Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II (zakres rozszerzony), Streszczenia z Transport

Pobierz Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II (zakres rozszerzony) i więcej Streszczenia w PDF z Transport tylko na Docsity!

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II (zakres rozszerzony).

zawierają szczegółowy wykaz wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien opanować

po omówieniu poszczególnych lekcji z podręcznika Biologia na czasie – zakres podstawowy.

Jest on niezastąpiony przy obiektywnej ocenie postępów ucznia w nauce.

Poziomy oczekiwanych osiągnięć ucznia

Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe

konieczne (na stopień dopuszczający)

podstawowe (na stopień dostateczny)

rozszerzające (na stopień dobry)

dopełniające (na stopień bardzo dobry)

obejmują treści i umiejętności obejmują treści i umiejętności

 najważniejsze w uczeniu się biologii  złożone i mniej przystępne niż zaliczone do

wymagań podstawowych

 łatwe dla ucznia nawet mało zdolnego  wymagające korzystania z różnych źródeł

informacji

 często powtarzające się w procesie

nauczania ^ umożliwiające rozwiązywanie problemów

 określone programem nauczania na

poziomie nieprzekraczającym wymagań

zawartych w podstawie programowej

 pośrednio użyteczne w życiu pozaszkolnym

 użyteczne w życiu codziennym  pozwalające łączyć wiedzę z różnych

przedmiotów i dziedzin

Stopnie szkolne

Stopień dopuszczający

Stopień dopuszczający można wystawić uczniowi, który przyswoił treści konieczne. Taki

uczeń

z pomocą nauczyciela jest w stanie nadrobić braki w podstawowych umiejętnościach.

Stopień dostateczny

Stopień dostateczny może otrzymać uczeń, który opanował wiadomości podstawowe i z

niewielką pomocą nauczyciela potrafi rozwiązać podstawowe problemy. Analizuje również

proste zależności, a także próbuje porównywać, wnioskować i zajmować określone

stanowisko.

Stopień dobry

Stopień dobry można wystawić uczniowi, który przyswoił treści rozszerzające, właściwie

stosuje terminologię przedmiotową, a także wiadomości w sytuacjach typowych wg wzorów

znanych z lekcji

i podręcznika, rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem poznanych metod,

samodzielnie pracuje z podręcznikiem i materiałem źródłowym oraz aktywnie uczestniczy w

zajęciach.

Stopień bardzo dobry

Stopień bardzo dobry może otrzymać uczeń, który opanował treści dopełniające. Potrafi on

samodzielnie interpretować zjawiska oraz bronić swych poglądów.

Stopień celujący

Stopień celujący może otrzymać uczeń, który opanował treści wykraczające poza informacje

zawarte w podręczniku. Potrafi on selekcjonować i hierarchizować wiadomości, z

powodzeniem bierze udział w konkursach i olimpiadach przedmiotowych, a także pod okiem

nauczyciela prowadzi własne prace badawcze.

WYMAGANIA EDUKACYJNE

Dział programu Lp. Temat Poziom wymagań konieczny (K) podstawowy (P) rozszerzający (R) dopełniający (D) Badania przyrodnicz e

1 Metodyka badań

biologicznych Uczeń:  rozróżnia metody poznawania świata  wymienia etapy badań biologicznych Uczeń:  wyjaśnia, na czym polega różnica między rozumowaniem dedukcyjnym a rozumowaniem indukcyjnym  rozróżnia problem badawczy od hipotezy, próbę kontrolną od próby badawczej, zmienną niezależną od zmiennej zależnej Uczeń:  omawia zasady prowadzenia i dokumentowania badań  formułuje główne etapy badań do konkretnych obserwacji i doświadczeń biologicznych planuje przykładową obserwację biologiczną wykonuje dokumentację przykładowej obserwacji Uczeń:  analizuje kolejne etapy prowadzenia badań

