Wstęp do ekonomii instytucjonalnej - Notatki - Ekonomia instytucjonalna - Część 1, Notatki z Ekonomia

Pobierz Wstęp do ekonomii instytucjonalnej - Notatki - Ekonomia instytucjonalna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!

1

07.10.2010 r. Wykład 1

T: WPROWADZENIE. CZYM ZAJMUJE SIĘ EKONOMIA INSTYTUCJONALNA.

Konsultacje: budynek C pok. 6/3 piątek 17.00-18.00 Katedra Ekonomii Rozwoju i Polityki Ekonomicznej

Czym się zajmuje ekonomia instytucjonalna?

 Prawo – normy ustalane i egzekwowane przez państwo.  PRAWO jako instytucja formalna.  Zwyczaje – nawyki, tradycje kształtowane przez naśladownictwo. Determinują przede wszystkim sposób postępowania w lokalnych społecznościach.  ZWYCZAJE jako instytucja nieformalna.  Instytucjonalne reguły postępowania w życiu gospodarczym (reguły gry gospodarczej) jako przedsmiot zainteresowania ekonomii instytucjonalnej.

Na czym polega specyfika ekonomii instytucjonalnej?

 Trzy aspekty wg Douglassa Cecila Natha (ur. 1920), laureata Nagrody Nobla z 1993 r.: reguły formalne, reguły nieformalne i system sankcji (sposób ekzekwowania reguł formalnych i nieformalnych).  Analiza ekonomiczna w ekonomii instytucjonalnej obejmuje trzy elementy: instytucje (formalne i nieformalne), procesy gospodarcze, a także interesy podmiotów gospodarczych.  Ekonomia instytucjonalna jako alternatywa dla ekonomii głównego nurtu lub jej uzupełenienie.  Główny nurt myśli ekonomicznej przyjmuje otoczenie instytucjonalne jako dane i nie zajmuje się jego analizą.  Ekonomia instytucjonalna wskazuje na zmienność otoczenia instytucjonalnego i zajmuje się jego analizą.

T: GENEZA I ROZWÓJ EKONOMII INSTYTUCJONALNEJ.

 Ekonomia neoklasyczna, która powstała na bazie ortodoksyjnej teorii klasycznej, cieszyła się powodzeniem przede wszystkim w Anglii i Francji (poza Niemcami i Stanami Zjednoczonymi).  Ekonomia neoklasyczna nie odniosła jednak sukcesu w Niemczech, gdzie rozwinęła się szkoła historyczna, oraz w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozwinął się instytucjonalizm.  Główny nurt ekonomii przyjął, że jednostki zachowują się racjonalnie, a podstawą podejmowania przez nie decyzji są ceny kształtujące się na wolnym rynku.  W ten sposób rola instytucji została przez główny nurt ekonomii zmarginalizowana.

14.10.2010 r. Wykład 2

T: GENEZA I ROZWÓJ EKONOMII INSTYTUCJONALNEJ – c.d.

 Część ekonomistów odrzuciła założenie o racjonalności jednostki twierdząc, że u podstaw procesów gospodarczych leżą instytucje , czyli ukształtowane w procesie histirycznym morale, zwyczej, mentalność jednostki oraz zasady ekonomiczne i polityczne.

