Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Wprowadzenie do psychologii-podstawy, Prezentacje z Psychologia

Drogi rozwoju psychologii klinicznej, Atrakcyjność, Komplementarność, Kierunki psychologii

Typologia: Prezentacje

2020/2021

Załadowany 31.05.2021

zuzanna-golek
zuzanna-golek 🇵🇱

5

(2)

2 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Wprowadzenie do psychologii-podstawy i więcej Prezentacje w PDF z Psychologia tylko na Docsity! Drogi rozwoju psychologii klinicznej Jako początek rozwoju psychologii klinicznej przyjmuje się rok 1896. W tym samym roku przez Lightner'a Witmer'a została założona pierwsza klinika psychologiczna przy Uniwersytecie Pensylwania w Filadelfii. Celem powołania kliniki była chęć wykorzystania psychologii empirycznej w praktyce. W tym samym czasie założyciel kliniki na zjeździe APA przedstawił koncepcje metody klinicznej, a w 1907 założył pismo "Psychological Clinic". Postulaty Witmer'a : -nie ma zasadniczych różnic między czystą nauką a nauką stosowaną, -psychologia kliniczna jest ściśle związana z medycyną, socjologią i pedagogiką, -metodą kliniczną jest studium przypadku (case study) -nazwa "kliniczna" nie zawęża psychologii klinicznej do psychologii medycznej-nie określa miejsca praktyki a metodę postępowania, -podejscie kliniczne (nastawienie na idywidualne badanie i rozwiązywanie problemów), jest ważne tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z szeroko pojmowaną normą. Do roku 1914 w Stanach Zjednoczonych powstało wiele klinik wzorowanych na klinice Witmer'a. W 1917 roku na zjeździe APA powstało Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Klinicznej (AACP), które oficjalnie używało pojęcia psycholog kliniczny i za cel obrało podwyższenie standardów zawodowych i rozwoju badań w tej dziedzinie psychologii. W Stanach Zjednoczonych psychologia kliniczna wzięła swój początek z nurtu pragmatycznego, natomiast w tym samym czasie w Europie psychologia kliniczna miała za cel rozwiązać teorię z naturą zaburzenia psychicznego. Początków możemy doszukać się już w 1886 r. W Wiedniu, gdzie twóca psychoanalizy Zygmunt Freud starał się powiązać swoje teorie na temat zaburzeń człowieka z praktyką terapeutyczną. Prekursorem psychologii klinicznej w Europie jest również Emil Kraepelin, który realizując nurt badań empirycznych sformułował pierwszą nowoczesną klasyfikację zaburzeń psychicznych. W Rosji do intensywnego rozwoju badań empirycznych przyczynili się Bechteriew i Korsakow. Współczesna psychologia kliniczna- ma ona o wiele szersze zastowowanie, niż to wynika z prac jej prekursorów. Zajmuje się zarówno zdrowiem, jak i wieloma postaciami zaburzeń psychicznych, w różnych fazach życia człowieka. Subdyscypliny psychologii klinicznej: -psychologia uzależnień, -psychologia kliniczna zdrowia, -psychologia katastrof, -psychologia interwencji kryzysowej. Psycholgia kliniczna posiada silne powiązania z innymi dziedzinami nauki; z filozofią, naukami społecznymi, biologia czy medycyną. To umiejscowienie pomiędzy naukami humanistycznymi a przyrodniczymi decyduje o jej bogactwie ale także przysparza wiele trudności,gdyż wszystkie te dziedziny oparte są na innych założeniach ontologicznych i epistemologicznych. Z tego powodu można zaobserwować na przestrzeni lat różne tendencje w psychologii klinicznej np. W kierunku nauk humanistycznych ( lata 70 i 80 XX wieku) lub ku naukom przyrodniczym (ostatnia dekada rozwoju genetyki i neuronauki) Psychologia kliniczna a inne dziedziny psychologii Psychologia kliniczna jako jedna z głównych dziedzin psychologii stosowanej powiązana jest z innymi działami psychologii teoretycznej: – z psychologią osobowości, – z psychologią rozwoju, – z psychologią społeczną, – z psychologią ogólną, – z psychologią ekologiczną, – z metodologią badań psychologicznych, Rozwój psychologii klinicznej Pierwotnie główną dziedzina zainteresowań było badanie i pomaganie (głównie dzieciom) i miała ona silny związek z psychiatrią. Poszerzanie swojej tematyki o różne fromy zaburzeń, niepełnosprawności i uwarunkowania zdrowia. Podział na subdyscypliny: -Psychologia kliniczna człowieka dorosłego, -Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, -Psychologia kliniczna zdrowia, -Psychologia kliniczna przemocy, -Psychologia kliniczna uzależnień. Obszarem zainteresowań psychologii klinicznej jest dziedzina rzeczywistości związana ze zdrowiem i chorobą; z zaburzeniami, kryzysami, dysfunkcjami, z sytuacjami warunkującymi rozwój zdrowia i jego ochronę oraz leczenie zaburzeń. Innymi słowy obszarem zainteresowań są zajwiska zdrowia i choroby, czynności rozpoznawania tych zjawisk i praktycznego działania, czyli opieki, pomocy, leczenia i rehabilitacji. Definiując przedmiot badania można objąć obszar zainteresowań danej dziedziny. Sposób określania psychologii klinicznej zalezy od preferowanego podejścia do obszaru; podejścia wąskiegi lub podejścia szerokiego. populacji, -zgodność z normami obowiązującymi w danej populacji. Większość zaburzeń psychicznych jest opisywana w kontekście społecznych zachowań jednostki-odnoszenie do norm społecznych. Element względności normy. Kryteria rozpoznawania zaburzeń psychicznych zmieniają się pod wpływem czynników kulturowych, ideologicznych, obyczajowych (odzwierciedlenie w kolejnych wersjach Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD) Obecnie istnieją różne kryteria na podstawie, których określa się co jest patologią. Wskaźnik statystyczny: Pomiar danej cechy w danej populacji i wyliczenie rozkładu liczebności danej cechy w postaci krzywej normalnej. Wszystkie wyniki mieszczące się w przedziale wyników średnich opisywane są jako normalne. Zachowania niespodziewane: Zachowania, które w określonych sytuacjach są odmienne od typowych reakcji na daną sytuację. Naruszenie norm: Zachowania odmienne od przyjętych norm społecznych. Poczucie subiektywnego dyskomfortu: Jako patologię określa się stany, które wywołują bardzo duże poczucie cierpienia. Niesprawność: Za patologiczne stany i zachowania uważa się takie, które prowadzą do niepełnej sprawności. Norma- patologia społeczna -kryteria (Rosenhan, Seligman 1995): -trudność w przystosowaniu, -nieracjonalność, -dziwaczność, -wyrazistość, -konwencjonalność. Czym jest zatem zdrowie psychiczne? Określenie tego czym jest zdrowie psychiczne pozwala na odróżnienie patologii od normy. Pozwala to bardziej świadome i planowane podejmowanie działań, które kształtują zachowania sprzyjające zdrowiu psychicznemu. Salutogenetyczna koncepcja Arona Antonovsky'ego (1995): Poczucie koherencji (sens od coherence, SOC) jest to orientacja życiowa, polegająca na spostrzeganiu świata jako zrozumiałego, sterowalnego oraz mającego sens i wobec tego wartego podejmowania wysiłku i inwestowania emocjonalnego w życie. Powyższe wymiary sprzyjają lepszemu radzeniu sobie z realizacją zadań życiowych, z procesem zaspakajania potrzeb psychicznych, łączą się ze stosowaniem adekwatnych mechanizmów radzenia sobie z trudnościami. Psychologia jako nauka o człowieku. Jeden z