2 Obserwacje mikroskopowe

jako źródło wiedzy biologicznej  nazywa elementy układu optycznego i układu mechanicznego mikroskopu optycznego  wymienia cechy obrazu oglądanego w mikroskopie optycznym definiuje pojęcie zdolność rozdzielcza  wyjaśnia sposób działania mikroskopów optycznego i elektronowego porównuje działanie mikroskopu optycznego i mikroskopu elektronowego wymienia zalety i wady mikroskopów optycznych oraz elektronowych określa zasadę działania mikroskopu fluorescencyjnego wyjaśnia różnicę w sposobie działania mikroskopów elektronowych: transmisyjnego i skaningowego Chemiczne podstawy życia

1 Składniki nieorganiczne

organizmów  klasyfikuje związki chemiczne na organiczne i nieorganiczne  wymienia związki budujące organizm  klasyfikuje pierwiastki na makroelementy i mikroelementy  wymienia pierwiastki biogenne  omawia znaczenie wybranych makro- i mikroelementów  określa znaczenie i występowanie wybranych typów wiązań i oddziaływań chemicznych  omawia budowę cząsteczki wody określa objawy niedoboru wybranych makro- i mikroelementów  charakteryzuje budowę różnych typów wiązań chemicznych charakteryzuje właściwości fizykochemiczne wody  uzasadnia znaczenie soli mineralnych dla  rysuje modele różnych typów wiązań chemicznych  wykazuje związek między budową cząsteczki wody i właściwościami a jej rolą w organizmie

 rozpoznaje struktury przestrzenne białek  wymienia właściwości białek powstawania dipeptydu  charakteryzuje strukturę 1- , 2 - , 3- i 4-rzędową białek  planuje doświadczenie mające na celu wykrycie wiązań peptydowych

5 Budowa i rola kwasów

nukleinowych  charakteryzuje budowę pojedynczego nukleotydu DNA i RNA  omawia rolę DNA  wymienia rodzaje RNA i określa ich rolę  określa lokalizację DNA w komórkach eukariotycznych i prokariotycznych  wyjaśnia, na czym polega komplementarność zasad  definiuje pojęcia: podwójna helisa , replikacja  charakteryzuje budowę chemiczną i przestrzenną cząsteczki DNA i RNA  porównuje budowę i rolę DNA z budową i rolą RNA  rysuje schemat budowy nukleotydu  oblicza procentową zawartość zasad azotowych w DNA  rozróżnia zasady azotowe  nazywa i wskazuje wiązania w cząsteczce DNA Komórka – podstawowa jednostka życia

1 Przestrzenna organizacja

komórki  definiuje pojęcia: komórka, organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy  wymienia przykłady komórek prokariotycznych i eukariotycznych  wskazuje i nazywa struktury komórki prokariotycznej i eukariotycznej  rozróżnia komórki: zwierzęcą, roślinną, grzybową i prokariotyczną  wyjaśnia zależność między wymiarami komórki a jej powierzchnią i objętością  rysuje wybraną komórkę eukariotyczną na podstawie obserwacji mikroskopowej  klasyfikuje komórki ze względu na występowanie jądra komórkowego  charakteryzuje funkcje struktur komórki prokariotycznej  porównuje komórkę prokariotyczną z komórką eukariotyczną  wskazuje cechy wspólne i różnice między komórkami eukariotycznymi  wymienia przykłady największych komórek roślinnych i zwierzęcych  analizuje znaczenie wielkości i kształtu komórki w transporcie substancji do i z komórki  wykonuje samodzielnie nietrwały preparat mikroskopowy

2 Budowa, właściwości i

funkcje błon biologicznych  nazywa i wskazuje składniki błon biologicznych  wymienia właściwości błon biologicznych  wymienia funkcje błon biologicznych  wymienia rodzaje transportu przez błony  omawia model budowy błony biologicznej  wyjaśnia różnicę między transportem biernym a transportem czynnym  rozróżnia endocytozę i egzocytozę  definiuje pojęcia: osmoza, turgor, plazmoliza, deplazmoliza  charakteryzuje białka błon  omawia budowę i właściwości lipidów występujących w błonach biologicznych  charakteryzuje różne rodzaje transportu przez błony  porównuje zjawiska osmozy i dyfuzji  przedstawia skutki analizuje rozmieszczenie białek i lipidów w błonach biologicznych  wyjaśnia różnicę w sposobie działania białek kanałowych i nośnikowych  planuje doświadczenie mające na celu udowodnienie selektywnej przepuszczalności błony  planuje doświadczenie

umieszczenia komórki roślinnej oraz komórki zwierzęcej w roztworach: hipotonicznym, izotonicznym i hipertonicznym mające na celu obserwację plazmolizy i deplazmolizy w komórkach roślinnych

