Wprowadzenie do Psychologii: Podstawowe Kierunki i Dylematy, Notatki z Psychologia

Pobierz Wprowadzenie do Psychologii: Podstawowe Kierunki i Dylematy i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

Wykład 1 Psychologia- to naukowe badania zachowania jednostek i ich procesów psychicznych. Jest to grecka litera “psi” oznacza ona “piękno umysłu” psyche- dusza, logos- nauka Jest nauką która zajmuje się: ➢ zjawiskami psychicznymi (ich opisem, badaniem i wykrywaniem związków) ➢ prawidłowościami, które zachodzą między zjawiskami psychicznymi warunkami powstawania procesów psychicznych oraz przebiegiem i następstwami ➢ Opisuje myślenie, czynności i zachowania człowieka ➢ przedmiotem badań jest człowiek rozumiany jako jedność bio-psycho duchowa. Psychologia to nauka o procesach psychicznych i zachowaniu człowieka nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychika oraz zachowaniami człowieka

• psychologia ma również wpływ na mechanizmy i zachowania człowieka
• inspiracje psychologii to: socjologia antropologia filozofia i biologia Dylematy w psychologii:
• geny czy środowisko: “Czy zachowujemy się w określony sposób dlatego,że tacy się urodziliśmy („natural born killer”), czy dlatego, że tak nas wychowano?” “Czy syn alkoholika musi zostać alkoholikiem a jeśli tak się stanie, to czy za sprawą„gen uzależnienia”, czy wychowania w rodzinie z problemem alkoholowym?”
• osoba czy sytuacja: “Czy zachowanie wywołane jest przetrwały własności osoby czy też jest każdorazowo uwarunkowane okolicznościami” “Czy ktoś zachowuje się spokojnie bo jest spokojnym człowiekiem czy dlatego że aktualne okoliczności go do tego zmuszają “ Nurty w psychologii: Podstawowe kierunki psychologiczne:
• Psychoanaliza

• Behawioryzm
• Poznawcza
• Humanistyczna
• Egzystencjalna ● Psychoanaliza jest tzw. psychologią głębi. Zajmowano się wykrywaniem i wyjaśnianiem nieświadomych zjawisk psychicznych, badaniem podświadomości
• Badania nad nerwicą (hipnoza, seksualne podłoże zaburzeń emocjonalnych, termin przeniesienie (przenoszeniu uczuć z przeszłości, dotyczących bliskiej osoby, na postać analityka), wolne skojarzenia – pacjent opowiada o wszystkim, co mu przychodzi do głowy)
• Badania nad histerią (wywołanie i cofnięcie za pomocą hipnozy, przyczyny psychiczne, a nie organiczne)
• Analiza marzeń sennych -technika psychoterapeutyczna, która polegała na objaśnianiu marzeń sennych w celu odsłonięcia nieświadomych konfliktów.-
• Psychoanaliza jako metoda leczenia – opór(odmowa ujawnienia), wyparcie(niedopuszczanie nieakceptowalnych myśli), tłumienie (przeniesienie ze świadomości do przedświadomości) ● Psychoanaliza jako teoria osobowości
• Popędy – psychiczne reprezentacje bodźców wewnętrznych (np. głodu), które motywują osobowość i zachowanie.
• Libido- forma energii w jakiej manifestują się popędy życia
• Popęd śmierci- siła destrukcyjna która może być skierowana na wewnątrz: masochizm, samobójstwa.
• Struktury psychiczne wg Z. Freuda: Id(sfera biologiczna, odziedziczone popędy),
• ego (zaspokajanie potrzeb id w sposób akceptowalny społecznie, realistyczny), superego(rodzaj sumienia i idealnego obrazu siebie). ● Mechanizmy obronne
• Zaprzeczenie - Zaprzeczanie, że sytuacja naprawdę zagrażająca lub wzbudzająca lęk nie ma miejsca
• Przemieszczenie - Przeniesienie uczuć, zainteresowań itp., uznanych za nieodpowiednie, z jednej osoby na inną o mniejszym ryzyku,
• Przesunięcie impulsów z zagrażającego lub niedostępnego obiektu – na obiekt który jest dostępny. np. wrogość wobec szefa czy własnego dziecka
• Projekcja - Przypisanie własnego, nieakceptowanego impulsu innej osobie. Lęk neurotyczny przekształca się wówczas w obiektywny – z zagrożeniem zewnętrznym łatwiej sobie poradzić.
• Racjonalizacja - Przeinterpretowanie i usprawiedliwień nieakceptowanego zachowania lub niepowodzenia.
• Reakcja upozorowana - Wyrażenie uczuć lub zachowań przeciwnych niż rzeczywiście odczuwane, po to by prawdziwe pozostały wyparte..
• Regresja - Powrót, zwykle pod wpływem stresu, do zachowania charakterystycznego dla wcześniejszego okresu rozwojowego.

