Pobierz Wykorzystanie rachunku przepływów pieniężnych w analizie wstępnej płynności finansowej przedsiębiorstwa i więcej Publikacje w PDF z Analiza i zarządzanie w biznesie tylko na Docsity!
wykorzystanie rachunku przepływów pieniężnych
w analizie wstępnej płynności finansowej
przedsiębiorstwa – ujęcie teoretyczne
aneta wszelaki*
Streszczenie: Cel – Postępujący proces globalizacji oraz rozwój gospodarki rynkowej zmusza przedsiębior- ców do ciągłego doskonalenia swej polityki finansowe, w oparciu o bieżącą ocenę sytuacji finansowej firmy. Ocena ta jest możliwa dzięki przeprowadzeniu analizy finansowej, która jest jednym z ważniejszych narzę- dzi podejmowania decyzji i oceny efektów gospodarczych. Analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa na podstawie przepływów pieniężnych jest możliwa dzięki zastosowaniu analizy wstępnej oraz analizy wskaź- nikowej. Celem artykułu jest ukazanie użyteczności rachunku przepływu środków pieniężnych do prawidło- wej oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa i wczesnego ostrzegania w razie wystąpienia zagrożenia. Metodologia badania – W artykule wykorzystano literaturę krajową z tego zakresu oraz akty prawne. Wy- korzystano metodę analizy. Wynik – Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak za pomocą prawidłowo przeprowadzonej analizy wstępnej przepływów pieniężnych można zbadać stopień zaspokojenia potrzeb płatniczych oraz kontrolować poziom płynności i wypłacalności. Wskazano w nim także, że informacje płynące z rachunku przepływów pieniężnych powinny być zweryfikowane z wynikami uzyskanymi z bilansu oraz rachunku zysków i strat. Oryginalność/wartość – Wskazanie metodologii sporządzania rachunku przepływów pieniężnych w kontek- ście regulacji prawnych krajowych i międzynarodowych rachunkowości oraz zasad wstępnej oceny przepły- wów pieniężnych. Słowa kluczowe: przepływy pieniężne, rachunek przepływów pieniężnych, analiza wstępna, płynność fi- nansowa
wprowadzenie
Rachunek przepływów pieniężnych to w ocenie praktyków jeden z najtrudniejszych ele- mentów sprawozdania finansowego, który jednoczenie dostarcza cennych informacji, nie- zbędnych do oceny płynności czy rentowności jednostek, a jego analiza wspomaga pro- ces decyzyjny. Analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa na podstawie przepływów pieniężnych jest możliwa dzięki zastosowaniu ich analizy wstępnej oraz analizy wskaź- nikowej, jednak należy podkreślić, że znaczenie informacyjne przepływów pieniężnych wzrasta, jeśli analizowane i interpretowane są nie tylko ich salda podczas analizy wstępnej, ale również wykorzystuje się wachlarz wskaźników finansowych dotyczących przepływów
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO nr 855
Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 74, t. 2 (2015)
DOI: 10.18276/frfu.2015.74/2-20 s. 221–
- (^) dr Aneta Wszelaki, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katedra Rachunkowości, ul. 1 Maja 50, 40-287Ka- towice, e-mail: [email protected].
222 Aneta Wszelaki
pieniężnych. W praktyce oraz w literaturze nie istnieją jednolite zasady interpretacji oraz analizy informacji dotyczących przepływów pieniężnych.