3 Jądro komórkowe^ ^ wymienia funkcje jądra

komórkowego  definiuje pojęcia: chromatyna, nukleosom, chromosom, kariotyp, chromosomy homologiczne  identyfikuje chromosomy płci i autosomy  wyjaśnia różnicę między komórką haploidalną a komórką diploidalną  identyfikuje elementy budowy jądra komórkowego  określa skład chemiczny chromatyny  wyjaśnia znaczenie jąderka i otoczki jądrowej  wymienia i identyfikuje kolejne etapy upakowania DNA w jądrze komórkowym  rysuje chromosom metafazowy  podaje przykłady komórek haploidalnych i komórek diploidalnych  charakteryzuje elementy jądra komórkowego  charakteryzuje budowę chromosomu metafazowego  dowodzi, iż komórki eukariotyczne zawierają różną liczbę jąder komórkowych  wyjaśnia różnicę między heterochromatyną a euchromatyną  uzasadnia znaczenie upakowania DNA w jądrze komórkowym

4 Składniki cytoplazmy^ ^ omawia^ skład i znaczenie

cytozolu  wymienia elementy cytoszkieletu i ich funkcje  identyfikuje ruchy cytozolu  charakteryzuje budowę i rolę siateczki śródplazmatycznej  charakteryzuje budowę i rolę rybosomów, aparatu Golgiego i lizosomów  omawia ruchy cytozolu  określa rolę peroksysomów i glioksysomów  wyjaśnia, na czym polega funkcjonalne powiązanie między rybosomami, siateczką śródplazmatyczną, aparatem Golgiego a błoną komórkową  porównuje elementy cytoszkieletu pod względem budowy, funkcji i rozmieszczenia  porównuje siateczkę śródplazmatyczną szorstką z siateczką śródplazmatyczną gładką  planuje doświadczenie mające na celu wykazanie znaczenia wysokiej temperatury w dezaktywacji katalazy w bulwie ziemniaka  rozpoznaje elementy cytoszkieletu  ilustruje plan budowy wici i rzęski  dokonuje obserwacji ruchów cytozolu w komórkach moczarki kanadyjskiej

5 Składniki cytoplazmy^ ^ wymienia organelle^ ^ charakteryzuje budowę^ ^ wyjaśnia, od czego zależy^ ^ przedstawia sposoby

Różnorodno ść wirusów, bakterii, protistów i grzybów

1 Klasyfikowanie organizmów^ ^ wymienia zadania

systematyki  wymienia główne rangi taksonów  wymienia kryteria klasyfikowania organizmów według metod opartych na podobieństwie i pokrewieństwie organizmów  wymienia nazwy pięciu królestw świata organizmów  wymienia charakterystyczne cechy organizmów należących do każdego z pięciu królestw  definiuje pojęcia: takson , narządy homologiczne, gatunek  ocenia znaczenie systematyki  wyjaśnia, na czym polega nazewnictwo binominalne gatunków i podaje nazwisko jego twórcy  wyjaśnia zasady konstruowania klucza dwudzielnego do oznaczania gatunków  wyjaśnia, na czym polega hierarchiczny układ rang jednostek taksonomicznych  określa stanowisko systematyczne wybranego gatunku rośliny i zwierzęcia  wskazuje w nazwie gatunku nazwę rodzajową i epitet gatunkowy  wyjaśnia różnicę między naturalnym a sztucznym systemem klasyfikacji  definiuje pojęcia: takson monofiletyczny , parafiletyczny i polifiletyczny  porównuje królestwa świata żywego  porównuje i ocenia sposoby klasyfikowania organizmów oparte na metodach fenetycznych i filogenetycznych  oznacza gatunki, wykorzystując klucz w postaci graficznej lub numerycznej  konstruuje klucz służący do oznaczania przykładowych gatunków organizmów  ocenia stopień pokrewieństwa organizmów na podstawie analizy drzewa rodowego organizmów