• Zachowanie, bez względu na to, jak byłoby złożone, można w większości wyjaśnić za pomocą praw warunkowania.
• Psychologia musi przyjąć zasadę operacjonizmu (kładł nacisk na ścisły związek z eksperymentem jako rzeczą konieczną do obiektywnych rozważań. Mimo to skupia się raczej na pojęciach niż na zdaniach.).
  • Zasadniczą częścią psychologii jest badanie uczenia się. Tolman Zaproponowany przez niego termin - behawioryzm celowościowy. Badanie całego działania totalnego organizmu z punktu widzenia celu, do którego dąży jednostka. Według Tolmana, celowość zachowania może być zdefiniowana za pomocą obiektywnych terminów behawioralnych, bez odwoływania się do introspekcji. Tolmanowi wydawało się oczywiste, że wszystkie działania są ukierunkowane na cel. Na przykład
• kot w eksperymencie psychologicznym próbuje wydostać się ze skrzynki problemowej,
  • szczur próbuje opanować labirynt, a
  • dziecko próbuje nauczyć się grać na pianinie lub kopać piłkę. ● Socjo-behawioryzm Albert Bandura- Twórca teorii społecznego uczenia się. Wystąpił z krytyką klasycznego behawioryzmu uznając, że zbyt wąsko rozumie uczenie się. Teoria Bandury mimo, że wywodzi się z behawioryzmu ma charakter poznawczy. Na rozkłady wzmocnień zewnętrznych wpływają takie procesy myślowe jak: przekonania, oczekiwania, instrukcje. Według Bandury reakcje nie są automatycznie wyzwalane przez bodźce zewnętrzne. Reakcje są uruchamiane i inicjowane przez osobę. Zewnętrzne wzmocnienie zmienia zachowanie – gdyż to człowiek jest świadomy tego, że reakcja jest wzmacniana Teoria społecznego uczenia się Bandury jest znana jako uczenie się na postawie obserwacji lub modelowanie wizualne. Albert Bandura wykazał, że istnieją 3 podstawowe formy obserwacyjnego uczenia się:
• Poprzez żywy model. Na przykład gdy rzeczywista osoba wykonuje dane zachowanie.
• Poprzez instrukcje słowne: omawianie szczegółów i opisów zachowania.
• Metoda symboliczna: fikcyjne postaci z książki lub filmu. Tutaj też liczy się prawdziwa osoba, której zachowanie jest przekazywane za pośrednictwem tych mediów. Wzmocnienie zastępcze - koncepcja Bandury, według której uczenie się może zachodzić poprzez obserwowanie zachowania innych ludzi i jego następstw, a nie tylko poprzez osobiste doświadczanie wzmocnienia. W myśl tej koncepcji człowiek może oceniać konsekwencje zachowań. Człowiek może regulować zachowania, wizualizując nieprzeżyte

jego konsekwencje i podejmować świadomą decyzję do tego zachowania. Procesy poznawcze zaczęły odgrywać bardzo ważną rolę w społeczno-poznawczej teorii uczenia się. Poczucie skuteczności - siła przekonania, o własnej kompetencji (jest się w stanie zrealizować określone działanie lub osiągnąć wyznaczone cele) Cechy poczucia skuteczności:

• Zasięg – na jakie zadania rozpościera się poczucie skuteczności. Niewielki zasięg- tylko proste zadania.
• Duży zasięg- trudne, wyzwania.
• Ogólność – rozróżnienie na specyficzne i ogólne poczucie skuteczności (czy osoba oczekuje sukcesów w konkretnych zadaniach czy w życiu w ogóle) Wąska grupa działań – specyficzne poczucie skuteczności. Całe życie- wysoka ogólność. Siła poczucia własnej skuteczności zależy to jak łatwo wygasić przekonanie, że odniesie się sukces.
• Silne przekonanie własnej skuteczności – ciągłe ponawianie wysiłków, pomimo porażek. Słaba siła przekonań – początkowa pewność może minąć przez nawet niewiele niepowodzeń. Są to osoby bezradne, nieradzące ze stresem i sytuacjami trudnymi, myślące że nie mogą wpłynąć na jakąkolwiek sytuację w życiu. Julian Rotter Teoria poczucia umiejscowienia kontroli (LoC) jest jedną z teorii społecznego uczenia się. Poczucie umiejscowienia kontroli jest względnie trwałą cechą osobowości. Kształtuje się we wczesnych etapach wychowania i w spostrzeganej skuteczności własnych działań. Koreluje dodatnio z rozwojem poznawczym i rozwojem społeczno-emocjonalnym jednostki. Wewnętrzny LoC kształtuje się w wyniku częstego doświadczania kontroli własnych działań. Takiemu poczuciu umiejscowienia kontroli sprzyja wychowanie, w którym istnieje przyzwolenie na samodzielność, dawanie możliwości decydowania. Zewnętrzny LoC ma miejsce, kiedy wyniki działań zdają się zależeć od czynników losowych, innych osób, instytucji. Rozwijaniu się takich przekonań sprzyja wychowanie autokratyczne, rygoryzm, zmienność wymagań i nieprzewidywalność zachowań opiekunów. - Gestalt – psychologia postaci. Zjawiska psychiczne można zrozumieć jedynie wtedy, gdy traktuje się je jako zorganizowane, ustrukturowane całości, a nie rozproszone zbiory pierwotnych elementów percepcyjnych. Percepcja jest całością – POSTACIĄ – i każda próba rozłożenia jej na elementy spowoduje zniszczenie spostrzeżenia - mózg jest systemem dynamicznym, w którym wszystkie elementy aktywne i wchodzą z sobą w interakcje. - Okolice mózgu – związane z widzeniem – nie reagują oddzielnie na pojedyncze elementy wzrokowe – łączą je w mechanicznym procesie kojarzenia. - Elementy, które są podobne lub blisko z sobą powiązane – mają tendencję do łączenia się. Prawa organizacji percepcji