najwybitniejszych psychologów Philip Zimbardo (1994) definiuje psychologię jako: -naukę o zachowaniu organizmów,która pozwala wyjaśnić jak funkcjonuje ich psychika, -pewien sposób myślenia o zachowaniach organizmów względem siebie oraz ich funkcjonowaniu w środowisku, -naukę o tych właściwościach człowieka, które pozwalają na odróżnienie go od maszyn, -zasób wiedzy i ujmowania zjawisk, który prowadzi do podniesienia jakości życia ludzi. Koncepcje psychologiczne człowieka odwołują się w sposób mniej lub bardziej ukryty do kilku podstawowych założeń (Łukaszewski 1999): -człowiek ma pewne właściwości wspólne dla swojego gatunku, -jednostka dysponuje pewnym zbiorem stałych właściwości, -można wyodrębnić zbiór czynników zewnętrzynych( biologicznych, kulturowych, społecznych), które wpływają na zachowanie człowieka, -jednostka jest podmiotem, elementem wyodrębnionym z otoczenia, -jednostka, choć jest niezależna, jest także integralną częścią całości( ekologicznej, społecznej). W historii psychologii, choć jest to historia krótka, wiele było szkół, systemów teoretycznych, zwalczających się orientacji, piewców jedynej słusznej drogi. Współcześnie funkcjonują, w pewnej izolacji od siebie trzy odmiany psychologii: -psychologia rozumiana jako praktyka społeczna, -psychologia potoczna (ludowa,domowa,zdroworozsądkowa), -psychologia naukowa. Psychologia jako praktyka społeczna Mowa tu o gromadzonych przez lata przepisach postępowania, których zastosowanie ma przynieść zmianę w zachowaniu jednostki lub grupy społecznej. Przepisy te zazwyczaj odwołuja się do obserwacji, a więc osobistego doświadczenia, choć- rzecz prosta- doświadczenie to przecież może być transmitowane,wymieniane a nawet kodyfikowane. To psychologia odwieczna, rejestrowana w literaturze pięknej od czasów Poematu o Gilgameuszu, pierwszego przedstawiciela literatury drogi("jeśli brak tobie bodźców, ruszaj w drogę), poprzez Biblię ("oko za oko"), poprzez Homera,poprzez opowiastki Karola Maya, literaturę fantasy, aż do gier komputerowych. Psychologia praktyczna zawiera nieskończenie wiele rekomendacji dotyczących licznych dziedzin życia. Najwięcej rekomendacji dotyczy wychowania. Samych rekomendacji dotyczących nagród i kar, perswazji, konformizmu można by doliczyć się setek. Specjalną jej odmianą są rekomendacje stosowane w resocjalizacji, a jej najlepszym przykładem jest dyrektywa znakomitego ukraińskiego pedagoga, autora Poematu pedagogicznego, Antona Makarenki-"jak najwięcej wymagań i jak najwięcej szacunku". Tu też znajdziemy rekomendacje, wedle których należy nakłonić do kolaboracji najważniejszych nieformalnych liderów grup i z ich pomocą, a ściślej ich rękami, wymuszać posłuszeństwo i uległość. To typowa i dość powszechna strategia ustanawiania kapo. Rekomendacje dotyczące wojny, czy ogólnej walki, są zapewnie równie liczne jak te, dotyczące wychownia.("wyłapać i pozabijać po jednym, chińskie pranie mózgów, podtapianie dla wymuszenia zeznań). Nie ma lepszego zbioru rekomendacji dotyczących władzy jak Niccolo Machiavellego, ale przecież zbiór ten zostal już znacznie poszerzony przez specjalistów z zakresu markietingu politycznego. Istnieją tu pewne zróznicowania dotyczące władzy politycznej albo władzy ekonomicznej, albo władzy społecznej, ale koniec końców sposób zaprezentowany przez Ubu Króla (karabiny maszynowe) zawsze okazuje się najskuteczniejszy. Nie zapominajmy o rekomendacjach stosowanych w negocjacjach handlowych, w marketingu,agitacji politycznej, wreszcie w sporcie. Rekomendacje dotyczące skutecznego spodoby działania to tylko jedna część psychologii praktycznej. Druga to rekomendacje wartościowujące, na przykład powtarzane aż do znudzenia zalecenie , "myślenie pozytywne jest lepsze od negatywnego". Interesującą cechą psychologii jako praktyki społecznej jest postulowana zbędność wszelkiej teorii, zbędność syntez, uogólnień, a nawet argumentów natury statystycznej. Wystarczy prosta obserwacja. Już wiemy że ktoś panicznie boi się myszy, to zaopatrzywszy się w mysz, możemy skutecznie manipulować jego zachowaniem.(wystarczy mysz zbliżać, eksponować lub odalać). Podstawową właściwością tej psychologii jest odwołanie się do osobistego doświadczenia, lub zaufanie do cudzego. Niektóre z rekomendacji bywają dość powszechnie podzielane, choć niekoniecznie bywają zasadne. Niektóre w świetle wyników badań są dobitnymi przykładami złudnej skuteczności. Należy do nich przekonanie o skuteczności karania oraz przekonanie o uniwersalnych zaletach pozytywnego myślenia. Badania Ośrodka Badania Opinii Publicznej pokazują, że Polacy akceptują bicie dzieci jako skuteczny sposób modyfikacji zachowania.60 %uważa, że kary stosowane za wykroczenia i przestępstwa są zbyt łagodne a 80% postuluje o przywrócenie kary śmierci. Dane te pozostają w szokującej sprzeczności z wiedzą psychologiczną wedle której kary są skutecznym sposobem modyfikowania zachowania tylko wtedy kiedy dotyczą pierwszego przejawu danego zachowania i wtedy gdy dotyczą każdego przejawu tego zachowania (Łukaszewski 1971, Malewski 1964). Psychologia jako praktyka społeczna ma swoje zaawansowane formy- doradztwo, pomoc psychologiczna, terapia, które wiecej uwagi poświęcają systematyzowaniu doświadczeń i ich wymianie społecznej, ale praktycznie rzecz biorąc rządzą się tymi samymi prawami. Ten kto jest lepszym psychologiem zna więcej spsosobów postępowania w danych sutuacjach. Lepszym jest także ten kto zna sposoby skuteczniejsze. Lepszym psychologiem jest ten kto ma bardziej uległych pacjentów. Psychologia potoczna: Psychologia potoczna to nie tyle system rekomendacji działania , ile raczej system przekonań dotyczących natury ludzkiej oraz natury świata w którym żyjemy. System ten jest kształtowany jawnie lub w ukryciu od wczesnego dzieciństwa. Kształtują go rodzice, rówieśnicy, duchowni, nauczyciele ale też postacie literackie, bohaterowie mediów i korzysta z zasobów psychologii potocznej i to niezależnie od tego, czy dane te zgodne są z danymi naukowymi czy nie. Psychologia praktyczna poszukuje rekomendacji użyteczych, nie zaś zgodnych z prawdą naukową. Konformizm Jest jednym z najlepiej zbadanych zjawisk społecznych, definiowanym jako zmiana w zachowaniu spowodowana rzeczywistym lub wyimaginowanym wpływem innych ludzi. Najbardziej spektakularne przejawy konformizmu to uleganie autorytetom i uleganie grupie. Mechanizmy o których mowa zostały potwierdzone licznymi badaniami, z których najbardziej znane to te eksperymenty Salomona Ascha oraz Stanleya Milgrama. S. Milgram- przystąpił do pracy nad uleganiem autorytetom inspirowany zeznaniami niemieckich oprawców, którzy podczas II Wojny Światowej wymordowali miliony niewinnych ludzi. Pytani, dlaczego to robili, odpowiadali, że wykonywali jedynie polecenia swoich przełożonych i wodza narodu. Mieli czyste sumienie, wcale nie czuli się odpowiedzialni za rzeź, której byli sprawcami. Niektóre źródła donoszą że Milgram, zastanawiał się nawet czy niemcy nie posiadają jakiś narodowych cech predysponujących do zachowań agresywnych. Przyjmując