Pobierz Wstęp do językoznawstwa - Notatki - Wstęp do językoznawstwa i więcej Notatki w PDF z Lingwistyka tylko na Docsity!
JĘZYKOZNAWSTWO = LINGWISTYKA nauka o języku. Od XIX w. istnieje samodzielnie. Od lingwistyki historycznej rozpoczyna się okres naukowy. Jest to nauka interdyscyplinarna. Duży nacisk na wzajemne przenikanie dyscyplin naukowych. Związki lingwistyki z innymi naukami: Nauki medyczne (anatomia) Fizyka (akustyka) Antropologia (związki między używaniem języka a kulturą) Psychologia powstaje PSYCHOLINGWISTYKA:
- mechanizmy ułatwiające uczenie języka obcego
- skojarzenia
- sposób zapamiętywania
- wpływ emocji na język
- związek między uszkodzeniami mózgu człowieka a językiem (+ medycyna)
- dysleksja, dysgrafia Socjologia powstaje SOCJOLINGWISTYKA: Poziomy języka w zależności od grupy społecznej. Nie ma jednolitego języka – różne warianty, płaszczyzny. Przyczyny:
- grupa społeczna (warstwa)
- grupa zawodowa Nauki społeczne Etnologia powstaje ETNOLINGWISTYKA: Użycie języka w różnych grupach etnicznych, np. Polacy mieszkający za granicą. Etnolingwistyka wzięła się od badania języka Indian amerykańskich. Historia – odmiany historyczne języka. Nauka o literaturze – styl danego autora. Teoria informacji Teoria komunikacji Informatyka Językoznawstwo jako dyscyplina nie jest jednorodne. Wyróżniamy językoznawstwo:
- OGÓLNE Teoria języka jako systemu znaków, ogólne zasady używania języka. Metodologia badań językowych – to, jak można badać język (wybór tekstu, kryteria itp.). Historia + teoria badań językowych (rozwój językoznawstwa, szkoły, prądy itp.).
- SZCZEGÓŁOWE Językoznawstwo opisowe , czyli opisywanie zjawisk językowych (nie ocena ani klasyfikacja) = językoznawstwo empiryczne , które zbiera konkretne dane materiałowe. Gramatyka, fonologia, morfologia, opis itp. Zbieranie danych językowych, opisywanie, katalogowanie.
- PORÓWNAWCZE Inaczej językoznawstwo typologiczne. Języki można porównywać:
- w rozwoju historycznym – typologia genetyczna.
- synchronicznie Porównanie co najmniej dwóch systemów językowych (historycznych lub funkcjonujących współcześnie). DZIAŁY JĘZYKOZNAWSTWA:
- Fonetyka
- Fonologia
- Morfologia
- Składnia = syntaksa – zasady łączenia elementów językowych.
- Fleksja (w ramach morfologii) – nauka o odmianach.
- Słowotwórstwo
- Leksykologia – nauka o leksyce (formach wyrazowych), zasobie leksykalnym danego języka.
- Leksykografia – nauka o słownikach.
- Frazeologia – nauka o związkach wyrazowych, idiomach.
- Onomastyka – nauka o nazwach własnych. Antroponomastyka – nazwy ludzi, zwierząt. Toponomastyka – nazwy miejsc, miejscowości, gór, rzek itp.
- Semantyka – nauka o znaczeniach wyrazów.
- Stylistyka – nauka o stylach, adekwatne pisanie, odpowiedniość myśli, spójność.
- Dialektologia – nauka o odmianach geograficznych języka.
- Geografia lingwistyczna – część dialektologii; geograficzny zasięg zjawisk językowych, tworzenie atlasów językowych.
- Historia języka – ewolucja, śledzenie zmian na przestrzeni wieków; instytucje językowe i ich rozwój (np., kiedy powstały słowniki) – akademie językowe, rozwój szkolnictwa, historia gramatyk.
- Gramatyka historyczna – ewolucja poszczególnych form językowych.
- Etymologia – nauka o pochodzeniu wyrazu. ~~ JĘZYKOZNAWSTWO STOSOWANE = LINGWISTYKA STOSOWANA (praktyczna)
- Ortografia
- Ortofonia – poprawna wymowa.
- Logopedia – korygowanie wad wymowy.
- Dydaktyka językowa – zasady uczenia języków.
- Teoria przekładu = translatologia.