1. Istota i struktura rachunku przepływów pieniężnych
Rachunek przepływów pieniężnych w Polsce (z ang. Cash flow ) od 1995 roku należy do elementów sprawozdań finansowych podmiotów gospodarczych, które w myśl ustawy o rachunkowości są zobligowane do sporządzania tego sprawozdania, ponieważ mają obo- wiązek badania i ogłaszania sprawozdań finansowych (Ustawa… 1994; Maślanka 2008: 7; Strojek, Kumor 2009: 349–359.). Rachunek przepływów pieniężnych dostarcza informa- cji o działalności w ujęciu kasowym (Turyna 2008: 14), uwzględniając fizyczny przepływ środków pieniężnych, czego nie uwzględniają bilans oraz rachunek zysków i strat. Zamiana gotówki na jej ekwiwalent lub odwrotnie nie stanowi przepływu pieniężnego (Buk 2005: 173). Istota sprawozdania sprowadza się do przedstawienia nadwyżki wszystkich wpływów i wydatków pieniężnych albo ich niedoboru. Prezentuje się je w podziale na trzy podstawo- we rodzaje działalności przedsiębiorstwa: operacyjną, inwestycyjną oraz finansową. W ra- chunku przepływów przedstawia się przepływy środków pieniężnych i ich ekwiwalentów. W tabeli 1 zaprezentowano porównanie definicji środków pieniężnych oraz ekwiwalen- tów środków pieniężnych według Krajowego Standardu Rachunkowości nr 1 oraz Między- narodowego Standardu Rachunkowości nr 7 (KSR nr 1; MSR nr 7).
Tabela 1 Środki pieniężne i ekwiwalenty środków pieniężnych według MSR 7 i KSR 1
Definicja MSR nr 7 KSR nr 1 Środki pieniężne Środki pieniężne składają się z gotówki w kasie oraz depozytów płatnych na żądanie.
Są to aktywa pieniężne w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, znajdujące się w obrocie gotówkowym lub w obrocie następu- jącym za pośrednictwem bieżących rachunków bankowych. Zalicza się do nich gotówkę w kasie oraz depozyty płatne na żądanie. Ekwiwalenty środków pieniężnych
Są to aktywa pieniężne w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, znajdujące się w obrocie gotówkowym lub w obrocie następu- jącym za pośrednictwem bieżących rachunków bankowych. Zalicza się do nich gotówkę w kasie oraz depozyty płatne na żądanie
Są to aktywa pieniężne, niezaliczone do środków pieniężnych oraz inne akty- wa finansowe, które charakteryzują się jednocześnie następującymi cechami:
- wysokim stopniem płynności,
- nieznacznym ryzykiem utraty war- tości,
- krótkim terminem płatności lub wymagalności nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia ich otrzymania, wystawienia. Źródło: opracowanie własne na podstawie KSR nr 1 oraz MSR nr 7.
224 Aneta Wszelaki
wykazywane informacje przy zastosowaniu każdej z nich będą różne. Wyboru metody do- konuje kierownik jednostki. Metoda bezpośrednia, nazywana inaczej metodą kasową, pole- ga na wykazywaniu podstawowych tytułów wpływów i wydatków występujących w dzia- łalności operacyjnej jako odrębnych pozycji rachunku przepływów pieniężnych (Sałdyka 2013: 15–16). Prezentacja przepływów środków pieniężnych metodą bezpośrednią umoż- liwia szczegółową identyfikację źródeł pochodzenia środków pieniężnych oraz kierunku ich wydatkowania. Metoda pośrednia, nazywana inaczej metodą memoriałową, za punkt wyjścia w ustalaniu przepływów z działalności operacyjnej przyjmuje kwotę zysku lub straty netto. Kwotę tę koryguje się w sposób pozwalający na uzyskanie kwoty przepły- wów środków pieniężnych dotyczących tylko działalności operacyjnej. Wynika to stąd, że kwota wyniku finansowego netto jest pochodną operacji gotówkowych i niegotówkowych, zdarzeń nie tylko z działalności operacyjnej, ale również działalności inwestycyjnej oraz finansowej (Buk 2005: 176–177; Śnieżek 2007: 18–19).