takie założenia, Milgram chciał prowadzić swoje badania dwuetapowo. Pierwszy miał się odbyć w Stanach Zjednoczonych a drugi w Niemczech. Przewidywał- wsparty zresztą opiniami znanych psychiatrów, iż nie więcej niż 2 % badanych będzie kontynuowało procedurę do końca. Po zakończeniu eksperymentów w Ameryce Milgram zrezygnował z dalszych prób i nigdy nie przeprowadził ich w Niemczech. Milgram skonstruował laboratorium badawcze i zaprosił do współpracy zupełnie przypadkowych ludzi. Jednym losowa przydzielano rolę nauczyciela, reszta stawała się uczniami. Zadaniem ucznia było wyuczenie się par słów, zadaniem nauczyciela- odpytanie ucznia. Kiedy odpowiedz nie była poprawna uczeń był karany uderzeniami prądu. Do ich wymierzania użyto urządzenia do 30 przyciskami od 0 do 450 volt. Nad odpowiednimi przyciskmi umieszczono odpowiednie napisy: "nieznaczny szok", "niebezpieczeństwo", "ciężki szok" oraz "uderzenie śmiertelne". Nauczyciel był pouczony, aby każdorazowo po uzyskaniu błędnej odpowiedzi aplikować coraz większe uderzenia prądem. Eksperyment przeprowadzono w dwóch pomieszczeniach. Uczestnicy nie widzieli się lecz słyszeli. W miarę trwania badania uczeń popełniający coraz więcej błędów zaczynał skarżyć się na swoją sytuację. Wydawał oznaki bólu krzyczał, prosił aby go wypuścić. Niedy nauczyciel wahał się z wydaniem kary to eksperymentator przypominał, że jest to abslutnie konieczne. Ulegając wpływowi autorytetu, mimo wyraźnich próśb uczniów oraz mając pełną świadomość zagrożenia, jakie niesie naciskanie kolejnych klawiszy aż 65% badanych kontynuowało procedurę do końca. Milgram tak opsuje zachowanie jednego z badanych " Dojrzały, początkowo zrównoważony przedsiębiorca wszedł- z pewnością siebie i uśmiechem na ustach do laboratorium. W ciągu 20 minut został zmieniony w trzęsący się i jąkający wrak człowieka". Konformizm przejawia się nie tylko w uległości wobec grupy. Dowodów na istnienie tego zjawiska dostarczył między innymi niezwykle pomysłowy eksperyment Salomona Ascha. Pokazywał on grupie badanych planszę z 3 odcinkami A. B, C. Następnie prosił o wskaznie który odcinek jest tej samej długości co odcinkek X. Wcześniej zaprosił grupę badanych i powiedział, że jak zostanie pokazana ta plansza to wszyscy mają podać błędną odpowiedz. A następnie zaprosił jednego dodatkowego członka grupy który o niczym nie wiedział. Miał odpowiadać jako ostatni. I słysząc wszystkie niepoprawne odpowiedzi swoich poprzedników także podał błędną odpowiedz. Okazuje się że ludzie ulegają wpływą grupy, ponieważ boją się odrzucenia, braku akceptacji i kompromitacji. Ciekawe w badaniach Ascha było to, że ludzie bali się krytycznej opisni obcych ludzi, a nie osób dobrze im znanym. Wyjaśnienie zachowań uległych można znaleźć w opisach zachowań grupy, która spotkała się z "odszczepieńcem". Stanley Schachter przeprowadził eksperyment obrazujący przebieg procesów grupowych, w którym obok badanych uczestniczył jeden pomocnik eksperymentatora. Miał on za zadanie nie zgadzać się z opiniami grupy. Kiedy grupa zorientowała się w sytuacji natychmiast skierowała uwagę na "odszczepieńca". Członkowie grupy to właśnie na niego kierowali najwięcej uwag, komentarzy i opinii. Tak było przez cały czas trwania spotkania. Grupa próbowała przekonąc go do swoich racji. Kiedy to się nie udawało to zaczeli go ignorować. Po spotkaniu każdy uczestnik miał wybrać osobę której nie zaprosiłby na kolejne spotkanie. Wybór padł na "odszczepieńca". Np. piloci samolotów popełniają kardynalne błędy i gotowi są narażać własne życie i życie pasażerów, tylko dlatego, że wykonują polecenie kapitana. Właśnie dlatego uleganie autorytetom jest nazywane "kapitanozą". Czynniki nasilające konformizm Psychologowie zidentyfikowali co najmniej kilka czynników nasilających konformizm. Im bardziej niejasna wydaje się być sytuacja tym bardziej jesteśmy skłonni naśladować zachownia innych. Nacisk grupy jest szczególnie silny w sytuacji dużej jednomyślności członków. Jeżeli tylko jedna osoba ma odmienne zdanie niż cała grupa istnieje bardzo duże prawdopodobeństwo, że uporządkuje się grupie. Wystarczy jednak, że odmiene zdanie będzie miała jeszcze jedna osoba z grupy, aby zdecydowanie podnieść przekoania tej pierwszej o słuszność jej poglądów. Jeden sprzymierzeniec wystarczy aby wprowadzić zamęt w grupie. Badania wykazały, że nacisk zgodnej w opiniach grupy nie ma nic wspólnego z jej liczebnością, Drugim czynnikiem sprzyjającym konformizmowi jest skład grupy. Zdecydownie przyporządkować sobie jednostkę , gdy grupę stanowią specjaliści. Oprócz stopnia kompetencji członków grupy czynnikiem nasilającym konformizm jest poziom ich ważności dla jednostki. Jeżeli oceniami inne osoby jako ważne to jesteśmy bardziej gotowi podporządkować się ich opiniom, oczekiwaniom czy wskazówkom. Stąd większe prawdopodobieństwo, że posłuchamy się przyjaciół i rodziny niż sąsiada. Chyba, że będą oni spełniali badzo ważne trzecie kryterium- podobienstwo. Istnieją liczne dowody na to,że z większą przychylnością posłuchamy kogoś kto jest do nas podobny pod względem wyglądu, poziomu intelektualnego, pochodzenia czy doświadczenia życiwego. Kolejnym czynnikiem wpływającym na pojawienie się uległości wobec grupy jest osobowość jednostki. Szczególnie podatne na wpływy innych są osoby o niskiej samoocenie, niepewne swojej wiedzy, pozycji w grupie oraz stopnia afiliacji starają się za wszelką cenę przypodobać otoczeniu. Skrajnym przypadkiem takich postaw są jednoski o osobowości zależnej. Charakteryzują się one: -podporządkiowaniem swoich potrzeb, potrzebom innych, od których są zależne oraz nadmiernych uleganiem ich życzeniom, -ograniczonymi zdolnościami do podejmowania codziennych decyzji bez zbędnego radzenia się i upewniania, zachęcaniem innych lub przywalaniem na przejecie odpowiedzialności za osobiste, ważne dezycje życiowe, -niechęcią do stawiania nawet racjonalnych wymagań osobom, od których są zależne, -poczyciem niewygody i bezradności w sytuacji osamotnienia, wynikającym z nadmiernej obawy przez niezdolością do zatroszczenia się o siebie. Uleganie- podporządkowanie się oczekiwaniom otoczenia ( grupy, jednostki) motywowane pragnieniem uzyskania nagrody lub uniknięcia kary. Trwałość takiego zachownia jest bardzo ograniczona. Zazwyczaj zanika ono natychmiast po usunięciu źródła gratyfikacji. Identyfikacja-powielanie przekonań, opinii, stylu życia jednostki , którą uważa się z pewnych względów za ważną. Często proces ten typowy dla młodych ludzi wiąże się z dużym poziomem braku krytycyzmu wobez zachowań "idola". Internalizacja-uwewnętrznienie wartości oraz przekonań i uznanie ich za własne. Jeżeli do tego dojdzie, źródłem nagród staje się dla siebie sama jednostka, a system zasad i wartości bardzo trudno zmienić. Następstwa wpływu społecznego Efekt wyniku- mówimy nim wtedy, gdy uczymy się tego, że pewne zachowania prowadzą do określonego wyniku np.zdrowy tryb życia prowadzi do dobrego samopoczucia, Efekt rozhamowania-ma miejsce wówczas, gdy pod wpływem obserwacji patologicznych