Pobierz Wszystkie epoki literackie z analizami lektur do matury - język polski, szkoła średnia i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!
Cześć!
Dzięki za chęć skorzystania z moich notatek ♡ Tworzyłam je starannie i na bieżąco w czasie
swojego liceum (dobrych kilka lat temu) z myślą o przygotowaniu do swojej matury, ale jest
mi ogromnie miło podzielić się nimi z Tobą! Część lektur i tekstów kultury mogło się zmienić
w podstawie programowej, jednak z tego, co mi wiadomo większość przerobionego tu
materiału jest aktualna. Chciałabym od siebie dodać kilka wskazówek/uwag:
I Przy czytaniu i analizowaniu poniższych notatek warto mieć pod ręką teksty
(szczególnie w przypadku wierszy) – bo bez tego bardzo ciężko będzie zrozumieć ich
analizę.
II Większość notatek z lektur była tworzona na zajęciach (więc jest sprawdzona!).
Bardzo często była wynikiem prac w grupach, projektów – nie każde słowo jest moim
dziełem, choć nie ukrywam, że pasjonowała mnie analiza wierszy i właśnie w te
fragmenty poniższych notatek wlewałam całe swoje serce.
Jeszcze raz dziękuję za docenienie moich notatek
i z całego serca życzę powodzenia w maju! ♡
Julia Kwiatkowska
Notka prawna:
Niniejsze notatki są własnością autorską Zostały stworzone na potrzeby własne w oparciu o różnorodne źródła i mogą
zawierać nieznaczne nieścisłości. Notatki przeznaczone są do użytku osobistego. Nie stanowią one profesjonalnego żródla
wiedzy a zbiór materiałów i opracowań własnych, którego dokonała autorka. Wszelkie prawa autorskie do utworów
literackich, cytatów i innych materiałów chronionych prawem autorskim należą do ich prawnych właścicieli.
STAROŻYTNOŚĆ (ANTYK)
➢ rzeczywistość ma charakter dualistyczny (dwupoziomowy) – materialny i duchowy
(rozdział duszy od ciała)
➢ koncepcja człowieka (duszy) uwięzionej w ciele
➢ skierowanie w stronę ideału (nie perfekcji)
➢ „Nieliczni mają piękną odwagę i odwracają się od świata naturalnego i dążą do
poznania ”
➢ żyjemy w świecie cieni i pozorów
➢ koncepcja artysty jako tego, który widzi więcej i lepiej, jest natchniony ( daimonion –
duch) „boskim szałem”, ktoś szczególny – podstawy koncepcji romantycznej
ARYSTOTELES (in. Stagiryta), IV w. p.n.e.
➢ uczeń Platona
➢ założył własną szkołę Likejon (liceum)
➢ pisał rozprawy filozoficzne
➢ wzór systematycznego myślenia dla pokoleń
➢ na Arystotelesie została zbudowana koncepcja chrześcijaństwa i basenu morza
śródziemnego
➢ koncepcja człowieka jako jedności psychofizycznej (odmiennie do Platona)
➢ autor mimetycznej (gr. mimesis ) koncepcji sztuki jako naśladownictwa
rzeczywistości, mającego na celu katharsis – oczyszczenie poprzez przeżycie
silnych emocji
kontr-koncepcje, szkoły cyników i hedonistów:
- cynizm – postawa drwienia z nauki i sztuki > nihilizm – pogląd filozoficzny
całkowicie lub częściowo negujący istnienie pewnych bytów.
- hedonizm – w życiu najważniejsze jest szczęście rozumiane jako przyjemność
zmysłowa
- rozwija się dramat – komedia (Arystofanes) i tragedia (Sofokles, Ajschylos,
Eurypides)
1.3. Trzeci okres antyczny, III-I w. p. n. e.
okres hellenistyczny (nie helleński, ze względu na władzę Aleksandra Wielkiego w Grecji)
3 szkoły filozoficzne:
- stoicyzm – równowaga i umiar w życiu, dystans wobec wszystkich wydarzeń, spokój
- epikureizm – poszukiwanie szczęścia (prawdziwego, duchowego) rozumianego jako
unikanie cierpienia
- sceptycyzm – powątpiewanie w możliwość pełnego poznania prawdy o
rzeczywistości jednak jest ono prawdopodobne
1.4. Czwarty okres antyczny.
- I w. p. n. e. - IV w. n.e.
