Pobierz Wybrane aktywizuj¹ce metody nauczania w pracy z uczniem ... i więcej Publikacje w PDF z Etyka tylko na Docsity! 290 El¿bieta Ma³gorzata Nyga Mazowieckie Samorz¹dowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie Wydzia³ w Ciechanowie Wybrane aktywizuj¹ce metody nauczania w pracy z uczniem na przyk³adzie lekcji podstaw przedsiêbiorczoci Przedsiêbiorczoæ jako przedmiot wymaga pracy nauczyciela efektywnego, który przejawia cechy refleksyjnego praktyka, jednym s³owem nauczyciela niemal doskona³ego. Wed³ug Donalda Schoena, profesora w Massachusetts Institute of Technology, dobry nauczyciel, praktykuj¹c nauczanie, dokonuje jednoczenie teoretycznej refleksji nad swoim dzia³aniem. Doskona³oæ zawodowa jako taka nie istnieje, ci¹gle d¹¿y siê do niej. D¹¿¹cy do doskona³oci nauczyciel nie tylko stosuje rzeteln¹ i aktualn¹ wiedzê, ale przed ka¿dym procesem nauczania planuje sposób jej przekazania, dokonuj¹c diagnozy potrzeb podmiotu. Na ka¿dym etapie kszta³cenia u ucznia postaw przedsiêbiorczych nauczyciel musi spe³niaæ rolê organizatora procesu dydaktycznego, wychowawcy, opiekuna i doradcy w poszukiwaniu dróg jako dalszego rozwoju osobowego, jak: kontynuacja nauki, ustawiczne kszta³cenie po- przez pracê itp., co przedstawia schemat (ryc. 1). W trosce o jakoæ kszta³cenia nauczyciel musi stawiaæ cele kszta³cenia spe³niaj¹ce wymaga- nia standardów edukacyjnych i egzaminacyjnych. Cele maj¹ wp³yw na: treci zawarte w programach kszta³cenia; dobór róde³ informacji odpowiadaj¹cych treciom zawartym w programach kszta³cenia; tworzenie pakietów edukacyjnych wspomagaj¹cych pracê nauczyciela; strategiê pracy nauczyciela d¹¿¹c¹ do rozwoju osobowego ucznia (ryc. 2). Ryc. 1. Nauczyciel wspó³czesnej szko³y doradca wiedza psychologiczna umiejêtnoæ obserwacji, identyfikacji problemów predyspozycje do prowadzenia rozmów i negocjacji umiejêtnoæ pozyskiwania, gromadzenia, analizowania i wykorzystywania informacji umiejêtnoæ pracy z rodzicami wiedza przedmiotowa wiadomoci i umiejêtnoci metodyczne dydaktyk wychowawca- -opiekun N A U C Z Y C I E L wiedza pedagogiczna cechy osobowoci 291 Ryc. 2. Cele kszta³cenia Skupmy siê na metodach i technikach pracy z uczniem, wykorzystanych w realizacji sce- nariusza pt. Etyka i korupcja w biznesie. Wybra³am metody aktywizuj¹ce pracê ucz¹cego siê, w których istotne jest stosowanie przez ucz¹cego wzglêdem siebie i ucz¹cych siê NLP (neuro- lingwistycznego programowania) (ryc. 3). ogólne szczegó³oweporednie CELE KSZTA£CENIA wp³ywaj¹ na decyduj¹ o p r o g r a m y w y z n a c z a j ¹ dobór treci strategii nauczyciela uk³ad treci metodach i technikach pracy z uczniem dobór literatury formach organizacyjnych pracy z uczniem dobór pakietów edukacyjnych rodkach dydaktycznych plany kierunkowe (rok, semestr, modu³) kryteria pomiaru osi¹gniêæ ucznia plany wynikowe (jednostka metodyczna, dzia³ programowy) plany metodyczne (plany lekcji, konspekty lekcji) postêpy ucznia osi¹gniêcia nauczyciela zasady nauczania wskazuj¹c Wybrane aktywizuj¹ce metody nauczania w pracy z uczniem... 