Pobierz Wykorzystanie modelu analizy Du Ponta w ocenie efektywności wybranych przedsiębiorstw gospodarki żywnościowej i więcej Publikacje w PDF z Analiza i zarządzanie w biznesie tylko na Docsity!
Beata Szczecińska Zakład Analizy Systemowej Akademia Rolnicza w Szczecinie
Wykorzystanie modelu analizy Du Ponta
w ocenie efektywności wybranych
przedsiębiorstw gospodarki żywnościowej
Wstęp
Funkcjonujące na rynku przedsiębiorstwa napotykają w swojej działalności na wiele trudności. Podejmowanie trafnych decyzji w szybko zmieniającym się otoczeniu wymaga od zarządzających dużej elastyczności i dokładnej analizy kondycji przedsiębiorstwa. Analiza finansowa pozwala na ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz daje względnie porównywalne informacje finansowe. Ocena finansowa to szukanie związków przyczynowo-skutkowych między zjawiskami gospodarczy- mi, określanie przyczyn zmian w tych zjawiskach oraz przygotowanie decyzji dotyczących przyszłości. Wartość praktyczna analizy finansowej zależy od właś- ciwego ustalenia czynników wpływających na kondycję finansową przedsiębior- stwa oraz dokładnego określenia kierunków ich oddziaływania. Celem opracowania jest próba ustalenia czynników, które najsilniej oddzia- łują na wynik finansowy badanych przedsiębiorstw oraz ocena efektywności gospodarowania na podstawie przeprowadzonych badań. W modelu analizy Du Ponta wykorzystano metodę różnic cząstkowych. Badaniem zostały objęte lata 2002–2006.
Materiał badawczy i metody
Analizie poddano trzy przedsiębiorstwa notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Formą prawną tych przedsiębiorstw jest spółka akcyjna. W analizie wskaźnikowej możliwe jest zastosowanie wskaźników o różno- rodnej treści ekonomicznej i różnym znaczeniu informacyjno-analitycznym. Ze
względu na dużą ich liczbę oraz podobieństwa, dotyczące zarówno składników, jak i obszarów badań, pojawia się konieczność wyboru wskaźników, a także od- powiedniego ich grupowania. Najbardziej typowe rozwiązanie pozwala wyróż- nić cztery obszary analizy wskaźnikowej: płynności, wspomagania finansowego, obrotowości, rentowności [Bednarski 2007, s. 70, 71]. W pierwszej części badań przeprowadzono analizę płynności, zadłużenia, obrotowości oraz rentowności spółek. Podstawowymi miernikami informują- cymi o szybkości zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału są wskaźniki rentowności. Mogą one służyć nie tylko do oceny przedsiębiorstwa, ale i do oce- ny zdolności kierownictwa do generowania zysków z zaangażowanych środków [Sierpińska, Jachna 2006, s. 103]. Analiza rentowności obejmuje trzy aspekty: rentowność sprzedaży, rentowność majątku, rentowność kapitału własnego (rentowność finansowa). Druga część badań dotyczy analizy przyczynowej. Najbardziej uniwersal- nym modelem, który w sposób kompleksowy oddaje zależność rentowności ka- pitału własnego od stopnia wykorzystania czynników produkcji, jest model Du Ponta. Pozwala on na zbadanie zależności wpływających na poziom rentowności kapitału własnego takich czynników, jak: rentowność sprzedaży, rotacja majątku oraz struktura zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału. Związek między tymi wielkościami wyraża się następująco:
zysk netto
zysk netto ×
sprzeadaż ×
pasywa kapitał własny sprzedaż aktywa kapitał własny Analiza z wykorzystaniem modelu Du Ponta służy identyfikacji i analizie obszarów potencjalnie niebezpiecznych lub niewłaściwie zarządzanych [Jerze- mowska 2006, s. 126].
Charakterystyka badanych obiektów
Spółki, które poddano badaniu zajmują się produkcją słodyczy i wyrobów cukierniczych. Są to Jutrzenka, Mieszko oraz Wawel. Struktura majątku spółki Jutrzenka zmieniała się w badanym okresie w nie- wielkim stopniu (rys. 1). Udział majątku trwałego wzrastał od 42% w 2002 r. do 63% w 2004 r., a w następnych latach nieznacznie się zmniejszył do poziomu 54% w 2006 r. Majątek obrotowy stanowił w 2006 r. 46% majątku ogółem.
