać chwiejną jedność państw UE w kwestii utrzymania sankcji wobec Rosji, przynajmniej do połowy lipca 2015 r., a we własnym kraju powstrzymać hałaśliwą propagandę i ofensywę „rozumiejących Rosję” ( Russlandversteher )^35. Po 48 godzinach porozumienie mińskie weszło w życie i rozpoczęła się ewakuacja ciężkiego sprzętu z linii frontu. Choć nadal w wielu miejscach docho-
(^33) S. Meister, Putin richtig verstehen , „DGAPstandpunkt” 2014, Nr. 6, dostępne na: www. dgap.org/de. (^34) Die Ukraine-Krise im Fokus der Münchener Sicherheitskonferenz 2015 , „Ukraine-Ana- lysen” 2015, Nr. 145, dostępne na: www.laender-analysen.de. (^35) M. Księżniakiewicz, Niechciany partner. Rola Niemiec w rozwiązywaniu konfl iktu na Ukrainie , „Biuletyn Niemiecki” 2015, nr 57, dostępne na: www.csm.org.pl/pl/biuletyn-niemiecki.
WPŁYW NIEMIEC I FRANCJI NA ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI... 127
zagrożeń, ale nie przełożyło się to na konkretne impulsy wiodące do radykalnych zmian w funkcjonowaniu WPZiB UE^38. Pomimo sukcesu misji organizowanych w ramach EPBiO oraz formuły Berlin Plus, a także zdobycia przez UE nowych doświadczeń Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony narażona jest na ciągłą krytykę zarówno ze strony part- nerów i sojuszników pozaeuropejskich, jak i samych członków Unii. Generalnie uważa się, iż Unia Europejska nie dysponuje odpowiednimi środkami w zakresie wywiadu, rozpoznania czy namierzania celów i nie wykształciła odpowiedniego sytemu wczesnego ostrzegania, systemów antyrakietowych oraz systemów nisz- czenia obrony przeciwlotniczej. Zarzucano jej także, iż nie posiada odpowiedniej liczby samolotów do tankowania w powietrzu, danych planistycznych, procedur dowodzenia, a ponadto każdy element sił zbrojnych ma wyraźne niedobory. Brak jest również adekwatnych do operacji reagowania kryzysowego zasobów militar- nych i cywilnych. W marcu 2015 r. przewodniczący Komisji Europejskiej Jean- -Claude Juncker zaapelował na łamach prasy o budowę armii europejskiej kon- trolowanej przez Parlament Europejski, ale w opinii niemieckiej minister obrony Ursuli von der Leyen realizacji tej propozycji miałyby się doczekać już nie jej synowie, lecz wnuki^39.
The influence of Germany and France on the development of the Common Foreign and Security Policy and the European Security and Defence Policy of the European Union in the twenty-first century In the early twenty-first century. France and Germany closely work together to strength- en the effectiveness of the Common Foreign and Security Policy and the. European Security and Defence Policy They led to their treaty and institutional strengthening. Governments Chancellor Angela Merkel focused on the ”culture of moderation“ in foreign policy and ill-considered reform of the Bundeswehr weakened the role of Germany in the area of foreign policy, security and defense policy of the European Union. After the return France to NATO’s integrated structures in 2009. It took place a close military cooperation A with the United Kingdom. Arab revolutions and the crisis in the Ukraine is not caused reevaluations so far in German-French cooperation to strengthen the defence of the European Union and its foreign policy. Key words: France-Germany, Common Foreign and Security Policy, European Security and Defence Policy, 21 st. century
(^38) E.C. Demesmay, Das deutsch-französische Tandem , „Internationale Politik” 2014, Nr. 3, s. 72–77; Ende der deutsch-französischen Ehekrise? , 20.02.2015 dostępne na:, www.dw.de. (^39) Juncker za wspólną europejską armią. Sygnał dla Rosji , 8.03.2015, dostępne na www. rp.pl; T. Bielecki, Jean-Claude Juncker wzywa do stworzenia armii europejskiej , „Gazeta Wybor- cza” 9.03.2015.
