Wstęp do nauki o państwie i polityce - Notatki - Polityka, Notatki z Politologia

Pobierz Wstęp do nauki o państwie i polityce - Notatki - Polityka i więcej Notatki w PDF z Politologia tylko na Docsity!

Wstęp do nauki o państwie i polityce

zagadnienia do egzaminu na I roku studiów dziennych 2002/

prof. Piotr Dobrowolski

oprac. Miłosz Klemens

1. Tradycje i współczesne stanowiska politologiczne w Polsce

2. Nauki polityczne we współczesnym świecie: główne ośrodki, szkoły, postaci.

3. Nauki polityczne a inne nauki społeczne

4. Przedmiot badań nauki o polityce

5. Etymologia pojęcia polityka. Główne sposoby definiowania polityki. Przyczyny wielozn. pojęcia.

6. Systemowe ujęcie polityki i jego miejsce w badaniach nad polityką. Zasady badania systemu

politycznego. Podsystemy systemu politycznego.

7. Pole polityki i jego znaczenie w wyjaśnianiu polityki.

8. Zjawisko i proces polityczny w ujęciu systemowym

9. Polityka i inne sfery życia społecznego (struktura społeczna, ekonomika, normy i wartości

społeczne [w tym ideologia], kultura, etc.) - pojecie kultury politycznej

10. Terytorium w polityce. Geopolityka, teorie geopolityczne i ich współczesne znaczenie.

11. Podmiotowość polityczna - pojęcie, poziomy podmiotowości, formy przejawiania się w polityce.

12. Państwo i jego rola w polityce

13. Władza (Prawo a system władzy politycznej + Legitymizacja)

14. Metody i ujęcia w badaniach nad polityką

Literatura:

Ryszka - „Nauka o polityce...”

Chmaj & Żmigrodzki - „ Wprowadzenie do teorii polityki”

Zbiorowy - „Studia z teorii polityki”

Krąpiec - „O ludzką politykę”

Tansey - „Nauki polityczne”

Antoszewski & Herbut „Leksykon politologii”

1. TRADYCJE I WSPÓŁCZESNY STAN NAUK POLITYCZNYCH W POLSCE.

a) Początki: Paweł Włodkowic, Jan Ostrog, Andrzej Frycz-Modrzewski b) Od 1500 - pierwsze placówki dydaktyczne:

• 1578 - powstaje Akad. Wileńska, w 1662 Jan Kazimierz funduje tam katedrę prawa
• 1784 - po przekształceniu Akademii Jezuickiej we Lwowie na Cesarsko-Królewski Uniwersytet powołano „katedrę umiejętności politycznych”
• 1818 - na stworzonym Królewsko-Warszawskim Uniwersytecie pojawiają się zagadn. z teorii polityki c) Powstanie listopadowe - represje, likwidacja Uniwersytetów Wilnie i Warszawie d) XX wiek:
• 1911-12 - powstaje Polska Szkoła Nauk Politycznych
• 1911 - powstaje szkoła Nauk Społeczno Politycznych e) I wojna - działalność dydaktyczna zawieszona f) Po I wojnie:
• 1921-22 - reaktywacja Szkoły Nauk Politycznych
• 1925 – powst.Wyższa Szkoła Nauk Społecznych i Ekonomicznych w Łodzi jako filia Szkoły Nauk Polit.
• 1929 - powołanie Centralnego Komitetu Polskich Instytucji Nauk politycznych - koordynuje pracą szkół g) II wojna - działalność dydaktyczna zawieszona (poza niewielkimi placówkami dydakt. na UJ) h) Po 1945:
• 1945 - reaktywacja Akademii Nauk Politycznych
• 1951-55 - we wszystkich szkołach wyższych wprowadzono przedmiot „podstawy marksizmu-leninizmu”
• 1963-4 - nowy przedmiot „podstawy nauk politycznych”, w późniejszym czasie bardzo popularny, co pozwoliło na znaczny rozwój politologii w latach 70-tych
• lata 80-te - kryzys w związku z jedynym słusznym ustrojem i) Instytucje nieedukacyjne:
• 1950 - przyst. Polski do Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Polit. (IPSA)
• 1957 - utworzenie Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (PTNP)
• 1972 - utworzenie Komitetu Nauk Politycznych przy PAN

