współuczestnictwo w procesie cywilnym | Notatki Postępowanie cywilne

WSPÓŁUCZESTNICTWO

Kilka osób występuje w roli powodów (czynne)/pozwanych (bierne), współuczestnictwo

określane jest też jako kumulacja roszczeń, występuje jedynie w procesie

Rodzaje współuczestnictwa:

1) materialne – przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte

na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (ta sama)

współwłaściciele w zakresie przedmiotu ich współwłasności, współspadkobiercy w zakresie

majątku spadkowego, małżonkowie w zakresie majątku objętego małżeńską wspólnością

majątkową, wspólnicy spółki cywilnej w zakresie majątku wspólnego, wierzyciele uprawnieni

do świadczenia niepodzielnego, dłużnicy zobowiązani do takiego świadczenia, wierzyciele

solidarni, dłużnicy solidarni, dłużnicy odpowiadający in solidum, dłużnik główny i

poręczyciel, pozwanych wspólnie osób odpowiedzialnych za zobowiązanie wekslowe,

pozwanych wspólnie wspólników spółki cywilnej, spółki jawnej i jej wspólników oraz spółki

komandytowej i jej komplementariuszy, w przypadku podzielności zobowiązań (kilku

wierzycieli dochodzi od dłużnika swoich części wierzytelności z tytułu wspólnej pożyczki

udzielonej dłużnikowi albo wierzyciel dochodzi od kilku dłużników zwrotu przypadających

na każdego z nich części wspólnie zaciągniętej przez nich pożyczki, w obu wypadkach przy

założeniu, że w umowie nie została zastrzeżona solidarność czynna albo solidarność bierna),

odpowiedzialność współspadkobierców za długi spadkowe od chwili działu spadku

Właściwość rzeczową określa się na podstawie łącznej wartości przedmiotu sporu

obejmującej wszystkie żądania skierowane przez lub do współuczestników materialnych

Może być jednolite lub nie, przy jednolitym jeden wyrok do wszystkich, przy niejednolitym –

wyrok może być odmienny wobec współuczestników

Może być konieczne

W przypadku współuczestnictwa materialnego niejednolitego sprzeciw od wyroku zaocznego

wniesiony przez jednego z pozwanych odnosi skutek procesowy tylko w stosunku do niego.

2) formalne – przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju,

oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (taka sama), jeżeli ponadto

właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna,

jako też dla wszystkich wspólnie

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz współuczestnictwo w procesie cywilnym i więcej Notatki w PDF z Postępowanie cywilne tylko na Docsity!

WSPÓŁUCZESTNICTWO

Kilka osób występuje w roli powodów (czynne)/pozwanych (bierne), współuczestnictwo określane jest też jako kumulacja roszczeń, występuje jedynie w procesie Rodzaje współuczestnictwa:

materialne – przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (ta sama) współwłaściciele w zakresie przedmiotu ich współwłasności, współspadkobiercy w zakresie majątku spadkowego, małżonkowie w zakresie majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową, wspólnicy spółki cywilnej w zakresie majątku wspólnego, wierzyciele uprawnieni do świadczenia niepodzielnego, dłużnicy zobowiązani do takiego świadczenia, wierzyciele solidarni, dłużnicy solidarni, dłużnicy odpowiadający in solidum, dłużnik główny i poręczyciel, pozwanych wspólnie osób odpowiedzialnych za zobowiązanie wekslowe, pozwanych wspólnie wspólników spółki cywilnej, spółki jawnej i jej wspólników oraz spółki komandytowej i jej komplementariuszy, w przypadku podzielności zobowiązań (kilku wierzycieli dochodzi od dłużnika swoich części wierzytelności z tytułu wspólnej pożyczki udzielonej dłużnikowi albo wierzyciel dochodzi od kilku dłużników zwrotu przypadających na każdego z nich części wspólnie zaciągniętej przez nich pożyczki, w obu wypadkach przy założeniu, że w umowie nie została zastrzeżona solidarność czynna albo solidarność bierna), odpowiedzialność współspadkobierców za długi spadkowe od chwili działu spadku Właściwość rzeczową określa się na podstawie łącznej wartości przedmiotu sporu obejmującej wszystkie żądania skierowane przez lub do współuczestników materialnych Może być jednolite lub nie, przy jednolitym jeden wyrok do wszystkich, przy niejednolitym – wyrok może być odmienny wobec współuczestników Może być konieczne W przypadku współuczestnictwa materialnego niejednolitego sprzeciw od wyroku zaocznego wniesiony przez jednego z pozwanych odnosi skutek procesowy tylko w stosunku do niego.
formalne – przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (taka sama), jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie

jednakowość podstawy prawnej oznacza natomiast przykładowo, że roszczenia lub zobowiązania wynikają z tego samego lub takiego samego stosunku prawnego (np. z tej samej umowy lub tego samego czynu niedozwolonego), lub opierają się na tym samym przepisie prawnym Współuczestnictwo formalne zależy od wymagań wynikających z zakresu właściwości sądu, rzeczowej oraz miejscowej. Właściwość ta w obu wypadkach musi być wspólna dla wszystkich współuczestników razem i dla każdego z osobna. Ten sam sąd musi być właściwy rzeczowo dla każdego poszczególnego współuczestnika (na podstawie wartości przedmiotu sporu w odniesieniu do jego roszczenia), jak również dla wszystkich razem (na podstawie wartości przedmiotu sporu obliczonej łącznie dla wszystkich dochodzonych roszczeń). Właściwość miejscowa sądu musi być taka sama dla każdego ze współuczestników. Musi to być jeden sąd rzeczowo właściwy dla każdego współuczestnika osobno i dla całości dochodzonych wspólnie roszczeń, jak i ten sam sąd powinien być miejscowo właściwy dla każdego ze współuczestników. Jeżeli warunki te nie są spełnione, to sprawa musi zostać podzielona tak aby poszczególne jej części mieściły się we właściwości jednego sądu. członkowie spółdzielni/wspólnoty mieszkaniowej w procesie przeciwko niej o zobowiązanie do zapewnienia właściwego dopływu ciepłej wody i utrzymanie właściwej temperatury i o ustalenie, że nie istnieją należności z tytułu opłat za okres niefunkcjonowania instalacji cieplnej, w sporze kilku osób o odszkodowanie za zabicie człowieka, powodów dochodzących od spółki, której są wspólnikami, zapłaty dywidendy, między osobami dochodzącymi zapłaty zachowku, kilku wierzycieli o roszczenia z art. 527 kpc,

konieczne – jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie, kwalifikowana postać materialnego, może występować też po stronie powodów, zasady: a) źródłem współuczestnictwa koniecznego może być sama istota stosunku prawnego , gdzie konieczność łącznego występowania uprawnionych lub zobowiązanych wynika z łącznej legitymacji procesowej (po stronie czynnej będzie to np. proces powództwa współwłaścicieli, w którym nie zmierza się do zachowania wspólnego prawa, np. o zobowiązanie pozwanego do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży nieruchomości na podstawie umowy przedwstępnej, powództwo współwłaścicieli bądź współwierzycieli, gdy którykolwiek ze współwłaścicieli bądź współwierzycieli wyraził sprzeciw co do samodzielnego działania powoda; po stronie

trzeciej o uznanie umowy za bezskuteczną na podstawie art. 59 k.c. powództwo musi być wytoczone przeciwko wszystkim kontrahentom umowy każde współuczestnictwo konieczne jest zarazem jednolite, ale nie każde jednolite jest koniecznym Jeżeli w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie występują po stronie powodowej wszystkie osoby uprawnione do złożenia wniosku o dokonanie wpisu (art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1007 z późn. zm. i art. 626^2 § 5 k.p.c.), a po stronie pozwanej wszystkie inne osoby, których prawa mogą być wpisem dotknięte lub podlegają wpisaniu, sąd wzywa je do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych, stosując art. 195 § 1 i 2 k.p.c. (III CZP 31/17) w sprawie o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego postępowanie może się toczyć przeciwko wszystkim, a nie przeciwko tylko niektórym współużytkownikom wieczystym (art. 72 § 2 KPC) - wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 stycznia 2012 r. III CSK 140/11, Legalis występuje też wtedy gdy prokurator wytoczy powództwo, który nie działa na rzecz oznaczonej osoby w wypadku współuczestnictwa koniecznego właściwość zdarzenia powodującego przerwę biegu przedawnienia można wiązać z oznaczeniem przez powoda pominiętych w pozwie współuczestników koniecznych według wymagań z art. 195 k.p.c. Bierne współuczestnictwo konieczne istnieje między obdarowanymi małżonkami pozwanymi przez wierzyciela na podstawie art. 527 k.c., jeżeli przedmiot darowizny wszedł do ich majątku wspólnego Sąd Najwyższy wyraził też pogląd, że umowa konsorcjum obejmująca wykonanie robót budowlanych, zawarta w celu udziału w przetargu ogłoszonym w ramach zamówień publicznych, może uzasadniać uczestnictwo konieczne wszystkich konsorcjantów w sprawie o zapłatę jednemu z nich przez zamawiającego wynagrodzenia za wykonaną część robót (por. wyrok SN z 7.11.2014 r., IV CSK 95/14,