- Pragmatyka językowa = pragmalingwistyka – nauka o sytuacyjnych użyciach języka, np. „buongiorno” na „dzień dobry” i „do widzenia”; rozróżnienie między „buongiorno”, „buona sera” itp.
- Tekstologia – powstawanie nowych form językowych, np. sms, e-mail itp. Język naturalny język aktualnie używany przez daną społeczność językową. Zwierzęta również komunikują, np. pies daje znać, gdy chce wyjść. Komunikacja pozajęzykowa:
- gesty
- mimika
- barwy (np. ślub – biały, pogrzeb – czarny).
- zapachy Język system znaków językowych. Ma pewne określone cechy, wspólne właściwości języków NATURALNYCH: Prymarna ustność – nabywa się język ustnie, za pomocą przekazu ustnego. Produktywność – możemy powiedzieć coś, czego nikt nigdy przed nami nie powiedział. Otwartość języka na sytuację, potencjalność językowa. Język tworzy coraz to nowe elementy, zbitki. Np. konferencja prasowa, wykształciuch. Arbitralność – brak koniecznego powiązania między formą a treścią, np., dlaczego „okno” to „okno”? Nie ma związku. Społeczność – musi być grupa osób mówiących danym językiem. Wszystko jest oparte na umowie społecznej. Indywidualność nie ma wpływu na system językowy. Trwałość – język jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, mimo zachodzących zmian. Abstrakcyjność – możemy posługiwać się językiem do komunikowania zdarzeń, które niekoniecznie zachodzą w chwili mówienia. Nie dotyczy to gestów ani mimiki, ponieważ nimi nie można opisać przeszłości ani przyszłości. Natomiast za pomocą języka jest to możliwe. Możemy także przedstawić to, co nie istnieje. Linearność – język (podczas mówienia) rozwija się w czasie i w przestrzeni (podczas pisania). 5.03. TYPOLOGIA JĘZYKÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJĘ I NATURĘ: 1) Języki etniczne - języki naturalne. Stanowią język ojczysty dla jakiejś społeczności. 2) Języki wegetujące - są martwe – nikt ich nie używa jako języka ojczystego, ale w danej kulturze mają ciągłą tradycję i w danym środowisku ich znajomość nie wygasła, np. łacina, starogrecki, starocerkiewno słowiański, hebrajski.
zakazu itp. W światłach nie ma kombinowania – jednocześnie zapalone światło czerwone i zielone nic nie znaczą.
- Dwuklasowe – mogą się kombinować i tworzyć jednostki złożone, np. skończona ilość fonemów tworzy nieskończoną ilość jednostek wyższego rzędu (zdań, tekstów itp.). 1. Fonemowe (język) – budulcem są fonemy. 2. Bezfonemowe – nie ma charakteru fonemowego, np. taniec pszczół – przekazują one sobie wzajemnie informacje za pomocą ewolucji wykonywanych w powietrzu. Większość komunikacji zwierzęcej. KOD system znaków. W procesie komunikacji posługujemy się określonym kodem. W ramach kodu istnieją SUBKODY (podkody): wokalny (oparty na użyciu głosu) wzrokowy (odczytywanie zapisu) trwały (pismo) przemijający (znaki dymne) dotykowy (niewidomi) audytywny (słuchanie) językowy - odbieramy to, co ktoś mówi. niejęzykowy – instrumenty muzyczne w Afryce, za pomocą których przekazywane są informacje. zapachowy (bardziej ograniczony) 26.03. TYPOLOGIA JĘZYKÓW (klasyfikacja): 1) KRYTERIA GEOGRAFICZNE Grupowanie z punktu widzenia podobieństw, które zaistniały ze względów kulturowych i geograficznych. Jednostki – liga, cykl. Najstarsza z typologii. Języki świata dzielą się na rodziny ze względu na wspólne pochodzenie. Rodzina porównywana jest do drzewa, które ma jeden pień (część wspólna) i wiele konarów (różne języki). Pierwszy punkt wyjścia – stwierdzenie, że między różnymi językami występują podobieństwa. Pytanie typologii – skąd te podobieństwa się wywodzą? ze wspólnego pochodzenia języków (prajęzyka), np. prajęzykiem języków romańskich jest łacina. ze zjawiska zapożyczenia, dokonującego się w dwóch warstwach:
- leksykalnej (dotyczącej tylko wyrazów), np. kalafior, komputer.