2. NAUKI POLITYCZNE WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE:

a) USA:

• na każdym uniw. wydział nauk polit. Aby się dostać trzeba ukończyć collage lub mieć bakalarat b) Anglia:
• 1895 - powołanie London School of Economics and Political Sciences c) Francja:
• przedmiot wykładany od 1870 roku
• czołowa rola instytutów nauk politycznych
• studia trwają 3 lata, wyższy etap to Szkoła Administracji Publicznej
• najważniejsza Fondation Nationale des Sciences Politiques d) Niemcy:
• 1949 - Deutsche Hochschule fur Politik, później nauki polityczne we wszystkich szkołach wyższych
• urzędn. państw. kształci Hochschule fur Verwaltungswissenschaft w Seeyer
• uzupełnienie wiedzy w hochschule fur Wissenschaften w Monachium i w Berlinie e) Szwecja - „nauka o państwie“
• uniwersytety w Lundzie, Sztokholmie i Uppsali

• współczesne stosunki międzynarodowe
• polityki szczególne (np.: gospodarcza, społeczna, ekologiczna) b) Przedmiot badań nauki o polityce ustalony na konferencji ONZ w 1948:
• Teorie polityczne teorie polityczne historia myśli politycznej
• Instytucje polityczne: konstytucja władza centralna władza regionalna i lokalna administracja publiczna funkcja społeczna i polityczna rządu
• Partie, grupy i opinia publiczna: partie polityczne grupy i stowarzyszenia udział obywateli w rządzeniu opinia publiczna
• Stosunki międzynarodowe: polityka międzynarodowa organizacje międzynarodowe prawo międzynarodowe
• **Wniosek: przedmiotem nauki o polityce są fakty z dziedziny polityki wewnętrznej i międzynarodowej, zjawiska i procesy polityczne, działania polityczne, ich rodzaje, następstwa, oraz potrzeby i interesy polityczne.

5. ETYMOLOGIA POJĘCIA POLITYKA** a) Polityka (gr. Politikon - państwowe, społeczne) b) Polityka a nauki polityczne - polityka to konkretna nauka z nauki polityczne to zespół nauk społecznych, z których korzysta polityka (np.: filozofia, ekonomia, etc. Patrz: „POLITYKA A INNE NAUKI SPOŁECZNE”) c) Ewolucja:

• Grecja (Arystoteles i Platon) - sztuka rządzenia państwem
• Andrzej Frycz Modrzewski - kunszt dobrego rządzenia ekonomicznego
• za Jana III Sob. - „politique” sztuka rządzenia państwem, utrzym. i wyzysk stos. z innymi państw
• słownik Lindego - 1858 - „nauka jak Rzeplitą rządzić i zachować wcale” d) Polityka wg. Chmaj-Żmigrodzki: zespół działań podjętych przez ośrodek decyzyjny w celu osiągnięcia określonych celów za pomocą odpowiednio dobranych środków. e) Funkcje polityki (w kontekście nauki o polityce): opisowa (deskryptywna, faktograficzna) - jaka była i jest rzeczywistość wyjaśniająca (eksplanacyjna) - dlaczego dane zjawisko zaistniało przewidująca - jaka będzie rzeczywistość polityczna w przyszłości instrumentalna - jakie podjąć działania by osiągnąć dany cel polityczny ideologiczna - jakie realizować wartości f) Ujęcia polityki
• wg. Groszyka): minimalistyczne: nauka o państwie maksymalistyczne - nauka o wszelkiej władzy pośrednie - nie tylko państwo, ale i nie każda władza
• wg. Dobrowolskiego: normatywne - działalność służąca osiągnięciu kompromisu behawioralne - pod kątem zachowań i posunięć ludzi rządzących konfliktowe - walka sił społecznych głównie w sferze idei i wartości (MW) koncepcja wymiany - władza jako towar, można pożyczać, kupować, sprzedawać, odstępować, np.: ja tobie - ty mi.
• podmiotowa i przedmiotowa:

podmiotowa: definiowanie polityki przez wyodrębnienie podmiotów działań politycznych (np.: państwo system polityczny) przedmiotowa: definiowanie poprzez wyodrębnienie przedmiotów działań politycznych (np.: władza)