1. Prawo bliskości
2. Prawo podobieństwa

• potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi;
• przynależności – występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy;
• bezpieczeństwa – pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne;
• fizjologiczne – gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka Teroria Selfu U podstaw teorii C. Rogersa leży podstawowe założenie: „podstawowa natura ludzkiej istoty, kiedy funkcjonuje w sposób wolny, jest konstruktywna i godna zaufania”. Pogląd ten w protestanckim środowisku (w czasie kiedy panowała teoria Freuda) był rewolucyjny. Wprowadził pojęcie ja (self). Na „Ja” składają się te części pola fenomenologicznego, które osoba określa jako „mnie”, „ja”, „się”. Ten kompletny obraz siebie jest świadomy. Ważnym dążeniem, na które zwraca uwagę Rogers jest dążenie do spójności pomiędzy Ja a doświadczeniem. Teoria cech Allporta – klasyczna teoria autorstwa Gordona Allporta dążąca do opisu osobowości za pomocą kategorii cech. Cecha jest właściwością względnie stałą, bardziej stałą niż nawyk, wpływającą na zachowanie jednostki, zwiększającą prawdopodobieństwo jego określonego charakteru. Allport próbował wytłumaczyć związek między cechami, a czynnikami sytuacyjnymi zwracając uwagę na to, że cecha wyrażana jest nie tylko w zachowaniu będącym reakcją na okoliczności, ale i w wyborze samych sytuacji. Podstawowy podział cech wprowadzony przez Allporta obejmował cechy nomotetyczne (właściwe dla ogółu ludzi) i cechy idiograficzne (opisujące jednostki). Oprócz tego wyróżniał cechy dominujące, centralne i wtórne. Uważał, że znaczna ilość cech ma charakter wrodzony (jednak hipotezy te nie zostały przez niego potwierdzone badaniami), oraz że cechy, podobnie jak postawy, nie podlegają wartościowaniu. W tym rozumieniu człowiek może posiadać cechy wzajemnie wykluczające się, jednak jednym z powodów istnienia cech jest ich zdolność do uspójniania zachowania. Teoria cech Allporta, podobnie jak inne koncepcje z tego zakresu, eksploruje kwestię różnic indywidualnych, kładąc mniejszy nacisk na badanie mechanizmów osobowości. ● Psychologia poznawcza - dziedzina zajmująca się poznaniem – odbieranie bodźców od otoczenia; tworzenie wiedzy o otoczeniu, przetwarzanie tych informacji - przywiązywanie wagi do badania umysłowych procesów determinujących zachowanie i nadających sens światu otaczającemu jednostkę. - Aby w pełni zrozumieć zachowanie człowieka, należy zbadać to, co dzieje się w jego wnętrzu. - Wewnętrzne procesy są nazywane procesami pośredniczącymi, ponieważ pośredniczą one między bodźcem i zachowaniem. - Składają się" na nie: percepcja, myślenie, rozwiązywanie problemów, procesy językowe i pamięć.

• Przywiązywanie wagi do badania umysłowych procesów determinujących zachowanie i nadających sens światu otaczającemu jednostkę.
• – Jak pamiętamy? – Dlaczego zapominamy? – Jakich strategii używamy, rozwiązując problemy? – Jakie są stosunki między językiem i myśleniem? – Jak tworzymy pojęcia? Psychologia i psychoterapia racjonalno-emocjonalna A.Ellisa Stworzona przez niego w latach pięćdziesiątych racjonalno-emocjonalna terapia (RET) jest koncepcją terapeutyczną podkreślającą wpływ przekonań i poglądów na leczenie zachowań neurotycznych. Zadaniem terapeuty jest pomoc pacjentowi w odkryciu jego ogólnych i indywidualnych nieracjonalnych przekonań, a następnie podważenie ich za pomocą pytań logicznych i argumentacji. Interpretacje terapeuty wskazują tu na związki pomiędzy aktualnymi skargami i aktualnymi poglądami, odpowiedzialnymi za obecny brak satysfakcji i dalsze negatywne emocje. Psychologia i psychoterapia poznawcza A. Becka Zajmował się stanami depresyjnymi i próbował weryfikować freudowską teorię depresji. Beck prowadził obserwacje kliniczne pacjentów i badał efekty ich leczenia za pomocą tradycyjnej psychoanalizy Zamiast zwróconej ku sobie złości w myślach i snach pacjentów (jak zakłada freudowska teoria depresji) odnalazł negatywne nastawienie w ich myśleniu. Na podstawie tych obserwacji wypracował swoją teorię zaburzeń emocjonalnych i poznawczy model depresji. Terapeuta Uczy rozpoznawać myśli automatyczne, określić je, traktować jako hipotezy, poddawać logicznej krytyce. Myśli automatyczne:
• Nieuzasadnione wnioski – wnioski nie wynikające z obserwowanej rzeczywistości. Mogą pełnić funkcję samospełniającego się proroctwa.
• Tendencyjny wybór faktów – nieistotny szczegół wyrwany z kontekstu np. „Uśmiechnęła się do niego, na pewno coś ich łączy”.
• Nadmierne uogólnienie – na podstawie pojedynczego przypadku wysnuwa się ogólną prawidłowość.
• Przesadzanie i bagatelizowanie – wyolbrzymienie porażki i minimalizacja sukcesu
• Ksobność - odnosi do siebie rzeczy, które w rzeczywistości go nie dotyczą
• Czarne okulary – widzi to co jest złe i negatywne Egzystencjonalizm - człowiek, jako jedyny ze wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Wolność to główna oznaka człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest świadome, człowiek jest świadkiem dla rzeczywistości uznawanej na przestrzeni wydarzeń i czasu za byt, który nie posiada jaźni tak jak istota ludzka.Tym, co znacząco odróżnia podejście egzystencjalne od innych nurtów terapeutycznych (np. klasycznej psychoanalizy), to brak oceniania problemów pacjenta jako chorób w sferze emocjonalnej. Problem jest postrzegany raczej jako próba radzenia sobie z trudem poszukiwania sensu i celu życia. Według terapii egzystencjalnej człowiek powinien