2. charakterystyka sald przepływów pieniężnych oraz ich wykorzystanie
przy ocenie wstępnej płynności finansowej jednostki
Jednym z najistotniejszych obszarów oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest oce- na płynności finansowej, która może być analizowana na podstawie strumieni przepływu środków pieniężnych w okresie, w którym sporządzono sprawozdanie oraz stanów środków obrotowych i zobowiązań bieżących na początku i końcu okresu sprawozdawczego. Stru- mienie przepływu środków pieniężnych służą do badania płynności w sposób dynamicz- ny, natomiast stany zasobów środków obrotowych i zobowiązań w układzie statycznym (Turyna 2008: 80; Sierpińska, Wędzki 2001: 35). Pogłębiona analiza kondycji finansowej jednostek gospodarczych na podstawie przepływów pieniężnych jest możliwa dzięki zasto- sowaniu analizy wstępnej oraz analizy wskaźnikowej (Gołębiowski, Tłaczała 2009: 112). Wstępna analiza sprawozdań finansowych jest początkowym etapem oceny kondycji finan- sowej firmy. Jej celem jest ustalenie obszarów, które należy poddać szczegółowej analizie, aby wyjaśnić istotę zaobserwowanych zjawisk i ich wpływ na funkcjonowanie podmiotu gospodarczego ( Gołębiowski, Tłaczała 2006: 50). Wstępna analiza rachunku przepływów pieniężnych określa, które rodzaje działalności pochłaniają najwięcej środków, a które przyczyniają się do ich przyrostu. W jej ramach bada się salda przepływów dla poszczególnych rodzajów działalności ( Marecki 2001: 175–178). W analizie wstępnej dokonuje się ogólnej interpretacji przepływów pieniężnych, jednak analiza ta dostarczy wiarygodnych wyników tylko wówczas, gdy w jednostce przyczyny zmian stanu środków pieniężnych są typowe. Dla poszczególnych działalności ujmowa- nych w sprawozdaniu cash flow może występować nadwyżka wpływów nad wydatkami lub odwrotnie (Gos 2011: 170–171). Wszystkie trzy działalności mogą zarówno generować nadwyżkę, jak i niedobór środków pieniężnych. Z tego względu wstępna analiza powin- na się rozpocząć od identyfikacji stanu środków pieniężnych w wymienionych obszarach.
Wykorzystanie rachunku przepływów pieniężnych... 225
W praktyce mogą wystąpić różne sytuacje. Każdy strumień środków może być dodatni lub ujemny. Strumień dodatni będzie obrazował poziom środków wygospodarowanych bądź pozyskanych z zewnątrz. Natomiast ujemny będzie pokazywał niedobór środków bądź strumieni wydatków w danym obszarze przepływów (Sierpińska, Jachna 2011: 121). Biorąc pod uwagę nadwyżkę (+) lub niedobór (–) środków pieniężnych można wyodrębnić osiem sytuacji (wariantów), w których może się znaleźć przedsiębiorstwo (Skoczylas 1996). W tabeli 10 przedstawiono sytuacje przedsiębiorstwa związane z przepływami pienięż- nymi generowanymi przez działalność operacyjną, inwestycyjną i finansową.
Tabela 2 Warianty sytuacji finansowej firmy w zależności od salda przepływu środków pieniężnych z danej działalności przedsiębiorstwa
Segment I II III IV V VI VII VIII Operacyjna działalność + + + + – – – – Inwestycyjna działalność + – + – + – + – Finansowa działalność + – – + + + – – Źródło: Skoczylas (1997): 79.
