Wstyd nie rozumieć interpunkcji | Refleksje | Egzaminy Język polski

styczeń/lut y 2014 • nr 1

REFLEKSJE

Małgorzata Bortliczek,

doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Edukacji Humanistycznej

i Nauk Pomocniczych Pedagogiki, Uniwersy tet Śląski

6) dwukropka, 7) pytajnika, 8) wykrzyknika, 9)

wielokropka i10) średnika. Użycie tych znaków

można uzasadnić względami intonacyjnymi, se-

mantycznymi, stylistycznymi oraz przede wszyst-

kim – składniowymi. Jan Miodek, mając na uwa-

dze bezmyślność izłe nawyki wdystrybuowaniu

znaków interpunkcyjnych, napisał:

Dobrze wied zą moi studenci, że przyw iązuję wielką wa-

gę do poprawności inter punkcyjnej, abezmyślnie po-

stawiony przecinek złości mnie bardziej niż niejedno

uchybienie gramatyczne czy ortograficzne. Od lat wal-

czę ze złymi nawy kami wnauczaniu zasad przestan ko-

wania. Szczególnie dener wujące jest mechaniczne ope-

rowanie formułami typu: stawiamy przecinek przed

spójnikami zgrupy że – który – gdy, nie stawiamy zaś

przecinków przed i– lub – ani. Trudno się nie zgodzić

ztwierdzeniem, że za lecenia te, zastosowane wbardzo

wielu wypowiedziach, chronią od błędów interpunk-

cyjnych. Z całą odpowiedzialnością śmiem jednak

twierdzić, że wyrządzają one więcej dydaktycznego zła

niż dobra3.

Pisząc odystrybucji znaków interpunkcyjnych,

powołuję się na artykuł Edwarda Łuczyńskiego:

Zróżnicowanie stylistyczne interpunkcji polskiej4,

sięgam także do innych źródeł, na przykład do ese-

jów Jana Miodka rozproszonych wróżnych porad-

nikach, atakże do podręcznika Tomasza Karpowi-

cza zzakresu kultury języka polskiego5 oraz do

książki Anetty Drejer Kultura żywego słowa. Wy-

brane zagadnienia. Skrypty dla studentów6.

Autor tekstu (za)pisanego ma do dyspozycji cały

szereg znaków interpunkcyjnych, dzięki którym

może uściślać logiczno-znaczeniową treść tekstu

iokreślać jego intencję. Natomiast autor wypowie-

dzi ustnej ma do dyspozycji własny głos, za pomo-

cą którego może starać się oddać cały system zna-

ków interpunkcyjnych, decydujących ojedno-

znaczności ikomunikatywności (zrozumiałości)

Dobra interpunkcja ułatwia odbiór komunikatu.

Natomiast nadmiar lub brak znaków interpunkcyj-

nych komunikację zakłócają. Beata Pawlikowska,

pisząc okorekcie swojej książki Planeta dobrych

myśli, zleconej Wydawnictwu G+J, tak zinterpreto-

wała rolę interpunkcji wtekście (dodajmy – we

własnym tekście):

Korekta wwydaw nictwie G+J jest bezbłęd na. Wychwy-

ciła wszystkie bra kujące ogonk i, anastępnie za lała

tekst deszczem przecinków ikropek. Ale ja lubię win-

terpunkcji klimat y bardziej pustynne. Przecinek uwa-

żam za narzędzie artystyczne, anie karnego żołnierza,

który musi stać zgodnie zprzepisami. To samo zdanie

ma zupełnie inną moc, za leżnie od tego, czy zostanie

posiekane pięcioma przecinkami, czy ozdobione tylko

jednym. Czasami na końcu zdania nie stawiam kropki,

żeby dłużej brzmiało. Przecinki ik ropki wtej książce

zostały postawione izniknięte przeze mnie, wbrew za-

leceniom korekty ina moją odpowiedzialność1.

Wzależności od stylu tekstu różnicowana jest

dystrybucja dziesięciu znaków interpunkcyjnych,

októrych mowa wniniejszym tekście: 1) przecinka,

2) kropki, 3) myślnika2, 4) nawiasu, 5) cudzysłowu,

Wstyd nie rozumieć

interpunkcji

Interpunkcja jest motywowana

względami logicznymi i językowymi

(składniowymi i czasem

znaczeniowymi). Pewnych zasad

interpunkcyjnych należy się nauczyć.

