Pobierz Wybrane metody zarządzania: kazein, zasady Derminga, 5S, Poka – Yoke i Baka – Yoke i inne i więcej Publikacje w PDF z Inżynieria organizacji i zarządzania tylko na Docsity!
ROBERT KOSTEK
WYBRANE METODY ZARZĄDZANIA
Streszczenie Celem tego artykułu jest syntetyczne przedstawienie wybranych metod i technik zarządzania, które zostały zastosowane w wiodących przedsiĊbiorstwach na Ğwiecie. Metody te odniesiono do programów komputerowych wspomagających zarządzanie przedsiĊbiorstwem oraz do otoczenia technicznego. Metody zarządzania i pewna fi- lozofia firmy stanową podstawĊ funkcjonowania korporacji która decyduje o jej suk- cesie.
Słowa kluczowe: zarządzanie, komputerowe wspomaganie eksploatacji
1. WstĊp
Funkcjonowanie w warunkach globalnej konkurencji powoduje, Īe firmy muszą zarządzaü swoimi zasobami efektywnie, redukując koszty własne. CzĊsto wychodzi siĊ z załoĪenia Īe cenĊ produktu ustala rynek, który jest niezaleĪny od firmy, jest to wiĊc czynnik zewnĊtrzny, natomiast koszt jest czynnikiem wewnĊtrznym na który firma ma wpływ. Zapewne jest to pewne uproszczenie, ale pokazuje ukierunkowanie na redukcje kosztów, jako czynnika wewnĊtrznego firmy. Zarządzający firmami skupieni są zazwyczaj na wynikach finansowych, za które są rozliczani. InĪynierowie natomiast skupieni są na aspektach technicznych, które są obszarem ich działalnoĞci. Odmienne postrzeganie funkcjonowania przedsiĊbiorstwa moĪe powodowaü niezrozumienie pomiĊdzy inĪynierami a managerami, pomimo Īe obydwie grupy dąĪą do wiĊkszej efektywnoĞci przedsiĊbiorstwa. Dlatego artykuł ten prezentuje metody zarządzania w sposób zrozumiały dla obu tych grup.
2. Metody zarządzania
W literaturze moĪna spotkaü wiele metod zarządzania, które pokazują filozofie funkcjonowania przedsiĊbiorstwa. Metody te uwzglĊdniają aspekty ekonomiczne, techniczne, jakoĞü jak i czas. UwzglĊdnia siĊ takĪe wartoĞci korporacji, jej misje jak i wiele innych czynników. Metody te czerpią inspiracje z innych metod zarządzania przez co stają siĊ do siebie podobne.
2.1. Misja i wizja
Punktem wyjĞcia dla firmy jest okreĞlenie misji firmy. Misja jest syntetyczną informacją na temat: obszaru i celu działalnoĞci firmy, czym siĊ ona zajmuje i kto jest odbiorcą jej usług (grupa docelowa). Przykładami misji jest: “Misja firmy John Crane to osiągniĊcie pozycji lidera w dostawach produktów i usług na najwyĪszym Ğwiatowym poziomie oraz zapewnienie naszym klientom najwyĪszego poziomu zadowolenia...” [13]. Wizją firmy jest natomiast pewien obraz
firmy w przyszłoĞci, do którego firma zmierza. Przykładem wizji firmy jest: “Byü czołowym Bankiem na rynku lokalnym w zabezpieczaniu potrzeb finansowych klientów oraz aktywizowaniu rozwoju Ğrodowiska lokalnego.” [10]. Misja i wizja firmy bywa rozszerzana o wartoĞci korporacyjne i cele strategiczne. Sformułowanie i przekazanie powyĪszych informacji pracownikom, przyczynia siĊ do uzyskania wiĊkszej rentownoĞci i mocniejszej pozycji na rynku przez firmy. Działania firmy staja siĊ wtedy czytelne i zrozumiale dla jej pracowników.
2.2. Kaizen
Kaizen jest filozofią zarządzania, której celem jest uzyskanie coraz wyĪszej jakoĞci produktów i usług, na drodze ciągłych ulepszeĔ. Zakłada siĊ Īe proces ulepszeĔ nie koĔczy siĊ i nie ustaje. Cele kaizen to miĊdzy innymi: skrócenie czasu realizacji zadaĔ i obniĪenie kosztów. W osiągniĊciu celów kaizen pomocne są poniĪsze zasady kaizen.
- Problemy stwarzają moĪliwoĞci i wyzwania.