2

 Uważali oni, że to instytucje decydują o przebiegu procesów gospodarczych i determinują znaczną część kosztów transakcyjnych (kosztó związanych z zawieraniem transakcji).  Byli przekonani, że bez uwzględnienia kultury, religii, przekonań, zwyczajów oraz norm moralnych nie uda się wyjaśnić działań gospodarczych.  Niemiecka szkoła stworzyła tradycję badania decyzji ekonomicznych w kontekście instytucjonalnym.  W. Roscher w 1943 r. ogłosił, że ekonomia jest abstrakcyjno-dedukcyjną nauką wyjaśniającą, lecz jest nauką opisową, która musi rozwijać się w ścisłym związku z innymi naukami społecznymi, uwzględniając geograficzny i historyczny aspekt gospodarowania.  W XIX wieku duży nacisk na analizę otoczenia instytucjonalnego kładli ordoliberalowie.  Ordoliberalizm rozwijał się przede wszystkim w Niemczech w okresie międzywojennym oraz w trakcie i po II wojnie światowej, ale większość ordoliberałów prowadzili sowje badania także w emigracji w Szwajcarii i Turcji.  Ordoliberalizm, czyli liberalizm uporządkowany, promował ustrój gospodarczy oparty na konkurencji, mającej swoje instytucjonalne fundamenty.  Ordoliberałowie starali się uwzględnić uniwersalizm głównego nutru ekonomicznego, jak i instytucjonalny kontekst polityki gospodarczej.  Twórcami starej ekonomii instytucjonalnej w USA (starego instytucjonalizmu) są: T. Veblen, W.C. Mitchell, J.R. Commons, J.M. Clark.  W USA pojawiła się później również nowa ekonomia instytucjonalna, a także ekonomia konstytucyjna (public choice).

THORSTEIN VEBLEN:

 Ojciec instytucjonalizmu w USA (1857-1929), syn norweskich emigrantów, wykształcenie filozoficzne.  Veblen miał krytyczny stosunek do amerykańskiej rzeczywistości społeczno-gospodarczej, co opisywał złośliwym językiem.  Oprócz tego prowadził rozwiązłe życie, uwodząc żony swoich kolegów.  Veblen odrzucił całą konstrukcję ówczesnego głównego nurtu myśli ekonomicznej, podkreslając jej nienaukowy charakter.  Veblen krytykował m.in. koncepcję niewidzialnej ręki, której autorem był Adam Smith.  Veblen wskazywał na patologiczne slutki egoizmu biznesmenów oraz na negatywne skutki reklamy.  Veblen inspirowany teorią Darwina wskazywał na ewolucyjny charakter zjawisk społeczno- gospodarczych, pokreślał że ta ewolucja nie ma żadnego celu.  Krytykował również statystyczne modele ekonomiczne.  Cenił dynamiczne metody badawcze.  W ujęciu Veblena gospodarka była zbiorem ewolucyjnych instytucji kulturowych, zbiór nawyków mysłowych akceptowanych w danym czasie.  Analiza struktury instytucjonalnej Veblena doprowadziła go do wniosku, że państwo amerykańskie zostało podporządkowane interesom wielkiego biznesu.  Veblen uważał, że hedonistyczna koncepcja człowieka jest przestarzała i należy z niej zrezygnować w ekonomii.  Wjego zdaniem, w ramach określonej kultury jednostki działają zgodnie z ustalonymi wzorcami zachowania się – wynikają one ze wzajemnego oddziaływania jednostki i kultury w przeszłości.  Instynktowne popędy ludzkie to: instynkt rodzicielski, dobre roboty, ciekawość itp.

4

Clark wskazywał, że nie wszystkie obiektywnie występujące koszty są uwzględniane w istniejących systemach rachunkowości (niepełne wykorzystanie zasobów pracy i związane z tym koszty bezrobocia, które nie są proporcjonalnie alokowane między pracodawcami przez mechanizm rynkowy):

 efektywność społeczna jest radykalnie odmienna od zwykłej sumy efektywności jednostkowych;  istnieje konieczność wdrażania społecznego rachunku kosztów z udziałem państwa;  w pracy „ Społeczna kontrola biznesu ” z 1926 r. J.M. Clark opowiedział się za społeczną kontrolą nad prywatnym biznesem i konkurencją, ochroną konsumentów oraz zapewnieniem godziwych przychodów pracownikom;  postulował ekonomiczną odpowiedzialność, którą chciał wpasować w etykę wielkiego biznesu.

Jednocześnie wysoko cenił amerykański „kodeks cnót ekonomicznych”. Był zwolennikiem polityki dobrobytu i społecznej adaptacji, gospodarki mieszanej, silnej ingerencji państwa w procesy produkcji i wymiany. Twierdził, że polityka antyinflacyjna i racjonowanie konsumpcji mają wyraźnie prospołeczny charakter.