- okres rzymski (synkretyczny)
- rozwój j. łacińskiego
- rzymscy myśliciele: Cyceron i Seneka
- rozwija się poezja łacińska (liryka)
- poeci: Wergiliusz, Owidiusz, Horacy
2.4. Zagadnienie III: Narcyz.
− Narcyz był przepięknym młodzieńcem. Jednego dnia podczas łowów spojrzał w
jezioro i zakochał się w swoim wyglądzie. Umarł z tęsknoty i niespełnionej miłości
do samego siebie.
− „zamknięte koło” - Narcyz nie mógł zrealizować swojej miłości
2.5. Zagadnienie IV: Muzy.
- Muzy były 9 córkami Dzeusa i Mnemosyne (bogini pamięci)
- zamieszkiwały na wzgórzu Parnas
- były opiekunkami wszelkich sztuk
- zajmował się nimi Apollo
Muzy :
- Erato – muza poezji miłosnej
- Eutrepe – muza poezji lirycznej
- Kaliope – muza poezji epickiej,
filozofii, retoryki
- Klio – muza historii
- Melpomene – muza tragedii
chóralnej
- Talia – muza komedii muza
- Terpsychora – muza tańca
- Urania – astronomii i geometrii
2.6. Zagadnienie V: Herosi.
− Herosi byli dziećmi bogów i ludzi.
− m.in. Herakles, Tezeusz i Achilles
− posiadali oni nadludzkie cechy (szlachetność, waleczność, ogromna siła, odwaga,
honor, pewność siebie, dobro dla innych)
a. Herakles
Herakles był synem Zeusa i królowej Alkmeny. Zeus, chcąc, aby syn był nieśmiertelny, wykradł w nocy dziecko do nieba
i położył przy śpiącej Herze. Chłopiec ssał mleko bogini, a z kropel, które spadły w niebo powstała Droga Mleczna, zaś z
kropel spadłych na ziemię – kwiaty lilii. Hera nienawidziła Heraklesa. Gdy matka Alkmena położyła w kołysce Heraklesa i
Ifiklesa – Hera zesłała węże na dzieci. Lecz maleńki heros zdusił łby gadom i ocalił siebie oraz brata. Herakles wybrał się na
wojnę w obronie Teb i zwyciężył dzięki męstwu i sile. Król Teb dał mu córkę za żonę, lecz któregoś dnia heros, ogarnięty
szałem, zabił żonę i dzieci. Wyrocznia delficka poradziła mu, że odkupi winy, jeśli zatrudni się u króla Myken. Tu dostał
Herakles zadanie wykonania dwunastu prac. Herakles wywiązał się ze wszystkich zleconych zadań. Gdy wrócił do króla
Eurysteusa chciał ponownie się ożenić. Bracia kandydatki oponowali jednak, przez co spotkała ich śmierć. Herakles znów
udał się do wyroczni, lecz ta milczała. Rozgniewany heros splądrował świątynię Pytii, więc Zeus zesłał herosa na trzy lata
służby u królowej Omfali. Omfala kazała sługom mężczyznom przebierać się za kobiety, sama wzięła od Heraklesa jego
zbroję i poniżała go na oczach dworu. Była to większa kara dla Heraklesa niż dwanaście prac. Wkrótce jednak bohater
dopełnił obowiązków i zakochał się z wzajemnością w księżniczce Dejanirze. Jednak zazdrosna o męża Dejanira zdobyła
krew Nessosa, fałszywego centaura, który umierając z rąk Heraklesa, kazał Dejanirze napełnić flakon krwią i zastosować
jako lek na miłość do Heraklesa. Dejanira zabarwiła koszulę męża krwią Nessosa, co okazało się zabójcze dla Heraklesa.