6. SYSTEMOWE UJĘCIE POLITYKI - behawioryzm wprowadził pojęcie systemu politycznego, jako podstawową jednostkę analizy procesów politycznych. a) System polityczny - całokształt ról politycznych, instytucji oraz współdziałań między podmiotami polityki. Wada: traktuje system polityczny jako podstawowy czynnik stymulujący przemiany polityczne b) System polityczny charakteryzuje się następującymi cechami: - tworzy zbiór pewnych elementów - stanowią one strukturę - istnieje otoczenie (bo jest granica systemu) - ma wejścia (oddziaływania płynące z otoczenia) - ma wyjścia (oddziałuje na otoczenie) - między wejściami i wyjściami zachodzą reakcje na skutek sprzężenia zwrotnego c) Kierunki wyjaśniania pojęcia system polityczny: - instytucjonalny - zbiór instytucji, związanych ze sprawowaniem władzy państwowej - instytucjonalno-funkcjonalny - oprócz instytucji także ich działania - normatywny (regulacyjny) - koncentruje się na systemie norm społeczno-polit - komunikacyjny - sugeruje, że system społeczny to mechanizm komunikowania się (obiegu informacji) w politycznej sferze życia społecznego - behawioralno-funkcjonalny - system polityczny jako dynamiczny proces społeczny, przetwarzający impulsy społeczne w działania polityczne uproszczony model systemu politycznego:

wejście <= <= <= <= <= wyjście

Podm. pierwotne => konkretyz. planu działania => Podm. wtórne => decyzje i działania => Skutki (potrzeby, interesy) (instyt. polityczne)

wyjście => => => => => wejście d) Funkcje:

• adaptacyjna
• regulująca
• innowacyjna 7. STRUKTURALNE UJĘCIE POLITYKI (POLE POLITYKI):

pole polityki

Wartości ideologiczne -------------- Świadomość społeczna | > Zjawiska i procesy polityczne < | Struktury społeczne -------------- Baza ekon. (najważn)

a) Baza ekonomiczna (najważniejsza) - stosunki własnościowe, wszystko co dotyczy produkcji, podziału i wymiany dóbr. Polityka to skoncentrowany wyraz ekonomiki. Najważniejsze aspekty to: interesy ekonomiczne kształtowane stosunkami własnościowymi, zaspokajane i artykułowane za pomocą polityki cen i płac. Ekonomika jest pierwotna do polityki. Polityka wykazuje pewną autonomię wobec ekonomiki. Może wpływać na ideologie (np.: klasy u komunistów), struktury (bogata szlachta i mieszczaństwo), świadomość (nasza klasa społeczna na tle innych) b) Wartości ideologiczne i świadomość społeczna - umacniają politykę. Polityka również może na nie wpływać (np. poprzez kulturę i edukację). Ideologia to forma świadomości społecznej. Byt określa świadomość (ekonomika) c) Struktury społeczne - klasy, położenie własnej klasy społecznej na tle innych może nas mobilizować do