● Działy psychologii:

• Teoretyczna (rozwój psychologii, baza teoretyczna) procesów poznawczych (wrażenia, spostrzeganie, myślenie, wyobrażenia, pamięć, uwaga)
• ogólna – rozwój kierunków psychologii jako nauki
• rozwojowa – rozwój człowieka od poczęcia do śmierci (rozwój fizyczny, intelektualny,
• emocjonalno-uczuciowy, moralny, kontaktów społecznych)
• osobowości - struktura, cechy osobowości (obraz siebie, postawy, charakter, temperament, motywy, potrzeby, motywacja, wartości, zaburzenia osobowości)
• społeczna – jednostka w relacjach społecznych (komunikacja społeczna, pełnienie ról społecznych, człowiek w grupie)
• różnic indywidualnych – różnice zachodzące pomiędzy poszczególnymi ludźmi, indywidualne predyspozycje i uzdolnienia
• zdrowia - zajmuje się zdrowiem (fizycznym, psychicznym, duchowym, społecznym, kulturowym) człowieka oraz czynnikami, które wpływają na zdrowie, zachowaniami prozdrowotnymi, promocją zdrowia, prewencją zaburzeń, zagrożeniami zdrowia
• eksperymentalna – weryfikacja hipotez naukowych przy użyciu różnych metod psychologicznych.
• reklamy – badanie wpływu różnych bodźców na konsumenta, oddziaływaniem reklamy na człowieka.
• religii – wpływ religijności na rozwój, zachowania i funkcjonowania człowieka. ● Praktyczna (zastosowanie w dziedzinach życia)
• rehabilitacji – pomoc psychologiczna w rehabilitacji osób niepełnosprawnych ruchowo, upośledzonych umysłowych. niewidomych i niesłyszących.
• patologii społecznej – zajmuje się pomocą psychologiczną osobom uzależnionym od alkoholu, narkotyków, patologią zachowań społecznych, przemocą i agresją, wiktymologią.
• kliniczna – diagnoza i terapia zaburzeń klinicznych (zaburzenia z pogranicza, zaburzenia osobowości), człowiek w sytuacji choroby.
• sportu – bada czynniki decydujące o efektywności sportowca, umiejętności radzenia sobie ze stresem, porażką, przegraną, ale również jak sobie radzić ze zwycięstwem.
• nauczania i wychowania – obejmuje psychologiczne aspekty nauczania i wychowania dzieci i młodzieży. Bada środowiska wychowawcze: rodzinne, szkolne, rówieśnicze, środowiskowe pracy – bada procesy psychiczne i poznawcze, które przejawiają się w toku pracy i wpływają na jej wydajność.-
• Psychoterapia – leczenie konkretnych zaburzeń psychicznych technikami psychoterapeutycznymi, terapia indywidualna, grupowa.
• Psychiatria – leczenie zaburzeń i chorób psychicznych.