Wprowadzenie do Psychologii - Ćwiczenia: Wundt, Terapie Poznawcze i Nurty Egzystencjalne, Notatki z Psychologia

Pobierz Wprowadzenie do Psychologii - Ćwiczenia: Wundt, Terapie Poznawcze i Nurty Egzystencjalne i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

KONCEPCJA PSYCHOLOGII

W. WUNDTA

WILHELM WUNDT (1832-1920) niemiecki psycholog i filozof, uważany za twórcę psychologii eksperymentalnej.

◦ twórca nowej psychologii, powołał psychologię do życia w sensie społecznym

• wprowadza psychologię do pracowni eksperymentalnej;

• uwalnia ją od introspekcji.

• wprowadza ją na uniwersytety

◦ Wundt nie określił nowego przedmiotu psychologii jej zadaniem : jest badać

rzeczywistość życia duchowego we wszystkich jego przejawach.

◦ Nowa natomiast miała być metoda badania czyli sposób badania:

• zamiast pytać o to - co badać , Wundt postawił sobie pytanie - jak to badać , aby

psychologia mogła spełniać kryteria naukowości

◦ Metodyzm dogmatyczny (postęp w nauce jest wynikiem stosowania określonej

metody).

◦ Wundt był pierwszym fizjologiem, który przekształcił się w psychologa.

◦ Jego wykłady z psychologii nosiły nazwę : Psychologia ze stanowiska nauk

przyrodniczych.

◦ Wundt nie zaprzeczał ważności introspekcji , uważał ją za ważną metodę poznawania

zjawisk psychicznych, które uznawał za złożone produkty nieświadomej duszy, jednak uważał, że należy ją wesprzeć metodami nadzoru eksperymentalnego

◦ metoda introspekcji eksperymentalnej – gwarantowała ona możliwość wprowadzania

zmian oraz powtarzalność. W ten sposób, twierdził, że prywatne zjawisko psychiczne stawało się zjawiskiem obiektywnym, publicznym, a metoda introspekcji zyskiwała status metody naukowej.

◦ Metoda introspekcyjna była metodą empiryczną, gdyż pozwalała zbadać bezpośrednio

fenomeny psychiczne. Polegała na wewnętrznej obserwacji własnych stanów przeżyć psychicznych, ich bezpośredni ogląd możliwy był tylko przez jednostkę, która dany stan przeżywała. (Samoobserwacja). Wiedza w ten sposób uzyskana, uznana była za jedyną wiedzę pewną.

1879 – Wundt zakłada w Lipsku na Uniwersytecie pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych

◦ w 1882 stała się ona Instytutem Psychologii

◦ wprowadzając tym samym psychologię na Uniwersytet a do psychologii metodę

eksperymentu.

◦ Była to metoda introspekcji eksperymentalnej. Jednak jego metoda w sposób istotny

różniła się od introspekcji stosowanej w psychologii empirycznej. Badanie psychologiczne polegało na tym, że eksperymentator przygotowywał najpierw pewne warunki obiektywne, które miały badane zjawisko psychologiczne wywoływać (np. światło o określonym natężeniu), aby potem on sam lub ktoś inny mógł je obserwować, czyli po jego rozpoznaniu skupić na nim uwagę i wydać o nim sąd. Ta niezwykle ważna faza wstępna zapewniła naukowość badania poprzez możliwość wprowadzania zmian w badanym zjawisku psychicznym i poprzez jego powtarzalność. Zjawisko subiektywne stawało się zjawiskiem obiektywnym, a psychologia eksperymentalna odtąd znaczyła naukowa.

◦ Wundt wspomógł samoobserwację prowadząc ją w warunkach nadzoru

eksperymentalnego. Wundtowskie określenie eksperymentu jako metody sztucznego wytwarzania zjawiska w warunkach, którymi się manipuluje, prowadzącej do zmiany tego zjawiska w sposób dający się zmierzyć jest bardzo zbliżone do myślenia współczesnego.