2 Wirusy^ –^ bezkomórkowe

formy materii  wymienia cechy wirusów  wymienia sposoby rozprzestrzeniania się wirusowych chorób roślin, zwierząt i człowieka  omawia znaczenie wirusów wymienia choroby wirusowe człowieka  charakteryzuje budowę wirionu  omawia przebieg cyklu lizogenicznego bakteriofaga i cyklu wirusa zwierzęcego  wyjaśnia, jakie znaczenie w zwalczaniu wirusów mają szczepienia ochronne  uzasadnia, że wirusy znajdują się na pograniczu materii nieożywionej i żywej  wyjaśnia różnicę między cyklem litycznym a lizogenicznym  klasyfikuje wirusy na podstawie rodzaju kwasu nukleinowego, morfologii, rodzaju gospodarza i sposobu infekcji oraz podaje ich przykłady  charakteryzuje wybrane choroby wirusowe człowieka  charakteryzuje formy wirusów pod względem kształtu  porównuje przebieg cyklu lizogenicznego bakteriofaga i cykl wirusa zwierzęcego  omawia teorie pochodzenia wirusów  wyjaśnia różnicę między wirusem a wiroidem  określa znaczenie prionów

3 Bakterie^ –^ organizmy

bezjądrowe  charakteryzuje budowę komórki bakteryjnej  wymienia czynności życiowe bakterii  wymienia funkcje poszczególnych elementów komórki  identyfikuje różne formy  wyjaśnia, na czym polega różnica w budowie komórki bakterii samo- i cudzożywnej  omawia różnice w budowie ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich i Gram-

 klasyfikuje bakterie w zależności od sposobu odżywiania i oddychania  wymienia sposoby rozmnażania bezpłciowego bakterii  podaje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia bakterii  wymienia choroby bakteryjne człowieka i drogi zakażenia komórek bakterii i rodzaje ich skupisk  określa wielkość komórek bakteryjnych  określa znaczenie form przetrwalnikowych w cyklu życiowym bakterii  wyjaśnia znaczenie procesów płciowych zachodzących u bakterii  definiuje pojęcia: anabioza, taksja, koniugacja  charakteryzuje poszczególne grupy bakterii w zależności od sposobu odżywiania i oddychania oraz podaje ich przykłady  omawia etapy koniugacji  charakteryzuje grupy systematyczne bakterii  omawia objawy wybranych chorób bakteryjnych człowieka  proponuje działania profilaktyczne ujemnych  wyjaśnia znaczenie heterocyst  omawia rodzaje taksji

4 Protisty^ –^ proste organizmy

eukariotyczne  wymienia czynności życiowe protistów  omawia budowę komórki protistów zwierzęcych  omawia sposób odżywiania się protistów zwierzęcych  charakteryzuje przebieg rozmnażania się bezpłciowego i płciowego protistów  wymienia charakterystyczne cechy budowy protistów roślinopodobnych  omawia sposób odżywiania się protistów roślinopodobnych  wymienia cechy charakterystyczne dla protistów grzybopodobnych  podaje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia protistów  wymienia choroby  rozróżnia rodzaje ruchów u protistów zwierzęcych  wyjaśnia rolę wodniczek w odżywianiu i wydalaniu protistów  wyróżnia główne rodzaje plech u protistów roślinopodobnych  wymienia typy zapłodnienia występujące u protistów  porównuje poszczególne typy protistów  wymienia przedstawicieli poszczególnych typów protistów  podaje przykłady protistów, których organizm jest: pojedynczą komórką, kolonią, plechą  określa kryterium klasyfikacji protistów  wymienia i charakteryzuje sposób funkcjonowania organelli ruchu u protistów  wyjaśnia, na czym polega różnica między pinocytozą a fagocytozą  omawia proces wydalania i osmoregulacji zachodzący u protistów zwierzęcych  omawia kolejne etapy przebiegu koniugacji u pantofelka  omawia kolejne etapy cyklu rozwojowego zarodźca malarii  charakteryzuje budowę form jednokomórkowych i wielokomórkowych protistów roślinopodobnych  wymienia cechy charakterystyczne plech protistów roślinopodobnych  porównuje typy  wyjaśnia, dlaczego osmoregulacja i wydalanie mają szczególne znaczenie dla protistów słodkowodnych  uzasadnia różnicę między cyklem rozwojowym z mejozą pregamiczną a cyklem rozwojowym z mejozą postgamiczną  wymienia rodzaje materiałów zapasowych występujących u protistów roślinopodobnych  wymienia barwinki fotosyntetyczne u protistów roślinopodobnych  wymienia cechy budowy charakterystyczne dla poszczególnych typów protistów zwierzęcych, roślinopodobnych i grzybopodobnych  omawia choroby