Zróżnicowanie i program badawczy współczesnej ekonomii instytucjonalnej:

 poglądy instytucjonalistów znacznie się różniły;  nie stworzyli oni zwartej szkoły w myśli ekonomicznej;  po II wojnie światowej pozycja ekonomii instytucjonalnej osłabła wskutek ekspansji keynesizmu z USA, który został przyjęty prawie bezkrytycznie, i gruntpwnej zmiany całej struktury amerykańskiej myśli ekonomicznej;  w późniejszym okresie „kontrrewolucja monetarna” sprawiła, że oś oporu w amerykańskiej ekonomii określili keynesiści i monetaryści.

Rozwój ekonomii instytucjonalnej:

I. Tradycyjna ekonomia instytucjonalna w duchu Veblena, Mitchella, Commonsa i Clarka. II. Quasi-instytucjonaliści  ekonomiści głoszący idee podobne do instytucjonalistów, ale bardziej radykalne w stosunku do tradycyjnej ekonomii instytucjonalnej. III. Neoinstytucjonalizm (nowa ekonomia instytucjonalna) oraz teoria wyboru publicznego (nowa ekonomia polityczna, ekonomiczna teoria polityki). IV. Wątki instytucjonalne (podejście instytucjonalne) w twórczości ekonomistów należących do innych szkół myśli ekonomicznej, na przykład przypadek F.A. von Hayeka – ekonomisty ze szkoły austriackiej, który stworzył oryginalną koncepcję ładu rynkowego powstałego w wyniku ewolucji społeczno-kulturowej.

Tradycyjna ekonomia instytucjonalna

Clarence Edwin Ayres (1891-1972) - w latach 1930-1968 wykładowca na uniwersytecie stanu Texas w Austin.

Quasi-instytucjonaliści:

5

 J.A. Schumpeter;  G.K. Myrdal;  J.K. Galbraith.

JOSEPH ALOIS SCHUMPETER przedstawiciel austriackiej szkoły myśli ekonomicznej, czerpiący również inspirację z marksizmu, który w latach 30. XX wieku przeniósł się do USA i wykładał na Harvardzie. Prezentował dynamiczne podejście do instytucji i rozwoju, podkreślając rolę innowacyjnego przedsiębiorcy, który rozwija działalność gospodarczą korzystając z kredytu (1912, „ Teoria rozwoju gospodarczego ”).

GUNNAR KARL MYRDAL był przedstawicielem szkoły szwedzkiej w ekonomii, laureatem Nagrody Nobla z 1974 r. Myrdal podkreślał wpływ kultury, tradycji i macierzy instytucjonalnej na sytuację gospodarczą różnych krajów, analizował problemy krajów zacofanych w rozwoju.

 Myrdal stosował zasadę holistyczną – łączył badania historyczne z analizą procesów politycznych, korzeni instytucji gospodarczych, źródeł rozwarstwienia społecznego, powiązań gałęziowych gospodarek narodowych i wymiany międzynarodowej, zjawisk demograficznych, polityki oświatowej i zdrowotnej.  Myrdal był zwolennikiem interwencji państwa w cały układ społeczno-gospodarczy, popierał planowanie gospodarcze w celu zapewnienia dobrobytu i sprawiedliwości społecznej, ale przy zachowaniu decentralizacji podejmowania decyzji gospodarczych.

JOHN KENNETH GALBRAITH w swojej twórczości krytykował ekonomię ortodoksyjną. W pracy „ Amerykański kapitalizm: koncepcja siły przeciwważnej ” z 1952 r. wskazywał, że monopolizacja stanowi przeszkodę w efektywnej alokacji zasobów, w gospodarce. Dlatego należy dążyć do przywrócenia równowagi dla rosnącej siły wielkich korporacji. Przeciwwagę mogą stanowić: rosnąca siła związków zawodowych, potęga wielkich detalistów oraz skuteczne instytucji państwa i prawo. Tworząc odpowiednią przeciwwagę można osągnąć społeczny dobrobyt.

