Wprowadzenie do prawoznawstwa, najważniejsze pojęcia, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Wprowadzenie do prawoznawstwa, najważniejsze pojęcia i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity! Prawoznawstwo 24.10.2015. 1. Wiedza o państwie 2. Wiedza o podstawach prawoznawstwa, wstęp do teorii prawa PODRĘCZNIKI 1. Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa- Sławomira Wronkowska 2. Wstęp do prawoznawstwa - Andrzej Redelbach 3. Podręcznik lubelski- Zeidler, Groszyk, Malarczyk, Pieniążek Nauka: - w sensie nauczania- proces nabywania wiedzy, - dział działalności publicznej w postaci resortu nauki, - zespół instytucji w których ludzie zajmują się uprawianiem nauki, - zespół twierdzeń o otaczającej nas rzeczywistości, - z punktu widzenia instytucjonalnego- ludzka działalność wykonywana przez placówki naukowe, polskie akademie nauk, instytuty badawcze, - w teoretycznym ujęciu - jest to ciągły proces poznawczy dotyczący obszaru rzeczywistości: eksperymenty, doświadczenia - w statycznym ujęciu nauka to zespół twierdzeń zweryfikowanych jako prawdziwe, uznawane jako prawdziwe, prawdopodobne, odnoszące się do obszaru rzeczywistości), - zespół twierdzeń naukowych podlegają ciągłym przeobrażeniu, twierdzenia znajdujące się w kanionie nauki ulegają weryfikacjom. Cel nauki: - poznawczy – aby poznać otaczająca rzeczywistość, - praktyczny- aby wykorzystać nabytą wiedzę, Nauki empiryczne- nauki doświadczalne, dotyczące tej rzeczywistości gdzie możemy dokonywać doświadczeń, ale w życiu społecznym nie ma możliwości dokonać doświadczeń, empiryczne są to nauki przyrodnicze najczęściej. Nauki formalne- te w których nie dokonujemy doświadczeń, na gruncie rozumu ludzkiego np. matematyka- rozumowanie ludzkie prowadzi do stawiania twierdzeń, logika(przedmiotem tej nauki są wszystkie wytwory człowieka, podmiotem nauki jest człowiek który zdolny jest do jej tworzenia, w działalności naukowej niezbędne są elementy: - podmiot działania- człowiek, - przedmiot działania- otaczająca nas rzeczywistość, - metoda badawcza, - cel badania. Obie tj. nauki empiryczne i formalne dotyczą otaczającej nas rzeczywistości. Nauki dzielą się na: - przyrodnicze - społeczne- zajmują się człowiekiem i jego wytworami, jedna z dziedzin nauk społecznych jest nauka o zjawisku prawa- jest wytworem działania ludzi, prawoznawstwo- sfera wiedza zajmująca się państwem i prawem, państwo jako zjawisko społeczne, prawo zjawisko społeczne związane z prawem. Medycyna jest nauką przyrody i nauką społeczną. Prawoznawstwo powstało razem z powstaniem państwa i prawa. Najbardziej rozwiniętym prawem świata antycznego było prawo rzymskie. Prawoznawstwo- nauka społeczna, dzielimy na 4 działy: które są przedmiotem studiów: 1. Dogmatyka prawa- nauka, zespól nauk o prawie aktualnie obowiązującym, prawo konstytucyjne, karne, procedury karne, 2. Historia państwa i prawa, zajmuje się problematyka państwa i jego instytucjami szczegółowymi, np. ustrojów państwowych, w jaki sposób było tworzone prawo i czy było one uzasadnione, zajmuje się rozwiązaniami prawnymi które istniały w przeszłości, w 1 i 2 możemy prowadzić badania porównawcze- porównywać ówczesne prawo z obecnym, 3. Historia doktryn polityczno prawnych- zajmuje się przedstawieniem i wyjaśnianiem panujących w przeszłości poglądów na państwo i prawo, co na temat państwa i prawa myśleli np. politycy za czasów np. Kazimierza Wielkiego, prezentuje ich poglądy, w oparciu o ich poglądy były tworzone jakieś instytucje, 4. Teoria państwa i prawa- filozofia państwa i prawa, dyscyplina naukowa która dokonuje uogólnień , zajmuje się tym skąd się wzięło państwo, jakie były przyczyny, źródła, drogi powstania państwa. Metody badawcze stosowane w prawoznawstwie: - prawoznawstwo jest nauką empiryczną, doświadczalną, bada cos co istnieje- prawo. 