◦ W. Wundt był przekonany, że eksperyment pozwoli psychologii osiągnąć to, czego nie

mogła osiągnąć dotychczasowymi metodami. Jednak po czasie stwierdził, że należy jeszcze bardziej poszerzyć zakres badań psychologicznych, miał świadomość ograniczonej możliwości eksperymentu, dlatego też szukał dodatkowych źródeł.

◦ Tymi bogatymi źródłami pomocniczymi są:

◦ opisy charakterów, popędów i namiętności ludzkich zebrane przez historyków;

◦ materiał z doświadczeń codziennego życia zebrany przez statystykę;

◦ wyniki badań nad rasami i plemionami, historią ich religii, obyczajów, mową itp.

prowadzonych z psychologicznego punktu widzenia;

◦ Do tego typu badań potrzeba metody historycznej i metody statystycznej. Niezbędna

byłaby także zmiana postawy metodologicznej polegającej na odrzuceniu indywidualizmu metodologicznego, który leżał u podstaw psychologii eksperymentalnej.

◦ Przyjęcie takiego punktu widzenia przez późnego Wundta doprowadziło do

Sposób tworzenia wiedzy o sobie: analityczny – charakter zwerbalizowany, pojęciowy; służy wyjaśnianiu i przewidywaniu własnych zachowań doświadczeniowy – oparty na subiektywnym odbiorze wrażeń, emocji i pamięci epizodycznej W procesie poznania te dwa wizerunki współdziałają u osób zdrowych. ● Ja realne ● Ja idealne ● Ja powinnościowe Relacje: ● Rozbieżność Ja realne- Ja idealne (poczucie smutku, niespełnienia) ● Rozbieżność Ja realne- Ja powinnościowe (poczucie winy i lęku) ● Rozbieżność Ja realne - Ja idealne (dążenie do celów pozytywnych) ● Rozbieżności Ja realne - Ja powinnościowe (unikanie negatywnych skutków) Albert Ellis Człowiek zdrowy psychicznie według Ellisa: ● posiada racjonalno-realistyczne przekonania, które powodują, że respektując potrzeby innych zaspokaja swoje potrzeby, ● umie przystosowywać się do społecznych wymagań, ● jest autonomiczny, ● toleruje wieloznaczność i odmienność Przekonania nieracjonalne i patologiczne: a) dorosły człowiek powinien być kochany i szanowany przez każdą ważną osobę w swoim otoczeniu vs. racjonalny odpowiednik: warto dbać o uczucia i szacunek, dając te uczucia i odnosząc je do konkretnych osób i zachowań b) ludzkie szczęście i nieszczęście jest zależne od innych i otoczenia vs. racjonalny odpowiednik: szczęście i nieszczęście może także zależeć od nas samych c) lepiej jest unikać trudności niż spotkać się z nimi bezpośrednio vs. racjonalny odpowiednik: spotkanie z trudnościami pomaga je rozwiązywać Terapia racjonalno-realistyczna według Alberta Ellisa - celem terapii racjonalno-realistycznej jest zmienić te nieracjonalne przekonania na racjonalne, stosując techniki dyskusyjne, kwestionujące szczególnie nielogiczne ogniwa i pokazując, że nie same wydarzenia są bezpośrednią przyczyną cierpień, ale nasze nieracjonalne myślenie i auto-werbalizacje. Model A-B-C