Znaki interpunkcyjne pozwalają

podzielić (rozczłonkować),

a w konsekwencji łatwiej odczytać

i zrozumieć zapisany tekst.

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Wstyd nie rozumieć interpunkcji | Refleksje i więcej Egzaminy w PDF z Język polski tylko na Docsity!

styczeń/luty 2014 • nr 1

Małgorzata Bortliczek, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Edukacji Humanistycznej

i Nauk Pomocniczych Pedagogiki, Uniwersytet Śląski

dwukropka, 7) pytajnika, 8) wykrzyknika, 9) wielokropka i 10) średnika. Użycie tych znaków można uzasadnić względami intonacyjnymi, se- mantycznymi, stylistycznymi oraz przede wszyst- kim – składniowymi. Jan Miodek, mając na uwa- dze bezmyślność i złe nawyki w dystrybuowaniu znaków interpunkcyjnych, napisał: Dobrze wiedzą moi studenci, że przywiązuję wielką wa- gę do poprawności interpunkcyjnej, a bezmyślnie po- stawiony przecinek złości mnie bardziej niż niejedno uchybienie gramatyczne czy ortograficzne. Od lat wal- czę ze złymi nawykami w nauczaniu zasad przestanko- wania. Szczególnie denerwujące jest mechaniczne ope- rowanie formułami typu: stawiamy przecinek przed spójnikami z grupy że – który – gdy, nie stawiamy zaś przecinków przed i – lub – ani. Trudno się nie zgodzić z twierdzeniem, że zalecenia te, zastosowane w bardzo wielu wypowiedziach, chronią od błędów interpunk- cyjnych. Z całą odpowiedzialnością śmiem jednak twierdzić, że wyrządzają one więcej dydaktycznego zła niż dobra^3. Pisząc o dystrybucji znaków interpunkcyjnych, powołuję się na artykuł Edwarda Łuczyńskiego: Zróżnicowanie stylistyczne interpunkcji polskiej^4 , sięgam także do innych źródeł, na przykład do ese- jów Jana Miodka rozproszonych w różnych porad- nikach, a także do podręcznika Tomasza Karpowi- cza z zakresu kultury języka polskiego^5 oraz do książki Anetty Drejer Kultura żywego słowa. Wy- brane zagadnienia. Skrypty dla studentów^6. Autor tekstu (za)pisanego ma do dyspozycji cały szereg znaków interpunkcyjnych, dzięki którym może uściślać logiczno-znaczeniową treść tekstu i określać jego intencję. Natomiast autor wypowie- dzi ustnej ma do dyspozycji własny głos, za pomo- cą którego może starać się oddać cały system zna- ków interpunkcyjnych, decydujących o jedno- znaczności i komunikatywności (zrozumiałości) Dobra interpunkcja ułatwia odbiór komunikatu. Natomiast nadmiar lub brak znaków interpunkcyj- nych komunikację zakłócają. Beata Pawlikowska, pisząc o korekcie swojej książki Planeta dobrych myśli, zleconej Wydawnictwu G+J, tak zinterpreto- wała rolę interpunkcji w tekście (dodajmy – we własnym tekście): Korekta w wydawnictwie G+J jest bezbłędna. Wychwy- ciła wszystkie brakujące ogonki, a następnie zalała tekst deszczem przecinków i kropek. Ale ja lubię w in- terpunkcji klimaty bardziej pustynne. Przecinek uwa- żam za narzędzie artystyczne, a nie karnego żołnierza, który musi stać zgodnie z przepisami. To samo zdanie ma zupełnie inną moc, zależnie od tego, czy zostanie posiekane pięcioma przecinkami, czy ozdobione tylko jednym. Czasami na końcu zdania nie stawiam kropki, żeby dłużej brzmiało. Przecinki i kropki w tej książce zostały postawione i zniknięte przeze mnie, wbrew za- leceniom korekty i na moją odpowiedzialność^1. W zależności od stylu tekstu różnicowana jest dystrybucja dziesięciu znaków interpunkcyjnych, o których mowa w niniejszym tekście: 1) przecinka,
kropki, 3) myślnika^2 , 4) nawiasu, 5) cudzysłowu,

Wstyd nie rozumieć

interpunkcji

Interpunkcja jest motywowana względami logicznymi i językowymi (składniowymi i czasem znaczeniowymi). Pewnych zasad interpunkcyjnych należy się nauczyć. Znaki interpunkcyjne pozwalają podzielić (rozczłonkować), a w konsekwencji łatwiej odczytać i zrozumieć zapisany tekst.