1. Metoda logiczno- językowa- inaczej formalno-… stosujemy badając konkretny tekst prawny np. konkretną ustawę, dominuje w prawie aktualnie dominującym, dzięki niej ustalamy sens, znaczenie sformułowań i ich zakres, ostrość pojęć stosowane w sformułowaniu, 2. Metoda socjologiczna- to podejście ma na celu ustalić jakie zmiany w rzeczywistości społecznej to prawo wywołuje, jaki jest zakres tych zmian, jakie instrumenty będące w ręku panujących są najbardziej skuteczne i dlaczego, pozwala ustalić uboczne skutki prawa, rozpoznać mity na temat działania prawa, to badanie prawa w działaniu w społeczeństwie 3. Metoda psychologiczna- twórca i propagiator był Leon Tefrażycki? Uważał ze prawo i moralność są przeżyciami psychicznymi które znajdują swoje zastosowanie zależy od faktu ich doznawania, odczuwania na psychikę ludzką; 4. Metoda historyczna- bada przemiany w obowiązującym prawie a także przemiany, przekształcanie się instytucji na przestrzeni dziejów, stosujemy w oparciu na przekazy pisemne w historii, analizuje się, dokonuje się porównań, np. pamiętniki, akty normatywne, znaki- pieczęcie itp. 5. Metoda aksjologiczna- aksjologia to nauka o wartościach, to system wartości, prawo jest nosicielem pewnych wartości, które prawodawca chce upowszechnić w społeczeństwie; umożliwia odtworzenie katalogu wartości, hierarchizacje tych wartości, 6. Metoda statystyczna- cel opisowo- prawodawczym, statystyka, ta metoda pozwala ilustrować przebieg procesów społecznych, porządkować badane zjawisko, 7. Komparystyka- metoda komparystyczna- metoda prawno – porównawcza, pozwala na ustalenie podobieństw miedzy poszczególnymi instytucjami. Podstawowe znaczenie terminu państwo: - w języku polskim ukształtowało się jako oznaczenie jednostki politycznej w XVIII wieku, - w starożytnej Grecji państwo w naszym pojęciu nie istniało, państwo to było polis, a polis to było - John Locke twórca założeń wstępnych liberalizmu, dzieło dwa traktaty o rządzie, traktował epoke przedpanstwową jako epokę, ludzie korzystali z dóbr, z wolności, czlowiek nie był zdemoralizowany , każdy miał prawo bronic swych praw, każdy był sędzią własnych spraw, pojawilo to potrzebę , był twórca trójpodizału władzy państwowej- władza ustawodawcza, wladza wykonawcza, władza feudalna(polegala na prowadzeniu polityki zagranicznej), monarcha był wyłączony ze staowienia prawa - Jan Jakub Rousseau- 1712- 1788r., stan natury nie przysparzał ludzio problemu, zyl w haroni, obcy był ludziom egoizm i pycha, ludzie nie obawiali się wojen ani zagrożenia ze strony innych, podzial na ogatych i biednych rodzi konflikty, ten podzial był przyczyną powstania panstwa, ktre miaolo zapbiegac tym konfliktom, podmiotem wladzy w poleczenstwie był lud, był przeciwnikiem , P3 Funkcje panstwa- zadnaia jakie sobie panstwo stawai, glowne kierunki dzialalnosci dla realizacji celow które panstwo chce osiagnac Podstaowa cecha celow jest ich ogolnospoleczny charakter Funkcja integracyjna- stworzenie warunkow i norm w których może odbywac się Funkcja wewnetrna panstwa- zwiazana z regulowaniem zycia ludzi, organizowanie roznych form życia, narzedziem tej fnkcji jest administracja publ, sadownictwo, policja , więziennictwo, Funkcja zewnetrzna panstwa- ochrona