W wypadku działalności operacyjnej dodatni wynik oznacza, że uzyskane środki pie- niężne ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług są wyższe od wydatków na zakup towarów, materiałów, wypłatę wynagrodzeń. Jest to jak najbardziej sytuacja pozytywna (Gos, Hoń- ko, Szczypa 2012: 254). Ujemne przepływy mogą świadczyć o problemach ze ściągalnością należności. Mogą oznaczać również dokonywanie spłaty zaległych zobowiązań powstałych z poprzednich okresów sprawozdawczych. Taką sytuację należy odczytywać jako poprawę sytuacji jednostki lub gromadzenie zapasów w związku z oczekiwaniami niekorzystnych zmian cen, co też może być odbierane pozytywnie jako troska o przyszłe wyniki finansowe (Gołębiowski, Tłaczała 2006: 179). Ujemne przepływy pieniężne z działalności operacyjnej występują również w jednostkach rozpoczynających działalność. Poziom nadwyżki lub nie- doboru środków pieniężnych z działalności operacyjnej wykazuje, czy jednostka potrzebuje lub nie potrzebuje środków dla finansowania swojej działalności, jednak ocena powinna się dokonywać w oparciu o kilka okresów sprawozdawczych, aby wykluczyć przypadkowość i sezonowość danych (Gos 2011: 170). W przypadku działalności inwestycyjnej ocena do- datniego wyniku nie jest jednoznaczna i musi być powiązana z analizą źródeł tej nadwyż- ki (Śnieżek, Wiatr 2011: 76–77). Dodatnie przepływy z działalności inwestycyjnej mogą wynikać z wyprzedaży majątku trwałego, sprzedaży inwestycji lub uzyskania „pienięż- nych korzyści” z inwestycji. Takie ograniczenie działalności ocenia się negatywnie, jako zagrażające dalszemu istnieniu jednostki. Natomiast sprzedaż majątku, który nie generował wpływów do jednostki, może przyczynić się do poprawy tej sytuacji (Gołębiowski, Tłaczała 2006: 179). Dodatnie przepływy z tej działalności mogą być również rezultatem sprzedaży inwestycji oraz mogą wynikać z wpływu korzyści z inwestycji przy braku istotnych innych
Wykorzystanie rachunku przepływów pieniężnych... 227
(Gołębiowski, Tłaczała 2006: 182). W wariancie III występują dodatnie przepływy opera- cyjne, przy ujemnym poziomie wyniku finansowego. Mogą pojawić się na przykład przy dużym udziale amortyzacji w kosztach czy też podczas zwiększonego finansowania dzia- łalności kredytem handlowym lub bankowym (Maślanka 2008: 60). Wariant IV ukazu- je przedsiębiorstwo w najmniej korzystnej sytuacji, zarówno z punktu widzenia poziomu rentowności, jak też jego płynności (Gos 2011: 175). Ujemnemu wynikowi finansowemu towarzyszą ujemne operacyjne przepływy pieniężne. W takiej sytuacji zarządzający są zmuszeni poszukiwać źródeł finansowania, takich jak sprzedaż zbędnych aktywów bądź też pozyskiwanie nowych pożyczkodawców oraz kredytodawców. Tak dokonana analiza w oparciu o relacje zachodzące pomiędzy wynikiem finansowym netto a operacyjnymi przepływami pieniężnymi netto jest niewystarczająca, ponieważ wynik finansowy dotyczy całokształtu działalności. Dlatego w analizie wykorzystuje się korektę wyniku finansowego o skutki operacji w ramach pozostałej działalności oraz ujęcie amortyzacji, aby doprowa- dzić te dane do porównywalności. Pozwala to wówczas na ustalenie, ile wygenerowanych środków zostało skierowane na finansowanie działalności operacyjnej firmy, a ile może być wykorzystane na finansowanie inwestycji i spłatę długów (Sierpińska, Jachna 2011: 126). W praktyce mogą wystąpić następujące zależności pomiędzy omawianymi wielkościami:
- skorygowany wynik finansowy netto + amortyzacja równa się przepływom środków pieniężnych netto działalności operacyjnej, co oznacza, że cały zysk operacyjny fir- my powiększony o amortyzację pozostaje w przedsiębiorstwie w formie operacyjnego strumienia pieniężnego i można go wykorzystać na działalność inwestycyjną lub spła- tę zobowiązań (Maślanka 2008: 62),
- skorygowany wynik finansowy netto + amortyzacja są mniejsze od przepływów środ- ków pieniężnych netto działalności operacyjnej, co oznacza, że wygenerowane środki w postaci wyniku finansowego z działalności operacyjnej i amortyzacji zostały po- większone o środki uwolnione z działalności podstawowej poprzez spadek zapasów, należności, rozliczeń międzyokresowych czynnych bądź wzrost zobowiązań krótko- terminowych (Sierpińska, Jachna 2011: 127). Taka sytuacja wymaga ustalenia struktu- ry czasowej zobowiązań krótkoterminowych,
- skorygowany wynik finansowy netto + amortyzacja są większe od przepływów środ- ków pieniężnych netto działalności operacyjnej, co oznacza, że środki pochodzące z zysku z działalności operacyjnej firmy oraz z amortyzacji zostały częściowo prze- znaczone na sfinansowanie przyrostu zapasów, należności lub zmniejszenie zobowią- zań bieżących. Wygenerowane środki służą rozwojowi działalności operacyjnej (Ma- ślanka 2008: 63). Podsumowując, analizowane przepływy środków pieniężnych w przedsiębiorstwie po- zwalają dokonać wstępnej oceny sytuacji finansowej, głownie w zakresie płynności oraz rentowności przedsiębiorstwa, jednak pełna analiza wymaga ponadto dokonania analizy wskaźnikowej.
