Wprowadzenie do prawa własności | Notatki Prawo własności intelektualnej

Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności

1. W techniczno-prawnym znaczeniu własność stanowi formę prawną korzystania z rzeczy; z

jednej strony jest formą pierwotną najprostszą i bezpośrednią z drugiej zaś formą najbardziej

pełną gdyż tylko w jej ramach osoba uprawniona korzysta z największego zakresu uprawnień

względem rzeczy jakie w danym systemie prawnym mogą przysługiwać podmiotowi prawa

2. Na płaszczyźnie prawa cywilnego obowiązuje ścisłe pojmowanie własności jako prawa

podmiotowego, ukształtowanego normą artykuł 140 KC obejmującego w swej treści

uprawnienia do korzystania z rzeczy oraz rozporządzania rzeczą (dodajmy tu jeszcze

uprawnienie do posiadania rzeczy); równocześnie trzeba przypomnieć że przedmiotem

własności są wyłącznie rzeczy w rozumieniu artykułu 45 KC a więc przedmioty materialne

samoistne stanowiące przedmiot obroty

3. Mienie obejmuje własność oraz inne prawa majątkowe (art. 44 KC);

4. W ujęciu szerokim przez własność prywatną rozumie się wszelką własność należącą do

jednostek; w takim znaczeniu obejmuje ona zarówno środki produkcji jak i dobra

konsumpcyjne; poprawniej zawsze będzie jednak posługiwanie się ujęciem węższym

obejmującym jedynie środki produkcji

5. Prywatna własność przysługuje osobom fizycznym lub zakładanym przez nie spółkom; w

przypadku spółek handlowych stanowi własność prywatną poprzez udziały (akcje) osób

prywatnych; własność prywatną stanowią także udziały członków spółdzielni w majątku

spółdzielni

6. Nie stanowi własności prywatnej członków majątek związków zawodowych, stowarzyszeń,

partii politycznych i temu podobnych korporacyjnych osób prawnych

7. Własność i inne prawa majątkowe stanowiące mienie państwowe przysługują skarbowi

państwa albo innym państwowym osobom prawnym

8. Własność skarbu państwa stanowi zasób mienia nabytego przez Skarb Państwa

rozporządzeniem na rzecz państwowych osób prawnych (lub osób trzecich), także co

najważniejsze zastąpienia pozostawionego definitywnie w zarządzie stationes fisci; Skarb

Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków które dotyczą

mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych (art.34 KC)

9. Generalnie „ własność skarbowa” przysługuje skarbowi państwa, natomiast zarządzanie jego

zasobem zostało rozdzielone pomiędzy różnorodne jednostki organizacyjne skarbu państwa

nieposiadające osobowości prawnej określane mianem stationes fisci; stanowiące stationes

fisci jednostki organizacyjne nie mogą być traktowane jako organy skarbu państwa w

cywilistycznym rozumieniu organów osób prawnych; powierzono im zarządzanie mieniem

skarbowym, działają zaś one przez swoje organy ustrojowe

10. Należy podkreślić że również funkcje stationes fisci pełnią państwowe jednostki

organizacyjne sprawujące trwały zarząd nieruchomości; nieruchomości skarbowe mogą być

oddane w trwały zarząd jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej

11. Odmiennie zaś kształtuje się zarząd zasobem własności rolnej skarbu państwa; powierzono

bowiem zarząd mieniem wchodzącym w skład zasobu własności rolnej skarbu państwa

wyposażonemu w osobowość prawną krajowemu ośrodkowi wsparcia rolnictwa; krajowy

ośrodek jako powiernik wykonuje w imieniu własnym na rzecz skarbu państwa własność i

inne prawa rzeczowe w stosunku do powierzonego mienia

12. Również odrębną ustawą powołano agencję mienia wojskowego przyznając jej osobowość

prawną i powierzając wykonywanie własności wielu składników mienia wojskowego

będącego w zarządzie lub użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub

nadzorowanych przez ministra obrony narodowej

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Wprowadzenie do prawa własności i więcej Notatki w PDF z Prawo własności intelektualnej tylko na Docsity!

Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności

W techniczno-prawnym znaczeniu własność stanowi formę prawną korzystania z rzeczy; z jednej strony jest formą pierwotną najprostszą i bezpośrednią z drugiej zaś formą najbardziej pełną gdyż tylko w jej ramach osoba uprawniona korzysta z największego zakresu uprawnień względem rzeczy jakie w danym systemie prawnym mogą przysługiwać podmiotowi prawa
Na płaszczyźnie prawa cywilnego obowiązuje ścisłe pojmowanie własności jako prawa podmiotowego, ukształtowanego normą artykuł 140 KC obejmującego w swej treści uprawnienia do korzystania z rzeczy oraz rozporządzania rzeczą (dodajmy tu jeszcze uprawnienie do posiadania rzeczy); równocześnie trzeba przypomnieć że przedmiotem własności są wyłącznie rzeczy w rozumieniu artykułu 45 KC a więc przedmioty materialne samoistne stanowiące przedmiot obroty
Mienie obejmuje własność oraz inne prawa majątkowe (art. 44 KC);
W ujęciu szerokim przez własność prywatną rozumie się wszelką własność należącą do jednostek; w takim znaczeniu obejmuje ona zarówno środki produkcji jak i dobra konsumpcyjne; poprawniej zawsze będzie jednak posługiwanie się ujęciem węższym obejmującym jedynie środki produkcji
Prywatna własność przysługuje osobom fizycznym lub zakładanym przez nie spółkom; w przypadku spółek handlowych stanowi własność prywatną poprzez udziały (akcje) osób prywatnych; własność prywatną stanowią także udziały członków spółdzielni w majątku spółdzielni
Nie stanowi własności prywatnej członków majątek związków zawodowych, stowarzyszeń, partii politycznych i temu podobnych korporacyjnych osób prawnych
Własność i inne prawa majątkowe stanowiące mienie państwowe przysługują skarbowi państwa albo innym państwowym osobom prawnym
Własność skarbu państwa stanowi zasób mienia nabytego przez Skarb Państwa rozporządzeniem na rzecz państwowych osób prawnych (lub osób trzecich), także co najważniejsze zastąpienia pozostawionego definitywnie w zarządzie stationes fisci; Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych (art.34 KC)
Generalnie „ własność skarbowa” przysługuje skarbowi państwa, natomiast zarządzanie jego zasobem zostało rozdzielone pomiędzy różnorodne jednostki organizacyjne skarbu państwa nieposiadające osobowości prawnej określane mianem stationes fisci; stanowiące stationes fisci jednostki organizacyjne nie mogą być traktowane jako organy skarbu państwa w cywilistycznym rozumieniu organów osób prawnych; powierzono im zarządzanie mieniem skarbowym, działają zaś one przez swoje organy ustrojowe
Należy podkreślić że również funkcje stationes fisci pełnią państwowe jednostki organizacyjne sprawujące trwały zarząd nieruchomości; nieruchomości skarbowe mogą być oddane w trwały zarząd jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej
Odmiennie zaś kształtuje się zarząd zasobem własności rolnej skarbu państwa; powierzono bowiem zarząd mieniem wchodzącym w skład zasobu własności rolnej skarbu państwa wyposażonemu w osobowość prawną krajowemu ośrodkowi wsparcia rolnictwa; krajowy ośrodek jako powiernik wykonuje w imieniu własnym na rzecz skarbu państwa własność i inne prawa rzeczowe w stosunku do powierzonego mienia
Również odrębną ustawą powołano agencję mienia wojskowego przyznając jej osobowość prawną i powierzając wykonywanie własności wielu składników mienia wojskowego będącego w zarządzie lub użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej

Inne państwowe osoby prawne : przedsiębiorstwa państwowe; banki państwowe; Spoza strefy materialnej są to także: Polska Akademia Nauk, państwowe szkoły wyższe, instytuty naukowo badawcze itp.
Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
W razie nieodpłatnego przejęcia - na podstawie obowiązujących ustaw - określonego składnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz skarbu państwa, ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia a według cen z chwili zapłaty
Spośród zasobów własności samorządowej największe znaczenie ma własność komunalna; w świetle unormowań ustawy o samorządzie gminnym, mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych komunalnych osób prawnych
Własność komunalną stanowi przede wszystkim własność gmin; przez gminę należy rozumieć wspólnotę samorządową mieszkańców oraz odpowiednie terytorium, gmina posiada osobowość prawną oraz własny majątek niezbędny do wykonywania publicznych zadań gminy; równorzędnie ustawodawca traktuje własność związków gmin, którego majątek także stanowi formę własności Komunalnej
Własność komunalną gmin stanowi majątek nieprzysługujący innym komunalnym osobom prawnym; co do zasady jest to nieprodukcyjny majątek służący wykonywaniu zadań publicznych gminy
Różnorodnie przedstawia się zarząd mieniem komunalnym gminy ; znacznej mierze gminy sprawują bezpośrednio zarząd przez swoje organy; trzeba więc zwrócić uwagę że oświadczenia woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą; jeżeli czynność może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy; w prawach czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest uprzednia uchwała rady gminy
Mieniem komunalnym dysponują też inne komunalne osoby prawne; przeważnie chodzi tutaj o jednoosobowe spółki handlowe gmin; mienie komunalnych osób prawnych stanowi ich własność
Analogicznie na wyższym szczeblu mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne
Powiatowymi osobami prawnymi poza powiatem są samorządowe jednostki organizacyjne którym ustawy przyznają wprost taki status oraz te osoby prawne które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez powiat
Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez województwo lub inne; wojewódzkimi osobami prawnymi poza województwem są samorządowe jednostki organizacyjne którym ustawy przyznają wprost taki status oraz te osoby które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez województwo
Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków; mienia nabywane przez spółdzielnię w tym własność rzeczy przysługuje spółdzielni z tej przyczyny mówimy o własności spółdzielczej
Kościołowi i jego osobom prawnym przysługuje prawo nabywania posiadania i zbywania mienia ruchomego i nieruchomego oraz zarządzanie swoim majątkiem; w konkordacie podkreślono że kościelne osoby prawne mogą zgodnie z przepisami prawa polskiego nabywać

zakwalifikować do czynności zniesienia prawa własności; sporządzając testament spadkodawca także dokonuje czynności rozporządzenia; również zniszczenie rzeczy jeżeli traktować je jako przejaw oświadczenia woli stanowi rozporządzenie polegające na zniesieniu prawa własności; rozporządzenie zmierzające do wyzbycia się własności następuje w trybie przeniesienia własności

Postacią rozporządzenia jest również obciążenie prawa własności; formą obciążenia własności rzeczy jest przede wszystkim ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych; ustanowione obciążenia przylegają do rzeczy, są one bowiem skuteczne względem każdoczesnego właściciela rzeczy obciążonej, w sensie ochrony są oczywiście skuteczne również erga omnes; w ścisłym znaczeniu nie stanowi obciążenia rzeczy najem lub dzierżawa skuteczna jedynie między oznaczonymi stronami a nie podążająca za rzeczą
We współczesnym systemie polskiego prawa cywilnego określone normatywnie granice własności stanowią sprzężone ze sobą 3 wyznaczniki, a mianowicie przepisy ustawy, zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności
Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie w jakim nie narusza ona istoty prawa własności
W zakresie ograniczeń korzystania z rzeczy przede wszystkim można powołać liczne przepisy prawa sąsiedzkiego; najogólniej mówiąc normują one problematykę zakresu i wykonywania własności nieruchomości z zastosowaniem ograniczeń w kolizyjnych stosunkach sąsiedzkich
Spotykane są także ograniczenia w sferze rozporządzania prawem własności w zakresie obrotu nieruchomościami
Zakres ograniczeń prawa własności zależy od rodzaju rzeczy stanowiących przedmiot własności, od funkcji jakie te rzeczy spełniają w stosunkach społeczno-gospodarczych, a także od rangi potrzeb które zaspokajają; stąd więc najistotniejsze ograniczenia koncentrują się przede wszystkim na nieruchomościach i właśnie w tym zakresie przedmiotowym występuje ich największe zróżnicowanie
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (art. 46 par. 1 KC)
Nieruchomość gruntowa jest rzeczą oznaczoną co do tożsamości; i oznaczenie przedmiotowe następuje przez wskazanie granic geodezyjnych; granice gruntu są ujawnione w ewidencji gruntów i budynków (na mapie i w rejestrze); ewidencja gruntów i budynków obejmuje informacje dotyczące m in położenia gruntów, ich granic, rodzaju użytków gruntowych oraz ich klasy gleboznawczych; w zakresie budynków ewidencja obejmuje ich położenie przeznaczenie funkcję użytkową oraz ogólne dane techniczne budynku; podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z ewidencji gruntów i budynków
W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią; przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawo do wód (artykuł 143 KC)
Wody podziemne stanowią własność skarbu państwa (art. 211 ust. 2 PrWod) powołany przepis wyklucza rozciągnięcie własności gruntu na zasoby wód podziemnych; odpada więc możliwość oceny że również w tym przypadku według społeczno-gospodarczego przeznaczenia gruntu jego własność rozciąga się na zasoby wód podziemnych
Śródlądowe wody stojące , woda w rowie obraz woda w stawie znajdujący się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości
Złoża węglowodorów , węgla kamiennego, metanu występującego jako kopalina towarzysząca, węgla brunatnego, rud metali, z wyjątkiem darniowych rud żelaza, metali w