granic, prowadzenie polityki zagranicznej, narzedziem jest dyplomacja i wojsko. Funcke systemowe: odpowiadają zasiegowi - adaptacyjna, polega na tym, że konsekwencja reakcji danego systemu danego państwa - regulacyjna, rezultat tego, że państwo stara się na nie wpływać, - innowacyjna- polega na , SPOSBY POJMOWANIA ROLI PAŃSTWA W ŻYCIU SPOŁECZNYM P4 Dwie filozofie 1. Filo państwa powstrzymującego się od jakiejkolwiek ingerencji 2. Koncepcja państwa o PANSTWO LIBERALNE- opierał się na prawie natury, uwaza ze kazda jednostka ma prawo do szczęścia, Zasada wolności umów 21.11.15r. 1, 2 Typ i forma państwa. Platon –dokonał pierwszej klasyfikacji pastwa: 1. Timokracja- ustrój ludzi odważnych- grupa panującą byli wojownicy 2. Monarchia- 3. Oligachia- rządy ludzi odważnych 4. Demokracja- miał stosunek krytyczny wobec demokracji podobnie jak Arystoteles, jest to ustój mało stabilny, a ludzie są niekompetentni. 5. Tyranie- ustrój strachu i niewolnictwa 6. Sformułował wizje państwa idealnego- Polis platońskie- zasad tego państwa była hierarchia i porządek, a rządy sprawować mieli filozofowie Arystoteles: sformułował tezę ze ustroje państwowe następują kolejno po sobie, są dobre i złe Dobre o te które gdzie władza jest sprawowana w interesie ogółu a złe to ta która jest sprawowana wokół panujących Dobre to: 1. Monarchia- łatwo się degenerowała przechodząc w tyranie, gdzie władca myślał o własnym interesie 2. . arystokracja- rządy ludzi bogatych sprawowane w intencji golu, degenerowała się w rządy oligarchii 3. Politea- była wg Arystotelesa ustrojem w którym władze sprawowała klasa średnia – , miała miejsce przewaga sil społecznych, przeciwieństwem była demokracja- rządy wielu skażone niekompetencja, waśniami, przekupstwem. Typy państw. 1. Niewolnicze- podstawowym środkiem jest niewolnicza praca, niewolnik to przedmiot który nie posiada żadnych praw 2. Feudalne- odrzucono traktowanie człowieka jako niewolnika, ale nie było równości wobec prawa, podstawowym środkiem produkcji była własność ziemi 3. Kapitalistyczne – środkiem produkcji jest kapitał, przede wszystkim pieniądz, środki produkcji. Formy państwa- to jak wygląda konkretny ustrój państwa. 3.1.Forma rządów dotyczy organizacji władz naczelnych, relacji miedzy tymi władzami, rozróżniano dwie formy rządów: - monarchia (Watykan) - republika 3.2.Ustrój terytorialny- mówi o tym jak zbudowane jest państwo z punktu widzenia, dzielimy państwa na: - pastwa proste - państwa złożone - państwa jednolite, - państwa federalne- państwo związkowe, składa się z członów federacji będących państwami które postanowiły połączyć się i stworzyć , władza państwa federalnego jest tak duża jaką przyznały jej państwa wchodzące w skład tej federacji, KONFEDEFACJ- związek państw w celu obrony przed atakiem z zewnątrz 3.3.Reżim polityczny- to styl rządzenia, metody środki urzeczywistnienia władzy publicznej, dzielimy je na: - reżimy demokratyczne- to reżim, w którym zagwarantowane są prawa i wolności obywatelskie gdzie mamy do czynienia z realnym wpływem ludzi na władzę np. reżim liberalno demokratyczny, demokratyczny, - reżimy niedemokratyczne- autokratyczne- tych dwóch powyższych cech brakuje, prawa i wolności jednostki są deklarowane ale nie są gwarantowane np. w konstytucji stalinowskiej, np. reżim totalitarny, reżim faszystowski, reżim bolszewicki. Aparat państwowy- cecha państwak. Skław aparatu anstwowego wchodza organy panstwa, urzedy jednostki organizacyjne twoerzone przez władzę polityczną. Każd struktura org , struktura spol