W pracy „ Społeczeństwo obfitości ” z roku 1958 wskazywał na wadliwy podział zasobów między sektory publiczny (ubogi, niedoinwestowany, niedostatek dóbr publicznych wysokiej jakości) i prywatny (zamożny, przeinwestowany, zbyt duże ilości dóbr publicznych wysokiej jakości). Jest to przyczyna głębokiego kryzysu społecznego i braku równowagi społecznej. Producenci manipulują konsumentami za pomocą reklamy i kreują sztuczne potrzeby. Konsument nie jest suwerenny.

W pracy „ Nowe państwo przemysłowe ” z 1967 roku oraz w pracy „ Ekonomia a cele społeczne ” z 1973 r. wprowadził pojęcie technostruktury na określenie kadry kierowniczej wielkich korporacji (sektora planującego). Technostruktura wyrwała się spod kontroli właścicieli, determinuje politykę państwa i kształtuje warunki funkcjonowania sektora rynkowego (małych i średnich przedsiębiorstw) oraz postawy społeczne.

Nowa ekonomia instytucjonalna :

 R.H. Coase;  D.C. North;  O.E. Williamson;  G.M. Hodgson.

7

 Stabilny ład rynkowy może powstać tylko w społeczeństwie, w którym już istnieje macierz (struktura), nieformalnych norm społecznych i moralnych (akceptacja określonych wartości).  Macierzowa struktura społeczna obejmuje zbiory konwencji, rutyny i procedury, które określają i wzbogacają ludzką wiedzę i pozwalają działać racjonalnie.  Dopiero na wyższym szczeblu ewolucji instytucja władzy (państwo) wprowadza normy formalne, które mogą ułatwiać wymianę pod warunkiem, że nie będą sprzeczne z normami tradycyjnymi, nieformalnymi, (proces powstawania rynków obejmował zatem zarówno działania prywatne, jak i działania publiczne).  W tym ujęciu rynek jest dobrem publicznym, podobnie jak państwo i cały system prawny.  Trzeba jednak podkreślić, że umowy oparte na tradyjcji zaufania są tańsze od umów formalnych.  Zaufanie i normy etyczne odgrywają bowiem kluczową rolę w obniżaniu kosztów zawierania transakcji rynkowych (ułatwianie handlu i formowania cen).  Instytucje nieformalne odgrywały kluczową rolę w ewolucji ustrojów społecznych, gospodarczych o politycznych w judeochrześcijańskim środowisku kulturowym (rozwój handlu w średniowiecznej Europie, wpływ etyki protestanckiej na rozwój kapitalizmu, proces industrializacji) wzbogaconym grecką filozofią i rzymskim prawem.  Historycznymi instytucjami rynkowymi są w szczególności pieniądz, system cen i własnośc prywatna.  Bez tych instytucji powstawanie prawidłowego rachunku ekonomicznego jest niemożliwe.  Próba likwidacji prywatnej własności środków produkcji prowadzi do destrukcji rynku i konkurencji oraz uniemożliwia prowadzenie prawidłowej kalkulacji ekonomicznej (argument podnoszony przez Ludwika von Misesa – wybitnego przedstawiciela austriackiej szkoły myśli ekonomicznej).  Przykładem nierynkowej instytucji jest język.  Dzięki instytucjom rynkowym możliwe było dokonywanie wielkiej, liczby dobrowolnych transferów własności w relurarny sposób.  To z kolei stymulowano rozwój gospodarczy.  Instytucje rynkowe określają reguły konkurencji, strukturyzują relacje wymiany przy pomocy systemu ograniczeń.  Chodzi tutaj w szczególności o przepisy: chroniące inreresy konsumentów, regulujące kwestie uczciwej i nieuczciwej konkurencji, ochrony znaków towarowych, reklamacji, tworzenia przedsiębiorstw, nadzoru nad poszczególnymi rynkami cząstkowymi.  W skrajnym, darwinowskim ujęciu rynek jest postrzegany jako obszar dokonywania naturalnej selekcji.