styczeń/luty 2014 • nr 1

przekazywanej treści^7. Anetta Drejer, powołując się na książkę Jerzego Krama Zarys kultury żywego słowa^8 , podaje klasyfikację znaków interpunkcyj- nych uzależnioną od linii głosu mówcy; zarówno w wypadku linii wznoszącej (antykadencji), jak i w wypadku linii opadającej (kadencji) znane po- wszechnie zna k i interpunkcy jne plasują się w trzech kategoriach: znaki milczenia, znaki into- nacyjne, znaki modulacyjne. Obrazowo ilustruje to poniższa tabela. Linia głosu Linia głosu wznosząca Linia głosu opadająca Kategoria znaku – antykadencja – kadencja Znaki milczenia (pauzy) , – … ; :. Znaki intonacyjne?! Znaki modulacyjne „ ” ( ) Źródło: na podstawie J. Kram, Zarys kultury żywego słowa…, s. 115. Przecinek i kropka Przecinek (z punktu widzenia wypowiedzi ust- nej) wskazuje na najmniejszą przerwę, wymaga lek- kiego podniesienia głosu lub jego zawieszenia. Z kolei kropka, oznaczając koniec myśli, jest zna- kiem najmocniejszym; oznacza przerwę najdłuższą i wymaga zniżenia głosu. Bez względu na styl z reguły na pierwszym miej- scu pod względem częstości występowania plasuje się przecinek, na drugim – kropka. Kropka najczę- ściej obecna jest w literaturze pięknej, a najrzadziej

w literaturze popularnonaukowej i naukowej^9. Ta prawidłowość wynika z faktu, że literatura piękna operuje stosunkowo krótkimi zdaniami (liczącymi około 10 wyrazów), dlatego większe jest zapotrze- bowanie na kropkę w tej odmianie stylistycznej. Inaczej dystrybucja tych dwóch znaków wygląda w literaturze naukowej i popularnonaukowej, gdzie występują średnio najdłuższe wypowiedzenia (oko- ło 19 wyrazów)^10. Warto w tym miejscu poczynić dwie uwagi po- prawnościowe dotyczące dystrybucji kropki w in- nej funkcji niż sygnał końca zdania. Pierwsza z uwag dotyczy stawiania kropki po cyfrze. Tylko w jednym z podanych przykładów należy kropkę postawić: Miałem 3 możliwości; Jest to 3 przypadek zachorowania na świńską grypę. W którym? Otóż kropkę po cyfrze stawiamy wtedy, gdy cyfra jest za- pisem liczebnika porządkowego, a zatem kropka po cyfrze pojawi się tylko w zdaniu: Jest to 3. (trzeci) przypadek zachorowania na świńską grypę; a nie będzie jej w zdaniu: Miałem 3 (trzy) możliwości. Przywołana zasada dotyczy wyłącznie cyfr arab- skich. Potwierdza to zapis dat, np. 14.07.1777^11. Z kolei po cyfrach rzymskich w ogóle nie stawiamy kropek (por. zapis daty: 14 VII 1777). Druga uwaga poprawnościowa dotyczy dystry- bucji kropki po skrótach od wyrażeń: i tak dalej, i tym podobne, między innymi, na przykład, tak zwany. Jerzy Bralczyk wyjaśnia sposób tworzenia i zapisu tych skrótów następująco: Reguły polskiej interpunkcji zakładają, że w skrócie od wyrażenia wielowyrazowego, jeżeli kolejne wyrazy za- czynają się od spółgłosek, powinna być tylko jedna kropka – na końcu całego skrótu. Dlatego w skrótach od wyrażeń na przykład, i tak dalej, i tym podobne, tak zwany mamy jedną kropkę: np., itd., itp., tzw., a w skró- cie od wyrażenia między innymi, gdzie drugi wyraz za- czyna się na samogłoskę – mamy kropki po każdym wyrazie. W skrótach od nazw wielowyrazowych kropek w ogóle nie stawiamy^12. Reguły interpunkcyjne określają także kwestię obligatoryjnego niestawiania kropki. Zalecenie to dotyczy między innymi kart tytułowych i okładek książek. A zatem kropki zwyczajowo nie stawia się: 1) po nazwisku autora (przy czym na stronie tytułowej nie powinny znajdować się inicjały, a zwłaszcza – inicjał pierwszego imienia autora), 2) po tytule książki, 3) po ewentualnym podtytule, 4) po nazwie wydawnictwa, a także 5) po roku wydania. Dodać należy, że kropki nie stawia się także po tytułach artykułów publikowanych w różnych periodykach oraz po tytułach rozdziałów i podrozdziałów w książkach^13. Myślnik Myślnik (zwany w przeszłości też pauzą) ozna- cza przerwę w toku mowy dłuższą niż przerwa od- dana przecinkiem. Podwojony myślnik (np. Miał talenty manualne – stwierdza Chmielewska – umiał naprawić wszystko) oddziela wyrazy lub zdania wtrącone w cytowany tekst. W tej samej funkcji – dla zaznaczenia w cytowanym tekście wtrąceń po- chodzących od autora przytaczającego tekst – mogą wystąpić również nawiasy, np. Podpisywałem się pseudonimem (przybranym nazwiskiem) wprost ze wstydu, że takie głupstwa piszę^14. Jeżeli odczytuje- my tekst, w którym został użyty myślnik, to po- winniśmy zastosować przerwę równie długą jak po kropce i podnieść głos. Myślnik jest powszechny w prozie artystycznej, gdzie służy do wydzielania partii dialogowych, tzw. mowy niezależnej. Inaczej mówiąc, jest stoso- wany zamiast cudzysłowu, co potwierdza poniższy cytat:

styczeń/luty 2014 • nr 1

Ważne jest, aby utrwalić i stosować następujące wskazanie normatywne: „Segment zamykający na- wiasu nie może się okazać ostatnim znakiem inter- punkcyjnym danego zdania – nawias nie pełni funkcji rozdzielającej, przysługuje mu jedynie funkcja wydzielająca”^24. Dlatego po nawiasie zamy- kającym powinniśmy postawić kropkę (bez spacji) lub taki znak interpunkcyjny, który może stać na końcu danego wypowiedzenia. Cudzysłów Cudzysłów, podobnie jak nawias, ma charakter wyodrębniający i składa się z dwu znaków – otwie- rającego i zamykającego. Jest wyspecjalizowany w wydzielaniu cytowanych fragmentów tekstu. W tekstach publicystycznych i naukowych zajmuje czwarte miejsce na liście zbiorczej częstości stoso- wania znaków interpunkcyjnych; natomiast w lite- raturze występuje bardzo rzadko, ponieważ jego funkcję przejmuje myślnik, przy pomocy którego mowa niezależna jest oddzielana od narracji. W druku i w rękopisach używa się tzw. cudzy- słowu apostrofowego („”). Kiedy w cytowanym tek- ście ponownie musimy użyć cudzysłowu, mamy do dyspozycji tzw. cudzysłów ostrokątny: » « lub « ». Pierwszy z nich (» «) to tzw. cudzysłów niemiecki, który „[…] przydaje się, gdy zachodzi konieczność użycia cudzysłowu w cudzysłowie, np. gdy w przy- toczonym cytacie zawarto cytat z innego źródła. Wtedy cudzysłów ostrokątny jest wewnętrzny”^25. Drugi natomiast (« ») to cudzysłów francuski, którego używa się do wyodrębnienia znaczeń wyrazów w słownikach językowych. „Częściej jednak cudzysłów definicyjny ma postać: ‘ ’ (są to tzw. łapki)”^26. Praktykę nadużywania cudzysłowu można za- obserwować między innymi w tekstach publicy- stycznych. Dziennikarze traktują ten znak jako wy- różnik lub środek łagodzący w wypadku niezbyt trafnego sformułowania^27. Cudzysłów może także sygnalizować użycie wyrazu z innej warstwy styli- stycznej, np. wyrazu potocznego lub publicystycz- nego w tekście naukowym: Typowe dla wielu współczesnych form komunikacyj- nych zjawisko wielostylowości zdaje się wskazywać na odchodzenie od zasady „poprawności politycznej”, czy- li trzymania się ustalonych wzorów, na rzecz nastawie- nia na efektywność – osiąganie celów komunikacyjnych (w tym m.in. marketingowych) wszelkimi możliwymi sposobami, co dotyczy sfery użycia języka^28. Bardzo natarczywym zjawiskiem jest nadużywa- nie cudzysłowu w sytuacji niezręcznego lub niepre- cyzyjnego użycia słowa. Jan Miodek piętnowane zjawisko nazywa żartobliwie grzechem przeciw 11 przykazaniu – nie cudzysłów!^29 , podając następują- cy przykład nadużywania cudzysłowu: Stefania Grodzieńska przesłała kiedyś red. Andrzejowi Wróblewskiemu-Ibisowi wycinek prasowy z tytułem Przeszedł samego „siebie” – z propozycją, by ten właśnie cudzysłów – przy formie siebie – zyskał miano inter- punkcyjnego szlagieru roku. Mnie popularna pisarka zaopatrzyła we współczesną wersję Stepów Akermań- skich Adama Mickiewicza. Ponieważ wierzę w mądrość pouczenia Ignacego Krasickiego „i śmiech niekiedy mo- że być nauką, kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa”, pozwalam sobie na jej przytoczenie, zwracając – oczy- wiście – uwagę na cudzysłowy: „Wpłynąłem” na suchego przestwór „oceanu”, Wóz „nurza się” w zieloność i jak „łódka” „brodzi” Śród „fali” łąk szumiących, śród kwiatów „powodzi” Omijam „kolorowe ostrowy” burzanu. […] Może po przeczytaniu tych strof rodacy zrewidują swój stosunek do jakże nadużywanego znaku inter- punkcyjnego!^30. Tendencję do nadużywania cudzysłowu ilustruje także zamieszczony w innym źródle zestaw nastę- pujących przykładów: Pierwszy z nich [chodzi o cudzysłów – przyp. M. B.] widziałem w takich np. konstrukcjach: cała „trójka” szybko „wpadła”, posuwali się „jak żółwie”, zdobył bram- kę „główką”, szkoła imienia „Romualda Traugutta”. Jak widzicie, lekki odcień potoczności (trójka, wpadła), po- równanie (jak żółw), termin sportowy brzmiący tak samo jak wyraz pospolity (główka), imię i nazwisko patrona szkoły (Romuald Traugutt) stały się pretekstem do posłużenia się cudzysłowem – oczywiście – absolut- nie tutaj błędnym^31. Częstym problemem interpunkcyjnym (zwłasz- cza w wypadku korzystania ze źródeł merytorycz- nych) jest nieprzestrzeganie odpowiedniej kolejno- ści znaków interpunkcyjnych, takich jak cudzysłów i kropka. Wypowiedział się na ten temat Marian Kucała, pisząc: Kropka jest znakiem interpunkcyjnym zamykającym zdania, zarazem oddzielającym zdania jedne od dru- gich. Nie jest ona jednak tak nieodłączną częścią cyto- wanego zdania, by nieumieszczenie jej w cudzysłowie było zniekształceniem cytowanej wypowiedzi. […] Za- sada: kropka zawsze po cudzysłowie jest prosta, do za- pamiętania łatwa, powszechnie stosowana […]^32.