Zdarzeniami są nie tylko codzienne wydarzenia, ale również myśli i wspomnienia. Przekonania są one oceną zdarzenia "A". Przekonania te mogą być zarówno świadome (wiemy o ich istnieniu), na granicy świadomości (są, ale nie zwracamy na nie uwagi), czy też poza świadomością (nie zdajemy sobie z nich sprawy). Albert Ellis podzielił je na dwa rodzaje: racjonalne przekonania - czyli te, które pomagają nam w osiąganiu celów; nieracjonalne przekonania - czyli tzw. przekonania samooskarżające Konsekwencje przejawiające się zarówno w emocjach, jak i w zachowaniu. Racjonalne przekonania "B" prowadzą do zdrowych reakcji emocjonalnych i behawioralnych takich jak smutek, żal czy troska. Chociaż emocje te nie są pożądane, to zdecydowanie są uważane za zdrowe i naturalne. Zakłada się, że nieracjonalne przekonania "B" prowadzą zaś do niezdrowych reakcji, takich jak depresja, poczucie winy, wściekłość czy strach. Jeśli dana osoba straci kogoś bliskiego, to zdrowym przekonaniem jest, np. "Tak bardzo bym chciał, żeby jeszcze żył. Odszedł ktoś naprawdę wspaniały. Będzie mi go bardzo brakowało". Niezdrowym przekonaniem będzie np. "On nie mógł odejść. To jest najstraszniejsza rzecz jaka mnie w życiu spotkała. Nie mogę żyć bez niego. Jak on mógł mi to zrobić". Aaron T. Beck Ukończył studia medyczne na uniwersytecie Yale później prowadził badania na Uniwersytecie Pensylwania. Twórca poznawczej koncepcji depresji i terapii zaburzeń depresyjnych w koncepcji poznawczej (nazywany ojcem terapii poznawczej - tworzył także modele wyjaśniające zaburzenia lękowe, fobie, uzależnienia, zaburzenia osobowości i zaburzenia typu schizofrenicznego) Od 1963 jest współpracownikiem Alberta Ellisa Twórca Skali Depresji Becka stosowanej w diagnostyce depresji (ang. Beck Depression Inventory, BDI) Model poznawczy depresji:

Osobisty konstrukt poznawczy: Osobiste konstrukty poznawcze: ● Tworzą system hierarchiczny (zwierzę – pies – jamnik) ● Różnią się zakresem stosowalności ● Różnią się miejscem w systemie (centralne – konstrukty rdzenne i peryferyczne) ● Są zmienne w czasie ● Systemy konstruktów mają różny stopień złożoności, spójności, zhierarchizowania i integracji Metoda badania konstruktów: REP TEST (test zbioru konstruktów ról) A. tworzenie listy osób opartej na Liście Nazw Ról (ja, ojciec, matka, lubiany nauczyciel, kłopotliwy sąsiad…) B. tworzenie konstruktów przez porównywanie 3-ch osób z listy (w czym dwie są podobne do siebie i różne od trzeciej) TERAPIA POZNAWCZA

eksperymentowanie – zmiana w systemie konstruktów, perspektywy lub zachowania, wypróbowywanie nowych ról TERAPIA USTALONEJ ROLI KELLY’EGO klient eksperymentuje przyjmując napisaną dla niego rolę – „nową osobowość” na próbny okres (np. 2 tyg) w terapii i w życiu, by zmienić system konstruktów NURT EGZYSTENCJALNO-HUMANISTYCZNY DEFINICJA ZABURZENIA ◦ W nurcie humanistyczno – egzystencjalnym zaburzenia traktowane są w kategoriach deficytu rozwoju osobowości, będącego następstwem niezaspokojenia ważnych psychicznych potrzeb jednostki: miłości, akceptacji, autonomii, realizacji znaczących dla jednostki wartości. ◦ Celem psychoterapii jest stworzenie warunków dla przeżycia korektywnych doświadczeń emocjonalnych. ◦ Terapia ukierunkowana jest więc na teraźniejszość i przyszłość, a nie na rozważanie przeszłych doświadczeń ani historii życia. ◦ W toku sesji terapeutycznej klient sam decyduje o problemach, które porusza, poziomie intensywności pracy i czasie jej trwania. DO KOGO? ◦ Skierowane do większości klientów potrzebujących pomocy. Wyjątkami są cięższe choroby psychiczne takie jak schizofrenia oraz uzależnienia w krańcowych fazach. ◦ Nurt humanistyczny jest szczególnie dobrze dopasowany do osób, które mają trudność w relacjach z innymi ludźmi, gdyż praca na relacji klient-terapeuta pozwala te trudności pokonywać. Również osoby z niską samooceną dobrze przyjmą akceptujące i nieoceniające podejście humanistyczne. ◦ Terapeuta zorientowany egzystencjalnie będzie w stanie pomóc w wielu niepokojach i smutkach związanych z nie odnajdywaniem się w życiu i poczuciu pustki wewnętrznej. Metoda pracy i podejście do klienta ◦ W nurtach humanistycznych głównym narzędziem jest kojąca relacja z autentycznym, empatycznym i bezwarunkowo akceptującym terapeutą. Relacja z terapeutą jest z założenia równa, nie ma tu eksperta i pacjenta. ◦ W Logoterapii poza nielicznymi wyjątkami (intencja paradoksalna) stroni się od technik, które zakłócałyby autentyczne spotkanie i rozmowę klienta z terapeutą. Terapeuta nie przejmuje odpowiedzialności za klienta, lecz w dialogu razem z nim szuka odpowiedzi. ◦ W nurcie Gestalt można spodziewać się z kolei sporej ilości technik wzbudzających przeżywanie i świadomość siebie. Jest to praca dla osób, które potrzebują poszerzać zakres swojego doświadczania. Psychoterapeuta Gestalt konfrontuje klienta z fałszowaniem zarówno w relacji jak i w postrzeganiu rzeczywistości. Czas trwania sesji ◦ Sesje w nurtach humanistycznych odbywają się raz w tygodniu. Kładzie się tu nacisk na nieuzależnianie klienta od terapii, stąd zachowanie odległości między sesjami i kończenie procesu, kiedy klient zacznie być samodzielny i konstruktywny. VICTOR FRANKL