!!! F.A. von Hayek w 1974 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii za „pionerską pracę z

zakresu teorii pieniądza i wahań cyklicznych oraz wnikliwą analizę współzależności między zjawiskami gospodarczymi, społecznymi i instytucjonalnymi ”.

Ład rynkowy, czyli porządek oparty na konkurencji (wg Hayeka):

 Łady wytwarzany przez konkurencję nie jest gospodarką (economy) w ścisłym znaczeniu tego słowa, tzn. nie jest układem świadomie zorganizowanym, w którym istniejące zasoby służą określonej hierarchii celów (nie jest układem typu taxis).  Ład rynkowy jest układem kształtującym się żywiołowo, w którym nie ma żadnego celu (ukłądem tupy kosmos).

8

 Jest on produktem spontanicznego rozwoju, który umożliwia realizację indywidulanych, jednostkowych celów podmiotów rynkowych.

Wątpliwość:

 Chociaż transformacja ustrojowa została wymuszona w dużym stopniu przez siły żywiołowe, spontaniczne, oddolne, to jednak na jej przebieg bardzo duży wpływ miała polityka państwa.  Transformacja ustrojowa była procesem sterowanym (duża rola konstruktywizmu, który Hayek ostro krytykował).  W praktyce transformacji ustrojowej widać raczej wpływ leseferyzmu racjonalistycznego Ludwika von Misesa niż leseferyzmu ewolucjonistycznego Friedricha von Hayeka.  Czy państwo powinno zrezygnować z walki z bezrobociem, ubóstwem, marginalizacją i wykluczeniem społecznym, polegając na konkurencyjnej grze rynkowej jako sposobie rozwiązywania problemów ekonomicznych i społecznych?  Wielu ludzi uważa, że nie byłoby to właściwe.

Catallaxy:

 W celu prawidłowego określenia ładu rynkowego F.A. von Hayek proponuje słowo catallaxy.  Słowo catallaxy tworzy od greckiego czasownika katallattein, które w starożytnej Grecji oznaczało nie tylko „wymieniać”, ale także „przyjmować do społeczeństwa” i „zamieniać wroga w przyjaciela”.  Wymiana dóbr, usług i wartości, włączanie do społeczeństwa i skłanianie do wypracowania kompromisu, to ważne cechy ładu rynkowego.  Catallaxy to sieć złożona z wielu gospodartek przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a nie świadomie stworzona organizacja.  Rynkowy ład gospodarczy nie ma charakteru monocentrycznego, ale policentryczny.  Rynkowy ład gospodarczyc nie jest oparty na zasadzie hierarchicznego zaspokajania potrzeb, czyli nie zapewnia zaspokajania potrzeb bardziej pilnych przez mniej pilnymi – jego cechą ... (???)

04.11.2010 r. Wykład 5

T: INSTYTUCJONALNE POSTRZEGANIE RYNKU – c.d.

Wątpliwość:

 czy państwo powinno zrezygnować z walki z bezrobociem, ubóstwem, marginalizacją i wykluczeniem społecznym, polegając na konkurencyjnej grze rynkowej jako sposobie rozwiązywania problemów ekonomicznych i społecznych?  wielu ludzi uważa, że byłoby to właściwe.

Rola konkurencji w tworzeniu ładu rynkowego:

 Konkurencja nie ma racji bytu w gospodarce.  Konkurencja jest konieczna dla ukształtowania ładu rynkowego.  Konkurencja jest efektywnym sposobem nakierowywania nieznanych zasobów na nieznane cele.