Zatrudnienie w spółce Mieszko w analizowanym okresie sukcesywnie zmniejszało się od 837 do 514 osób. W latach 2002–2004 struktura majątku spółki Wawel (rys. 5) była praktycz- nie taka sama: majątek trwały stanowił ok. 33%, a majątek obrotowy – 67%. Zauważalna zmiana nastąpiła w 2005 r., udział majątku trwałego wzrósł do 56%, a udział majątku obrotowego zmniejszył się do 44%. Struktura kapitału spółki Wawel w latach 2002–2006 zmieniała się nieznacz- nie. Udział kapitału własnego wahał się od 51 do 66%, a kapitału obcego od 34 do 49%. Zatrudnienie w spółce Wawel zmniejszyło się w badanym okresie od 982 do 744 osób.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2002 2003 2004 2005 2006
majątek trwały majątek obrotowy
Rysunek 3 Struktura majątku spółki Mieszko Źródło: Opracowanie własne.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2002 2003 2004 2005 2006
kapitał własny kapitał obcy
Rysunek 4 Struktura kapitału spółki Mieszko Źródło: Opracowanie własne
Wyniki analizy wskaźnikowej
Zarządzający, akcjonariusze oraz inwestorzy oceniają działalność spółki na podstawie obliczonych wskaźników finansowych. Dużą wartość poznawczą daje porównanie tych wskaźników w czasie oraz z innymi przedsiębiorstwami o po- dobnej działalności. Spółki Jutrzenka oraz Wawel w badanym okresie nie miały problemów ze spłatą bieżących zobowiązań (tab. 1). Wskaźniki płynności bieżącej tych spółek w latach 2002–2006 były wyższe niż 1,3. Spółka Mieszko w latach 2002– zanotowała ten wskaźnik poniżej 1,1, co wskazuje na zagrożenie bezpieczeństwa finansowego firmy. Sytuacja poprawiła się w 2006 r., kiedy to wskaźnik bieżącej płynności wzrósł do 1,4.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2002 2003 2004 2005 2006
majątek trwały majątek obrotowy
Rysunek 5 Struktura majątku spółki Wawel Źródło: Opracowanie własne.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2002 2003 2004 2005 2006
kapitał własny kapitał obcy
Rysunek 6 Struktura kapitału spółki Wawel Źródło: Opracowanie własne.
Przeciętny czas rozliczenia należności przekroczył 100 dni w spółce Ju- trzenka w 2002 r., a w spółce Mieszko w latach 2005 i 2006. W spółce Wawel najniższy był w 2004 r. (84 dni). Oznacza to, że spółki te przez ponad 3, a nawet 4 miesiące mają zamrożone środki w należnościach. Spółki Jutrzenka i Wawel w całym analizowanym okresie były rentowne, nato- miast spółka Mieszko zanotowała ujemny wynik finansowy w roku 2003. Najwyż- szy poziom wskaźników rentowności zanotowała spółka Wawel w 2006 r. Jutrzenka SA zanotowała w 2006 r. spadek poziomu wszystkich wskaźników rentowno- ści w porównaniu do 2004 r. Na pozytywną ocenę zasługuje wzrost wszystkich wskaźników rentowności w latach 2003–2006 w spółce Mieszko.