styczeń/luty 2014 • nr 1

REFLEKSJE Dwukropek Jedną z podstawowych funkcji dwukropka jest zapowiadanie wyliczenia (nazw przedmiotów, po- jęć, czynności czy cech) lub rozwinięcia treści (jest to zjawisko charakterystyczne dla stylu naukowe- go)^33. W Języku polskim. Encyklopedii w tabelach oprócz tych dwóch funkcji pełnionych przez dwu- kropek wymienionych zostało jeszcze pięć możli- wych. A zatem dwukropek należy postawić: 1) przed przytoczeniem słów cudzych lub własnych, 2) przy wymienianiu tytułów dzieł, nazw (terminów) oraz innych wyrazów, jeśli nie są inaczej wyróżnio- ne w tekście, 3) przy wyliczaniu członów podmiotu szeregowego występującego w liczbie pojedynczej, łączącego się z orzeczeniem w liczbie mnogiej (np. Na wieszaku wiszą: palto, kożuch i kurtka)^34 , 4) po wyrażeniach podsumowujących wyliczenia (ogól- nie rzecz biorąc, innymi słowy), 5) przed zdaniami lub wyrażeniami zawierającymi wynik, uzasadnie- nie lub sprostowanie treści^35. Tylko w jednym z dwóch pozornie identycznych znaczeniowo i formalnie zdań należy postawić dwukropek: 1) Możemy zwiedzić Gdańsk, Sopot i Gdynię lub 2) Możemy zwiedzić wszystkie trzy miasta Gdańsk, Spot i Gdynię. W którym? Dwukro- pek stosujemy wtedy, gdy wyliczenie zostanie zasy- gnalizowane w zdaniu wyrazem o treści ogólnej, jak w zdaniu drugim: Możemy zwiedzić wszystkie trzy miasta: Gdańsk, Spot i Gdynię. W zdaniu pierwszym wyliczenie zostało bezpośrednio wpro- wadzone w tok składniowy. Dlatego – jak pisze T. Karpowicz – postawienie dwu- kropka przed takim szeregiem składniowym okazałoby się niekonsekwencją interpunkcyjną albo nawet błę- dem. Prowadziłoby do przyjęcia zasady, zgodnie z którą każde wyliczenie wieloelementowe powinno zostać po- przedzone dwukropkiem niezależnie od sposobu wpro- wadzenia. Taka reguła jest żywa w świadomości piszą- cych po polsku, ale skodyfikowane przepisy interpunk- cyjne jej nie uwzględniają^36. Wielokropek Wielokropek należy do znaków prozodycznych. Grupę tych znaków tworzą: wielokropek, myślnik i pytajnik. Wielokropek (a także scharakteryzowa- ny już myślnik) jest znakiem służącym do oznacza- nia opuszczeń; przy czym nierzadko obie funkcje (emotywna i elizyjna) łączą się. Stosowana w komputeropisach liczba kropek czasem jest dowolna (zdarzają się dwie albo cztery); natomiast wielokropek liczy tylko trzy kropki. Sta- wianie większej liczby kropek powoduje powstanie innego znaku – wykropkowania. Wielokropek jest znakiem charakterystycznym dla stylu artystyczne- go. Ponad