zrzeszajaca pewno ilosc ludzi musi w jakis sposób dzialac i pdejmowac decyzje. Organ państwa- to osoba lub zespól ludzi, który w zakresie i formie przewidzianej przez prawo podejmuje działania konwencjonalne – w oparciu o pewne przepisy państwa- w imieniu państwa uważane za działanie tego państwa. Każda formalizowane grupa społeczna posiada swój pewien statut, regulacje wewnętrzna. Dla państwa statutem jest konstytucja, która wyznacza poszczególne organy i przyznaje kompetencje do działania i imieniu państwa. Organem państwa to np. parlament, komendant powiatowy policji itp. Rozróżnimy dwa typy działań organów: - Władcze- te które są oparte na podporządkowaniu jednej strony drugiej stronie, 4 rodzaje działań władczych: 1. stanowienie prawa – ta działalnością zajmuje się parlament, 2. stosowanie prawa- wydawanie decyzji administracyjnych przez uprawnione organy państwowe, wydawanie orzeczeń sądowych 3. stosowanie przymusu państwowego- 4. działania kontrolne- porównanie stanu założonego ze stanem faktycznym. - nie- władcze- np. umowy oparte o kodeks cywilny, działalność oświatowa, kulturalna, zdrowotna itd. Władztwo jest wtedy kiedy jest np. obowiązek szczepieni dzieci. Najpierw było panstwo, kształtował się naród. 5 Ale może być odwortnie- naród ma tendencje do stworzenia swojego państwa 3p POWIAZANIA MIĘDZY SYSTEMEM PAŃSTWA A KOŚCIOŁEM. RELACJE PANSTWA I KOSCIOLA: - IV w chrześcijaństwo stało się religią panującą, - cesarz czy papież? - cesarz uczestniczył w synodach chrześcijańskich, miał na nie wpływ, - pierwszy jest król a później władza duchowna- monarchia cesarstwa rzymskiego, - na zachodzie Europy biskup dążył do zyskania dominacji na monarchiami zachodnio rzymskimi, - władza duchowna nad władzą świecką- model papocezaryzmu, - reformacja w kościele katolickim- czyja władza tego religia, - XVIII w- idea rozdziału kościoła od państwa- nastawienie liberalne, deistyczne(bóstwo to wszystko co nas otacza), miała gwarantować równość wszystkich religii i filozofii, - współcześnie mamy do czynienia z zachowywaniem neutralnego stanowiska, nie prowadzenie do działalności antyreligijnej, Cechy rozdziału kościoła od państwa: 1. nie ma religii państwowej, równouprawnione, a państwo nie finansuje ich działalności 2. Wybór religii lub jej odrzucenie jest prywatna sprawa obywatele 3. Każdy ma prawo swobodnie, prywatnie i publicznie, indywidualnie i zbiorowo praktykować swoja religię 4. Kościoły i związki zachowują pełną autonomię i swobodą w organizacji swojego życia wewnętrznego, powoływaniu na stanowiskach , propagowaniu i narzucaniu wiary 5. Kościoły i związki nie podejmują działalności politycznej, nie uczestniczą w 6. Z wolności religijnych można korzystać w sposób, który nie zagraża wolności innych osób oraz porządkowi społ. 3p 7. nie może być dyskryminowany z powodu swoich prekonan religijnych zasada rozdziału kościoła od państwa była w XIXw. wprowadzona do sylabusa jako jeden z błędów tamtego wieku. 22.11.15R. 1p ZWIĄZEK MIĘDZY PAŃSTWEM I PRAWEM Porządek prawny państwowy to porządek który tworzą ludzie , jego elementy pochodzą od działalności człowieka- to porządek pozytywny, liberalizm przyczynił się do wzrostu prawa pozytywnego. Stawało się coraz bardziej precyzyjne. CZYM JEST PRAWA? 