• zakresowym (na tle działalności ludzkiej)
• poziomu analizy (analiza i uzasadnienie polityki)  Program polityczny
• definicja - formalny wyraz uświadomienia sobie przez grupę jej obiektywnej sytuacji oraz kierunków i mozliwości działania w zak. przekształcania struktury społecznej, ekonomicznej i politycznej.
• na treść programów politycznych składają się pogl.dot: = ustroju ekonomicznego = organizacji życia społecznego = instytucji publicznych = rozwiązania problemów narodowych = współpracy lub walki politycznej Na płaszczyźnie celów politycznych, wartości, norm oraz środków ich realizacji  Wartości - rodzą się w sytuacjach konfliktowych  Normy - próba ich rozwiązania (sytuacji konfliktowych)  Adekwacja polityczna - zgodnośc między wartościami zawartymi w programach, a realizowanymi (normy)
• brak adekwacji politycznej - niezgodność między normami a wartościami politycznymi
• elementy adekwacji: zgodność realizowanych wartości, ich hierarchii i celów programowych  Cele władzy politycznej:
• wskazanie odpowiedniego ustroju
• dążenie do jego realizacji
• dyrektywy dzialania

• Ideologia w Polsce Polska Ludowa - ideologia była „świecką religią”, czymś najważniejszym Po 1989 - pozornie ideologia zanikła, ale lewicę zastąpiła prawica, potem znowu lewica
• Wniosek - ideologia się ma do polityki jak teoria do praktyki. Nie ma możliwości całkowitego zlikwidowania ideologii w polityce (przykład - Polska po 1989, kiedy wydawało się ze ideologia zaniknie na zawsze) b) Polityka a ekonomika:
• Definicja ekonomiki - dział ekonomii zajmujący się poszczególnymi gałęziami gospodarki wraz z relacjami pomiędzy nimi
• Relacje łączące politykę z ekonomiką:  Prymat ekonomiki nad polityką - polityka uzależniona od gospodarki może doprowadzić do anarchizacji stosunków polit.  Prymat polityki nad ekonomiką - przez wzrost władzy „realizuje się interes klasowy” (ekonomiczny). Wada: władza formułując cele nie zapewniła ich realizacji. Dobre na krótką mete (np. do odbudowy po wojnie, mobilizuje społeczeństwo),ale na dłuzsza nie(np: ZSRR)  Względna niezależność obu nauk - kraje Europy Zachodniej. Wady: może dojść do koncentracji kapitału u małej, najbogatszej grupy inwestorów i mogą chcieć wykorzystać to do uzyskania wladzy
• Wniosek: związek polityki i ekonomiki nie jest automatyczny, ale nie jest też możliwe całkowite uniezależnienie c) Polityka a prawo
• Definicja prawa: zespół norm i reguł politycznych, których stosowanie zagwarantowane jest przymusem ze strony państwa
• Relacje między polityką prawem:  prymat prawa nad polityką - państwo prawne, naczelną ustawą jest konstytucja  prymat polityki nad prawem: naginanie prawa do indywidualnych

interesów warstw rządzących. Wady: Może doprowadzić do przemocy politycznej  absolutna władza polityczna: władza ma nieograniczone uprawnienia. Przykład - Neron i jego Rzym. Wady: Uprzedmiotowienie społeczeństwa