10

 Istnieją tradycyjne i usankcjonowane prawem sposoby nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy, sprzedaży i kupna dóbr i usłgu, dokonywania napraw gwarancyjnych, reklamy itp., którymi ludzie posługują się w systematyczny sposób – dzięki temu stosunki rynkowe są w dużym stopniu uporządkowane.  Powszechnie obowiązujące reguły postępowania tworzą system ograniczeń dla konkurencji, sprowadzając ją do zachowań społecznie akceptowanych.  Powszechnie obowiązujące reguły postępowania nie są urzeczywistnieniem czyjegokolwiek pomysłu, ale formują się spontanicznie w wyniku ewolucji społeczno-kulturowej.  Zawierają one specyficzną wiedzę nagromadzoną w ciągu wielu pokoleń, która umożliwia rozwiązywanie konfliktów międzyludzkich.  Ta wiedza przekracza swoim zasięgiem indywidualne możliwości percepcji.  Reguły postępowania zmniejszają stopień nieokreśloności otaczającego nas świata, wnosząc do niego elementy stabilności i przewidywalności.  Powszechnie obowiązujące reguły postępowania zapewniają skuteczną koordynację rozproszonej wiedzy.  Dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu wiedzy jednostek możliwe jest efektywne wykorzystanie zasobów – jest ono bezpośrednim skutkiem efektywnej koordynacji ludzkiej wiedzy.  Przykładami reguł, które mają szczególne znaczenie dla utrzymania rynkowego ładu gospodarczego, są między innymi rezygnacja z zagaraniani cudzej własności i wykonywania postanowień dobrowolnie zawartych umów.  Dzięki powszechnie obowiązującym regułom konkurencja przestaje być grą o sumie zerowej, a staje się grą, w której suma wygranych stopniowo wzrasta.  Reguły postępowania umożliwiają pokojowe współżycie ludzi, którzy dążą do swoich własnych celów.  Powszechnie obowiązujące reguły postępowania tworzą kompleksy tradycji kulturowych, które F.A. von Hayek nazywa „kodeksami postępowania”.  „Kodeksy postępowania” są poddawane weryfikacji w momencie ich zetknięcia się ze sobą – instytucjonalna metakonkurencja eliminuje wszystkie instytucje społeczne, które nie sprawdzają w dziejach ludzkości.  Konkurencję pomiędzy róznymi „kodeksami postępowania” wytrzymują jedynie te tradycje kulturowe, które zapewniają stosującym je grupom najlepsze szanse na utrzymanie się przy życiu, czyli oferują najkorzystniejsze warunki egzystencji dla możliwie największej liczby ludzi.  Tradycje kulturowe, które zapewniają dobrobyt nie są odkrywane jednorazowo, ale są raczej wypracowywane w długotrwałym procesie społecznego eksperymentowania za pomocą podejmowania wielokrotnych prób i popełniania licznych błędów oraz wyciągania z nich wniosków.  Istnieje możliwość przejmowania innych tradycji kulturowych lub dokonywania zapożyczen pewnych zachowań z kręgó obcych kulturowo w celu modernizacji rodzimych „kodeksów postępowania” i uczynienia ich atrakcyjniejszymi, a więc także bardziej konkurencyjnymi.

Wątpliwość:

 koncepcja Hayeka została opracowana na podstawie doświadczeń brytyjskich. W Wielkiej Brytanii obserwowano ciągłość ewolucji społeczno-kulturowej, co doprowadziło do wykształcenia się dojrzałej kultury rynkowej.  Jednakże w wielu innych krajach wystąpiły poważne zaburzenia ciągłości ewolucji społeczno- kulturowej, co miało negatywny wpływ na kształt ich matrycy instytucjonalnej. W takim przypadku

11

dojrzała kultura rynkowa kształtowała się z poważnymi opoprami albo w ogóle nie doszło do jej wykształcenia.

Wnioski:

 Część ekonomistów jest przekonana, że koncepcja ładu rynkowego F.A. von Hayeka okazała się bardzo przydatna w kształtowaniu polityki gospodarczej okresu transformacji.  Koncepcje wolnorynkowe były jednak wprowadzane odgórnie przez władze państwowe, a nie oddolnie, jak wynikało z koncepcji ładu rynkowego F.A. von Hayeka.  Koncepcja ładu rynkowego Hayeka umożliwia jednak lepsze zrorumienie gospodarki rynkowej, dzięki czemu w dalszym ciągu pozostaje aktualna i insporująca dla polityki gospodarczej.  Koncepcja ładu rynkowego Hayeka przez wiele lat była postrzegana przede wszystki jako narzędzie krytyki gospodarki centralnie planowanej.