- semantycznej (znaczeniowej), np. mysz (komputerowa); wyraz ten nabrał dodatk. znaczenia. Zapożyczenia nie świadczą o wspólnym pochodzeniu języków, lecz o kontaktach z innymi językami. Między niektórymi językami istnieją pewne podobieństwa gramatyczne, jeśli kraje, w których używa się tych języków, leżą blisko geograficznie, np.:
- LIGA BAŁKAŃSKA – bułgarski, macedoński, albański, grecki, serbski, chorwacki, rumuński. Języki te nie mają wspólnego pochodzenia; mimo to wykazują pewne cechy wspólne, np. rodzajnik stoi za rzeczownikiem i tworzy z nim jeden wyraz. LIGA grupa języków, które należą do różnych rodziny, nie mają wspólnego pochodzenia, ale mają pewne gramatyczne cechy wspólne ze względu na sąsiedztwo geograficzne. Rodziny są wyodrębniane ze względu na podobieństwa. RODZINA zespół języków, które wywodzą się z jednego wspólnego przodka, czyli prajęzyka.
- Rodziny jednostopniowe, np. rodzina języków romańskich: b) Rodziny wielostopniowe – np. rodzina języków słowiańskich: WIELKIE RODZINY JĘZYKÓW:
- Indoeuropejska – zawdzięcza swą przewagę językom: angielskiemu, rosyjskiemu, hiszpańskiemu i hindi. Językami z tej rodziny mówi ok. 47% mieszkańców Ziemi.
- Sinotybetańska – języki wiodące: chiński, syjamski, tybetański. Używane przez ok. 25% mieszkańców Ziemi.
- Rodziny średnie: Austronezyjska – Indonezja, Polinezja Semito-chamicka = Afroazjatycka – arabski, hebrajski, egipski, czadyjski Niger-Kongo Drawidyjska – południowe Indie Japońska
Ałtajska – turecki, azerbejdżański, tatarski, kazachski – grupa turecka i mongolska Uralska (grupa ugro-fińska) – węgierski, fiński, estoński, lapoński Językami z tych rodzin posługuje się ok. 25% mieszkańców Ziemi. JĘZYKI INDOEUROPEJSKIE Kolebką są północne Indie, język hindi i języki irańskie. SANSKRYT najstarszy język indoeuropejski, odpowiednik łaciny. GRUPA INDOARYJSKA – hindi, języki irańskie GRUPA NOWOIRAŃSKA – nowoperski, kurdyjski, pamirski GRUPA BAŁTYCKA – litewski, łotewski GRUPA SŁOWIAŃSKA GRUPA GERMAŃSKA – niemiecki, duński, angielski, szwedzki, norweski, islandzki, holenderski, fryzyjski GRUPA CELTYCKA- bretoński, irlandzki, szkocki, walijski GRUPA ROMAŃSKA Jednostką mniejszą od rodziny jest GRUPA. 16.04. 2) TYPOLOGIA STRUKTURALNA Podział wyłącznie ze względu na cechy budowy (nie bierze się pod uwagę pochodzenia). CECHY PRYMARNE właściwe wszystkim językom, uniwersalne, wspólne. Wszystkie języki: są mówione wykształcają teksty mają system fonologiczny zawierają znaki językowe CECHY SEKUNDARNE charakterystyczne dla określonego języka, stwierdzane na podstawie badań; pozwalają na różnicowanie poszczególnych grup językowych. Języki dzielone są na TYPY. Do jednego typu należą języki posiadające wspólne cechy sekundarne. Typologia: 1) Fonologiczna System fonologiczny złożony z opozycji prymarnych zawiera spółgłoski nosowe (m, n), płynne (r lub l), szczelinowe (s) i zwarte (p, t, k) – w sumie 7 spółgłosek + 3 samogłoski (i, u, a). Typowym systemem samogłoskowym jest język francuski, natomiast spółgłoskowym polski. System fonologiczny ubogi zawiera 13-20 fonemów, a przeciętna długość morfemu to 4 fonemy. W bogatym systemie fonologicznym przeciętna długość morfemu to 1,25-1,4 fonemu i zawiera on 45-75 fonemów. Parametry: ilość fonemów stosunek samogłosek do spółgłosek przeciętna długość morfemu 2) Morfologiczno-składniowa spoistość morfemów stopień zespolenia morfemów i rodzaj tego zespolenia relacja między morfemami gramatycznymi a leksykalnymi stopień kumulacji funkcji językowych w morfemie, np. polski wyraz kumuluje więcej funkcji
- mówi o osobie, liczbie, przypadku budowa elementów syntaktycznych Typy: A) Języki izolujące – np. wietnamski, chiński. W wypowiedziach forma wyrazu się nie zmienia mimo funkcji gramatycznej. Morfem leksykalny i gramatyczny to samodzielne jednostki, odrębne wyrazy. Nie dołączają się do siebie, lecz istnieją w izolacji. the wolf watches the hunter the hunter watches the wolf Carlo ama Maria Maria ama Carlo Szyk zdania wskazuje na funkcję. go go back, go down, go up, go into, go on come come about, come across, come back Elementy te łączą się z „go” i „come” tylko znaczeniowo, formalnie występują oddzielnie.