• Prawo składa się z norm i reguł będących dla obywateli i instytucji nakazami i zakazami.Dzielimy na:  normy polityczne - ustalają normy prawne (określają możliwość ustanawiania)  normy prawne - regulują postawy obywateli i organów państwa (legitymują) Podział norm wg. Pałeckiego:  prawo represyjne  prawo obywatelskie  prawo społeczne
• Wniosek: polityka i prawo to dwie siostrzane nauki, choć prawo powinno górować nad polityką. d) Polityka a moralność:
• Definicja moralności: ogół norm, zasad wzorów, regulujących stosunki międzyludzkie
• Relacje między polityką a moralnością - konkretne stanowiska:  amoralistyczne - odmienność moralności i polityki, np.: amoralne nieograniczone przywileje prezydenta w konstytucji kwietniowej (odpowiada przed Bogiem i historią)  moralistyczne - jedność polityki i moralności, sprawiedliwość ponad wszystko, np.: bezkrwawa walka Martina Luthera Kinga  makiawellizm - cel uświęca środki  realizm polityczny - polityka bez sentymentów, ale i bez utraty zdrowego rozsądku. W amoralności też nie można się posuwać za daleko. Najlepsze stanowisko
• Wniosek: polityka nie ma wiele wspólnego z moralnościa amoralne zachowania charakteryzujące polityke:  prawo silniejszego  niszczenie wewnętrznej opozycji  zrywanie sojuszy  łupieskie „krucjaty” na przykładach ustrojów:  faszyzm - naginał moralność do własnych potrzeb  marksizm - nakazywał postrzegać jako jedność moralność i politykę e) Kultura Polityczna
• Pojęcia: Kultura - ogół produktów działalności ludzkiej, nasze dziedzictwo Kultura polityczna - różne ujęcia:  Psychologiczne - całokształt indywid.postaw i orientacji wśród polityków  Socjologiczne - różne wytwory działań politycznych, normy, idee, etc.  Systemowe (wyznaje je DOBROWOLSKI, stąd te głupie schemaciki systemowego ujęcia kultury) - „kultura polityczna to część kultury globalnej, dotycząca sfery polityki, a więc działań skierowanych na realizację interesów i zaspokajanie potrzeb przez system władzy państwowej” (Groszyk i Korybski) Ogólne pojęcie kultury politycznej - to całokształt wartości, norm i reguł zachowania , utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych.
• Funkcje kultury politycznej  regulacyjna - porządkowanie i ujednolicanie działań politycznych, za

państwa (bada wpływ zjawisk geograficznych na funkcjonowanie państwa) b) Interpretacja geopolityki:

• jako doktryna - w dawnym ZSRR - wymierzona przeciw ZSRR faszystowska doktryna
• jako dziedzina działalności państwowej (rzadko) - rodzaj polityki zagranicznej określanej terytorialnymi interesami narodów
• jako technikę lub sztukę - gdy jej celem jest dostarczanie narzedzi działalności politycznej c) Kierunki (chronologicznie):
• Mc Kinder - kto kontroluje Europę Wschodnią, ten kontroluje świat
• Haushofer - "przestrzeń życiowa" - sojusz z Moskwą i Tokio
• Spykman - najważniejsza jest siła militarna, ważna "pozycja siły"
• Cresser - "sercem lądu" jest nie Eurazja ale Ameryka Północna d) Zarzuty wobec geopolityki:
• geopolitycy nie byli w stanie ani przewidzieć ani wyjaśnić rozpadu ZSRR
• teorie geopolit. obciążone są determinizmem geograficznym (punktem wyjścia jest przyroda a nie państwo)
• geopolityka jest narzędziem do uzasadniania wyższości jednych państw nad drugimi przez ich lepsze położenie geopolityczne. przez to może służyć ideologii a nie polityce 11. PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA (pojęcie, poziomy, formy jej przejawiania w polityce): a) Podmiotowość polityczna - trwałą zdolność grupy lub organizacji do świadomego podejmowania suwerennych i racjonalnych działań. Jej istotą jest zaspokajanie własnych potrzeb na drodze działania. b) Poziomy podmiotowości:
• wielkiej grupy społecznej jako całości
• organizacji politycznych danej grupy społecznej
• organów organizacji wielkich grup społecznych (jednostka lub gremium kierownicze)
• reprezentantów organów organizacji politycznych c) Podmiotami politycznymi są:
• partie
• państwo z całym rozgałęzionym systemem organizacyjnym
• inne organizacje, ktore biorą udzial w realizacji polityki państwa d) Składniki a zarazem warunki podmiotowości:
• świadomość (samego siebie lub danej instytucji)
• moment aktywnosci (działanie) 12. PAŃSTWO I JEGO ROLA W POLITYCE a) Pojęcie państwa trwały związek ludzi, zamieszkujących dane terytorium, polegające władzy zwierzchniej b) Różne ujęcia definicji państwa:
• funkcjonalna (Hugo Grotius) - przez pryzmat funkcji jakie ono pełni
• elementarne (G.Jellinek) - teoria 3 elementów (ludność, terytorium, władza; czasem suwerennośc)
• psychologiczne (Leon Petrażycki) - zbiór wyobrażen dot. władczych stosunków międzyludzkich
• socjologiczne (Wesołowski) - państwo jako społeczność socjologiczna
• klasowe (Marks) - maszyna w rękach klasy panującej, służąca do dławienia opporu i ujawniania jej przeciwników klasowych c) Geneza państwa - różne koncepcje:

• starożytne:

• teologiczna - państwo pochodzi od Boga:

św. Augustyn - państwo dziełem Boga św. Tomasz - władza jest instytucją boską, a od władzy pochodzi państwo

• patriarchalna - król posiada władze jako patriarcha

R. Filmer - łączenie się plemion w rody, dalej w państwa, na czele pań. jest patriarcha

• patrymonialna - początek państwo dała własność ziemska, z której stworzone zostało państwo

• nowożytne:

• umowy społecznej - umowa między władca a poddanymi

Rurseau - król rządzi z woli ludu (wszystkich), całkow. oddanie człowieka zbiorowości

Hobbes - ludzie muszą się dogadać by się nie pozabijać, początek rozwoju to walka wszystkich przeciw wszystkim, rzadzi monarcha Locke - I etap - ludzie umawiają się tworząc społeczeństwo, II etap - przekazują władzę władcy, można rozwiazać um.

• podboju i przemocy:

  E. Duhring - pańsytwo powstało w wyniku przemocy z zewnątrz, ludzie musieli się jakoś bronić Gumplowicz - podbój rządzonych przez rzadzących, zw. z darwinowską teor.walki o byt

• procesu rozwarstwienia klasowego - rozpad na klasy

  Engels - rozpad małej społeczności na wrogie klasy społeczne

• socjologiczne

  L. Duguit - teoria solidarystyczna - państwo to organizacja solidaryzująca interesy róznych grup Comte, Spencer - teoria organiczna - państwo jako organizm żywy, ludzie to komórki

• psychologiczna

  L. Petrażycki - państwo powstaje wskutek przeżyć prawnych, ktorych wynikiem jest świadomość konieczności okazywania posłuszeństwa pewnym osobom d) Typy państwa ze względu na ustroj:

• niewolnicze - niewolnicy
• kapitalistyczne - praca jako towar
• feudalne - wyzysk chłopów
• socjalistyczne - eliminacja własności prywatnej e) Formy państwa:

Arystoteles:

• grupa A: monarchia, arystokracja, politea
• grupa B: tyrania, oligarchia, demokracja

ze względu na reprezentanta najwyzszej władzy:

• monarchia
• republika f) Funkcje państwa:

wewnętrzne:

• ochronna
• regulacyjna
• kulturalno - wychowawcza
• adaptacyjna
• innowacyjna
• socjalna
• ekonomiczna

zewnętrzne:

• obrony
• ataku
• utrzymywania istniejącego status quo g) System polityczny - każdy skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukt. zbiór elementów

Koncepcje s.p.:

• instytucjonalna - całokształt instytucji politycznych i stosunków między nimi
• behawiorystyczno-funkcjonalna: zachodzacy w danych grupach proces przetwarania impulsów w decyzje polityczne
• systemowa - ważne są relacje miedzy systemem a otoczeniem (wejści i wyjścia)

Definicje:

• sensu largo - idee, wartości, instytucje uczestniczace w życiu politycznym i je tworzące, oraz normy regulujące je oraz to zycie
• sensu stricto - ogół organów, partii, organizacji oraz grup uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa, jak również ich wzajemne stosunki tworzące funkcjonalną całość

Typologia s.p.:

• ze względu na charakter reżimu politycznego:

• siła fizyczna lub możliwość jej stosowania
• połączenie tych dwóch elementów e) Funkcje władzy politycznej:
• funkcje o charakterze ogólnym (sensu largo):  integracyjna - zapewnienie władzy centralnej najważniejszego znaczenia i ograniczenie tendencji odśrodkowych w społeczeństwie (np.: tak jak było za czasów szlacheckich)  dystrybucyjna - rozdział społecznie pożądanych dóbr  ochronna:

• zewnętrzna - ochrona granic państwa
• wewnętrzna - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa w kraju  strukturotwórcza - tworzenie mechanizmów umożliwiających obywatelom dostęp do władzy i tworzenie nowych struktur władzy

• funkcje o charakterze szczegółowym (sensu stricto):  ustanawianie prawa i norm  uruchamianie środków i form instytucjonalnych zapewniających poszanowanie norm  tworzenie organów państwowych i ustalanie sposobu w jaki biorą w nich udział obywatele  kierowanie środkami represji  powoływanie instytucji publicznych  mianowanie urzędników  rozporządzanie finansami państwa  decyzje dyplomatyczne o charakterze międzynar.  wpływanie na kulturę f) Sprawowanie władzy politycznej:
• Rządzenie (wg. W. Pietrasa):  decydowanie o konkretyzacji interesów (kto ma jakie interesy, etc.)  decydowanie o kompetencjach różnych podmiotów  decydowanie o celach użycia poszczególnych środków (np.: przymusu)  dec. o składzie grup rządzących i im podległych
• Zarządzanie III. Środki sprawowania władzy: a) Definicja - takie dostępne formy oddziaływania, dzięki którym rządzący wpływają na określone zachowania rządzonych b) Podział (wg. J. Kowalskiego, W. Lamentowicza i P. Winczorka):
• przymus fizyczny - wymaga aparatu represji
• bodźce materialne i moralne - najskuteczniejsze
• zabiegi perswazyjno-ideologiczne: wykazują przezorną zgodność interesów władzy z interesami rządzonych
• regulacja dopływu oraz kontrola treści informacji nie zbędnych do podejmowania działań IV. Legitymizacja władzy (!!!) a) Pojęcie
• uzasadnienie wykonywania władzy (Wróbel, Dobrowolski)
• proces prowadzący do legitymacji (prawomocności) b) Podobne pojęcia:
• Legitymizm - doktr polit., reakcja na antyfeudalizm i antymonarchizm podczas rewolucji franc. Nie zw.z legitymacją
• Legitymacja - prawomocność
• Legitymizacja - proces prowadzący do legitymacji
• Delegitymizacja - odwrotność legitymizacji, rozpad praworządności. c) Koncepcje praworządności:
• teoria tradycyjna (teokratyczna) - posiadanie, lub dążenie do posiadania pewnych wartości

(np.: zbawienie)

• teoria zgody - mówi, iż ta forma władzy jest dobra, która umożliwia uczestniczenie wszystkich obywateli w proc. politycznym (rządzenie)
• koncepcja amerykańska (Easton, Lipset, Friedrich) - przekonanie pośród społezeństwa, iż określony obiekt systemu jest „sluszny i władczy w sferze politycznej” d) Szerzej na temat koncepcji praworządności:
• Koncepcja Maxa Webera:  Założenia - władza opiera się na:

• przymusie i przemocy
• przyzwoleniu na taki stan rzeczy ze strony rządzonych
• aktywnemu wsparciu ze strony rządzonych (np.:aktyw)
• podstawową cechą państwa jest użycie siły  Panowanie może być legitymowane przez czynniki:
• afektywne (uczuciowe oddanie danej idei)
• racjonalno - aksjologiczne
• interesy społeczeństwa  Typy panowania:
• tradycyjne - wiara rządzonych w prawomocność władzy sprawowanej tradycyjnie (np.: przez dynastię Burbonów). Wprow. reform godzi w tradycję. Warianty: patrymonializm - 100% zależn. sługi od pana feudalizm - zależność sługi od pana z zachowaniem niewielkiej autonomii
• charyzmatyczne (charisma - rzadki dar, talent) - szczególna cecha, która powoduje zdobycie uznania i autorytetu przez jednostkę. Potrzebne w okresach kryzysowych. Kończy się z reguły po wyjściu z kryzysu
• legalne - istnieje dzięki ustawie. Najlepsze, choć ma też złe strony (np.: biurokracja)