innych dochodzi do utraty kontroli nad własnym zachowaniem ( inni piją to ja też), Efekt zahamowania-rezygnagcja ze szkodliwwego zachowania, za które jednostka zostaje ukarana, Efekt facylitacji-przejmowanie zachowań lubianego bliskiego "modelu", Agresja-jest definiowana jako akt wyładowania gniewu na osobach lub rzeczach, zachowania ukierunkowane na spowodowanie fizycznej lub psychicznej szkody. Niektórzy autorzy podkreślają intencjonalny charakter zachowań agresywnych inni koncentrują się na jego skutkach, rozróżniając dwa rodzaje agresji; -agresję wrogą- której celem jest zadanie bólu lub zranienie przy wcześniejszym uczuciu gniewu, przeżywały chwile strachu przed rodzicami, bólu, i cierpienia psychicznego jak i fizycznego, kiedy dorosną zachowują się identycznie w stosunku do własnego potomstwa. Badania naukowe dowodzą że najczęściej kary cielesne jako środek wychowawczy stosują osoby, które same doświadczyły takich kar.Opisane zjawisko zostało udokumentowane empirycznie. W klasycznych już badaniach Bandura wykorzystał nadmuchaną powietrzem lalkę Bobo. Na oczach dzieci ta lalka była bita przez dorosłych. Następnie pozwalano dzieciom bawić się tą lalką. Okazało się, że dzieci zaczęły powtarzać zachowania dorosłych ale i wprowadzać innowacje poprzez atakowanie innych zabawek. Wpływ mediów na kreowanie zachowań agresywnych Brutalizacja przekazów telewizyjnych spowodowała lawinę dyskusji na temat wpływu na rosnącą stale przestępczość, akty wandalizmu i agresji wobec innych ludzi. Liczne badania udowodniły silną korelację między liczbą oglądanych filmów, przedstawiających sceny agresji a skłonnością do zachowań agresywnych. Współwystępowanie oby zjawisk uniemożliwia określenie, które jest skutkiem a które przyczyną. Są także dowody na to, że stałe i częste pokazywanie dzieciom brutalnych scen potęguje gotowość do okazywania agresji, nawet u tych dzieci u których wcześniej nie występowały. Jak radzić sobie z agresją? -zaniechanie tłumienia w sobie wrogich impulsów, które zepchnięte do podświadomości i tak będą oddziaływały na naszą psychikę, -powstrzymywanie się od jawnych aktów agresji, -ujawnienie gniewu bez stosowania przemocy, -podzielenie się negatywnymi uczyciami z bliską osobą, -dopuszczenie do świadomości, że nasze zachowanie może prowokować innych do gniewu. Techniki wpływu społecznego Celem wpływu społecznego jest doprowadzenie do drugiego człowieka do uległości. W niektórych przypadkach takie zachowanie przyjmuje formę hiperuległości. Reguły podstawowe Jeden z największych autorytetów w dziedzinie wpływu społecznego Robert Cialdini po latach badań sklasyfikował techniki wpływu społecznego w sześć kategorii: -reguła wzajemności-nazwana regułą startową społeczeństw, której istota polega na poczuciu obowiązku , odwdzięczania się za otrzymane dobra. Opiera się na założeniu, że nowoczesne spoeczeństwa mogły uformować się dopiero wtedy, gdy zaczęły przestrzegać jej zasad. Wyświadczanie przysług innym jest nie tylko opłacalna inwestycją, ale może również cementować różne układy. Reguła ta jest na tyle ważna, że prawie wszyscy ludzie starają się jej przestrzegać, daje bowiem poczucie, że czyniąc dobro innym zyskujemy gwarancję na pomoc, gdy sami jej potrzebujemy. -reguła zaangażowania i konsekwencji- Istotą tej reguły jest pułapka konsekwencji. Jeśli zaangażujemy rozmówcę w rozmowe to tym trudniej będzie mu odmówić naszej prośbie. Wspomniany wcześniej Robert Cialdini opisuje dwie techniki opierające się na zaangażowaniu i koncekwencji; -"stopa w drzwi"- polega na zachęceniu kogoś do spełnienia prośby, której pewnie by nie spełnił, przez uprzednie nakłonienie do spełnienia prośby małej i dużej. Po spełnieniu jednej wręcz banalnej prośby będzie bardziej skłonny do spełnienia prośby drugiej o którą nam faktycznie chodziło. -"stopa w ustach"- polega na zapytaniu o samopoczucie przed wystosowaniem prośby, czyli uwikłanie w dialog. -reguła lubienia i sympatii-Badania potwierdzają, że urodziwym ludziom przypisujemy pozytywne cechy, chętniej i uważniej ich słuchamy. Okazuje się również, że lubimy ludzi podobnych do nas. -reguła autorytetu- zaniepokojenie może budzić zjawisko tzw. Kapitanoza sytuacji zaobserwowanej podczas badań na symulatorach lotu. Choć kapitan popełnił ewidentnie błędy i załoga nie ma odwagi zwrócić mu uwagi. Inną stroną tej pułapki autorytetu jest zbytnia ostrożność czy wręcz nieufność w stosunku do osób bez statutu i autorytetu. Natomiast ufność w autorytety często może pomagać w podjęciu słusznych decyzji. -reguła niedostępności- jeśli człowiek traci swobodę wyboru lub staje w obliczu jej zagrożenia to doświadcza nieprzyjemnego napięcia emocjonalnego. Dotkliwość tego stanu zależy od ważności niedostępnych możliwości,a konsekwencją tego jest chęć odzyskania swobody wyboru i wzrost atrakcyjności utraconej swobody. Niedostęponość dóbr czy informacji powodują, że stają się one cenniejsze, dlatego bardziej o nie zabiegamy. Pożądane zatem stają się rzeczy nie ładniejsze lecz rzadsze. -"drzwi zatrzaśnięte przed nosem"- to technika polegająca na zastosowaniu sekwencji próśb od bardzo trudnej do spełnienia, poprzez trudną i na relatywnie łatwej kończąc, -"karate"- jest techniką zawierającą dwie prośby o takim samym stopniu trudności, gdyż ponawianie prośby ma dać sygnał społeczny, że proszącemu bardzo zależy, -"niska piłka"- bazuje na poczuciu zobowiązania. Jeśli człowiek podejmuje jakieś zachowanie w warunkach swobodnego wyboru i sądzi, że to on sam angażuje się w osiągnięcie jakiegoś celu, to nawet jeśli zmieniają się warunki czuje się on zobowiązany do kontynuacji zadań, -"huśtawka emocji"- polega na doznaniu uczucia silnego strachu i nieoczekiwanym zniknięciu bodźca wywołującego ten strach. Nagłe zniknięcie lęku powoduje uległość a nawet bezreflekcyjność wobec kierowanych próśb w chwilę później, Wzajemna atrakcyjność Czynniki decydujące o powstawaniu sympatii: -atrakcyjność fizyczna, -częstość kontaktów, -podobieństwo, -komplementarność. Atrakcyjność fizyczna W badaniach Elaine Hatfield 752 studentom wyznaczono ślepe randki. Mieli oni spotkać się na zabawie tanecznej z osobą, której wcześniej nie znali. Choć wcześniej przeprowadzono szereg pomiarów i intelektu, faktycznie badane osoby zostały połączone w pary losowo. Po spędzonym wspólnie wieczorze badani mieli ocenić jak bardzo chcieliby spotkać się z tą samą osobą ponownie. Badacze spodziewali się, że z wielu cech które moga decydować o powstaniu wzajemnej sympatii największe znaczenie powinny mieć: -inteligencja, -męskość-kobiecość, -dominacja-uległość, -wrażliwość, -szczerość, -atrakcyjność fizyczna, Jak się okazało, atrakcyjność fizyczna partnera była jednym z wymiarem, który decydował o chęci ponownego spotkania. Eksperyment potwierdził, że wygląd odgrywa ważną rolę w procesie powstawania sympatii zwłaszcza wtedy, gdy niewiele wiemy o drugiej osobie. Przypisywanie innym pozytywnych cech na podstawie wyglądu zewnętrznego nazywa się "zjawiskiem aureoli". Zostało ono opisane po raz pierwszy przez Karen Dion w artykule