Analiza przyczynowa rentowności kapitału własnego
z wykorzystaniem modelu Du Ponta
Na podstawie danych źródłowych badanych spółek oraz wyników analizy wskaźnikowej zbudowano modele Du Ponta dla poszczególnych lat. Do obli- czenia wpływu poszczególnych czynników na wzrost lub spadek wskaźnika ren- towności kapitału własnego wykorzystano metodę różnic cząstkowych. Metoda ta polega na jednoczesnym wyodrębnianiu indywidualnych odchyleń cząstko- wych i odchyleń cząstkowych wyrażających łączny wpływ czynników oraz na traktowaniu ich jako odrębnych elementów badania analitycznego [Bednarski i in. 1996, s. 46]. Wyniki zamieszczono w tabeli 2 w formie porównania do roku poprzedniego, dlatego obejmują lata 2003–2006. Ze względu na powtarzające się treści szczegółowo opisano wyniki dla pierwszego i ostatniego roku oraz wskazano największe zmiany. W spółce Jutrzenka w 2003 r. w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił wzrost wskaźnika rentowności kapitału własnego o 5,2 punktu procentowego, a wpływ miały na to następujące zmiany: poprawa wskaźnika rentowności sprzedaży, spowodowała wzrost ROE o 3, punktu procentowego, wzrost szybkości rotacji aktywów spowodował wzrost rentowności kapitału własnego o 1,5 punktu procentowego, zmiana struktury kapitału wpłynęła na poprawę badanego wskaźnika o 0, punktu procentowego. W tym samym roku w spółce Mieszko zanotowano największy spadek wskaźnika rentowności kapitału własnego o 44,1 p.p. w porównaniu do roku poprzedniego, a spowodowane to było przez:
pogorszenie się wskaźnika rentowności sprzedaży, który pociągnął za sobą spadek ROE o 35,8 p.p., poprawę rotacji aktywów, która przyczyniła się do wzrostu badanego wskaź- nika o 3,6 p.p., zmianę struktury kapitału, która negatywnie wpłynęła na wskaźnik rentow- ności kapitału własnego, powodując jego pogorszenie o 11,9 p.p. W spółce Wawel w 2003 r. poprawiła się rentowność kapitału własnego a pozytywny wpływ miały na to wszystkie analizowane czynniki. Największy wzrost wskaźnika ROE (o 32,2 p.p.) zanotowała w 2004 r. spół- ka Mieszko. Wskutek wzrostu rentowności sprzedaży poprawiła się rentowność kapitału własnego tej spółki o 32,3 p.p. Wzrost szybkości rotacji aktywów spo- wodował poprawę ROE o 0,1 p.p., natomiast zmiana struktury kapitału skutko- wała obniżeniem poziomu rentowności kapitału własnego o 0,2 p. W 2006 r. w porównaniu do roku poprzedniego wszystkie badane spółki zanotowały poprawę wskaźnika ROE: Jutrzenka o 1,8 p.p., Mieszko o 1 p.p., a Wawel o 7,4 p.p. We wszystkich trzech przedsiębiorstwach negatywny wpływ na wskaźnik ROE miała zmiana struktury kapitału.
Tabela 2 Wyniki analizy przyczynowej rentowności kapitału własnego
Spółki Odchylenie wskaź- nika rentowności kapitału własnego
Odchylenia cząstkowe rentowność sprzedaży
rotacja aktywów
struktura kapitału Rok 2003 Jutrzenka 0,052 0,036 0,015 0, Mieszko –0,441 –0,358 0,036 –0, Wawel 0,036 0,029 0,001 0, Rok 2004 Jutrzenka 0,150 0,193 –0,109 0, Mieszko 0,322 0,323 0,001 –0, Wawel 0,172 0,222 –0,005 –0, Rok 2005 Jutrzenka –0,102 –0,132 0,031 –0, Mieszko 0,018 0,018 –0,001 0, Wawel –0,023 0,034 –0,079 0, Rok 2006 Jutrzenka 0,018 –0,013 0,035 –0, Mieszko 0,010 0,010 0,001 –0, Wawel 0,074 0,190 –0,045 –0,
Źródło: Opracowanie własne.
The aim of this work is an attempt to assess the factors which are most powerful in affecting the financial result of the analyzed firms as well as an esti- mation of the management efficiency based on the conducted research. The par- tial differences method has been used in the Du Pont analysis model. The study comprised the years 2002–2006. The confectionery companies: Jutrzenka, Mieszko and Wawel, all three quo- ted on the Warsaw Stock Exchange were analyzed. There have been conducted two types of analysis. The financial ratio analysis and the causal analysis based on the Du Pont model. Obtained results can be used to estimate the financial situation of firms and to make optimal managerial decisions.