- Pytaj piĊü razy dlaczego – 5W.
- Bierz pomysły od wszystkich (takĪe od pracowników fizycznych).
- MyĞl nad rozwiązaniami moĪliwymi do wdroĪenia.
- Odrzucaj ustalony porządek.
- Wymówki ze cos jest niemoĪliwe są zbĊdne.
- Wybieraj proste rozwiązania i nie czekaj na idealne.
- Pomyłki koryguj na bieĪąco.
- UĪyj sprytu zamiast pieniĊdzy (unikanie kosztownych inwestycji).
- Ulepszanie nie ma koĔca. Podejmowanie działaĔ które unikają kosztownych inwestycji, powoduje usprawnienia głównie w obszarze organizacji pracy. Efektem tych usprawnieĔ jest wzrost wydajnoĞci pracy i spadek kosztów. Efekt wielu drobnych ulepszeĔ jest co prawda rozłoĪony w czasie, ale jest uzyskany niskim kosztem. [5].
2.3. Zasady Deminga
Deming sformułował czternaĞcie zasad, które były wynikiem refleksji nad wdraĪaniem pierwszych systemów jakoĞci. Wymienione zostanie kilka zasad, które w ocenie autora są najwaĪniejsze i nadal aktualne. “SkoĔczenie powszechnych praktyk wyboru kooperantów wyłącznie na podstawie kryterium ceny. Zamiast tego naleĪy zastosowaü inne istotne wskaĨniki jakoĞci. Staraü siĊ zminimalizowaü koszt całkowity, a nie tylko koszt początkowy (nie wystarczy kupowaü tanie materiały – musi siĊ daü z nich zrobiü dobry wyrób).” Zasada ta wskazuje na znaczenie jakoĞci komponentów imateriałów. Koszty związanie z reklamacjami, utratą dobrej marki i utraconymi klientami są trudne do oceny, stanowią jednak bardzo istotny czynnik. Niektóre programy do komputerowego wspomagania eksploatacji mają moduł wspomagający prowadzenie zakupów oraz rankingu dostawców (np. Aretics i CMMS Maszyna). “Ciągłe i niekoĔczące siĊ ulepszanie procesu produkcji oraz usług, które powoduje poprawĊ jakoĞci, produktywnoĞci oraz zmniejszenie kosztów.” Ta zasada jest ĞciĞle związaną z kaizen icyklem Deminga. Cykl Deminga składa siĊ z czterech etapów: planowanie, wykonanie,
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 4 6 , 2011
Rysunek 1. Przykład zastosowania metod 5S i Poka – Yoke
ħródło: [1].
2.5. Poka – Yoke i Baka – Yoke
Poka ʹ Yoke i Baka – Yoke są wynikiem analiz przyczyn powstawania błĊdów. Analizy te doprowadziły do wniosku, Īe naleĪy tak zorganizowaü prace aby powstanie błĊdu było mało prawdopodobne, a jeĞli błąd ów powstanie, nie powodował on awarii i był natychmiast widoczny, wykrywany [12]. Przykładem takiego podejĞcia są złącza elektryczne które moĪna połączyü tylko w jeden okreĞlony sposób. Takie samo podejĞcie stosuje siĊ w przypadku montaĪu elementów na obrabiarce, czy komponentów mechanicznych w urządzeniu. Kolejną odmianą tej idei jest samoczynne wyłączenie siĊ urządzenia po wykonaniu zadania lub w przypadku stwierdzenia pomyłki. NastĊpną wersją tej idei są programy komputerowe wspomagające montaĪ okreĞlonego urządzenia. Zezwalają one na wydanie z magazynu okreĞlonych czĊĞci które są nastĊpnie umieszczane w specjalnych pojemnikach. Pojemniki mają zagłĊbienia które pasują do okreĞlonego typu czĊĞci i inne czĊĞci nie mogą byü włoĪone – nie pasują (rys. 1). Kolory i kolejnoĞü czĊĞci sugerują kolejnoĞü montaĪu. W przypadku pozostania którejkolwiek czĊĞci, widaü od razu Īe montaĪ został przeprowadzony błĊdnie. Podobną rolĊ sygnalizującą błąd moĪe spełniaü takĪe kolor. Idea ta ewoluuje ciągle, jedną z ostatnich wersji tej idei są kody paskowe, kody matrycowe ichipy zawierające informacje o produkcje. Kody te i chipy są dołączane do towaru lub
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 4 6 , 2011
Robert Kostek Wybrane metody zarządzania
opakowania towaru, co powoduje ich oznakowanie. Kody matrycowe i paskowe mogą słuĪyü takĪe do kodowania informacji tekstowych i cyfrowych na fakturach i listach przewozowych. Ułatwia to obieg dokumentów i ogranicza błĊdy związane z wprowadzaniem danych do komputera gdy stosuje siĊ czytniki laserowe. Taką opcje posiada na przykład program Sky Logic [2].