pod znamiennym tytułem "What is beautiful is good". Piękno jest dobre to stereotyp który czasami nie funkcjnuje. Ładne kobiety są często uznawane za bardziej próżne i egoistyczne, a przystoini mężczyźni często są określani jaki mniej inteligentni. Atrakcyjność fizyczna jest określana poprzez stopień zgodności wyglądu z obowiązującym w danej kulturze wzorcem. Potwierdzeniem obowiązjących stereotypów są wyniki badań przeprowadzonych przez Rich i Casha, które wykazały, że 39% kobiet chciałoby mieć jasne włosy a aż 84% wierzy, że mężczyźni wolą blondynki. "Efekt zysku i strat"- polega na tym, że bardziej lubimy daną osobę, jeżeli więcej wysiłku musimy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas. Efekt częstości kontaktów -to zjawisko polegające na tym, że im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą tym większe prawdopodobienstwo, że zostanie ona naszym Pogląd na naturę człowieka -kierowana przez instynkt Badania podstawowe dla danego kierunku -zachowanie jako zewnętrzyny wyraz nieświadomych motywów KIERUNEK BEHAWIORYSTYCZNY Pogląd na naturę człowieka -reagująca na bodźce, -dająca się motywować, Determinanty zachowania -środowisko, -warunki bodźcowe, Główny temat badań -specyficzne reakcje zewnętrzne Badania podstawowe dla danego kierunku -zachowanie, jego przyczyny bodźcowe i konsekwencje KIERUNEK POZNAWCZY Pogląd na naturę człowieka -twórczo aktywna, -reagująca na bodźce Determinanty zachowania -warunki bodźcowe, -procesy umysłowe, Główny temat badań -procesy umysłowe, -język, Badania podstawowe dla danego kierunku -procesy umysłowe dedukowane za pośrednictwem wskaźników behawioralnych KIERUNEK HUMANISTYCZNY Pogląd na naturę człowieka -aktywna o nieograniczonym potencjale Determinanty zachowania -potencjalnie samosterująca Główny temat badań -doświadczenie ludzkie i potencjał ludzki Badania podstawowe dla danego kierunku -struktura życia jednoski, -wartości, -cele KIERUNEK EWOLUCJONISTYCZNY Pogląd na naturę człowieka -przystosowana do rozwiązywania problemów epoki plejstoceńskiej Determinanty zachowania, -przystosowana i sygnały środowiskowe służące przetrwaniu, Główny temat badań -przystosowania psychiczne ukształtowane w drodze ewolucji Badania podstawowe dla danego kierunku -mechanizmy psychiczne w kategoriach funkcji przystosowawczych ukształtowanych w drodze ewolucji WYBRANE WAŻNIEJSZE FAKTY ROZWOJU PSYCHOLOGII JAKO NAUKI O CZŁOWIEKU 1889 Karol Darwin opublikował dzieło "O pochodzeniu gatunków", podsumowanie badań i refleksji nad ewolucją w drodze doboru naturalnego 1879 Wilhelm Wundt założył pierwsze laboratorium psychologiczne na Uniwersytecie w Lipsku 1883 Stanley Hall założył na Uniwersytecie Hopkinsa pierwsze laboratorium psychologiczne w USA. 1890 William James opublikował "Psychologię", dwutomowy podręcznik, który stał się źródłem podstawowej wiedzy dla kilku pokoleń studentów. człowieka. Franza Galla w kręgach naukowych uznano za szarlatana i był lekceważony za swoje poglądy. Jedynym który pochwycił jego przekonanie o okolicach mózgu kontrolujących funkcje psychiczne człowieka był Jean-Baptiste Bouillaud. Przełom odnotowujemy dopiero w 1861 roku w Paryżu podczas zebrania Towarzystwa Antopologicznego. Ernest Auburtin zięć Bauillauda przytoczył jego teorię. Przysłuchiwał się temu Paul Broc. Był on młodym chirurgiem, któremu wcześniej zmarł pacjent chorujący na infekcję kończyn dolnych i paraliż jednej stony ciała i brak mowy. Broc przeprowadził na nim sekcję która wykazała uszkodzony obszar tkanki mózgu (lezji) w części lewego płata czołowego. Na następnym zabraniu zaprezentował przebadany przez siebie mózg, co spotkało się z chłodnym przyjęciem. Kilka miesięcy później na kolejnym zebraniu zakomunikował że u kolejneg pacjenta który również utracił mowę zaobserwował podobne uszkodzenia mózgu. Tym razem wywołało to wielkie zaciekawienie i poruszenie. Broca nie od razu zauważył związke między utratą mowy a stroną uszkodzenia mózgu, mimo tego że lezja u przebadanych pacjentów leżała po tej samej lewej stronie płata czołowego. Dopiero w 1964 roku utwierdził się w przekonaniu, że lewa półkula ma ogromne znaczenie dla funkcji mowy. Określił współczesną afazję mianem afemii; Uderzył mnie fakt, że u moich pierwszych afemików uszkodzenie zawsze znajdowało się w tej samej części mózgu, ale też po tej samej stronie-lewej. Chciaż to jemu przypisuje się pierwszeństwo w dostrzeżeniu związku lewej półkuli z utrata mowy to po raz pierwszy dostrzegł to 30 lat wcześniej farncuski lekarz Marc Daxa. Jego obserwacje chociaż słuszne nie posiadały tak bogatej dokumentacji. Reguły Broc'a: -U osób praworęcznych zarówno mowę jak i zręczność manualną można przypisać wrodzonej przewadze lewej półkuli mózgu, -Półkula dominująca to ta, która jest przeciwległa do preferowanej ręki. Gdy jednak poznano więcej przypadków okazało się, że prawdopodobnie są dwie kategorie osób leworęcznych; takie u których mowa jest zlokalizowana w półkuli przeciwległej do preferowanej ręki i takie u których mowa jest zlokalizowana w lewej półkuli. Tę drugą grupę potwierdzały obserwacje pacjentów leworęcznych u których afazję ( afazja skrzyżowana) spowodowały uszkodzenia lewej półkuli mózgu. Leworęczność nie jest zatem prostą odwrotnością praworęczności. LEWA PÓŁKULA PRAWA PÓŁKULA -ruchy prawej strony ciała, -zmysł dotyku-prawa ręka, -matematyka, -mowa, -rozumienie treści, -pisanie, -logiczne myślenie, -emocje pozytywne. -ruchy lewej strony ciała, -zmysł dotyku-lewa ręka, -rozumienie muzyki, -rozumienie sztuki, -biegłość w tańcu, -rzeźnienie, -spostrzeganie, -emocje negatywne -wyobraźnia, -rozpoznawanie emocji u innych, Do prawidłowej pracy mózgu niezbędna jest szybka komunikacja między neuronami (obszarami mózgu) z obu półkul. Półkule mózgowe oddzielone są szczeliną wielką mózgu, ale łączy je tzw. Spodiło wielkie mózgu( ciało modzelowate), dzięki któremu następuje wzajemna wymiana informacji pomiędzy półkulami. Przecięcie spoidła uniemożliwia komunikację między półkulami. Pierwsze badania dotyczyły pacjentów chorych na epilepsje- chodziło o uniemożliwienie przepieszcznia się pomiędzy półkulami gwałtownym rytmom elektrycznym towarzyszącym napadom choroby- stan pacjenta wyraźnie się polepszał , ale były też inne następstwa uboczne. Eksperyment Rogera Sperry'ego- osoby z przeciętym spoidłem potrafiły nzawać wykorzystując aparat mowy, jedynie te obiekty, które zostały zaprezentowane z prawej strony ich pola widzenia (informacja trafiała do prawej półkuli). Natomist na obraz zaprezentowany z lewej strony reagowały milczeniem, ale potrafiły go wskazać korzystając z lewej ręki. Badania nad mózgiem, prowadzone przez Motto Kimure japońskiego biologa i genetyka wykazały że; -u kobiet lewa półkula wydaje się większa niż u mężczyzn, -u mężczyzn prawa półkula wydaje się być większa niż u kobiet (Odpowiada to z zgubsza związanym z płcią różnicom w mowie (kontrolowanej przez lewą półkule) i w umiejętnościach przestrzennych (kontrolowanych przez prawą półkule)). Uzyskano liczne dowody na to,że kobiety znacznie lepiej