jednolite – gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub przepisu ustawy wynika, że wyrok wydany w sprawie musi dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników;

obejmuje wszystkie przypadki współuczestnictwa koniecznego, ale współuczestnictwo po stronie powodowej ma charakter jednolity, ale niekonieczny W przypadku współuczestnictwa jednolitego (co obejmuje także wszystkie przypadki współuczestnictwa koniecznego) czynności współuczestników działających są skuteczne wobec niedziałających (art. 73 § 2 ), np. wniesienie apelacji przez jednego ze współuczestników wywołuje obowiązek rozpoznania jej przez sąd wobec wszystkich współuczestników (w tym wypadku nie zachodzi potrzeba stosowania art. 378 § 2), złożenie wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem przez jednego współuczestnika otwiera drogę do wniesienia apelacji czy skargi kasacyjnej wszystkim współuczestnikom. Wyrok uzyskuje powagę rzeczy osądzonej wobec wszystkich współuczestników jednolitych, także tych, którzy nie zostali w wyroku wymienieni. Czy można wydać wyrok zaoczny w stosunku do jednego z kilku pozwanych? NIE! Wniesienie sprzeciwu przez jednego z współuczestników jednolitych wniesienie sprzeciwu przez któregokolwiek z biernych współuczestników wywołuje skutki dla wszystkich pozostałych biernych współuczestników (art. 73 § 2 k.p.c.) Przez współuczestnika niejednolitego – tylko w stosunku do niego (art. 73 § 1 i art. 74) Współuczestnicy jednolici nie mogą być także świadkami (art. 259 pkt 4). Mogą być przesłuchani w danej sprawie tylko w charakterze strony, o ile z procesowego punktu widzenia są stroną. W myśl art. 259 pkt 4, świadkami nie mogą być współuczestnicy jednolici, o których mowa w art. 73 § 2 KPC. Jednak w świetle tych przepisów współuczestnik materialny (art. 72 § 1 pkt 1 KPC) może być przesłuchany co do kwestii spornych, dotyczących stosunku prawnego między stroną przeciwną a drugim współuczestnikiem, tylko jako świadek. W tym bowiem odniesieniu nie jest on stroną w rozumieniu art. 299 i n. KPC (zob. wyr. SN z 30.1.1970 r., I PR 116/69, Legalis). Charakter współuczestnictwa jednolitego powoduje, że śmierć w toku postępowania jednego ze współuczestników skutkuje zawieszeniem całego postępowania z urzędu tylko w wypadku łączącego ich współuczestnictwa jednolitego (postanowienie SN z 13.11.1974 r., II CZ 195/74, OSPiKA 1976/5, poz. 94). W przypadku pozostałych rodzajów współuczestnictwa w wypadku śmierci jednego ze współuczestników zawieszeniu podlega postępowanie w części dotyczącej tego współuczestnika przeciwko stronie przeciwnej.

celem zachowania wspólnego prawa (np. art. 209 k.c.; por. wyrok SN z 20.10.1975 r., III CRN 288/75, Nie zachodzi także współuczestnictwo konieczne spółki i członków zarządu w sprawie z powództwa wierzyciela spółki przeciwko członkom jej zarządu wszczętej na podstawie art. 299 k.s.h. Wspólnota praw i obowiązków z uwzględnieniem jednolitości i konieczności zachodzi:

w sprawach o zasądzenie świadczenia: a) w procesach dotyczących współposiadania przez współuczestników praw rzeczowych dotyczących przedmiotu świadczenia lub praw, do których mają zastosowanie przepisy dotyczące współwłasności, czyli wypływające z ochrony mienia w szerokim rozumieniu (współuczestnictwo to ma charakter jednolity i konieczny po stronie czynnej i biernej, z wyjątkami wynikającymi np. z art. 209 czy 381 § 1 k.c.), b) w procesach dotyczących zasądzenia świadczenia niepodzielnego (współuczestnictwo to ma charakter jednolity i konieczny po stronie czynnej i biernej, z wyjątkami określonymi w art. 209 i 381 § 1 k.c.), c) w przypadku wykonywania praw podmiotowo niepodzielnych – odkupu i pierwokupu (po stronie czynnej i biernej);
w sprawach o ustalenie bądź ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa, w sytuacji gdy współuczestnicy są podmiotami stosunku będącego przedmiotem procesu lub stosunku, który jako wewnętrzny wiąże podmioty prawa stanowiącego przedmiot procesu (spółka cywilna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), współuczestnictwo jednolite zachodzi po stronie biernej lub czynnej w zależności od tego, po której stronie procesu będzie występował więcej niż jeden podmiot, a po stronie pozwanej zachodzi współuczestnictwo konieczne tych wszystkich uczestników stosunku prawnego, którzy nie występują po stronie powodowej. W sytuacji np. gdy dwóch wspólników wnosi o rozwiązanie spółki cywilnej składającej się z pięciu wspólników, po stronie czynnej zachodzi współuczestnictwo jednolite niekonieczne, a po stronie biernej – jednolite konieczne. Gdyby jeden z powodów nie chciał występować w tej roli, musiałby on brać udział w procesie w charakterze pozwanego. Wspólnota praw i obowiązków z uwzględnieniem jednolitości i konieczności w procesach o ustalenie i o ukształtowanie nie zachodzi:

gdy proces zmierza do przekształcenia tylko jakiegoś elementu bądź części stosunku prawnego, np. powództwo darczyńcy o przeniesienie własności nieruchomości na skutek odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności tylko jednego obdarowanego;
jeżeli powództwo wytacza uczestnik stosunku prawnego – współuczestnictwo jednolite konieczne występuje tylko po stronie biernej;
gdy powodowie nie są podmiotami stosunku prawnego, nie zachodzi pomiędzy nimi więź materialna, o współuczestnictwie materialnym decyduje ta sama podstawa faktyczna i prawna, np. wierzyciele występujący z powództwem o ustalenie nieważności umowy spółki cywilnej. Zasadą jest, że każdy współuczestnik procesu działa w imieniu własnym. Dotyczy to jednak współuczestników formalnych i materialnych niejednolitych, a więc i niekoniecznych. Z zasady tej wynika, że działania poszczególnych współuczestników mogą wywierać skutek jedynie w stosunku do tych, którzy czynność procesową podjęli, np. cofnięcie pozwu, wniesienie apelacji, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa, zawarcie ugody, stawiennictwo na pierwszej rozprawie, które uniemożliwia wydanie wyroku zaocznego tylko w stosunku do tego uczestnika, który się stawił. Również zaniechanie dokonania czynności procesowej powoduje negatywne konsekwencje tylko dla tego współuczestnika, który zaniechał czynności (wyjątek przewidziany został w art. 378 § 2). Współuczestnik sporu może być pełnomocnikiem procesowym innego współuczestnika sporu (art. 87 § 1). Przy żadnym rodzaju współuczestnictwa nie ma możliwości samodzielnego dokonywania aktów dyspozycji materialnej przedmiotem procesu (art. 73 § 2). Zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa wymagają zgody wszystkich współuczestników. Oznacza to, że w sytuacji, gdy tylko jeden ze współuczestników np. uznał roszczenie, sąd nie może nadać rygoru natychmiastowej wykonalności nawet wobec tych, którzy oświadczenie o uznaniu złożyli. W sytuacji natomiast, gdy współuczestnicy składają sprzeczne oświadczenia co do okoliczności faktycznych (przyznanie faktów), do sądu należy ocena znaczenia tych oświadczeń dla ustalenia faktów na tle całokształtu materiału dowodowego.

współuczestnictwo w procesie cywilnym, Notatki z Postępowanie cywilne

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz współuczestnictwo w procesie cywilnym i więcej Notatki w PDF z Postępowanie cywilne tylko na Docsity!

WSPÓŁUCZESTNICTWO