• Inne koncepcje legitymacji  legitymacja wg. D. Eastona:

• ideologiczna - opiera się na wartościach, do których odwołuje się władza
• strukturalna - przekonanie o praworządnym charakterze norm regulujących wzajemne stosunki między władzą a rządzonymi. Powinna (i jest) synonimem państwa praworządnego
• personalna - osobisty stosunek ludu do sprawujących władzę. Charakteryzuje się autorytetem.  J. Habermas - państwo to system sprawujący prawomocną władzę. Charakteryzuje się podejmowaniem na wysokim szczeblu ważnych decyzji i ich akceptacji przez masy. Oczywiście może dojść do kryzysów.  K. Pałecki - źródło władzy politycznej jest samoistne, władza nie wymaga żadnego uzasadnienia V. Władza w Polsce: a) Zgromadzenie narodowe:

• Sejm:  Organy:

• Marszałek Sejmu
• Prezydium Sejmu - nadzoruje pracę
• Konwent Seniorów - doradczy
• Komisje sejmowe - przygotowują materiały na posiedzenia, wysuwają wnioski,  Struktura: 460 posłów wybieranych raz na 4 lata  Funkcje sejmu:
• ustawodawcza

• mikrosystemowej - gdy dotyczy pojedyńczego elementu (np.: konkrtetnej decyzji politycznej)

uproszczony schemat systemu politycznego

=> żądanie => Wejście system polityczny => wyjście ^ => poparcie => ^ |_____________sprzężenie zwrotne___________|

(wokół systemu jest 'otoczenie')

• porownawcze (komparatystyczne) - najczęściej stosowane:

  Metoda: porównanie dwóch różnych układów politycznych lub poszczeg. ich części. Cel badań - ustalenie podobieństw i różnic Wady: problematyczny dobór elementu odniesienia

• decyzyjne - najbardziej wszechstronne

  Metoda: kompleksowe traktowanie zjawisk politycznych Najważniejsze są kategorie: * ośrodek decyzyjny - podmiot działania politycznego * proces decyzyjny - powiązania przyczynowo-skutkowe wewnątrz ośr. systemu * decyzja polityczna - akt wyboru działania lub zaniechania działania polit. * implementacja polityczna - urzeczywistnienie decyzji > Zalety - odformaliz., łatwa dostępność komponentów tej metody (informacje o działaniach podjętych przez osrodek) > Wady - utożsamia decyzje polityczne ze zjawiskami i procesami politycznymi

• behawioralne (socjologiczne):

  Metoda: analiza zjawisk społ. przez obserwacje zachowań jednostek ludzkich i grup Techniki badawcze: * statystyczne badania aktywności politycznej * badania ankietowe i wywiady * eksperymenty labortaoryjne * teoria gier i jej zastos. w badaniach nad podejmowaniem decyzji politycznych

• ilościowe (statystyczne):

  Metoda: gromadzenie informacji masowych o zjawiskach politycznych, społecznych i ekonomicznych, a następnie ich analiza ilościowa Cel badań: * otrzymanie syntetycznych charakterystyk za pomocą średniej * otrzymanie analizy zależności i współzależności określających natężenie jednej zmiennej przez natężenie innych (np.: wpływ inflacji na wzrost wynagrodzeń)

• empiryczne

  Metoda: politologia sama w sobie nie może przeprowadzić badań empirycznych. Te są permanentnie przeprowadzane (mimowolnie) przez politykę. Politologia te eksperymenty interpretuje i wyciąga wnioski Inne spojrzenie na metody empiryczne prezentuje Groszyk. Wyeksponował on 3 stadia: * zbieranie faktow poprzez szeroko pojętą obserwację * analiza tych faktow głównie przez porownanie * systematyzacja faktow połączona z wnioskami