Bohater zmarł w strasznych cierpieniach. Kiedy kobieta odkryła fatalną pomyłkę i oszustwo Nessosa, popełniła
samobójstwo. Herakles został wzięty do nieba i oddano mu za żonę boginię młodości Hebe.
− grecki ideał mężczyzny
− symbole: suknia Dejaniry (symbol niewierności, zdrady), stajnia Augiasza (brud,
nieporządek, który należy posprzątać) i dwanaście prac
b. Tezeusz
W wieku pięciu lat poznał Heraklesa, który stał się wzorem dla małego Tezeusza. Kiedy chłopiec dorósł, matka pokazała
mu miecz i sandały, zostawione przez Ajgeusa pod kamieniem. Tezeusz udał się do Aten w poszukiwaniu ojca. W drodze
bohater pokonał zbójów: Skirona, Sinnisa i Prokrustesa, którzy zabijali podróżnych. Gdy przybył do ojca, Ateny upadały.
Król Minos upominał się o haracz w postaci siedmiu młodych mężczyzn i siedmiu dziewcząt dla potwora Minotaura.
Tezeusz, chcąc wybawić ateńczyków od ofiary, postanowił zabić Minotaura. Ajgeus kazał synowi postawić czerwony żagiel
w razie wygranej lub czarny, gdyby Tezeusz przegrał. Na wyprawę bohater nie zabrał siedmiu dziewcząt, ale dwóch
młodzieńców przebrał za kobiety, nauczył dziewczęcych ruchów, głosów, dbałości o cerę. Na Krecie wszyscy traktowali
Tezeusza z wrogością. Zakochała się w nim Ariadna, córka króla. I kiedy Tezeusz wchodził do labiryntu Minotaura, zawiązał
u wejścia koniec nici, podarowanej mu przez Ariadnę. Potem rozwijał kłębek aż dotarł do potwora. Bohater zgładził
Minotaura i dzięki nici wyszedł szczęśliwie z labiryntu. Na wyspie Naksos Tezeusz porzucił kochankę i odpłynął ukradkiem.
Ariadnę poślubił Dionizos. Natomiast Tezeusz przypłynął do Aten. Zapomniał jednak zmienić żagla na czerwony; jego
ojciec, domyślając się porażki syna, rzucił się ze skały. Tego samego dnia Ateny przeżywały wielką żałobę po śmierci
Ajgeusa i świętowali jednocześnie radość z powodu zwycięstwa Tezeusza. Wiedziony przykładem Heraklesa, król Tezeusz
zapragnął podbić ród Amazonek. Uprowadził królową Antiopę, z którą miał syn Hipolita. Ponownie ożenił się z Fedrą. Lecz
ta zdradziła Tezeusza z Hipolitem i zrzuciła później winę na syna króla. Tezeusz kazał więc ukarać Hipolita śmiercią. Po
czym Fedra powiesiła się. Tezeusz, mając już pięćdziesiąt lat, porwał ze Sparty Helenę, wówczas siedmioletnią
dziewczynkę. Odebrano Helenę Tezeuszowi i za karę nie pozwolono mu wrócić do Aten. Starzec żył na wyspie Skyros, aż
pewnego dnia poślizgnął się i spadł w przepaść.
− pokazywał Grekom, że siła nie znajduje się w wyglądzie
− symbole: nić Ariadny (wyjście z sytuacji)
2.7. Zagadnienie VI: Syzyf.
− symbol: syzyfowa praca (praca nie przynosząca efektów, bezcelowa)
2.8. Zagadnienie VII: Ikar i Dedal.
− obraz „Upadek Ikara” Breugla jako niezauważony nieunikniony upadek idealistów
(ważny w późniejszych dziełach)