rozwój i na te wzory kultury, które zaburzają rozwój. Nie stworzył on jednak odrębnego systemu terapii. PIRAMIDA POTRZEB WEDŁUG MASLOWA CARL ROGERS ◦ ur. 8 stycznia 1902 w Oak Park zm. 4 lutego 1987 w La Jolla ◦ amerykański psycholog i psychoterapeuta, jeden z głównych przedstawicieli psychologii humanistycznej, ◦ twórca psychoterapii zorientowanej na klienta CARL ROGERS ◦ Powstawanie zaburzeń i patologicznych form organizacji osobowości jest związane z takim postawami i zachowaniami rodziców, które tworzą destrukcyjne warunki otrzymywania lub ubiegania się przez dziecko o ich miłość i akceptację. ◦ Produktem tego procesu staje się niespójny i zdezintegrowany obraz własnej osoby, który utrwala rozdźwięk między JA a osobistymi doświadczeniami. ◦ Doświadczenia osobiste rozpoznawane jako niezgodne z JA są odbierane jako zagrażające co jest źródłem chronicznego niepokoju, aktywizującego mechanizmy obronne, powodujące kolejne zniekształcanie doświadczeń. ◦ Przy wysokim poziomie niezgodności między JA a doświadczeniem trudności życiowe i stres mogą doprowadzić do dezintegracji osobowości. ◦ Terapia polega na tworzeniu warunków, które spowodowałyby zmiany w sposobie postrzegania siebie i otoczenia, poprawiając samoocenę i spójność JA, a to będzie sprzyjało odblokowaniu energii organizmicznej do urzeczywistniania siebie FRITZ PERLS ◦ ur. 8 lipca 1893, Berlin, zm. 14 maja 1970, Chicago ◦ niemiecki psycholog i psychoterapeuta pochodzenia żydowskiego. ◦ Początkowo uprawiał psychoanalizę. Z czasem stworzył własną szkołę terapii – Gestalt. Terapia Gestalt