(sposób przekazywania informacji)
parlato radiotelevisivo endofasico
canale comunicativo
Nazionale / locale
ITALIANO STANDARD – odmiana urzędowa języka; odmiana nauczania w szkole (zarówno włoskiej, jak i za granicą). NORMA JĘZYKOWA – zespół uregulowań (gramatycznych, użytkowych) w danym języku. Odmiany wzajemnie się przenikają, np. Język nieformalny jest to głównie język mówiony, nieurzędowy itp. IZOGLOSA – linie wyznaczające zakres występowania danego zjawiska językowego. DIALETTO – odmiana terytorialna języka, która wykształciła się na danym obszarze geograficznym, co związane jest z historią. Włoski pochodzi od łaciny. Wykształciły się odmiany volgare (odmiany łaciny ludowej). Czynniki językowe spowodowały, że jeden z volgare stał się dominującym italiano standard. Był to toskański volgare, gdyż tam rozwijała sie literatura. Pozostałe volgare pozostają dialektami. Między językiem ogólnonarodowym a odmianami nie ma różnicy w sensie takim, że nie są gorsze, tyle tylko, że są ograniczone terytorialnie. Dialekty między sobą różnią się fonetycznie i leksykalnie, są żywe. Badania nad dialektami na poziomie: fonetycznym (izofony) leksykalnym (izoleksy) morfologicznym (izomorfy) Bada się region po regionie, najlepiej ludzi starszych i niewykształconych. Powstają atlasy językowe, czyli zbiory map. Określają granice występowania jakiegoś zjawiska. Linea La Spezia – Rimini --> dzieli w poprzek Półwysep Apeniński, oddziela dialekty północne od środkowo-południowych. Linea Roma – Ancona --> dzieli dialekty środkowe od południowych. Wyróżniamy 3 grupy dialektów: północne (Emilia Romagna, Liguria, Lombardia, Piemonte, Venezia, Valle d’Aosta + dialekty słowiańskie niemieckie, czyli mniejszości narodowych) środkowe (Lazio, Umbria, Masche, Toscana) południowe (Napoli, Abbruzzo, Puglia, Calabria, Sardegna, Sicilia) Na południu występuje asymilacja: quanno (quando), monno (mondo), gamma (gamba) - izofony madre mia, figlio mio – izomorfy tenere = avere – izoleksy 23.04.
- Analogiści 2) Anormaliści
- Rozważano, czy język podlega prawom natury (i jest niezależny od człowieka), czy jest wytworem konwencji wynikającej z tradycji społecznych. Język jest systemowy, regularny, są w nim zjawiska powtarzające się.
- W języku są głównie zjawiska nieregularne. Badania nad językiem: Grecja (Platon, Arystoteles) – filozoficzne aspekty języka starożytne Indie (Pantajali) – wymowa i jej jednostki. Opracowanie zasad wymowy było potrzebne do hymnów religijnych. Do XIX w. – językoznawstwo przednaukowe. Po XIX w. – językoznawstwo naukowe. Gramatyka = model, reguły, teoria języka. Ok. XV-XVI w. zaczynają się pojawiać gramatyki poszczególnych języków narodowych. 1660 – gramatyka z Port-Royale. Autorzy – Lancelot, Arnauld. „Grammaire generale et raissonee”. Gramatyka kartezjańska. Podejście rozumowe. Język rządzi się ogólnymi zasadami wspólnymi dla różnych grup językowych. Sposób indukcyjny – od szczegółu do ogółu. Sposób dedukcyjny – od ogółu do szczegółu. W XIX w. językoznawstwo zyskało odrębną METODOLOGIĘ zespół środków potrzebnych, aby coś zbadać, procedury badawcze.