294 s³u¿y do wizualnego opracowania pojêcia z wykorzystaniem: symboli, krótkich s³ów, rysunków, krótkich zwrotów, wycinków, krótkich hase³, mo¿na j¹ stosowaæ w celu definiowania pojêæ, rozwi¹zywania problemów, planowa- nia dzia³ania, okrelania dotychczasowych wyobra¿eñ i wiedzy, stosuje siê j¹ przed rozpoczêciem pracy nad nowym projektem, przy powtarzaniu du¿ych partii materia³u, sprawdzaniu stopnia opanowania wiedzy i umiejêtnoci. kiedy? Mapa mentalna mapa pojêciowa, mapa mózgu, mapa myli, mapa pamiêci; twórca metody Tony Buzan Metodê mo¿na podsumowaæ powiedzeniem: Jeden obraz wart tysi¹ca s³ów EL¯BIETA MA£GORZATA NYGA Zasady: 1. przemyleæ odpowiednio wczeniej zastosowanie metody, 2. dobraæ treci programowe, 3. wybraæ uczniów, którzy bêdê pe³nili role specjalistów, 4. przydzieliæ uczniom-specjalistom treci programowe do przyswojenia. Przebieg lekcji z zastosowaniem burzy mózgów: Etap I wprowadzenie w problem (przez nauczyciela) Etap II zg³aszanie pomys³ów przez uczniów-laików (niepe³ni¹cych roli specjalistów) i ich rejestracja Etap III dokonanie analizy pomys³ów przez poszczególnych specjalistów (ka¿dy osobno), wybranie jednego pomys³u sporód zg³oszonych lub nowego, wynikaj¹cego z analizy pomys³ów przeprowadzonej przez ucznia specjalistê, wypisywanie wybranych pomys³ów na tablicy (np. w postaci skrótów mylowych), uzasadnienie wybranego pomys³u (ok. 1min, maksymalnie 6 zdañ). Etap IV wartociowanie pomys³ów przez jedn¹ z grup: jury, uczniowie z ko³a zainteresowañ, olimpijczycy ka¿dego etapu olimpiady lub przez nauczyciela przedmiotu albo innego nauczyciela, g³osowanie ogólnoklasowe (ka¿dy uczeñ dysponuje dwoma g³osami). Etap V wybór pomys³u/problemu do rozwi¹zania: jednego dla ca³ej klasy, jednego dla grupy 4-osobowej. Etap VI rozwi¹zanie problemu jedn¹ z wybranych metod: projektów, tekstu przewodniego, mapy mentalnej, metaplanu. Mapa mentalna mapa pojêciowa Przebieg lekcji z wykorzystaniem mapy mentalnej: 1. przedstawienie celów zadania/lekcji, 2. rozdanie uczestnikom uczenia siê we wspó³pracy kartek z has³em wywo³awczym (porodku kartki, w nag³ówku lub naro¿niku), 3. rozpracowanie przez uczestników has³a wywo³awczego: wypisanie skojarzeñ, etapów dzia- ³ania, problemów itd., 4. grupowanie stwierdzeñ tematycznych, wspólnych, istotnych w jednym dzia³aniu, np. zapisy- wanie lub obrazowanie stwierdzeñ z jednego obszaru tematycznego w jednym miejscu. po co? 295 klienci wewnêtrzni klienci zewnêtrzni podmiot gospodarczy w pierwszej kolejnoci w dalszej kolejnoci Wybrane aktywizuj¹ce metody nauczania w pracy z uczniem... Etap IV Okrelenie priorytetów hierarchizacji przez grupy