Wstęp do nauki o państwie i prawie: zagadnienia podstawowe, Prezentacje z Diritto

Pobierz Wstęp do nauki o państwie i prawie: zagadnienia podstawowe i więcej Prezentacje w PDF z Diritto tylko na Docsity!

Wstęp

do nauki

o państwie

i polityce

ZAGA D NIENIA

PO D STAWOWE

Pojęcie władzy

(ujęcie behawioralne) stosunek władzy polega na tym, że jakiś podmiot (może to być jednostka lub grupa ludzi) skutecznie wywołuje określone zachowania innej jednostki lub grupy ludzi przy użyciu różnych środków, z możliwością użycia środków przymusu włącznie.

• zjawisko uniwersalne, właściwe każdej formie życia zbiorowego (zarówno w świecie ludzi, jaki zwierząt) (ujęcie normatywne) władza jest rodzajem stosunku społecznego. Elementami stosunku władzy są: podmiot, przedmiot (zachowania społeczne) oraz środki władcze.
• istotny rolę odgrywa społeczny wymiar życia ludzkiego i motyw podporządkowania

Legitymizacja władzy

„legitymizacja” – oznacza przekonanie społeczne, że dana władza jest upoważniona (legitymowana) do rządzenia, a podporządkowanie się jej wynika z jej zaakceptowania. Legitymizacja władzy według Maxa Webera:

1. Władza charyzmatyczna Podporządkowanie łączy się ze szczególną więzią uczuciową pomiędzy dominującym a podpoporządkowanym. Ten ostatni przypisuje rządzącemu cechy szczególne, w jego przekonaniu ponadprzeciętne i pożądane. Te szczególne cechy mogą faktycznie występować po stronie władzy bądź mogą być jej tylko przypisywane. Akceptacja podporządkowania wynika bowiem z silnego przekonania podporządkowanego o takiej konieczności i nie musi mieć ona racjonalnego charakteru.

Legitymizacja władzy cd.

2. Władza tradycjonalistyczna Znajduje swoje uzasadnienie w przekonaniu o sile i zasadności tradycji. Podporządkowanie ma więc swoje subiektywne uzasadnienie w apologetycznie traktowanej przeszłości, a naruszenie norm tradycji uważa się za bezwzględnie szkodliwe. Nienaruszalność porządku czerpie z przeszłości, której wyrazem jest prawo zwyczajowe i zwyczaje polityczne. Podstawą relacji podporządkowania jest istniejąca obiektywnie w długim czasie zasada ustalająca hierarchię społeczną i polityczną oraz obowiązki i prawa dla każdego jej stopnia.

Polityka

Arystoteles ( 384 - 322 p.n.e.) - w swoim wielkim dziele „Polityka” określa ją przede wszystkim jako sztukę rządzenia państwem (jest dziedziną teoretyczną). W tym najstarszym, arystotelesowskim ujęciu celem polityki jest zapewnienie szczęścia ( eudajmonia ) jak największej grupie obywateli, co możliwe jest jedynie w ramach organizacji o największym możliwym stopniu samowystarczalności ( autarkia ), jaką jest państwo. Encyklopedia PWN „(…) ogół działań związanych z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy państwowej (tj. dysponującej legalnymi środkami przymusu fizycznego), jej wykonywaniem oraz z wytyczaniem kierunku rozwoju państwa w różnych dziedzinach (np. polityka społeczna, polityka zagraniczna);

Polityka cd.

polityczną sferę życia społecznego tworzą: system organów państw, system partyjny, system prawny, ideologie polityczne i narodowe, kultura polityczna społeczeństwa; ponadto często przez politykę rozumie się 1 ) program albo kierunek działalności państwa lub określonego polityka; 2 ) sztukę kierowania sprawami publicznymi, zwłaszcza umiejętność działania w granicach istniejących możliwości; 3 ) grę partyjną lub samą walkę o władzę i związane z nią korzyści .” Współczesna politologia dzieli definicje polityki na:

1. formalno-prawną (działalność instytucji państwa);
2. behawioralną (wzajemne oddziaływanie ugrupowań władzy, narastanie i rozwiązywanie konfliktów)

Państwo

Ujęcie prawno-międzynarodowe Państwo jest podmiotem stosunków międzynarodowych i międzynarodowego prawa publicznego. Kryteria państwowości przyjęte na międzyamerykańskiej konwencji z dnia 26 grudnia 1933 r. o prawach i obowiązkach państw (Konwencja z Montevideo): pojęcie państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego określa się jako organizację obejmującą ludność stale zamieszkującą wybrane terytorium, posiadającą własny rząd i zdolną do utrzymania stosunków z innymi państwami.

Państwo cd.

ludność terytorium własny rząd

zdolność do nawiązywania i

utrzymywania stosunków z innymi

państwami

Państwo cd.