2.9. Zagadnienie VIII: Wyprawa Argonautów.
Jazon – Syn Ajzona, króla Jolkos. Był dziedzicem tronu królewskiego. Ajzon miał niegodziwego przyrodniego brata,
Peliasa, który opanował zamek i strącił go z tronu. Pelias zamierzał zabić prawowitego dziedzica, który dopiero co się
urodził. Rodzice rozgłosili, że dziecko zachorowało i umarło, a matka potajemnie wywiozła je z miasta i dała pod opieke
centaurowi Chejronowi. Gdy Jazon dorósł postanowił wrócić do swego rodzimego miasta. W drodze do Jolkos miasta Jazon
dotarł do brodu na rzece. Zjawiła się tam bezradna staruszka i poprosiła, by ją przeniósł na drugą stronę. Jazon wziął ją na
plecy i po kamieniach przebiegł na przeciwległy brzeg. W czasie tej przeprawy bohater zgubił jeden sandał. Staruszka
podziękowała mu, życzyła szczęścia i znikła. Jazon nie wiedział, że to była bogini Hera, która chciała w ten sposób
wypróbować jego dobre serce. Król Pelias, któremu wyrocznia kazała się strzec człowieka bez jednego sandała, wystraszył
się na widok przybysza. Niezwłocznie kazał Jazonowi wyruszyć na poszukiwanie złotego runa.
Jazon szykował się do wyprawy. Budowniczy Argos zbudował, pod kierunkiem Ateny, bardzo wielki statek. Nazwano
go Argo. Jazon zebrał ekspedycję, w której skład weszli najwaleczniejsi herosi Grecji. Ajetes – król wyspy Kolchidy
Postawił twarde warunki oddania im runa. Jeden z Argonautów miał zaorać pole zaprzęgiem dwóch byków o spiżowych
nozdrzach, z których buchał ogień. Pole miał obsiać magicznymi zębami smoka. Z nasion tych wyrosnąć mieli uzbrojeni
wojownicy, których należało pokonać. Na końcu Jazon musiał walczyć ze smokiem, który pilnował złotego runa. Pomogła
mu w spełnieniu tych warunków Medea córka Ajtesa, w której się zakochał. Gdy Jazon dotarł do Grecji Ajzon, leżał w domu
nieprzytomny i umierający. Heros znał moc czarodziejki Medei i poprosił ją o pomoc ojcu. Medea uzdrowiła Ajzona i stała
się znana w Jolkos. Pelias zginął dzięki czarom Medei. Przebrana za starą kobietę wmówiła córkom Peliasa, że może zwrócić
mu młodość. Wystarczyło tylko poćwiartować ojca i wrzucić do kotła.
Oczywiście się udało i Jazon objął należny mu tron. Jazon poślubił Medeę i potajemnie udali się razem do koryntu.
Później porzucił Medeę dla Glauke. Wściekła Medea zamordowała Glauke oraz trzech synów, których miała z Jazonem.
Następnie uciekła do Aten, gdzie została kochanką króla Ajgeusa. Jazon wciągnął Argo na ląd Przesmyku Korynckiego i
poświęcił statek Posejdonowi. Pewnego dnia, kiedy ułożył się do snu pod rufą statku, jego część odpadła, zabijając herosa.
− symbol: złote runo (marzenie, sprawdzian ludzkiej odwagi, coś nieosiągalnego)
− odniesienie w: „Przesłanie Pana Cogito” Z. Herberta
- Wydarzenia poprzedzające wyprawę wojenną Greków do Troi:
a. odnalezienie Achillesa ukrytego przez matkę,
b. decyzja złożenia w ofierze Ifigeni, córki Agamemnona,
c. cisza morska uniemożliwiająca odpłynięcie statków,
d. wróżby dotyczące czasu trwania wojny.
- Przybycie Greków pod Troję, pojedyncze walki staczane początkowo przez
wojowników.
- Odsunięcie się Achillesa od walki jako konsekwencja jego konfliktu z Agamemnonem
- Śmierć Hektora w pojedynku z Achillesem.
- Długotrwałe walki toczone przez obie strony ze zmiennym szczęściem.