228 Aneta Wszelaki
uwagi końcowe
Jednym z najważniejszych aspektów analizy kondycji finansowej jednostki jest ocena jej płynności finansowej. Utrzymanie płynności finansowej, czyli zdolności do terminowego wywiązywania się ze zobowiązań w krótkim czasie, decyduje o powodzeniu danego przed- siębiorstwa na rynku. W artykule wskazano na użyteczność rachunku przepływów pie- niężnych do prawidłowej oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa z powiązaniem tych informacji z danymi pochodzącymi z bilansu i rachunku zysków i strat. Analiza wstępna przepływów pieniężnych to tylko jeden z elementów wykorzystywanych w ocenie sytu- acji finansowej i bez odpowiedniego powiązania jej z analizą wskaźnikową przepływów pieniężnych będzie bezużyteczna, a nawet wypaczająca obraz sytuacji finansowej firmy. Ponadto dokonywanie oceny zależności i relacji w przepływach pieniężnych bez uwzględ- niania innych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwem (takich jak na przykład branża, strategia finansowa, marketingowa), analiza wstępna przepływów pieniężnych, mimo iż stanowi ważny element oceny, nie będzie w stanie wykazać ważnych okoliczności i czynni- ków wpływających na sytuację finansową przedsiębiorstwa.
Literatura
Bereżnicka J (2008), Przepływy pieniężne według KSR i MSR– studium porównawcze. Wydawnictwo SGGW, War- szawa. Gołębiowski G., Tłaczała A. (2009), Analiza finansowa w teorii i w praktyce , Difin, Warszawa. Gołębiowski G., Tłaczała A. (2006), Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym , Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa. Gos W. (2011), Rachunek przepływów pieniężnych , Difin, Warszawa. Gos W., Hońko S., Szczypa P. (2012), ABC sprawozdań finansowych: jak je czytać, interpretować i analizować , CeDeWu, Warszawa. Karbownik L. (2010), Wykorzystanie analizy skupień w diagnozowaniu sytuacji finansowej spółek akcyjnych sektora budownictwa , „Folia Oeconomica”, nr 236. KSR nr 1 (2011), Krajowy Standard Rachunkowości nr 1, Rachunek przepływów pieniężnych , Dz.Urz. Ministra Finansów z 2011 r., nr 6, poz. 26 z późn. zm., p. 2. Marecki K. (2001), Rachunkowość menadżerska w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa , Difin, Warszawa. Maślanka T.(2008), Przepływy pieniężne w zarządzaniu finansami przedsiębiorstw , C. H. Beck, Warszawa. MSR nr 7 (2008), Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 7, Rachunek przepływów pieniężnych , w: Roz- porządzenie Komisji (WE) Nr 1126/2008 z dn. 3 listopada 2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady. Sałdyka P. (2013), Rachunek przepływów pieniężnych w praktyce: techniki sporządzania , Oficyna Wydawnicza Unimex, Wrocław. Sierpińska M., Jachna T. (2011), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Sierpińska M., Wędzki D. (2001), Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Skoczylas W. (1996), Analiza przepływów środków pieniężnych pomocą w zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa , „Rachunkowość”, nr 6. Skoczylas W. (1997), Cash flow w przedsiębiorstwie , Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa. Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa (2005), red. H. Buk, Wydawnictwo Akademii Ekonomicz- nej w Katowicach, Katowice. Strojek M., Kumor I. (2009), Walory informacyjne rachunku przepływów pieniężnych w sprawozdawczości finan- sowej , w: Zasoby i procesy w rachunkowości jednostek gospodarczych, red. T. Kiziukiewicz, Difin, Warszawa.