od mężczyzn wykonują różnorodne zadania wymagające sprawności językowych zwłaszcza takich które wymagają; -płynności werbalnej, -szybkości artykulacji, -stosowania reguł gramatycznych, -dużej szybkości percepsyjnej -precyzji manualnej, -obliczeń arytmetycznych. Mężczyźni lepiej wykonują zadania o charakterze przestrzennym: -znajdowanie drogi w labiryncie, -obrócenie przedmiotu w wyobraźni, -łatwiej znajdują prostą figurę ukrytą w figurze bardziej skomplikowanej, Posiadają bardziej rozwinięte: -zdolności konstrukcyjne, -techniczne, -matematyczne, -wyczucie kierunku, -zdolności motoryczne ukierunkowane na określony obiekt, -celowanie i przewidywanie toru lotu przedmiotów. Kierunek psychoanalityczny Powszechnie uważa się, że poglądy Freuda o znaczeniu konfliktów seksulanych w powstawaniu zaburzeń nerwicowych są znacznie przesadzone i faktycznie mogą znaleźć potwierdzenie tylko u nielicznych chorych. Z drugiej strony nikt nie podważa wątpliwych osiągnieć wiedeńskiego neurologa, do których należy odkrycie procesów nieświadomych, opisanie mechanizmów obronnych oraz zwrócenie uwagi na znaczenie doświadczeń z dzieciństwa na kształtowanie się osobowości człowieka dorosłego. W połowie XIX wieku psychologia została uznana za dyscyplinę naukową, której głównym zadaniem było badanie procesów świadomych np. Odbieranie bodźców wzrokowych czy słuchowych. Prowadzone prace badawcze obejmowały wyłącznie osoby dorosłe, ponieważ nie dostrzegano związku między procesami psychicznymi zachodzącymi na przestrzeni życia- od dzieciństwa do starości. Zupełnie nowe spojrzenie na strukturę psychiki człowieka oraz charakterystyczne dla niej proces zaproponował Zygmunt Freud. Uważał on, że osobowość składa się z trzech systemów; -Id-jest systemem pierwotnym, który stanowi bazę do kształtowania się ego i superego. Jako najbardziej podstawowa struktura kieruje się zadasą przyjemności, którą można osiagnąć redukując przykre stany napięcia spowodowane przyrostem energii. Id konsekwentnie unika prz tym przykrości. Aby osiągnąć swój cel, id korzysta z czynności odruchowych (kichanie) lub z procesu pierwotnego (marzenia senne) Fazy rozwoju psychoseksualnego Zygmunt Freud jako pierwszy zwrócił uwagę na znaczenie doświadczeń z dzieciństwa w kształtowaniu osobowości człowieka dorosłego oraz zaburzeń psychicznych o charakterze nerwicowym. Zakładając, iż kluczowe znaczenie dla zrozumienia mechanizmów kierujących ludzkim zachowaniem ma popęd życia Freud skonstruował teorię, w której opisał stadia rozwoju seksualnego przez które przechodzą dzieci głównie w ciągu pierwszych pięciu lat życia. Każde stadium zostało określone poprzez sposób dochodzenia do przyjemności. -Stadium oralne- trwa przez pierwszy rok życia. Zasadniczym źródłem przyjemności jest wtedy dla dziecka jedzenie i stymulacja okolic ust. Pobieranie pokarmu i gryzienie jest zdaniem Freuda podstawą kształtowania się wielu cech osobowości, np. Przyjemnośc z pobierania pokarmu może realizować się poprzez inne działania, takie jak gromadzene wiedzy lub dóbr materialnych, -Stadium analne- ma miejsce w drugim roku życia. Źródłem przyjemności jest wtedy redukowanie napięcia powstałego w dolnych odcinkach przewodu pokarmowego poprzez czynności wydalnicze. W tym czasie dziecko przechodzi trening czystości, a stosowane przez rodziców metody mogą miećduże znaczenie w wykształceniu pewnych cech osobowości. Zbyt wymagająca matka może spowodować wstrzymanie oddawania kału. Jeżeli ta tendencja utrwali się, u człowieka dorosłego pojawią się skłonności do zatrzymywania różnych obiektów wyłącznie dla siebie. Czasami na znak protesu dziecko może wydalać kał w nieodpowiednim miejscu. Tego typu zachowania stanowią prototyp zachowań agresywnych, tendencji do niszczenia lub bałaganiarstwa. -Studium falliczne- trwa od trzeciego do piątego roku życia. W tym czasie dziecko zaczyna interesować się genitaliami, których stymulacja staje się źródłem przyjemności. Jednocześnie rozpoczyna rywalizację z rodzicem tej samej płci o względy rodzica płci przeciwnej. Chłopiec chce posiąść matkę (kompleks Edypa), a dziewczynka ojca (kompleks Elektry). Uczucia przeżywane wobec rodziców mają charakter ambiwalentny, który zdaniem Freuda jest podstawą biseksualizmu. Freud uważał, że każdy człowiek odczuwa pociąg do przedstawicieli oby płci, z tym, że tendencje homoseksualne pozostają utajone. -Stadium genitalne-kończy ono rozwój psychoseksualny. Dojrzewający człowiek zaczyna kierować się względami altruistycznymi, a nie egocentrycznymi w relacjach z innymi. Staje się zdolny do kochania drugiego człowieka oraz planowania wspólnego życia. Kompleks Edypa Jednym z najbardziej znanych i kontrowersyjnych elementów teorii psychoanalitycznej był kompleks Edypa. Freud starał się w ten sposób wyjaśnić relacje zachodzące między małym dzieckiem a rodzicami. Dla niemowląt obojga płci najważniejsza jest matka, która zaspokaja ich potrzeby fizjologiczne i daje poczucie bezpieczeństwa. W miarę dorastania u chłopców pojawiają się wrogie impulsy wobec ojca, który traktowany jest jako rywal. Przewaga fizyczna ojca sprawia, że syn boi się go, koncentrując swoje lęki na narządach płciowych. Obawa przed tym, że ojciec może pozbawić syna penisa powoduje wyparcie pożądania seksualnego wobec matki. Kompleks Edypa ulega rozwiązaniu poprzez identyfikację chłopca z ojcem. W ten sposób syn symbolicznie może posiąść matkę. Społeczny aspekt ujmowania zaburzeń funkcjonalnych aparatu psychicznego według Freuda Przyczyn zaburzeń nerwicowych, charakterologicznych i psychotycznych tkwią w podstawowym konflikcie między popędami id a nakazami superego, czyli w konflikcie intrapsychicznym. Warunkiem wstępnym występowania tych zaburzeń jest tłumienie (wyparcie) popędów, które nie mogą być bezpośrednio ujawnione. W późniejszych pracach stwierdził, że lęk powstaje w skutek przeciążenia ego impulsami z id lub ze świata zewnętrznego co nazwał sytuacją traumatyczną, uznając już akt porodu za właśnie taką sytuację. Z zaburzeniami nerwicowymi wiąże się najsilniej lęk wewnętrzny przed utratą obiektu miłości i przed karą superego. Głównym motorem obrony ego, także obrony nerwicowej jest lęk generowany przez superego, zwłaszcza przez rygorystyczne normy moralne. Nie cała energia zostaje wyparta. Pozostałą energię ego przekształca w tzw. Formację kompromisową tj. Objaw nerwicowy (histeria, natręctwo). Objaw nerwicowy jest zniekształconą formą rozładowania energii libidalnej, a zatem jednostka czerpie korzyści z nerwicy. Objawy nerwicowe przynoszą pewne przywileje społeczne w postaci ulg i zainteresowania chorobą. Do mechanizmów patologizujących zaliczamy fiksację i regresję. Są to mechanizmy tłumaczące zaburzenia w rozwoju psychoseksualnym. Fiksacja polega na koncentracji energii psychicznej na tej fazie, w której jednostka przeżywała szczególną frustrację potrzeb lub doznawała szczególnie silnych gratyfikacji. Fiksacje na pregenitalnych fazach rozwoju objawiają się zwłaszcza zaburzeniami charakteru. Regresja polega natomiast na powrocie do wcześniejszych