Koniec XVIII w. – badacz i podróżnik Jones zapoznał się z tekstami w sanskrycie. 1786 – symboliczna data. Jones dzieli się swoimi przemyśleniami z Brytyjskim Towarzystwem Naukowym. Odnalazł zaskakujące podobieństwa między sanskrytem, greką, łaciną i językiem starogermańskim. Po raz pierwszy wysunięto hipotezę o wspólnym pochodzeniu języków. 1) Językoznawstwo komparatywne (porównawcze)/historyczno-porównawcze I poł. XIX w. Przedstawiciele – Bopp, Pott, Rask. 1816 – Bopp wydał dzieło o systemach koniugacyjnych. Porównanie sanskrytu, greki, łaciny, perskiego i starogermańskiego. Ważne jest nie podobieństwo między leksemami (bo mogą być zapożyczenia), lecz między systemami gramatycznymi – istota komparatystyki. Okres romantyzmu, fascynacji przeszłością i historią. 2) Naturalizm biologiczny Schleicher próbował pogodzić zasady ewolucji biologicznej z ewolucją języków. Chciał, żeby języki miały swoje drzewo genealogiczne. Są języki na różnym poziomie ewolucji. Najbardziej wyewoluowane – odmienialne. Schleicher zrekonstruował prajęzyk poprzez porównywanie elementów podobnych i napisał bajkę. 3) Młodogramatycy Szli bardziej w historię. Oddzielali się od tego, co przed nimi. Przedstawiciele – bracia Grimm, Paul, Delbrück. Naukowe mogą być wyłącznie badania historyczne. To, co nie jest historyczne, nie jest naukowe. Badania nad językiem mają sens tylko wtedy, gdy są historyczne, ewolucyjne. Badanie ewolucji poszczególnych form. Młodogramatycy zajmowali się przede wszystkim prawami fonetycznymi, głosowymi. Ewolucyjne badanie języka polega na wychwytywaniu prawideł, tendencji, reguł. Dużą wagę przywiązuje się do nauk ścisłych, biologicznych. Poszukuje się reguł. TEORIA ZMIAN FALOWYCH Schmidt zmiany w języku rozchodzą się jak fale – od środka coraz dalej i słabiej. Świadczy to o głębokim zainteresowaniu historią i ewolucją języka. Wilhelm von Humboldt powstają NEOHUMBOLDTYŚCI. Wilhelm był prekursorem językoznawstwa ogólnego, ojcem teorii WELTANSCHAUUNG – obraz świata, patrzenie na świat. Język jest ściśle powiązany z myśleniem, kulturą danego narodu. Ma swoją formę wewnętrzną, która odzwierciedla sposób myślenia jego użytkowników. Język jest emanacją (uzewnętrznieniem) ducha narodu. Poprzez język wyraża się pogląd na świat. 14.05. KAZAŃSKA SZKOŁA POLSKIEJ LINGWISTYKI Przedstawiciel – Jan Baudouin de Courtenay. Szkoła prekursorska w stosunku do XX w. Prowadzi badania dotyczące związku znaczenia oraz funkcji alternacji głosek. Rozróżnienie na język zbiorowości i jednostki. Różnice między statycznym (w danym momencie) a dynamicznym (ewolucja) rozwojem języka. Badania zupełnie inne na tle tych z XIX w. STRUKTURALIZM W lingwistyce – Ferdinand de Saussure. Dzieło – „Kurs językoznawstwa ogólnego” wydane po jego śmierci. Były to wykłady zebrane przez jego uczniów. Wydanie tej książki = początek badań strukturalnych. Bezpośredni rozwój myśli de Saussure’a miał miejsce w Szkole Praskiej i Kopenhaskiej. USA – szkoła strukturalna (strukturalizm amerykański) – gramatyka generatywna. Sapir, Whorf. STRUKTURALIZM metoda badawcza, w której podstawowym pojęciem jest STRUKTURA , czyli całokształt relacji między elementami SYSTEMU , czyli całości złożonej z elementów, między którymi występują zależności. Zmiany w jednostce dotyczą całości. Teorie strukturalne – podejście do danego obiektu. Wspólne podejście strukturalistów – do badanego obiektu jako do całości. Nadrzędność całości nad częściami. Zakłada się, że w każdym badanym obiekcie są elementy i relacje między nimi. Zadanie – wykrycie struktury. Zakłada się, że system i struktura istnieją niezależnie od badacza.