1. KIERUNEK POZYTYWISTYCZNY - UZNALE ZE PRAWE JEST ZESPOL NORM CZYLI WYPOWIEDZI O powinnym zachowaniu ustanowiony i chroniony – sankcjonoany- prez pansto które posluguj się srodkami przymusu, - august comte - skuti pzytywne i negatywne prawa - wszystko powinno być racjonalnie przeprowadzone - odrzucał metafizykę - prawo istnieje tylko w postaci teksto aktow normatywnych najczesciej spisanych w kodeksach - georg – tworca definicji panstwa - normy prawe maja 3 cechy podstawowe: 1. dotycza zewnetrznego zachowania ludzi- stosunki medzyludzkie- konsekwencja to ze kontroli wladzy publ nie podlega sumienie ludzi, tylko ich czyny, konkretne zachowania, tak dlugo jak czyny nie godza w wolnosci i godnosc czlowieka- jeśli godzi cos w wonosc i godnosc czloweika 2. normy prawne są ustanawiane- tworzone i wprowadzane w życie przez uznany autorytet zewnętrzny, idea suwerenności panstwa, 3. przestrzeganie tego prawa zagwarantowane jest przez przymus którym poslugiwac może się tylkow ladza publiczna, ta wladza może rzyznac jakiemus podmiotowi prawo stosowania przymusu. - prawo jest rezultatem rozkazu wydanego przez władcę – tgo kto ma kompetencje do stanowienia prawa, 4. prawo slada się z wielu regul i norm wyznaczajacych zachowania się adresatów w typowych przypadkach, ta wielosc tworzy uporzadkowana wzglednie spojna calosc która nazywa się systemem prawa -system prawa ktry jest podstawa kazdej decyzji- adowe, administracyjnej itp. 5. prawo przyjmuje postac prawa stanowionegoczyli jedynym zrodlem prawa jest stawa lub powstajace na podstawie tych ustaw tzw prawo delegowane, to jjest prawo kontynentalne, Negatywy: -zakłada że nie ma związku miedzy prawem a moralnością- - uważano ze tyko prawo pozytywistyczne jest prawem, nawet prawo niesprawiedliwe i tyrańskie, hitlerowcy tłumaczyli się tym ze takie jest prawo i tak musieli postępować, - po 2 wojnie światowej doszło do refleksji- dokonano modyfikacji doktryny prawa pozytwistycznego:1. Państwo nadal było uważane za twórcę prawa, zaczęto się liczyć z normami tworzonymi przez podmioty inne niż państwo np. przez wspólnoty międzynarodowe np. przez UE, prawo powszechnie obowiazujace, przez korporacje zawodowe, 2. System prawa nie jest pełny, nie jest zupelny, nie jest w polni niesprzeczny, zdarzaja się normy które się wzajemnie wykluczają, 3. Odrzucono poglada o pelnej separacji prawa i moralności, prawo jest tworzone przez podmioty działajace w roznych sytuacjach, 2. KERUNEK PRAWNO- NATURALNY - zakladal ze prawo pozytywne nie jest wylacznym ani najwyzszym tworem, a ludzie sa zwiazani naturalnym prawem, - obok prawa pozytywnego istnieja normy które nie sa ludzkieo dzialania - może mieć charakter teologiczny- gdy szuka źródeł istnienia prawa w istocie nadprzyrodzonej, 1 prawo aturalne wywdzi się do woli Boga, które zakorzenione jest w woli boga l istocie czlowieka 2 prawo nat stanowi wzor które prawo pozytywne powinno uwzgledniac 3 w przypadku sprzecznosci miedzy pozytywnym a z woli boga to prawo nat ma pierwszenstwo - prwo nat mam swoje źródło w godności jednostki ludzkiej, 1 zrodlem prawa jest rozum czlowieka 2 rozum ludzki buduje prawo. PRAWO- ogół genralnych i abstrakcyjnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez kompetntne organy władzy publicznej, regulująca z punktu widzenia panstwa i spoleczenstwa stosunku społeczne, których przestrzeganie zagwarantowane jest groźba użycia przymusu. ogół genralnych i abstrakcyjnych norm postępowani norma postpownaia typ wypowiedzi w danym języku w ktorej autor tej normy wskazuje adresatowi tej normy pozadany przez siebi sposób zachowania. W naszym jezyky mamy 3 rodzaje wypowiedzi: - opisowe- mowia ze tak jest albo tak nie jest, - pozaopisowe: ocenne, których waraza się subiektywny stosunek do przedmiotu ocenianego przez formułujacego ta wypowiedź,