połowa wszystkich wielokropków wystę- puje w tej odmianie stylistycznej. Dzięki wielo- kropkowi w literaturze powstają ciągi o zróżnico- wanej linii intonacyjnej, wielokropek bowiem wy- maga długiej przerwy i zawieszenia głosu. W litera- turze naukowej wielokropek w nawiasie kwadrato- wym […] lub okrągłym (…) stosowany jest jako znak skróconego cytatu, o czym była już mowa w części poświęconej nawiasom. Poradniki poprawnościowe podają kilka funkcji spełnianych przez wielokropek: 1) pokazanie rze- czywistej pauzy w tekście, 2) zaznaczenie miejsca, gdzie urywa się jakiś ciąg myślowy czy składniowy, a także ciąg mowy (przykładem literackim może być zapis spowiedzi Jacka Soplicy), 3) wyekspono- wanie miejsca pozostawionego na refleksję czytel- nika, 4) zaznaczenie żartobliwej niespodzianki po- jawiającej się w dalszym fragmencie tekstu, np. Spodziewali się wizyty co najmniej biskupa, tymcza- sem przyjechał… kleryk. Średnik Stosunkowo najrzadziej używanym znakiem in- terpunkcyjnym jest średnik^37. Średnik oznacza dłuższą przerwę niż przecinek i wymaga zniżenia głosu. Znak ten najczęściej występuje w literaturze

tu utrzymuje się jeszcze tradycyjna zasada użycia średnika jako znaku dzielącego, pośredniego mię- dzy kropką a przecinkiem. Wysoką pozycję ma także średnik w stylu naukowym, co jest związane z wykorzystaniem tego znaku w dłuższych wylicze- niach, a także – w opisach bibliograficznych. Prze- cinek zwykle jest stawiany wewnątrz oddzielanych średnikami szeregów. W wyliczeniach rozbudowanych średnik powi- nien się jednak pojawić, zwłaszcza gdy wewnątrz wyliczeń używamy przecinków: Cechy spółgłoski, które decydują o jej barwie i brzmie- niu, to:
- układ wiązadeł głosowych;
- położenie podniebienia miękkiego, a zatem udział jamy nosowej w wymowie tej głoski;
- twardość lub miękkość, za które odpowiada ułożenie środkowej części języka;
- stopień zbliżenia narządów mowy, czyli rodzaj albo sposób artykulacji;
- miejsce artykulacji^38. Podsumowanie Interpunkcja jest motywowana względami lo- gicznymi i językowymi (składniowymi i czasem znaczeniowymi). Pewnych zasad interpunkcyjnych

Wstyd nie rozumieć interpunkcji | Refleksje, Egzaminy z Język polski

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Wstyd nie rozumieć interpunkcji | Refleksje i więcej Egzaminy w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Małgorzata Bortliczek, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Edukacji Humanistycznej

Wstyd nie rozumieć

interpunkcji