faz rozwoju, w któych występują szczególne silne punkty fiksacji. Psychoanaliza kulturowa-Karen Horney W odróżnieniu od Freuda u Horney koncepcja natury ludzkiej ma charakter społeczny, natomiast wyjaśnienie i uzasadnienie ma charakter psychologiczny czy nawet intrapsychiczny. Kluczową rolę w tej koncpecji odgrywa konflikt psychologiczny jednostki oraz dezintegracja ja, polegająca na alienacji "wyidealizowanego ja " od "ja prawidziwego". Podstawowe miejsce w jej rozważaniach zajmuje zdrowa osobowość; zdolnośc do harmonijnego, zintegrowanego i spontanicznego rozwoju "ja" prawdziwego. Człowiek zdrowy, rozwijający się jest wolny od podstawowego konfliktu, odzwierciadlającego sprzeczność pomiędzy wczesnodziecięcymi postawami ku ludziom, przeciw ludziom i od ludzi. Celem terapii Horney jest zatem dążenie do odzyskania poczucia odpowiedzialności, zdolności do samodzielnego podejmowania decyzji życiowych i akceptowania ich konsekwencji. Neurotyczne formy funkcjonowania osobowości są rezultatem oddziaływań społecznych we wczesnym dzieciństwie, zwłaszcza w środowisku wychowawczym. Społeczny konflikt wychowawczy decyduje o tym, że u dziecka wytworzoy się tak zwany lęk podstawowy (uczucie izolacji, bezradności w potencjalnie wrogim świecie) Lęk ten ma trzy komponenty: -poczucie bezradności, -poczucie wrogości, -poczucie izolacji. Rezultaty nieświadomych prób radzenia sobie z tym lękiem- wytworzenie się podstawowego konfliktu między postawami dziecka wobec innych ludzi. Postawy "do", "od" i "przeciw" ludziom są równie silne i sztywne, gdyż u ich podłoża tkwi lęk: są to postawy neurotyczne, których nie da się z sobą pogodzić. Rozwiązanie konfliktu polega nie na integracji owych postaw, lecz na przyjęciu jednej skrajnej i sztywnej pozycji, odczuwanej jako przymus i tłumieniu równoczesnym innych postaw. Tak powstają neurotyczne tendencje do zależności od innych, dominacji i agresywności lub zamknięcia się w sobie. Dalszą konsekwencją jest zgeneralizowana tendencja do wypierania reakcji emocjonalnych, takich jak miłość czy nienzawiść. Sytuacje wymagające kooperacji z innymi ludzmi wywołują reakcje lękowej paniki. Całościowym neurotycznym rozwiązaniem jest samoidealizacja, sterowana kompulsywnymi potrzebami. Cała energia skierowana jest na idealizowanie obrazu "ja". Osoby neurotyczne najczęściej stosują rozwiązanie typu perfekcja oraz tyrania powinności pozostające w związku z neurotyczną dumą, obraźliwością, a jednocześnie pogardą dla samego siebie. Najbardziej zaburzający jest mechanizm autoalienacji, powodujący poczucie utraty zdolności do kierowania własnym życiem i bezosobowy stosunek do samego siebie. Mechanizmy obronne zasadniczo wpływają na kontakty z innymi ludźmi, postrzegnie sytuacji społecznych. Interpersonalna teoria zaburzeń H.S. Sullivana Człowiek od chwili narodzin kieruje się dwoma motywami: zaspokajanie potrzeb biologicznych i zaspakajanie potrzeb bezpieczeństwa. Poczucie bezpieczeństwa zawiera w sobie poczucie przynależności do kogoś i poczucie statusu oraz związane z tym poczucie akceptacji społecznej. Zaspokajanie tych potrzeb wymaga stałej integracji z społeczeństwem. W pierwszych latach życia dziecka zaspakaja je przede wszystkim matka, która w trakcie karmienia, pojenia, przytulania dostarcza gratyfikacji nie tylko czysto biologicznej ale i emocjonalnej. To "prototaktyczne doświadczenie" stanowi matryce dla dalszych zdrowych kontaktów interpersonalnych i zapoczątkowuje kształtowanie sie osobowości- adaptacja jednostki do kultury. Najważniejszym osiągnięciem okresu niemowlęctwa (okres do pjawienia się mowy) jest wyodrębnienie siebie jako jednostki. We wczesnym dzieciństwie dziecko uczy się w interakcjach z członkami rodziny, że jego zainteresowania trafiają na sprzeciw- uczy się pierwszych wymogów kultury. Faza późnego dzieciństwa to okres współdziałania z innymi dziećmi i uczenie sie solidarności, porówania, współzawodnictwa. Co to jest nierozpoznanie? W świetle analizy transakcyjnej przez nierozpoznanie określamy mechanizm nieświadomego ingorowania informacji wiążącej się z rozwiązaniem jakiegoś problemu. Mechanizm ten pozwala na utrzymanie stałego poziomu "dostaw" znanych rodzajów głasków chroni przed zmianą i pozwala trwać przy skryptowych wzorcach. *Głaski- zachowania, które zaspokajają podstawową potrzebę człowieka do bycia dotkanym i rozpoznawanym. Mogą mieć charakter pozytywny, negatywny, werbalny i niewerbalny. *Skrypt- nieświadomy plan życia stworzony przez dziecko we wczesnym dzieciństwie, wzomcniony przez rodziców, uzasadniony następującymi poźniej wydarzeniami i przejawiający się najwyraźniej w dokonanych wyborach. Kryteria nierozpoznań: -Obszar, którego nierozpoznanie dotyka, -Typ nierozpoznań, -Poziom nierozpoznań, Obszar nierozpoznań: -Obszar dotyczący samego siebie- człowiek staje wobec jakiegoś problemu i rezygnuje z działania bez rozpoznania swoich własnych możliwości, -Obszar dotyczący innych ludzi- człowiek wygłasza kategoryczne opinie o innych, ignorując sygnały które wnoszą inne, ważne elementy do obrazu danej osoby, -Obszar dotyczący sytuacji zewnętrznej- człowiek przypisuje danej sytuacji właściwości, których ta nie posiada i nie dostrzega możliwości jej zmiany. Typ nierozpoznań: -nierozpoznanie dotyczące samego bodźca- nie dostrzegamy, że dane zjawisko ma w ogóle miejsce, że coś się w ogóle dzieje, -nierozpoznanie dotyczące problemu- pomimo, że zauważymy obecność bodźca ignorujemy fakt, że może on sygnalizować istnienie problemu, -nierozpoznanie dotyczące opcji rozwiązania- nawet gdy zauważamy bodziec, jesteśmy w stanie określić, że jest to sytuacja problemowa, to ignorujemy fakt możliwości rozwiąznia tego problemu. Poziomy nierozpoznań: Biorąc pod uwagę poziomy nierozwiązań należy zawsze pamiętać, że nierozpoznanie na niższym poziomie pociąga za sobą nierozpoznanie na poziomie wyższym. Ponadto im niższego poziomu nierozpoznanie dotyczy, tym poważniejsze są jego konsekwencje dla fukncjonowania człowieka. -I- Dotyczy on nierozpoznania istnienia bodźców -II- Dotyczy nierozpoznania znaczenia problemu, -III- Ma miejsce w wypadku, gdy nierozpoznajemy możliwości zmiany problemu, -IV- Ma miejsce w przypadku, gdy nierozpoznajemy swoich własnych możliwości działania, nierozpoznania wyolbrzymianie pasywność Mechanizm wyolbrzymiania Polega ono na przesadnym uwypuklaniu (bądź pomniejszaniu) pewnych elementów rzeczywistości dotyczących własnej osoby, innych lub sytuacji, przez co pozostałe elementy znikają z pola świadomości człowieka i nie są już brane pod uwagę w trakcie rozwiązywania problemu. Pasywność -nierozpoznania są procesem wewnętrznym, który przebiega w umyśle pacjenta, a o jego występowaniu możemy wnioskować jedynie w sposób pośredni, obserwując wszelkie zachowania towarzyszące. Takim typowym jest pasywność pacjenta. Pasywność jest to sposób nierobieni arzeczy lub robienia ich nieefektywnie. Paswyność i jej formy: -Forma pierwsza- nierobienie niczego Cała energia psychiczna człowieka skierowana jest na zablokowanie działania i myślenia. -Forma