uczniów lub przez nauczyciela Etap V Na polecenie nauczyciela uczniowie: wypisuj¹ na kartkach samoprzylepnych pojêcia, zjawiska, pomys³y na rozwi¹zanie proble- mów wytworzone w procesie burzy mózgów, segreguj¹ je wed³ug wczeniej okrelonych priorytetów, przyklejaj¹ je na trójk¹tnej piramidzie. Ucz¹c przedsiêbiorczoci, nale¿y wyrobiæ u uczniów poczucie wa¿noci klienta zewnêtrz- nego z jednoczesnym zachowaniem rozwoju podmiotu gospodarczego i dba³oci o klienta wewnêtrznego. Uk³ad priorytetów przypomina trójk¹tn¹ piramidê. uporz¹dkowanie zjawisk, pomys³ów, pojêæ wed³ug wyznaczonego kryterium, np.: wa¿noci, kolejnoci, znaczenia. Przebieg lekcji z wykorzystaniem piramidy priorytetów: Etap I Wyszczególnianie pojêæ, zjawisk, pomys³ów na rozwi¹zanie problemów metod¹ burzy mózgów (im wiêcej, tym lepiej) Etap II Podzia³ klasy na grupy 68-osobowe Etap III Rozdanie grupom arkuszy z trójk¹tn¹ piramid¹ priorytetów Ryc. 6. Trójk¹tna hierarchizacja wa¿noci piramida priorytetów 296 Problem, np.: Dlaczego spo³eczeñstwo jest skorumpowane? EL¯BIETA MA£GORZATA NYGA Etap VI Je¿eli hierarchizacja dotyczy: pojêæ, zjawisk to poznawanie ich rozpoczynamy od usytuowanych na szczycie piramidy, pomys³ów na rozwi¹zanie problemu, to uczniowie mog¹ metod¹ kuli niegowej sporz¹dziæ jedn¹ dla ca³ej klasy piramidê priorytetów, a nastêpnie w grupach rozwi¹zywaæ problem. Rybi szkielet Rybi szkielet to metoda rozwi¹zywania problemów wed³ug schematu przyczyn i skutków. Nazwa pochodzi od sposobu zapisywania w kszta³cie rybiego szkieletu. Przebieg lekcji z zastosowaniem rybiego szkieletu: Etap I Nauczyciel na planszy rysuje rybi szkielet. W g³owie ryby zapisuje problem (bêd¹cy skutkiem pewnych nieprawid³owoci, zaniedbañ, nieprzemylanych dzia³añ itp.) Etap II Uczniowie metod¹ burzy mózgów ustalaj¹ czynniki, które mog¹ stanowiæ przyczyny problemu i wpisuj¹ je w du¿e oci. Problem, np.: Dlaczego spo³eczeñstwo jest skorumpowane? czynnik istnienia problemu czynnik istnienia problemu czynnik istnienia problemu czynnik istnienia problemu 299 Przebieg lekcji Czynnoci uczniów Faza zajêæ Czynnoci nauczyciela 1. Co to jest etyka? 2. Czy m³odzie¿ jest ska¿ona korupcj¹? 3. Nie zawsze i nie wszêdzie postêpuje siê zgodnie z zasa- dami fair play 4. Terminy zwi¹zane z korupcj¹ Nauczyciel poleca uczniom odszukanie w encyklopedii pojêæ: etyka, etyk, cz³owiek etyczny (czas 0,5 min); poka- zuje planszê z podstawowymi pojêciami etyki (czas 1 min); zapowiada æwiczenie pt.: Ada, to nie wypada. W tym celu dzieli uczniów na trzy grupy. Poleca wybraæ liderów grup, zaprasza liderów do wyloso- wania jednego z trzech tema- tów (czas 2 min): Jak nie wypada zachowywaæ siê w domu? Jak nie wypada zachowywaæ siê w szkole? Jak nie wypada zachowywaæ siê poza szko³¹? Nauczyciel rozdaje uczniom plansze z gr¹ dydaktyczn¹ Bin- go: Czy s¹dzisz, ¿e m³odzi