koniugacji u skrętnicy środowiska występowania

2 Główne kierunki rozwoju

roślin lądowych  wymienia cechy środowiska wodnego  wymienia przykłady adaptacji roślin do życia na lądzie  rozróżnia grupy morfologiczno-rozwojowe roślin lądowych  omawia jedną z hipotez o pochodzeniu roślin lądowych, wymieniając cechy świadczące o bliskim pokrewieństwie roślin i współczesnych zielenic  definiuje pojęcie telom  charakteryzuje ryniofity  omawia główne założenia teorii telomowej  porównuje warunki panujące w wodzie i na lądzie  wykazuje znaczenie cech adaptacyjnych roślin do życia na lądzie

3 Tkanki roślinne^ ^ określa rolę tkanek

twórczych  wymienia charakterystyczne cechy tkanek stałych  omawia budowę epidermy określa funkcje tkanek okrywających  omawia budowę i funkcję poszczególnych rodzajów miękiszu  omawia budowę i funkcje tkanek wzmacniających  omawia tkanki przewodzące, wskazując cechy budowy drewna i łyka, które umożliwiają tym tkankom przewodzenie substancji  klasyfikuje i identyfikuje tkanki roślinne  wymienia charakterystyczne cechy tkanek twórczych  wymienia wytwory epidermy i omawia ich znaczenie  wymienia merystemy pierwotne i wtórne oraz określa ich funkcje  określa lokalizację merystemów w roślinie  omawia efekt działania kambium i fellogenu  wyjaśnia, na czym polega mechanizm zamykania i otwierania aparatów szparkowych  wyjaśnia znaczenie kutykuli  omawia znaczenie utworów wydzielniczych  uzasadnia różnicę pomiędzy tkankami twórczymi a tkankami stałymi  porównuje budowę epidermy i ryzodermy  charakteryzuje sposób powstawania, budowę oraz znaczenie korkowicy  wymienia przykłady wewnętrznych i powierzchniowych utworów wydzielniczych

4 Budowa i funkcje korzenia^ ^ wymienia^ główne funkcje

korzenia  charakteryzuje budowę strefową korzenia  omawia budowę pierwotną i wtórną korzenia  porównuje budowę palowego i wiązkowego systemu korzeniowego oraz uzasadnia, że systemy te stanowią adaptację do warunków środowiska  wymienia modyfikacje budowy korzeni  przedstawia sposób powstawania wtórnych tkanek merystematycznych w korzeniu oraz charakteryzuje efekty ich działalności  charakteryzuje modyfikacje budowy korzeni  porównuje budowę pierwotną korzenia z budową wtórną

5 Budowa i funkcje łodygi^ ^ wymienia funkcje łodygi

 omawia budowę pierwotną i wtórną łodygi  wymienia modyfikacje budowy łodygi  omawia etapy przyrostu na grubość łodygi  przedstawia sposób powstawania wtórnych tkanek merystematycznych w łodydze oraz charakteryzuje efekty ich działalności charakteryzuje modyfikacje budowy łodygi  porównuje budowę pierwotną łodygi z budową wtórną  rozróżnia łodygi w zależności od stopnia trwałości