druga-nadadaptajca Człowiek dopasowuje swoje zachowanie do fantazji, jakie tworzy odnośnie pragnień i potrzeb innych ludzi i nieświadomie czuje się odpowiedzialny za ich zaspakajanie, nie weryfikując obiektywnego stanu rzeczy. -Forma trzecia-pobudzenie Wiąże się z wydatkowaniem dużej ilości energii na czynności bezcelowe, czysto mechaniczne, albo też czynności nie z zadaniem, które człowiek ma rozwiązać, -Faza czwarta- uniezdolnienie i/lub przemoc, Nieświadome przeszkadzanie w sobie w osiagnięciu danego celu lub rozwiązania problemu, bądź to poprzez zrobienie sobie czegoś, bądź zrobienie czegoś innym. Sposoby radzenia sobie z nierozpoznaniami: -propozycją zmian które umożliwiają prace nad nierozpoznaniami zaproponowali Ken Mellor i Eric Sigmunt. Jest to tak zwana matryca nierozpoznań -analiza matryc pozwala na określenie typów i kolejności, w jakiej powinno sie pracować z pacjentem nad nierozpoznaniem, -praca nad nierozpoznaniem na wyższym poziomie nie może przynieść efektów tak długo jak długo istnieją nierozpoznania na poziomie niższym, -głębokość nierozpoznań zmniejsza się w miarę przesuwania się w prawo i w dół tablicy, -określone typy i poziomy nierozpoznań automatycznie pociągaja za sobą nierozpoznania na innych poziomach, -w jakimkolwiek miejscu matrycy staniemy, to co leży na prawo i w dół od tego miejsca stanowi obszar nierozpoznań, przyrodniczym. Pogląd ten w krótkim czasie zyskał wielkie uznanie środowiska naukowego w USA i za granicą. Jego zwolennicy starali się badać i wyjaśniać związki, jakie zachodzą między procesami sensorycznymi i motorycznymi, inaczej mówiąc, między czynnikami pochodzącymi ze środowiska a zachowaniem organizmów. Edward Thorton opracował jedno z najważniejszych twierdzeń współczesnej teorii uczenia znanej jako "prawo efektu". Mówi ono, że zachowanie po którym następuje nagroda ulega utrwaleniu, a zachowanie po którym następuje kara zostaje wygaszone. Inni badacze Hull czy Spence skupiali się na procesach motywacyjnych determinujących działanie ze szczególnym uwzględnieniem motywów nabytych. Warunkowanie instrumentalne Za najważniejszą postać behawioryzmu uznaje się Burrhusa Skinnera, który jest twórcą teorii warunkowania instrumentalnego. Przed przystąpieniem do licznych i pomysłowych eksperymentów założył on, że wszelkie zachowania podlegają pewnym prawom. A więc można je analizować w kategoriach przyczyna-skutek. Kładł także sczególny nacisk na akcentowanie sprawstwa , a nie wyłacznie reaktyność zachowań. W takim rozumieniu człowiek nie tylko odbierał bodźce ze środowiska, ale również wpływał na jego zmianę. Pojawieniem się pewnych zachowań lub ich brakiem można kierować odpowiednio na nie reagując. Kiedy chcemy nauczyć pracownika, aby sumiennie wykonywał swoje obowiązki powinniśmy nagradzać go gdy zachowuje się w sposób przez nas pożądany i karać, gdy tego nie robi. Stosowanie wzmocnień nie jest jednak wcale łatwe i wymaga znajomości pewnych reguł. Regularne stosowanie nagród prowadzi do pojawienia się oczekiwanych zachowań, ale nie gwarantuje ich trwałości. Obserwacje poczynione na zwierzętach i ludziach udowodniły, że regularne nagradzanie wzbudza zachowania lecz zaprzestanie nagradzania prowadzi niemalże natychmiast do wygaszania reakcji. Celem wychowania nie jest bynajmniej nauczenie dziecka pożądanych zachowań tylko wówczas gdy rodzic jest w pobliżu. Bardziej chodzi nam o to aby dziecko zachowywało się w odpowiedni sposób kiedy jest samo. Gwarantem takich zachowań jest z pewnością wytworzenie motywacji wewnetrznej. Polega ona na gotowości do robienia czegoś bez zmaterializowania nagrody , a jedynie w sytuacji czekania na nią. Aby ją wytworzyć należy pamiętać o nieregularnym nagradzaniu. Jeżeli nagroda będzię podawana w zmiennych odstępach czasowych , nie po każdym pożądanym zachowaniu, wówczas wytworzy się stan wyczekiwania na nią, a ewentualny brak nagrody nie będzie prowadził do wygaśnięcia nagrody. Drugim ważnym elementem nagradzania jest wysokośc kar. Myli sie kto myśli, że wysoka nagroda skłania do powtarzania zachowań. Tak na prawdę jedynym pewnym warunkiem kontynuowania, realizowania zadań jest wspomniana wyżej motywacja wewnętrzna. Jej wytworzenie wymaga stosowania relatywnie małych nagród, które pozwalają na uzasadnianie podjętego wysyłku wysokim poziomem atrakcyjności zadania i własnym sporym zaangażowaniem. Na zachownia można wpływać także poprzez stosowanie kar. Podobnie jak w przypadku nagród trzeba pamiętać o ważnych zasadach. Kara musi być adekwatna do przewinienia. Wbrew powszechnej opini wysoka kara- wcale nie skuteczniejsza. Zbyt wysoka kara powoduje konsekwencje, które moga wymknąć się spod kontroli i doporowadzić do dużych komplikacji. Niesłusznie lub zbyt surowo ukarany człowiek odczuwa złość która jest często czynnikiem wyzwalającym zachowania agresywne. Często zdarza się, że zbyt silne wzmocnienie negatywne powoduje zahamowanie niepożądanych zachowań tylko w obecności osoby wymerzającej karę np. Ojca który postanowił uderzyć dziecko bijące rodzeństwo. Jeśli kara odbierana jest jako niesprawiedliwa, zbyt wysoka dziecko będzie odczuwało gniew. Najpewniej znajdzie ujście dla przeżywanych emocji atakując rodzeństwo tak aby rodzice nie widzieli lub atakując kolegów. Inną niezwykle ważną regułą gwarantującą wygaszenie niepożądanych, nieetycznych zachowań jest pojawienie się kary po każdym takim zachowaniu. Nieuchronność a nie wysokość wzmocnienia negatywnego decyduje o sukcesie. Jeżeli państwo chce zmniejszyć poziom przestępczości, powinno skoncentrować się na stworzeniu efektywnego systemy wykrywania przestępcó, tak aby każdy potencjalny kryminalista miał śiwadomośc, że prawdopodobieństwo schwytania go przez policję jest bardzo duże. Nieuchronność kary znacznie skuteczniej zniechęca do działalności przestępczej niż jej wysokość. Najbardziej destrukcyjną formą odziaływania na ludzi w celu podtrzymania bądź wygaszenia zachowań jest brak konsekwencji w wymierzaniu kary. Szczególnie w odniesieniu do dziecki możemy spodziewać się całkowitej dezorientacji. Dziecko w takich sytuacjach nie jest pewne jak powinno sie zachować, czy rodzic popiera jego działanie czy krytykuje. Masserman wykazał, że u zwierząt poruszających się w labiryncie, które raz w tym samym miejsu znajdowały pokarm a innym porażenie prądem rozwineły się bardzo silne stany lękowe (nerwice eksperymentalne). Nagrody są znaczne lepszym i skuteczniejszym środkiem wpływania na zachowania ludzi niż kary. Odkrycia Skinnera pozwalają na wyjaśnenie wielu ciekawych zjawisk. Jednym z nich są tak zwane zachownia przesądne. Powstają one w skutek przypadkowego skojarzenia zakowań z nagrodą. Skinner obserwował takie sytuacje w badaniach nad gołębiami. Kiedy ptak wykonywał jakąś przypadkową sekswecję ruchów eksperymentator podawał mu pożywienie. W ten sposób gołąb nauczył się sekwencji ruchów przy odczuwalnym głodzie. Z zachowaniami przesądnymi jest podobnie. Rytuały pełnią jeszcze jedną funkcję, pozwalają na redukcję lęku, z którym jednostka nie może sobie w pełni poradzić.