2.6. Metody poszukiwania przyczyn błĊdów i awarii
Metoda 5W1H jest jedną z technik pozwalających na znalezienie przyczyn problemu. Zadaje siĊ kilka razy pytania: co, dlaczego, kiedy, gdzie, kto, który, jak. MoĪna znaleĨü róĪne odmiany tej metody i gotowe formularze do wypełnienia. W wersji tradycyjnej pytania i odpowiedzi są notowane na tablicy, co prowadzi do wskazania głównych przyczyn błĊdów. Diagram Ishiklwy jest natomiast grafem wskazującym piĊü lub szeĞü głównych przyczyn problemów ( 5M1E ). Przyczynami problemów są: ludzie, materiały, maszyny, stosowane metody iorganizacja pracy, kierownictwo oraz czynniki zewnĊtrzne. Stosując tĊ metodĊ szuka siĊ przyczyn we wskazanych obszarach. Analiza rodzajów i skutków moĪliwych uszkodzeĔ znana jest takĪe jako FMEA – failure mode and effects analysis. Głównymi załoĪeniami tej metody są: wiĊkszoĞü błĊdów pojawia siĊ wfazie przygotowania produkcji, wiĊkszoĞü błĊdów jest wykrywana w fazie produkcji, kontroli ieksploatacji. Stosując tĊ metodĊ analizuje siĊ poszczególne czynniki: technologie wytwarzania, moĪliwe wady wytworu, przyczyny tych wad, skutki wad, prawdopodobieĔstwo wystąpienia wad, działania zapobiegawcze i badanie skutecznoĞci działaĔ zapobiegawczych [25].
2.7. Metody zwiĊkszenia niezawodnoĞci systemów technicznych
Metoda RCM – reliability centered maintenance wychodzi z załoĪenia Īe w złoĪonych systemach technicznych istnieje wiele przyczyn uszkodzeĔ. Analiza tych uszkodzeĔ jest prowadzona pod kątem nastĊpujących pytaĔ.
- Jakie jest otoczenie danej maszyny?
- Jakie są jej zadania?
- Jak uszkodzenia wpływają na realizacje procesu?
- Jakie są przyczyny uszkodzeĔ?
- Jakie są bezpoĞrednie skutki uszkodzeĔ maszyny?
- Jakie są konsekwencje uszkodzeĔ maszyny dla firmy?
- Co moĪna zrobiü Īeby zapobiec uszkodzeniom?
- Co zrobiü gdy nie moĪna zapobiec uszkodzeniom? Przeprowadzenie takiej analizy moĪe prowadziü do przeprojektowania maszyny i wytyczenia za- daĔ dla słuĪb utrzymania ruchu. Metoda RCM jest wspomagana komputerowo [20] i bywa łączona z FMEA. Strategia utrzymania maszyn według stanu jest natomiast okreĞlana mianem CBM – condition based maintenance. Bazuje ona na wczesnym wykrywaniu uszkodzeĔ z zastosowaniem diagnostyki technicznej i monitorowania stanu maszyn. Naprawy w tym systemie są wykonywane wzaplanowanym terminie. Podczas gdy strategia według resursu jest nazywana PPM – planned preventative maintenance. W strategii tej naprawy są wykonywane po okreĞlonym czasie pracy maszyny, prewencyjnie bez wzglĊdu na stan maszyny. Do tego typu strategii eksploatacyjnej
Robert Kostek Wybrane metody zarządzania
2.10. Odchudzone zarządzanie i outsourcing
Odchudzone zarządzanie, inaczej nazywane LM – lean management, jest koncepcją ograniczenia przedsiĊbiorstwa do niezbĊdnego minimum. Idea taka pozwala na redukcje kosztów funkcjonowania. RedukcjĊ tĊ uzyskuje siĊ przez wyłączenie poza przedsiĊbiorstwo działów, które nie przynoszą dochodu, Ğwiadczą usługi droĪsze od zewnĊtrznych firm, lub nie są w danej chwili potrzebne. CzĊsto poza przedsiĊbiorstwo bywa wyłączony dział informatyczny, dział ksiĊgowy, sprzątanie czy logistyka; jest to outsourcing. Analizuje siĊ takĪe proces produkcyjny pod kątem wyeliminowania zbĊdnych czynnoĞci i maszyn. W wyniku podjĊtych działaĔ powstają przejrzyste isprawne struktury przedsiĊbiorstwa. W skrajnym przypadku moĪe powstaü przedsiĊbiorstwo produkcyjne które nie zatrudnia Īadnego robotnika, czy fabryka samochodów która jest ograniczona do montowni, a komponenty kupuje od kooperantów. Takie odchudzone przedsiĊbiorstwo moĪe mieü jednak problem z uzyskaniem przewagi konkurencyjnej. Opcje zlecania czynnoĞci zewnĊtrznym firmą mają programy klasy CMMS np. Aretics [9, 23].