Terapia Gestalt oparta jest na tzw. dialogu egzystencjalnym między pacjentem a terapeutą. Pacjent uczy się rozpoznawać własne emocje i poznaje sposób, w jaki one powstają. ◦ Główne założenie psychoterapii Gestalt związane jest z tym, że zmiana, do której dążymy, to samoakceptacja, która umożliwi świadome podejmowanie decyzji i odzyskania kontroli nad własnym życiem. Istnieje kilka dróg do osiągnięcia tego celu. ◦ Możliwe są spotkania w grupach i to właśnie ta forma terapii stanowi wariant podstawowy. Inną opcją są kilkudniowe warsztaty, spotkania indywidualne oraz przynoszące najlepsze rezultaty mieszane formy psychoterapii. ◦ Psychoterapia Gestalt jest rodzajem terapii zaliczającym się do nurtu humanistycznego. ◦ Skupia się na figurze (Gestalt), czyli postaci człowieka i złożonych aspektów jego psychologii. Terapia uwzględnia zatem zarówno indywidualne potrzeby danej osoby, jak również jej rozwój w stosunku do otoczenia oraz umiejętność budowania relacji. Podczas spotkań z terapeutą pacjent skupia się na sobie, jednak ma on w ten sposób lepiej zrozumieć siebie, by potem tę wiedzę przekuć na zdolność zdrowego wchodzenia w interakcje z innymi. ◦ Podczas terapii pacjent nie ma stać się innym człowiekiem, ale odkryć siebie na nowo i w ten sposób znaleźć nowe sposoby na radzenie sobie z problemami, zerwanie z nałogami, odmienne ukierunkowanie negatywnych lub pozytywnych emocji. ◦ Długi czas trwania psychoterapii Gestalt jest istotny dla utrwalenia pewnych kwestii, których pacjent nauczył się na dotychczasowych spotkaniach. Właśnie dlatego należy wytrwać do samego końca procesu terapeutycznego, nawet jeśli już widzimy zadowalające efekty. MODEL PSYCHODYNAMICZNY ◦ Korzenie modelu: psychoanalityczna koncepcja Freuda ◦ Najważniejsze pojęcia: nieświadomość człowieka w jego refleksyjności przeniesienie jako główne narzędzie wyzbycia się nieświadomego konfliktu normalność i nienormalność osobowości energia psychiczna i jej prawidłowy podział jako podstawa osobowości normalnej. Główne nurty we współczesnym modelu psychodynamicznym: ◦ teoria popędów ◦ psychologia ego (z teorią relacji z obiektem) ◦ psychologia self Podstawowe założenia: wspólny mianownik wszystkich nurtów: ◦ zjawiska psychiczne są determinowane działaniem nieświadomym, przeciwstawnych sił motywujących tj. popędów libido i agresji, które pozostają ze sobą w konflikcie ◦ konflikty występują na różnych etapach rozwoju i są rozwiązywane nieświadomie za pomocą mechanizmów obronnych ◦ rozwój fizyczny ma charakter fazowy i progresywny- jego bazą są przekształcenia

Mechanizmy obronne: ◦ Psychologiczne mechanizmy obronne, zwane także mechanizmami obronnymi ego (lub obronami ego), najprościej można określić jako zwykle nieświadome sposoby unikania i redukowania potencjalnie zagrażających nam uczuć jak strach czy lęk. Z jednej strony są one niezbędne dla utrzymania równowagi psychicznej, a z drugiej – gdy są stosowanie w sposób nadmierny i nieadekwatny – mogą być źródłem problemów psychiczny.