- Pozorne wycofanie się Greków spod Troi ( pozostawienie na plaży drewnianego konia
z wojownikami greckimi).
- Wprowadzenie tego konia do Troi, która na skutek tego została zdobyta najbliższej
nocy (przepowiednia Kasandry).
2.1 2. Zagadnienie XI: Powstanie Rzymu.
- Narodziny bliźniąt.
- Zabicie kapłanki i wrzucenie jej synów do Tybru.
- Wilczyca opiekuje się niemowlętami.
- Faustulus odnajduje chłopców.
- Wyznanie prawdy młodzieńcom.
- Zemsta bliźniaków.
- Postanowienie o założeniu miasta.
- Wejście na wzgórze i wypatrywanie sępów.
- Zabicie Remusa przez Romulusa.
- Założenie miasta Roma.
- Rzym jako azyl dla wygnańców.
- Porwanie Sabinek i rozpoczecie wojny.
- Zarządzenie pokoju.
- Romulus zostaje bogiem.
- Wzloty i upadki miasta Rzym.
3. Epos antyczny.
epos (epopeja) – jeden z pierwszych gatunków epickich,
- 3 elementy: fabuła, narracja, narrator
- narrator jest 3 - osobowy, wszechwiedzący i obiektywny (tzw. klasyczny lub
homeryczny)
- narracja prowadzona jest paralelnie (równolegle w świecie bóstw i ludzi)
- rozpoczyna się inwokacją (rozbudowaną apostrofą, która ma charakter liryczny)
- źródłem każdego eposu są mity, legendy i wydarzenia historyczne
- pisany wierszem
- podniosły/ patetyczny styl
- przestawia wydarzenia bohaterskie, występuje bohater zbiorowy
Jedne z najważniejszych eposów, czyli epopeje to: Iliada (40 ostatnich dni wojny
trojańskiej), Odyseja (tułaczka Odysa i powrót do Itaki) Homera i polski Pan Tadeusz Adama
Mickiewicza. W antyku eposy wykonywali w miastach i na ulicach aojdowie , którzy śpiewali
opowieści.
3.1. HOMER
Najbardziej znanym twórcą eposów jest HOMER (zwany także Poetą) , autor m.in. Iliady i
Odysei , który według legendy był ślepcem.
Iliada Homera:
- Kłótnia Achillesa z Agamemnonem.
- Pojedynek Patroklesa (przyjaciela Achillesa) z Hektorem.
- Śmierć Patroklesa.
- Pojedynek Hektora z Achillesem.
- Pohańbienie zwłok Hektora.
- Oddanie jego ciała Priamowi (ojcu).
- Proroctwo Kasandry (przepowiedziała upadek Troi).
− składa się z 24 pieśni (każda pieśń zaczyna się od kolejnej z 24 liter greckiego
alfabetu).
− Pieśń I – inwokacja
− Pieśń XXII (pojedynek Hektora i Achillesa) przedstawia w postaciach dwóch
wojowników ethos (etos, paradygmat, wzorzec) antycznego rycerza: opanowany,
honorowy, oddany sprawie, ma swoje wartości, bogobojny, umie pokonywać i
stawiać się swoim lękom, zna rzemiosło rycerskie, nie cofa się, walczy do końca,
mocny wewnętrznie, chce dobrej i godnej śmierci oraz pochówku
− cechy języka poetyckiego/artystycznego/homeryckiego: podniosły/patetyczny styl,
liczne epitety (złożone, proste, stałe – przypisane do osoby), metafory, przerzutnie,
ironie, apostrofy, rytmiczny ( heksametr – 6 jednostek rytmicznych w każdym
wersie)
− PORÓWNANIA HOMERYCKIE – bardzo rozbudowany środek stylistyczny, który
porównuje zjawiska przyrody do zachowań ludzkich, pełnią funkcję retardacyjną
(retardacja – opóźnienie) służy opóźnieniu gwałtownego biegu wydarzeń
5. Król Edyp i Antygona.
5.1. Dwie antyczne koncepcje człowieka.
a. Koncepcja biblijna:
- człowiek wolny
- stworzony na obraz Boga
- jego namiestnik na ziemi
b. Koncepcja mitologiczna:
- zdeterminowany (zależny od bogów) > nieuniknione fatum
- człowiek jest „igraszką w rękach bogów”
- człowiek jest nikim, drwią z niego bogowie
5.2. Osobowość Edypa.
władca mąż ojciec
sprawiedliwy kocha Jokastę troskliwy
konsekwentny liczy się z jej zdaniem opiekuńczy
dba o Teby szanuje ją dba o/wrażliwy na los dzieci
oddany dzieli się z nią życiem
gniewny wzorowy mąż
5.3. Artystyczny zamysł dramatu Sofoklesa (budowanie napięcia).
epejsodion I: wydanie wyroku na sprawcę, Tejrezjusz odmawia współpracy
ep. II: spór z Kreonem, Edyp zaczyna podejrzewać swoją winę
ep. III: posłaniec z Koryntu, Edyp myśli, że pokonał fatum
ep. IV: ujawnienie prawdy o pochodzeniu Edypa (stary sługa)
5.4. Tragedia Edypa.
wina tragiczna – wina, polegająca na złym rozpoznaniu sytuacji
- utwór współczesny – Jokasta Anna Piwkowska („Oszalałam, Edypie, jak gdybym
umarła...”)
5.5. Antygona (pieśni chóru).
stasimon I: wielkość człowieka
stasimon II: fatum
stasimon III: siła miłości
stasimon IV: nieunikniona Mojra
5.6. Konflikt racji w „Antygonie” Sofoklesa.
Kontekst:
Edyp miał z Jokastą dwóch synów (Eteokles i Polineikes) i dwie córki (Ismena i
Antygona). Po śmierci matki i abdykacji ślepego wówczas Edypa Eteokles i Polineikes
uzgodnili, że z każdym rokiem będą zmieniać się tronie. Jednak po rządach Eteoklesa nie
chciał on odstąpić tronu bratu. Polineikes ruszył na brata z wojskami trojańskimi. W walce
zginęli obaj bracia. Władzę w Tebach przejął po nich Kreon (brat Jokasty). Uznał on
Polineikesa za zdrajcę, który zaatakował polis obcymi wojskami i nie pochował go. Dopełnił
obrządku pochówku jedynie w przypadku Eteoklesa, bohatera miasta i zabronił chować
najeźdźce miasta-państwa, jednocześnie skazując go na wieczną tułaczkę po ziemi. Antygona
mimo zakazu pochowała brata i została skazana na śmierć, ostatecznie sama się powiesiła.
5.7. Konflikt Kreon/Antygona: konflikt rozum/serce
Co stoi po ich stronach? Jakimi racjami się kierowali?
Kreon Antygona
- odwrót Polineikesa od państwa (zdrajca)
- rozum, rozsądek
- prawo jest równe dla wszystkich (dlatego
skazał Antygonę), gdyby popełnił
ustępstwo byłby to nepotyzm (inne
traktowanie swojej rodziny)
- był nieugiętym tyranem, rygorystyczny,
- despota
• BŁĄD KREONA:
przeciwstawienie się prawu bogów (należność
pochówku), przekraczanie swoich kompetencji
(ingerencja w sprawy religijne), nie miał prawa
zarządzać czyimś życiem pośmiertnym
- prawo moralne, prawo boskie, prawo
- serca
- więzi rodzinne
- bezwzględnie wierna prawu moralnemu i
świadomie oddaje w jego imię życie
Próbna matura 2018/19: Bunt – siła destrukcyjna czy twórcza?
7. Quintus Horactius Flaccus.
HORACY
- 65 – 8 r. p.n.e.
- uczył się w Akademii platońskiej
- pisał w języku łacińskim
- uczestniczył w wojnie domowej w Rzymie (stał po stronie zabójcy Cezara), w
wyniku której stracił majątek
- zaopiekował się nim Wergiliusz
- w tym czasie rzymski patrycjusz o imieniu Mecenas zapewniał artystom (w tym
Horacemu) pracę i pieniądze za cenę nieśmiertelności jego nazwiska (dedykacje
przynosiły mu sławę)
mecenat, mecen
- Horacy stworzył WZORZEC POEZJI KLASYCZNEJ/ANTYCZNEJ
Motywy horacjańskie:
- carpe diem (chwytaj dzień) – filozofia stoicyzmu i epikureizmu – rozumnego szczęścia
- non omnis moriar (nie wszystek umrę – artysta jest żywy w swych dziełach)
- pochwała życia na wsi (wartość natury)
Oda [Nie pytaj próżno] - motyw carpe diem Oda [Stawiłem sobie pomnik] - non omnis moriar
Nie pytaj próżno, bo nikt się nie dowie, Jaki nam koniec
gotują bogowie.
I babilońskich nie pytaj wróżbiarzy.
Lepiej tak przyjąć wszystko, jak się zdarzy. A czy z rozkazu
Jowisza ta zima,
Co teraz wichrem wełny morskie wzdyma, Będzie ostatnia,
czy też nam przysporzy Lat jeszcze kilka tajny wyrok boży.
Nie troszcz się o to i... klaruj swe wina. Mknie rok za
rokiem, jak jedna godzina. Więc łap dzień każdy, a nie
wiesz ni trochę W złudnej przyszłości obietnice płoche.
Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu. Od
królewskich piramid sięgający wyżej; Ani go deszcz
trawiący, ani Akwilony
Nie pożyją bezsilne, ni lat niezliczony
Szereg, ni czas lecący w wieczności otchłanie. Nie wszystek
umrę, wiele ze mnie tu zostanie Poza grobem. Potomną
sławą zawsze młody, Róść ja dopóty będę, dopóki na
schody
Kapitolu z westalką cichą kapłan kroczy. Gdzie z szumem
się Aufidus rozhukany toczy, Gdzie Daunus w suchym kraju
rządził polne ludy,
Tam o mnie mówić będą, że ja, niski wprzódy,
Na wyżyny się wzbiłem i żem przeniósł pierwszy
Do narodu Italów rytm eolskich wierszy. Melpomeno, weź
chlubę, co z zasługi rośnie, I delfickim wawrzynem wieńcz
mi skroń radośnie.
8. Klasyczny ideał piękna i filozofia złotego środka.
8.1. Kanon/ideał piękna
- proporcje
- mimesis
- umiar
- ład
- harmonia
- klasyka:
- ma źródło w antyku
- coś, co jest uniwersalne
8.2. Retoryka
retoryka – sztuka pięknego przemawiania Funkcje retoryki:
estetyczna
dydaktyczna
perswazyjna (ma na celu przekonanie do dobra obiektywnego ) posługuje się: sercem
obrazowe śr. stylistyczne
odpowiednia gestykulacja i mimika
rozumem
- precyzja
- logika
- jasność
Przeciwieństwem retoryki jest erystyka , która posługując się tymi samymi środkami co
retoryka, dąży do przekonania do działań/interesów własnych. Jej główna funkcją jest funkcja
manipulacyjna.
9.3. Biblia o miłości
W Starożytnej Grecji miłość została rozbita na trzy poziomy: eros (miłość fizyczna,
pożądanie), fileo (miłość emocjonalna, szacunek) oraz agape (miłość duchowa). W Biblii te
trzy części są ze sobą integralnie połączone, a sama miłość pokazywana jest jako uczucie,
wartość, postawa oraz relacja między jedną osobą, a drugą. Człowiek jest stworzony z miłości
i do miłości.
Pierwszy list do Koryntian 13.1 (napisany ok. XIII w.p.n.e.)
Miłość jest: cierpliwa, łaskawa, wybacza, wierzy, nie zazdrości, nigdy nie ustaje, ma
nadzieję, nie szuka poklasku.
Prawdziwie dojrzała miłość to łącznik między niebem, a ziemią; ważniejsza niż
mówienie różnymi językami, wszelkie bogactwo.
9.4. Pieśń nad pieśniami
Analiza od strony poetyckiej:
➢ alegoryczny : Bóg i Izrael
➢ literalny : on i ona
➢ Nowy Testament : Jezus i człowiek
- Kobieta jest bardziej świadoma bycia gotowym do wejścia w relację, chcę odnaleźć
[jego], a mężczyzna porównuje [ją] do klaczy faraona (pełna bogactwa i piękna),
opisuje jej oczy jako gołębie (czyste, szczere), a włosy jak stado kóz zbiegające z gór
(gęste, czarne).
Analiza od strony technicznej:
- Tekst PnP powstaje w VIIw. i zostaje przypisany Salomonowi.
- Tematem jest pokazanie, iż miłość jest ponad wszystkim.
- PnP to poemat liryczny z elementami akcji dramaturgicznej.
- Są trzy pieśni zachwytu nad kobietą i jedna nad mężczyzną.
- Akcję budują etapy:
- Gotowość do miłości
- Pierwsze spotkanie i podarunek
- Zaręczyny
- Oczekiwanie na zaślubiny
- Pogłębienie relacji
- Zaślubiny
- Próba miłości
- Dojrzewanie do pełni życia
- Promieniowanie miłości na innych
9.5. Motyw wanitatywny w Księdze Koheleta
Vanitas vanitatum et omnie vanitas (łac.) – marność nad marnościami i wszystko marność
Wnioski:
- Całe życie jest ulotne i delikatne, ale trzeba znaleźć w tym równowagę.
- Wszystkich spotka ten sam los (śmierć), ale to nie my jesteśmy sędziami.
- Trzeba umieć żyć pełnią życia, jednak na wszystko jest czas, a wszystko jest darem
od Boga i trzeba umieć to wykorzystać.
- Mędrzec nie tylko uczy pokory, ale i jest pokorny. Tylko głupiec widzi w sobie
mędrca.
- Nie da się wszystkiego poznać, ani zasmakować w życiu.
- W życiu potrzeba autorytetów.
- Motyw: ulotności, radości życia i dobrego wykorzystania czasu.
9.6. Tajemnica cierpienia – Księga Hioba
Fakty
- Czas powstawania: VII/VI w.p.n.e.; zapis: VI/III w.p.n.e.
- wstęp i zakończenie poematów sądowych napisane prozą
- autor nieznany
- opowieść fikcyjna
Analiza treści
- Szatan – przeciwnik Boga
- Żona Hioba – myśli kategoriami Szatana
- Przyjaciele – myślą stereotypowo
- Hiob – przyjaciele go dręczą, ale jego doświadczenie i obserwacja życia przeczą
zasadzie odpłaty (kryształowy człowiek)
- Założenie: Hiob cierpi, bo czymś zawinił, służy, bo jest oddany
- Problem: Czy wiara jest bezinteresowna?
- Cierpienie – tu: kara za grzechy
- Relacja Hiob – Bóg
Hiob otacza Boga czcią i miłością, zwraca się bezpośrednio do Niego, szuka prawdziwego
Boga. Znał Boga, który go ukochał, poznał Boga, który jest sprawcą jego cierpienia – Hiob
zwraca się do Niebo, ale nie bluźni. Pyta: "Bóg, był jego przyjacielem, czy teraz jest jego
wrogiem?"
Bóg mówi, iż Hiob miał rację tocząc spór z przyjaciółmi, lecz nie miał racji w sporze z Nim.
- Ks. Hioba to księga wiary, bezgranicznym zaufaniu człowieka do Boga i Boga do
człowieka.
- Sposób ujęcia problemu uświadamia, że poznanie prawdy Bożej jest poza zasięgiem
ludzkiego poznania.
"Dotąd znałem Cię ze słyszenia, teraz ujrzało Cię moje oko." – Hi 42,