2.11. Jidoka i Adnon
Jidoka jest metodą sterowania procesem produkcyjnym. Głównym załoĪeniem tej metody jest nieopłacalnoĞü produkcji braków. Stwierdzenie wiĊc kłopotów z utrzymaniem wymaganej jakoĞci produkcji lub awarii maszyny produkcyjnej, doprowadza do natychmiastowego zatrzymania procesu produkcyjnego. Monitorowanie jakoĞci produkowanych wyrobów moĪe odbywaü siĊ na bieĪąco z wykorzystaniem automatycznych systemów pomiarowych. Natomiast stan maszyn produkcyjnych moĪe byü diagnozowany w sposób ciągły. Jidoka jest wspierana przez Anon. Anon jest natomiast systemem informowania o problemach produkcyjnych. W przypadku stwierdzenia problemu pojawia siĊ informacja Ğwietlna i dĨwiĊkowa. Informacje te są wyĞwietlane na tablicach Ğwietlnych i monitorach. Tego typu obieg informacji moĪna znaleĨü w programach Aretics [21] iGolem [16].
2.12. Heijunka
Jest to koncepcja wyrównywania produkcji (wygładzania produkcji) mająca na celu osiągniĊcie spójnego przepływu czĊĞci i materiałów w procesie produkcyjnym. MoĪe oznaczaü dwie powiązane ze sobą rzeczy: wygładzanie poziomu (iloĞci) produkcji w ustalonych jednostkach czasu i wyrównywanie typów wytwarzanych produktów. Ideałem jest przepływ pojedynczego produktu, (np. samochodu) róĪniącego siĊ od pozostałych, na masowej taĞmie produkcyjnej. Tego typu produkcja moĪe odbywaü siĊ w elastycznych systemach produkcyjnych i centrach obróbczych. Tego typu koncepcja trudna jest do realizacji bez specjalnych maszyn i wspomagania komputerowego. Z jednej strony wystĊpuje duĪe zróĪnicowanie zamówieĔ klientów, z drugiej strony koszt produkcji kilku maszyn jest wysoki. Heijunka, godząc te dwie sprzecznoĞci proponuje produkcjĊ w małych partiach, opartą na rzeczywistych zamówieniach [17].
2.13. Kanban i just in time
Kanban i just in time – JIT są czĊĞcią koncepcji produkcji Heijunka. W przypadku produkcji wielu róĪnych produktów na jednej linii produkcyjnej, czĊĞci muszą byü dostarczane wodpowiednim momencie po to aby proces produkcyjny mógł trwaü. Takie podejĞcie zakłada redukcjĊ: liczby braków, opóĨnieĔ, zapasów, kolejek, bezczynnoĞci, zbĊdnych operacji [8].
2.14. Time Based Management
Time Based Management – TBM jest koncepcja zarządzania która bierze pod uwagĊ taki czynnik jakim jest czas. Czas jest dobrem którego nie moĪna magazynowaü, odtworzyü czy zatrzymaü. Wpływ czasu na planowanie procesu produkcyjnego jest widoczny w koncepcji JIT. Czas wpływa takĪe na uzyskane przychody przez firmy, zaleĪnie od tego czy potrafią odpowiedzieü szybko na zapotrzebowania klientów. Czas takĪe decyduje o tym jaką stopĊ zwrotu uzyskuje siĊ w banku któremu powierza siĊ kapitał. Czynnik jakim jest czas uwzglĊdniany jest takĪe w programach CMMS na przykład w Aretics [24].