Kompleks Edypa: ◦ Jako że mama zwykle jest zajęta przez tatę (w kontekście popędowym), pojawia się zazdrość o jej względy. Z kompleksu Edypa wynika konflikt: z jednej strony jest chęć związania się z jednym rodzicem, a z drugiej – wrogość i zazdrość do naturalnego rywala – swojego ojca. ◦ Kompleks Edypa w dorosłym życiu owocuje psychicznymi urazami, nerwicami czy narcyzmem. Lęk Kastracyjny: ◦ Stanowi on poczucie lęku przed odwetem ze strony ojca, który miałby w akcie zemsty pozbawić syna genitaliów. Może to brzmieć dziwnie, jednak zarówno lęk przed stratą penisa, jak przed utraceniem miłości ojca są dwiema stronami tego samego medalu i wręcz manifestacjami tych samych „demonów” nękających chłopca (poczucia winy, które popchnęło mitycznego Edypa do oślepienia się i skazania samego siebie na banicję) CO MOŻE WYNIKAĆ Z TAKIEGO PODZIAŁU ENERGII PSYCHICZNEJ? ◦ Lęki sygnałowe: mogą być świadome lub nieświadome, są sygnałem konfliktu. Ujawniają się w postaci objawów neurotycznych, np. depresji. ◦ Psychonerwice - uwarunkowane konfliktem psychicznym ◦ Nerwice narcystyczne - tj. schizofrenia czy melancholia. MELANIE KLEIN ◦ ur. 30 marca 1882 w Wiedniu, zm. 22 września 1960 ◦ brytyjska psycholog i psychoanalityk pochodzenia austriackiego. ◦ Znacznie rozwinęła technikę terapii dzieci, która miała wpływ na psychologię dziecka i współczesną psychoanalizę. ◦ Była główną przedstawicielką nurtu teorii relacji z obiektem w Wielkiej Brytanii. Teoria relacji z obiektem: ◦ grupa teorii traktujących o rozwoju relacji między obiektem (zazwyczaj matką) a dzieckiem. Część teorii relacji z obiektem akcentuje kluczową rolę fantazji dziecka (Melanie Klein, psychoanaliza brytyjska) w konstytuowaniu się i przechodzeniu kolejnych stadiów relacji z obiektem Koncentrują się one na: ◦ opisaniu istoty i warunków kształtowania się aparatu psychicznego i osobowości ◦ wyjaśnianiu źródeł powstania zaburzeń w okresie preedypalnymzaburzeń rozwoju upatrują w zaburzeniach relacji matka-dziecko i niemożności oddzielenia od niej popędów ◦ wypracowaniu efektywnego modelu leczenia tych zaburzeń ◦ adaptacyjnej naturze związków między ego i superego a światem zewnętrznym ◦ znaczeniu zinternalizowanych związków relacji pomiędzy reprezentacjami self i obiektu

bardziej znany wśród naukowców nowej dziedziny psychologii niż neurolog Freud. ◦ Z czasem ten zaczął dostrzegać w Jungu swego najwybitniejszego ucznia i następcę; powierzył mu funkcję przewodniczącego założonego przez siebie Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego ◦ Do zerwania z Freudem doszło w 1913 w wyniku opublikowania przez Junga książki w której przedstawił własne ujęcie kompleksu kazirodztwa i definicję pojęcia libido. ◦ Jung nie podzielał przekonania Freuda, że w każdym zachowaniu człowieka dominującą rolę pełnią motywy czysto seksualne. TERAPIA PSYCHODYNAMICZNA: Z CZYM TO SIĘ JE? ◦ Terapia psychodynamiczna występuje w formie krótko lub długoterminowej. ◦ Cel: zmiana myśli i zachowania się pacjenta. ◦ Obszar działań: badanie wczesnych konfliktów w kontekście obecnych relacji i uświadamianie sobie tego, co zostało wyparte. ◦ Narzędzia: badanie wolnych skojarzeń, snów i oporów ( chwilowych zahamowani przy omawianiu jakiegoś problemu). ◦ Postawa obserwatora: nieoceniająca, bierna, przyjmująca na siebie przeniesienie emocji pacjenta. MOCNE STRONY TEORII PSYCHODYNAMICZNYCH: ◦ dają nam wyczerpujący opis osobowości człowieka (jej rozwoju, funkcjonowania, procesów psychicznych, emocji) ◦ wskazują, że funkcjonowanie nienormalne to nie specjalne właściwości osób, a wynik konfliktu i jego istota( które można zmienić) ◦ odzierają z tajemnicy nienormalność zachowania, czym przywracają ludzi z zaburzeniami na łono społeczeństwa i pozwalają ludziom lepiej ich zrozumieć ◦ są skuteczne i wzbudzają optymistyczne oczekiwania. SŁABE STRONY TEORII PSYCHODYNAMICZNYCH: ◦ są trudne do zweryfikowania ◦ często nie mają uzasadnienia ◦ podkreślają rolę osoby, ale nie doceniają znaczenia sytuacji. ◦ zapominają o wieloczynnikowości procesów psychicznych.