Polacy s¹ spo³eczeñstwem po- datnym na korupcjê?. Poleca uczniom przeczytanie instruk- cji i wykonanie zadania (czas 8 min). Nauczyciel poleca uczniom po- zostanie w grupach utworzo- nych poprzednio i przeprowa- dzenie krótkiej dyskusji na te- mat: W jakich dziedzinach ¿ycia gospodarczego i spo- ³ecznego mo¿na zauwa¿yæ zjawiska zachowañ nieetycz- nych? (czas 1,5 min). Nauczyciel wymienia podsta- wowe terminy zwi¹zane z ko- rupcj¹. Prosi uczniów, aby na paskach papieru wypisywali wszelkie skojarzenia z korup- cj¹ i opracowali plakat pt.: Korupcja niejedno ma imiê. Uczniowie czytaj¹ wyjanie- nia pojêæ (czas 1 min), zapi- suj¹ je w zeszytach. Liderzy pobieraj¹ arkusze pa- pieru i mazaki; uczniowie two- rz¹ tematyczne mapy mental- ne wed³ug wzoru pokazanego przez nauczyciela na planszy (czas 8 min). Liderzy prezentuj¹ wyniki pra- cy grup (czas 3 x 2 min). Uczniowie czytaj¹ instrukcjê i wykonuj¹ zadanie; po zakoñ- czeniu pracy dyskutuj¹ na te- mat: Trudno czy ³atwo ulec korupcji. Uczniowie wypisuj¹ na paskach papieru dziedziny dzia³alno- ci gospodarczej i spo³ecznej, w których dopatruj¹ siê postê- powania niezgodnego z zasa- dami fair play. Lider przycze- pia kartki na tablicy; kartki o po- wtarzaj¹cej siê treci nak³ada jedna na drug¹ (odnotowuj¹c ich liczbê) (czas 6 min). Uczniowie w 2 grupach sporz¹- dzaj¹ plakaty (czas 2,5 min). Zagadnienie W pr ow ad ze ni e R ea li za cj a Wybrane aktywizuj¹ce metody nauczania w pracy z uczniem... 300 Nauczyciel przedstawia uczniom czynnoci korupcyjne z pomo- c¹ planszy pod takim samym tytu³em jak tytu³ plakatu (czas 1,5 min). Wymienia dziedziny najbardziej zagro¿one korup- cj¹ (na podstawie raportu MSWiA) i wymienia rodzaje korupcji (pos³uguj¹c siê plan- sz¹ II; czas 2 min). Nauczyciel dzieli uczniów na 34-osobowe grupy i rozdaje im po 2 przyk³ady przypadków korupcyjnych z ¿ycia spo³eczno- -gospodarczego. Poleca ucz- niom, by dokonali ich analizy i odpowiedzieli na pytanie: Kto jest winien opisanej sytuacji: korumpowany czy korumpuj¹- cy? (czas 2 min) Nauczyciel poleca opracowanie plakatu pt. Co sprzyja korup- cji?. Proponuje uczniom usze- regowanie dzia³añ korupcyj- nych (technik¹ piramidy prio- rytetów) od najgroniejszych dla gospodarki pañstwa do naj- mniej gronych (czas 8 min). Nauczyciel dzieli uczniów na 45 grup i podaje tematy opra- cowañ (czas 10 min): grupa 1 skutki ³apówkarstwa grupa 2 skutki marnotraw- stwa rodków publicznych grupa 3 skutki kradzie¿y do- bra publicznego grupa 4 skutki nieuczciwej konkurencji grupa 5 skutki p³atnej pro- tekcji Nauczyciel przedstawia fikcyj- n¹ firmê Buduj ze mn¹ i po- leca uczniom postawienie siê w roli jej prezesa. Informuje, ¿e na tym samym terenie dzia³aj¹ Uczniowie sporz¹dzaj¹ notat- kê na kartce wklejonej do ze- szytu æwiczeñ. Uczniowie dokonuj¹ analizy przypadków, odpowiadaj¹c na pytanie, które