2.15. Całkowita efektywnoĞü sprzĊtu
Całkowita efektywnoĞü sprzĊtu inaczej nazywana OEE – overall equipment effectiveness jest sposobem opisu procesu produkcyjnego. Do opisu tego procesu wykorzystuje siĊ pomiary czasów pracy, cyklu produkcyjnego, postojów, przezbrajania, naprawy, rozruchu i udział procentowy braków w produkcji. Programem który prowadzi na bieĪąco analizĊ tego wskaĨnika jest Golem OEE [16]. Jest to program wyposaĪony w generator raportów oraz jest przystosowany do podłączenia właĞciwych czujników pomiarowych. Jest to profesionalna aplikacja napisana z myĞlą o wspomaganiu zarządzania i eksploatacji maszyn [22].
2.16. Szybkie przezbrojenie
Szybkie przezbrojenie inaczej nazywane SMED – single minute exchange of die, jest koncepcją zwiĊkszenia wydajnoĞci produkcji przez skrócenie czasu przezbrajania (OEE). Szybkie przezbrajanie – wymiana narzĊdzi, przyczyniła siĊ do powstania elastycznych centrów obróbczych i rozszerzenia produkowanego asortymentu czĊĞci na tych samych maszynach. Przykładem zastosowania SMED są szybkozłączki ogrodowe, wymiana wierteł w wiertarce dentystycznej, czy obsługa bolidów F1. Pokazuje to jak dalece ta koncepcja i generalnie TBM jest obecne w Īyciu codziennym [23].
2.17. Toyota production system
WiĊkszoĞü przedstawionych metod zarządzania powstało w Japonii po drugiej wojnie Ğwiatowej i zostało zastosowanych przez ToyotĊ. Toyota wskazuje nastĊpujące Ĩródła nadmiernych kosztów:
- nadprodukcja (Heijunka),
- zbĊdny ruch związany ze złą organizacją (Kaizen, 5S,),
- oczekiwanie – długie okresy bezczynnoĞci (TPM, JIT, TBM, OEE),
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 4 6 , 2011
- http://www.asmet.com.pl/kanban.htm.
- http://www.bankier.pl/wiadomosc/Marnotrawstwo-czyli-koszta-Odchudzone-zarzadzanie- 1520043.html.
- http://www.bssusz.pl/wizja/wizja.php.
- http://www.centrum.jakosci.pl/zasady-jakosci,zasady-deminga.html.
- http://www.huber.pl.
- http://www.johncrane.co.uk/About_Loc_Profile.asp?r=pl&l=pl.
- http://www.lean.org/Common/LexiconTerm.aspx?termid=353&height=550&width=700.
- http://www.neuron.com.pl/autoharmonogram.html.
- http://www.neuron.com.pl/golemoee.html.
- http://www.pcp.com.pl/pl/bezplatna-edukacja/slowniczek-lean/49-h/242-heijunka.html.
- http://www.pcp.com.pl/pl/twoje-lean/narzedzia-basic/smed.html.
- http://www.progresja.com.pl/pl/baza-wiedzy/SMED.htm.
- http://www.reliasoft.com/pl/soft/rcm.htm.
- http://www.transteka.pl.
- http://www.utrzymanieruchu.pl/index.php?id=47&no_cache=1&tx_ttnews%5BbackPid%5D= 835&tx_ttnews%5Btt_news%5D=2578&cHash=2716092458&type=98.
- http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/druk.php?p=&strona=biul_zarz2&nr=5.
- http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/druk.php?p=&strona=biul_zarz2&nr=4.
- http://www.zarz.agh.edu.pl/bsolinsk/FMEA.html.
- www.sur.pl/.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 4 6 , 2011
Robert Kostek Wybrane metody zarządzania
SELECTED METHODS OF MANAGEMENT
Summary The main goal of this article is to present selected methods of management, which are applied at the biggest companies in the word. These methods are applied in a technical environment and computers programs CMMS (computerised mainte- nance management system), which has been presented. The methods of management, which are a philosophy of a company and set a company, influence its success.
Key words: management, computerised maintenance management system
3UDFč]UHDOL]RZDQRZUDPDFKSURMHNWX „ Techniki wirtualne w badaniach
stanu, zagroĪeĔ bezpieczeĔstwa i Ğrodowiska eksploatowanych maszyn”. Numer projektu: WND-POIG.01.03.01-00-212/
Robert Kostek Zakład Pojazdów i Diagnostyki Wydział InĪynierii Mechanicznej Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i JĊdrzeja ĝniadeckich w Bydgoszczy e-mail: [email protected]