Język jest forma, a nie substancją. Liczą się w nim funkcje i relacje między elementami. Liczą się tylko opozycje.
- Związki syntagmatyczne/paradygmatyczne (asocjacyjne) między elementami Związki syntagmatyczne – między elementami współistniejącymi w zdaniu (orzeczenie z podmiotem i dopełnieniem), np. Ala ma kota. W danej chwili – IN PRAESENTIA. Związki paradygmatyczne – związki natury skojarzeniowej, między jakimiś elementami zdania a wszystkimi innymi, np. ma = posiada; kota (lub) psa (bo dlaczego akurat kota, czemu nie psa?). IN ABSENTIA. 21.05. Europejskie szkoły lingwistyki strukturalnej: 1) Szkoła praska Szkoła funkcjonalna – nacisk na aspekt funkcji języka. Roman Jakobson Mikołaj Trubiecki Malhesius Funkcje języka mogą być różne. Jakobson wyróżnił ich 6: A) F. informacyjna (nastawiona na rzeczywistość pozajęzykową) – np. „Dziś jest 30 stopni” B) F. impresywna (nastawiona na odbiorcę) – np. „Wyjdź i zamknij drzwi”; reklamy. C) F. ekspresywna (nastawiona na nadawcę) – np. „Ach, jak mi się to podobało!” D) F. fatyczna (kanał) – podtrzymywanie kontaktu E) F. metajęzykowa (kod) – mówimy o języku F) F. poetycka (komunikat) – ważna jest treść komunikatu, a nie funkcje pozajęzykowe. Większość komunikatów pełni kilka funkcji. Szkoła praska zajmowała się fonologią. Chciała określić funkcje języka na poziomach morfologicznym, fonetycznym i składniowym. Funkcje elementów fonologicznych: delimitatywna (delimitacyjna, rozgraniczająca) – wskazuje, gdzie kończy się jedna, a zaczyna druga jednostka, np. pauza, akcent wyrazowy, intonacja (w grupach wyrazów i zdaniach). kulminacyjna – wskazuje, ile jest jednostek w danym zdaniu, np. intonacja, pauza, akcent dystynktywna – rozróżnianie znaczeń; pełnią ją fonemy. Opozycja fonologiczna. Neutralizacja (zanik) opozycji. Opozycje: a) Prywatywne (dwuczłonowe), np. p:b. „B” posiada cechę dźwięczności, natomiast „p” nie. b) Gradualne – cecha występuje z różnym natężeniem, np. opozycja między „o” lub „e” otwartym i zamkniętym. c) Równorzędne – wszystkie, które nie są prywatywne bądź gradualne. ARCHIFONEM jednostka pozbawiona danej cechy, np. w parze p:b archifonemem jest „p”. Funkcjonalna teoria składni: rozczłonkowane zdanie. Datum (temat) – coś, co zna obu rozmówców (temat rozmowy). Novum (remat) – to, co się mówi o temacie; nowa porcja informacji. Ptak leci Leci ptak (temat) (remat) (temat) (remat) Jest to związane ze stylistyką i informacją (uwypuklenie tego, co nowe). 2) Szkoła kopenhaska Hjelmslev Uldall Rozważanie de Saussure’a na temat teorii znaku. Miała ona być teorią uniwersalną. Teoria o charakterze dedukcyjnym (miała powstać tak, by pasowała do każdego języka).
Plan wyrażania Substancja
Forma
Ogół głosek, dźwięków; wspólna dla wszystkich ludzi i języków
Fonemy danego języka
Plan treści Forma
Substancja
Realizacja myśli, inna, ważna dla danego języka
Wszystkie myśli
ZASADA KOMUTACJI zmiana zachodząca wspólnie; różnicy w planie wyrażania powinna odpowiadać różnica w planie treści i odwrotnie. Wtedy ta różnica jest dla danego języka istotna. Np. cantante – (może być „il” lub „la”) - 2 treści, lecz 1 forma. Avvocata avvocatessa – 2 formy, lecz 1 treść. Różnice występujące w jednym planie, którym nie odpowiadają różnice w drugim planie, tworzą WARIANTY.