stanie rodzimym, rud pierwiastków promieniotwórczych, siarki rodzimej, soli Kamiennej, stoli potasowo magnezowej, gipsu i anhydrytu, kamieni szlachetnych, bez względu na miejsce ich występowania są objęte własnością górniczą; własnością górniczą są objęte także złoża wód leczniczych, wód termalnych i solanek

Natomiast złoża innych niewymienionych powyżej kopalin są objęte prawem własności nieruchomości gruntowej
Regulacja prawa sąsiedzkiego rozpoczyna się od ustanowienia przez ustawodawcę zakazu nadmiernych immisji pośrednich zakłócających przez ich ujemne oddziaływanie korzystanie z nieruchomości sąsiednich
Immisje bezpośrednie uważa się za świadome i celowe kierowanie na inne nieruchomości szkodliwych substancji (płynów ścieków itp) za pomocą odpowiednich chociażby prymitywnych instalacji; są generalnie zabronione, identycznie jak wtargnięcie na cudzy grunt a właściwym środkiem ochrony jest roszczenie negatoryjne
Immisje pośrednie dopuszczalne w określonych granicach, zabronione po przekroczeniu tych granic; ustawodawca najogólniej nakazuje właścicielom nieruchomości powstrzymywanie się od działań które zakłócają korzystanie z nieruchomości sąsiednich 56. Podział immisji: a) Materialne - polegające na przenikaniu na nieruchomości sąsiednie cząstek materii (płyny gazy dym itp.) lub w pewnych sił (wstrząsy hałasy fale elektromagnetyczne) b) Niematerialne - oddziałujące na sferę psychiki właścicieli nieruchomości sąsiednich (zagrożenie bezpieczeństwa, zakłócenie poczucia estetyki)
Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia (art. 147 KC)
Służebność drogi koniecznej – jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej; (art.145 par.1 KC)
We wskazanych okolicznościach właścicielowi przysługuje więc roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej, a jego przymusowe zaspokojenie następuje w trybie Konstytucyjnego postanowienia sądu, zapadającego w toku postępowania nieprocesowego; możliwe jest przede wszystkim dobrowolne zaspokojenie roszczenia poprzez oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej o ustanowieniu odpowiedniej służebności
W trybie zupełnego wyjątku ustawodawca odrębnie postanowił że ustanowienia służebności drogi koniecznej może również żądać samoistny posiadacz nieruchomości, jednak w jego przypadku w grę wchodzi jedynie ustanowienie służebności osobistej (art. 146 KC)
Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice gruntu sąsiedniego właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda; może on żądać albo stosownego wynagrodzenia za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej (nazywana niekiedy służebnością budynkową) albo wykupienia zajętej części gruntu jak również tej części która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze (art. 151 KC)
Rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu jej granic; postępowanie rozgraniczeniowe przeprowadza z urzędu lub na wniosek strony wójt (burmistrz, prezydent miasta); postępowanie rozgraniczeniowe może zakończyć się ugodą zainteresowanych właścicieli, gdy zaś ugody nie zawarto wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości (jeżeli ustalenie przebiegu granic nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron)

Wprowadzenie do prawa własności, Notatki z Prawo własności intelektualnej

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Wprowadzenie do prawa własności i więcej Notatki w PDF z Prawo własności intelektualnej tylko na Docsity!

Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności