Pobierz Wprowadzenie do ekonomii i gospodarki - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
Wprowadzenie do ekonomii i gospodarki
Co to jest ekonomia?
Ekonomia to nauka o gospodarowaniu , tzn. o prawach dotyczących trzech faz procesu gospodarczego: produkcji, podziału i konsumpcji.
Ekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem, co, ile, jak i dla kogo wytwarza społeczeństwo.
Głównym zadaniem ekonomii jest godzenie sprzeczności między nieograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi możliwościami zaspokojenia potrzeb ( problem rzadkości ).
Podstawowe zagadnienia ekonomii to:
a) alokacja zasobów : rozdział czynników wytwórczych (praca, kapitał, ziemia) do różnych dziedzin i różnych zastosowań;
b) produkcja : wielkość i struktura, metody wytwarzania (technika), wzrost produkcji;
c) podział : dóbr i usług oraz dochodów;
d) spożycie : problemy wyboru ekonomicznego w sferze konsumpcji - od zagadnień rozstrzyganych przez pojedynczego konsumenta (gospodarstwo domowe) aż do spraw dotyczących ogólnej konsumpcji społecznej.
Podział ekonomii
Makroekonomia
opisuje funkcjonowanie gospodarki jako całości, kładąc nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce
analizuje problemy ogólnogospodarcze i współzależności zachodzące w gospodarce
Mikroekonomia
bada prawa postępowania jednostek gospodarujących: gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
zajmuje się szczegółową analizą działań poszczególnych podmiotów gospodarczych
Ekonomia pozytywna
objaśnia, jak jest, dlaczego i co z tego wynika
bada rzeczywiste działanie gospodarki
Ekonomia normatywna
ocenia rzeczywistość i postuluje, jak powinno być oraz co należy zrobić, aby było lepiej
zaleca, co powinno się czynić
Dane liczbowe
Źródła danych liczbowych:
Rocznik Statystyczny GUS (uzupełniany biuletynami miesięcznymi i kwartalnymi) publikacje Narodowego Banku Polskiego Rocznik Statystyki Międzynarodowej GUS roczniki statystyczne poszczególnych krajów publikacje ONZ, OECD, Unii Europejskiej, Banku Światowego itp.
Szeregi czasowe - dane opisujące wartości określonej zmiennej w różnych punktach czasowych (np. w kolejnych latach).
Produkcja węgla kamiennego w Polsce w latach 1980- Lata W mln ton 1980 193 1990 148 1991 140 1992 132 1993 130 1994 134 1995 137 1996 138 1997 138
Dane przekrojowe - dane pokazujące wartości, jakie przyjmuje określona zmienna dla poszczególnych jednostek tworzących pewną populację.
Przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem prywatyzacji w latach 1990- OGÓŁEM 5887 Przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa 1277 Objęte prywatyzacją bezpośrednią 1429 w tym sprywatyzowane (1388) Poddane likwidacji 1527 w tym zlikwidowane 614 Włączone do zasobu własności rolnej Skarbu Państwa 1654
Wskaźniki
Wskaźnik (indeks) wyraża względną wartość danej zmiennej odniesioną do pewnej wartości przyjętej za podstawę, np. do wartości zmiennej w okresie podstawowym (bazowym).
Zastosowanie: Umożliwia porównanie wielkości wyrażonych w różnych jednostkach miary.
Przykład
Przewozy ładunków transportem kolejowym Lata w mln tonokilometrów wskaźnik 1996 68 332 100 1997 68 651 100,5 6833268651 100
Wskaźnik 100,5 oznacza wzrost przewozów o 0,5%.
Przewozy pasażerów transportem kolejowym Lata w mln pasażerokm wskaźnik 1996 26 569 100 1997 25 806 97,1 2656925806 100
Wskaźnik 97,1 oznacza spadek przewozów o 2,9%.
Wskaźniki cen
W podobny sposób obliczamy wskaźniki cen: Cena samochodu „Fiat Cinquecento” Lata w zł wskaźnik 1996 17 894 100 1997 19 174 107,2^1917417894
Wskaźnik 107,2 oznacza, że cena „Cinquecento” wzrosła o 7,2%.
Obliczamy wskaźnik inflacji
(wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych)
Co jest nam do tego potrzebne?
zmiany cen różnych towarów i usług nabywanych przez konsumentów,
udziały różnych wydatków w budżetach gospodarstw domowych.
Przykład
Przypuśćmy, że wydatki na żywność stanowią 40% ogółu wydatków ludności, a wydatki na inne towary i usługi - 60%. Wskaźniki cen w tych dwóch grupach wydatków w 1997 r. kształtowały się następująco (1996 = 100):
Żywność 113 Inne towary i usługi 116
Ogólny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ( wskaźnik cen detalicznych ) obliczymy w następujący sposób: 0 4 113 0 6 116 0 4 0 6
, , , ,^ = 45 + 70 = 115. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 15%.
Wielkości nominalne i realne
Wielkości nominalne - wielkości wyrażone wartościowo w cenach bieżących.
Wielkości realne - wielkości wyrażone w cenach stałych.
Jak zamieniamy wielkości nominalne na realne i vice versa****?
Wskaźnik zmian wartości Wskaźnik zmian wartości zmiennej w ujęciu nominalnym zmiennej w ujęciu realnym Wskaźnik wzrostu cen
Przykład
Dochód nominalny to suma otrzymywanych pieniędzy.
Dochód realny to ilość towarów i usług, które za te pieniądze możemy nabyć.
Aby obliczyć zmiany dochodu realnego, trzeba podzielić wskaźnik dochodu nominalnego przez wskaźnik cen.
Przeciętne wynagrodzenie miesięczne netto w Polsce wyniosło:
1996 - 710,46 zł 1997 - 872,91 zł
Ogólny poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych podniósł się w 1997 r. w porównaniu z poprzednim rokiem o 14,9%.
O ile wzrosła płaca nominalna? o 22,9% (= 872,91:710,46×100) O ile wzrosła płaca realna? o 7,0% (=122,9:114,9×100)
Krzywa możliwości produkcyjnych
Zakładamy, że gospodarka wytwarza tylko dwa dobra: A i B w ilościach QA i QB.
Angażując wszystkie posiadane zasoby gospodarka może wytworzyć różne kombinacje ilościowe dóbr A i B mieszczące się na krzywej możliwości produkcyjnych , np. kombinacje C , E , F , D.
Krzywa możliwości produkcyjnych pokazuje największą możliwą produkcję jednego dobra przy danej produkcji drugiego dobra (przy stałych zasobach oraz technologii).
Wszystkie kombinacje położone na tej krzywej ( C , E , F , D ) są efektywne , tzn. oznaczają pełne wykorzystanie zasobów.
Kombinacje nieefektywne - np. G.
Kombinacje nieosiągalne - np. H.
QA
C
E
F
D
QB
Krzywa możliwości produkcyjnych
H
G
Wybór optymalny
Aby móc wybrać optymalną wielkość produkcji dóbr A i B musimy znać układ preferencji społecznych, wyceniający relatywną wartość (użyteczność) dobra A i B.
Konsumenci oceniają użyteczność danego dobra wyżej lub niżej w zależności od tego, czy mają go stosunkowo mało, czy pod dostatkiem. Odpowiadają temu krzywe preferencji U 1 , U 2 , U 3 , zwane krzywymi obojętności.
Każda z nich opisuje kombinacje jednakowo dobre dla odbiorców , charakteryzujące się jednakowym poziomem całkowitej użyteczności.
Wyższej krzywej obojętności odpowiada większa użyteczność (większy dobrobyt).
Rozwiązaniem optymalnym (najlepszym z możliwych) jest kombinacja E - punkt styczności krzywej możliwości produkcyjnych z najwyższą osiągalną krzywą dobrobytu ( U 2 ).
QA
C E
F
D
U 3
U 2
U 1
QB
H
G
Jest to tzw. prawo malejących przychodów.
Krzywa możliwości produkcyjnych a postęp
gospodarczy
Przejawem postępu gospodarczego w skali ogólnospołecznej jest wzrost produkcji i dobrobytu, wzrost realnych dochodów, większa obfitość dostępnych dóbr i wyższa ich jakość.
Wraz z postępem gospodarczym krzywa możliwości produkcyjnych przesuwa się na wyższy poziom.
Systemy gospodarcze
System rynkowy opiera się na własności prywatnej i konkurencji. O alokacji zasobów, towarów i dochodów decyduje mechanizm rynkowy. Rynek kształtuje ceny, te zaś decydują o tym, co, ile i dla kogo jest wytwarzane.
System nakazowy (gospodarka planowa lub gospodarka centralnie kierowana) to taki system, w którym główne decyzje gospodarcze są podejmowane przez państwo.
QA
QB