IL GATTO DORME
Plan wyrażania + + +
Plan treści + + +
Znak składa się z formy i treści. Może istnieć w planie wyrażania i treści. 28.05. Badania europejskie różnią się od badań amerykańskich. 1911 – Boas opublikował podręcznik pt.: „Handbook of American Indian languages”. Książka poświęcona językom plemion indiańskich. Dwa kierunki badań: 1) Relatywizm językowy Względność/neohumboldtyzm. Sapir Whorf I poł XX w. 1921 – Sapir publikuje książkę pt.: „Language”. Teza o względności językowej: Różne języki różnie przedstawiają tę samą rzeczywistość. Każdy język inaczej ją kształtuje, mimo iż materiał językowy jest ten sam. Założenie, że otacza nas świat rzeczywisty. Nie zmienia się on, lecz sposób jego przedstawienia, np. krawiec z jednego materiału może zrobić różne garnitury. Każdy język na swój sposób rozczłonkowuje rzeczywistość. Struktura danego języka jest narzucona mówiącym, np. Polacy bądź Anglicy mają tylko jeden wyraz oznaczający „śnieg”, w przeciwieństwie do Eskimosów; Polacy wyróżniają rodzaj nijaki, Włosi nie; j.polski inaczej postrzega pory dnia niż j.włoski, gdzie „buona sera” mówi się już ok.15. Wilhelm von Humboldt – każdy język ma swoją wewnętrzną formę, która jest odbiciem ducha narodu. Wobec tego każda społeczność patrzy na świat inaczej. 2) Strukturalizm amerykański (dystrybucjonizm) Leonard Bloomfield – „Language” (1933). Języki Indian amerykańskich nie miały tradycji pisanej – niknęły. Strukturalizm amerykański chciał znaleźć taki sposób opisu języka, który pozwoliłby szybko i dokładnie opisać języki, których struktura była różna od j.angielskiego. Struktura języków Indian była bardzo trudna do uchwycenia. Są to języki interkorporujące. Opisać język = ustalić mniej więcej jego reguły gramatyczne. DYSTRYBUCJONIZM metoda opisu języka. Metoda ta jest oparta na pojęciu dystrybucji. Jest to metoda formalna, o dużym stopniu ogólności. DYSTRYBUCJA zespół otoczeń, w których występuje dany element. Opisać dystrybucję = opisać zespół kontekstów, w których występuje dany element, np.: „bello” – mnóstwo kontekstów; „zjełczały” – głównie tłuszcz. Ograniczona ilość kontekstów/otoczeń. Występowanie pewnych jednostek obok siebie, np.: il, lo, l’ dystrybucja tych elementów nie jest taka sama. W każdym z nich elementem towarzyszącym będzie rzeczownik, lecz w każdym przypadku inny. Rodzaje dystrybucji: A) Uzupełniająca – elementy są w dystrybucji uzupełniającej, jeśli nigdy nie wystąpią w tych samych kontekstach, np.: il sport (-), lo sport (+), l’sport (-). „Il”, „lo” i „l’” nigdy nie wystąpią w tym samym kontekście – są w dystrybucji uzupełniającej.
Językoznawstwo musi stworzyć KORPUS, by opisać dany język. KORPUS jest to próbka języka, na którą składa się X zdań, X tekstów; jest zbiorem zamkniętym. Musi on być reprezentatywny, czyli stanowić odbicie języka, przeciętnej sytuacji językowej. DWUZNACZNOŚĆ jedna postać zdania oznaczająca dwie rzeczy. Struktura głęboka pozwala nam powiedzieć, czy przymiotnik odnosi się do jednego elementu, czy do dwóch, np. flying planes can be dangerous – niebezpieczne może być latanie samolotami w ogóle lub latające samoloty. Reguły transformacyjne:
- Il ragazzo legge un giornale.
- Il ragazzo non legge un giornale.
- Un giornale e letto dal ragazzo.
- Un giornale non e letto dal ragazzo.
- Il giornale, il ragazzo lo legge.
- Il giornale, il ragazza non lo legge. ZDANIE JĄDROWE podstawowe, proste, czyli: twierdzące, czynne, afektywne i nienacechowane emocjonalnie.