18.11.2010 Wykład 6

Ewolucja ludzkich organizacji:

 Ewolucja w miarę upływu czasu, od wspólnot narodowych i współczesnego państwa oraz organizacji międzynarodowych i ponadnarodowych.

Państwo jest suwerenną organizacją polityczną społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach, której głównym składnikiem jest hierarchiczna władza publiczna, dysponująca aparatem przymusu i dążąca do monopolu w jego stosowaniu.

Elementy definicji państwa:

 organizacja;  terytorium;  władza;  przymus;  monopol.

Państwo posiada wyłączną zalegalizowaną władzę stanowienia reguł, którymi rządzą się ludzie.

Państwo świadczy obywatelom różne usługi, wprowadzając w życie okreslony ład (porządek) instytucjonalny.

Niemcy twierdzą, że porządek musi być, a Polacy „że musi to nie rusi, a w Polsce jak kto chce”.

Historycznie uwarunkowana skłanność Niemców do anarchii (wolności, swobody, demokracji).

Państwo jest strażnikiem ładu instytucjonalnego (macierzy instytucjonalnej).

Do obniżenia kosztów transakcyjnych przyczynia się zarówno rozbudowa infrastruktury twardej jak i miękkiej.

Z kolei podatki są ceną dostarczenia usług przez państwo.

Państwo jest układem, w którym rolę przyncypata gra całe społeczeństwo, a państwo jest agentem.

13

 zbyt mała konkurencja polityczna – słabość rynku politycznego i reguł demokratycznego państwa prawnego oraz słabość intelektualna i demoralizacja miejscowych elit skutkują opóźnieniem w wykształceniu się instytucjonalnego zaplecza dla wzrostu gospodarczego;  normy i przekazania nieprzychylne wobec rynku lub skutkujące brakiem zaufania społecznego

• ich zmiana może być bardzi trudna ponieważ proces zmian norm społecznych i przekonań jest długotrwały i dokonuje się poprzez uczenie się. Musi on być wspierany przez tworzenie organizacji wspierających utworzenie efektywnych instytucji ekonomicznych i politycznych.

Instytucje i rozwój gospodarczy w Ameryce Łacińskiej. Analiza przypadku:

 Ameryka Łacińska została skolonizowana przemocą, głównie przez Hiszpanów.  Hiszpanie wprowadzili scentralizowane rządy, rozbudowaną administrację. Ingerencja w działania rynku.  Wobec miejscowej ludności stosowano polityke...  W rezultacie ograniczono konkurencję, rozwój technologiczny oraz imigrację ludności.  Uwarunkowania instytucjonalne w Ameryce Łacińskiej nie sprzyjały jej szybkiemu uprzemysłowieniu i trwałemu rozwoju gospodarczemu.

Instytucje i rozwój gospodarczy w USA. Analiza przypadku.

Ewolucja instytucji w I RP oraz jej upadek. Analiza przypadku:

 ...  ingerencja obcyhc państw w sprawy wewnętrzne Polski, a zwłaszcza obecność wójsk rosyjskich na terenie Polski;  rozwój Polski i upadek państwowości w 1795 r.

Okres rozpadu Polski:

 narzucanie polakom własnej struktury instytucjonalnej przez 3 zaborców;  próba wykorzenienia polaków – pozbawienie narodowej tożsamości;  działalność narodowowyzwoleńcza – walka o zachowanie tożsamości narodowej i odzyskanie niepodległości Polski (powstanie narodowe).

II RP:

 odbudowa Polskiej państwowości w 1918 r.;  próba przezwyciężenia dziedictwa rozborów i róznic;  silne zróżnicowanie narodowościowe II RP (bardzo duży udział mniejszości narodowych) jako przyczyna napięć społecznych i politycznych w kraju;  znacznie róznice w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczym między róznymi reformami Polski jako wyzwanie dla polityki państwa;  II wojna światowa i utrata niepodległości przez Polskę;  okupacja niemiecka i radziecka w latach 1939-1945.

RPL:

 ...