przez czas wy- konywania zadania widnieje na planszy (czas 1 min). Uczniowie wypisuj¹ na pa- skach papieru czynniki sprzy- jaj¹ce korupcji, przyczepiaj¹ je na arkuszu papieru i dokonu- j¹ ich hierarchizacji technik¹ piramidy priorytetów. Prezentacje (czas 4 min). Uczniowie rozwi¹zuj¹ pro- blem; pos³uguj¹ siê metod¹ rybiego szkieletu. Uczniowie odpowiadaj¹ na lo- sowo wybrane przez grupê pyta- nie. Wybrany przez grupê li- der prezentuje wyniki pracy grupy. Prezentacje (5 min). Uczniowie w dyskusji panelo- wej tworz¹ kodeks postêpowa- nia etycznego pracowników firmy Buduj ze mn¹. Prezentacje (czas 4 min). 5. Rodzaje korupcji 6. Analiza i ocena zdarzeñ korupcyj- nych (organizacja 0,5 min) 7. Co sprzyja korup- cji? (organizacja 1 min) 8. Skutki korupcji dla pañstwa i spo³eczeñ- stwa (organizacja 1 min) 9. Kodeks postêpowa- nia etycznego (or- ganizacja 1 min) Czynnoci uczniów Faza zajêæ Czynnoci nauczycielaZagadnienie R ea li za cj a EL¯BIETA MA£GORZATA NYGA P od su m ow an ie 301 Czynnoci uczniów Faza zajêæ Czynnoci nauczycielaZagadnienie P od su m ow an ie 10. Prawodawstwo w Polsce wspoma- gaj¹ce walkê z ko- rupcj¹ liczne firmy tej samej bran¿y. Prezes wie o tym, ale jest oso- b¹ o twardych zasadach. Zada- nie polega na stworzeniu ko- deksu postêpowania etycznego pracowników (czas 11 min). Pos³uguj¹c siê foliogramem, nauczyciel przedstawia prze- pisy prawne wspomagaj¹ce walkê z korupcj¹ oraz organa do walki z korupcj¹ (czas 1,5 min). Uczniowie sporz¹dzaj¹ notatkê. Bingo Poszukaj kogo, kto mo¿e odpowiedzieæ tak na które z pytañ w tabeli. Kiedy zbierzesz piêæ podpisów w jednym rzêdzie pionowo, poziomo lub po przek¹tnej wygra³a/e. Powiedz g³ono: bingo! Czy namówi³a/e kole¿ankê/ kolegê do krycia Ciê przed rodzicami w zamian za jakie korzyci (np. milsze traktowanie)? Czy sprzeciwi³a/e siê choæ raz namowom do pójcia na wagary? Czy uwa¿asz, ¿e bez znajomoci mo¿na za³atwiæ wszystkie sprawy? Czy mylisz, ¿e dobr¹ pracê, np.: brygadzisty, starszego kelnera, sekretarki du¿ej firmy, po szkole redniej dostaniesz bez znajomoci? Czy przymusza- no Ciê kiedy- kolwiek do wniesienia sk³adki na prezent osiemnastko- wy? Czy nie uwa¿asz, ¿e odpowiadanie dobrze na pytanie rodziców: co by³o w szkole? nawet jeli dosta³a/e ocenê negatyw- n¹, jest krêtactwem, byæ mo¿e prowa- dz¹cym w przysz³oci do korupcji? Czy uwa¿asz, ¿e czêstowanie kole¿ankê/kolegê czekoladkami, napojem w zamian za umo¿liwienie ci¹gania na klasówce to forma korupcji? Czy s¹dzisz, ¿e wiat by³by o wiele lepszy bez korupcji? Czy znalaz³a/e siê choæ raz w sytuacji, gdy kierownik poci¹gu, rewizor, zasugerowa³ wrêczenie gratyfikacji w zamian za odst¹pienie od wypisania biletu kredytowego? Czy choæ raz jak¹kolwiek sytuacjê, w której uczestniczy³e, oceni³e po fakcie jako korupcyjn¹? Wybrane aktywizuj¹ce metody nauczania w pracy z uczniem...