Cechy władzy w organizacji państwowej

1. Polityczność – władza państwowa jest niepodzielnie związana z konfliktami społecznymi wynikającymi z niedostatku dóbr (materialnych i niematerialnych), służących do podziału w danym społeczeństwie i pomiędzy państwami.
2. Przymus – przymusowość organizacji państwowej wiąże się z :

• przymusową przynależnością do państwa wynikającą z istniejącego systemu prawa ( ius soli, ius sanquini ),
• wyłączność państwa w posługiwaniu się przymusem w celu wymuszenia pożądanych zachowań (choć nie każde działania państwa ma charakter władczy),
• stanowienie prawa, które adresatowi ogranicza możliwość wyboru poprzez narzucanie reguł zachowania, na straży których ustanawia sankcję.

Państwo cd.

3. Suwerenność – zwierzchni charakter wewnątrz i niezależność na zewnątrz. Suwerenność jako konieczna cecha państwa została dostrzeżona dopiero przez ideologów państwa absolutnego. Jean Bodin (XVI w., Francja) określał suwerenność jako trwałą i nieustającą władzę rzeczypospolitej (państwa). Władza suwerenna miał być nieograniczona ani wewnątrz, ani z zewnątrz państwa, również wstecz. Marsyliusz z Padwy (XIII-XIV w.) wyprzedzał klasyczne doktryny suwerenności podkreślając, że podstawą szczęśliwego Państwa jest zwierzchnictwo ludu. W państwie naczelną i suwerenną siłą jest lud – legislator. Według koncepcji Thomasa Hobbesa (XVI-XVII w., Anglia) państwo powstaje w drodze umowy społecznej, mocą której wszyscy jej uczestnicy przekazują suwerenowi wszelkie prawa i na jego korzyść zrzekają się zwłaszcza prawa do decydowania o sobie.

Państwo cd.

Leon Duguit (XIX-XX w.), uważał z kolei, że społeczeństwo poddane jest regułom solidarności, zatem podział na rządzących i poddanych odzwierciedlony poprzez podziała prawa na publiczne i prywatne jest błędny. Zarówno rządzący, jak i rządzeni wykonują właściwie wyznaczone przez normy solidarności funkcje społeczne, a pojęcie służby publicznej powinno zastąpić pojęcie suwerenności. Hans Kelsen (XX w.) - twórca normatywizmu, uważał, że prymat suwerenności państwowej prowadzi do przekreślenia suwerenności nie tylko innych państw, ale i do negacji samego prawa międzynarodowego. Według Carla Schmitta (XX w.) – twórca decyzjonizmu, suwerenem jest ten, kto rozstrzyga o możliwości wprowadzeniu stanu wyjątkowego w państwie, a tym samym umieszcza się ponad obowiązującym porządkiem prawnym.

Państwo cd.

4. Terytorialność – państwo jest organizacją terytorialną, co znaczy, że jego suwerenność rozciąga się wyłącznie w ramach jego granic. Wyrazem tego jest powszechna podległość prawu wewnętrznemu (za wyjątkiem immunitetów dyplomatycznych), funkcjonującemu na jego terytorium, niezależnie od obywatelstwa ludzi, którzy się znajdą na nim.
5. System organów – organizacja państwowa posiada swoisty system organów stanowiących wzory zachowań dla podległych mu podmiotów i realizujących jego władcze kompetencje. Funkcje państwa

• liberalne ujęcie (koncpecja państwa „nocnego stróża”)
• państwo totalitarne
• interwencjonizm i państwo opiekńczue
• subsydiarność

Demokratyczne państwo prawne

Demokratyczne państwo prawne:

1. Najwyższą moc prawną mają normy konstytucyjne, zaś po konstytucji – normy ustawowe, które nie mogą być sprzeczne z normami konstytucyjnymi
2. Pozostałe akty normatywne powszechnie obowiązujące powinny być wydane na podstawie i w ramach norm ustawowych, a także w celu ich wykonania 3 .Normy prawne zawarte w obowiązujących przepisach mają charakter generalny i abstrakcyjny
3. Istnieje tzw. materia konstytucyjna i materia ustawowa (obejmująca sprawy regulowane jedynie w konstytucji/zastrzeżone dla regulacji w drodze przepisów ustawowych)
4. Stanowienie prawa przez organy władzy publicznej może mieć miejsce tylko na podstawie i w ramach wyraźnej kompetencji prawotwórczej (zaś w odniesieniu do prawa podustawowego także dla wykonania konkretnego przepisu ustawy obowiązującej)

Demokratyczne państwo prawne cd.

6. Kompetencje ustawodawcze pozostają zasadniczo w rękach parlamentu. Istnieje rozdział pomiędzy tworzeniem (rozumianym jako tworzenie powszechnie obowiązujących generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych) a stosowaniem prawa (rozumianym jako podejmowanie konkretnych i indywidualnych decyzji prawnych na podstawie generalno-abstrakcyjnych norm prawa powszechnie obowiązującego)
7. Istnieją organy kontroli konstytucyjności prawa (jego zgodności z normami konstytucyjnymi) oraz legalności prawa (zgodności norm podustawowych z normami ustawowymi)