6 Budowa i funkcje liści^ ^ wymienia funkcje liści

 omawia budowę anatomiczną liścia  definiuje pojęcie ulistnienie  wymienia rodzaje ulistnienia, unerwienia liści i rodzaje nerwacji  podaje przykłady liści pojedynczych i złożonych  wymienia modyfikacje budowy liści  omawia budowę morfologiczną liścia  określa rolę poszczególnych elementów budowy liścia  porównuje miękisz palisadowy z miękiszem gąbczastym  określa znaczenie modyfikacji liści  rozróżnia typy ulistnienia, nerwacji i rodzaje liści  porównuje budowę anatomiczną liścia rośliny iglastej i liścia rośliny dwuliściennej oraz uzasadnia przyczyny istniejących różnic

7 Mszaki^ –^ rośliny o

dominującym gametoficie  wymienia środowiska, w których występują mszaki  wymienia wspólne cechy mszaków  omawia budowę gametofitu i sporofitu mszaków  omawia znaczenie mszaków  wymienia cechy plechowców i organowców  omawia cykl rozwojowy mszaków  rozróżnia mchy, wątrobowce i glewiki  podaje przykłady cech łączących mszaki z plechowcami i organowcami  określa rolę poszczególnych elementów gametofitu i sporofitu mszaków  określa znaczenie wody w cyklu rozwojowym mszaków  wskazuje pokolenie diploidalne i haploidalne w cyklu rozwojowym  określa miejsce zachodzenia i znaczenie mejozy w cyklu rozwojowym  uzasadnia, że u mszaków występuje heteromorficzna przemiana pokoleń  wskazuje cechy charakterystyczne mchów, wątrobowców i glewików  porównuje budowę gametofitu i sporofitu u mchów, wątrobowców i glewików  wskazuje cechy charakterystyczne poszczególnych grup mchów  omawia budowę liścia wątrobowców na przykładzie porostnicy

cyklu rozwojowego u roślin nagozalążkowych na przykładzie sosny zwyczajnej

10 Okrytozalążkowe^ –^ rośliny

wytwarzające owoce  wymienia cechy roślin okrytozalążkowych odróżniające je od nagozalążkowych  charakteryzuje sporofit roślin okrytozalążkowych  przedstawia budowę obupłciowego kwiatu rośliny okrytozalążkowej  ocenia możliwości adaptacyjne roślin okrytozalążkowych  omawia znaczenie roślin okrytozalążkowych  wyjaśnia genezę nazwy rośliny okrytozalążkowe (okrytonasienne)  wymienia rodzaje kwiatów  omawia przebieg cyklu rozwojowego u roślin okrytozalążkowych  ocenia znaczenie wykształcenia się nasion dla opanowania środowiska lądowego przez rośliny  omawia sposób rozprzestrzeniania się nasion i owoców  omawia funkcje elementów kwiatu obupłciowego u rośliny okrytozalążkowej  omawia budowę i rozwój gametofitu męskiego i żeńskiego u rośliny okrytozalążkowej  wyjaśnia związek między zapyleniem a zapłodnieniem  wyjaśnia na przykładach związek między budową kwiatu u rośliny okrytozalążkowej a sposobem jego zapylania  charakteryzuje mechanizmy zapobiegające samozapyleniu  omawia przebieg i efekty podwójnego zapłodnienia  omawia budowę nasienia  wymienia przykłady owoców pojedynczych (suchych i mięsistych), zbiorowych i owocostanów  porównuje cechy budowy morfologicznej i anatomicznej u roślin jednoliściennych i dwuliściennych  rozróżnia rodzaje kwiatów  definiuje pojęcia: pręcikowie, słupkowie, kwiatostan  schematycznie przedstawia różne rodzaje kwiatostanów  uzasadnia, dlaczego rośliny unikają samozapylenia  podaje kryterium podziału nasion na bielmowe, bezbielmowe i obielmowe oraz wskazuje między nimi podobieństwa i różnice  definiuje pojęcie partenokarpia  porównuje sposoby powstawania różnych owoców  charakteryzuje wybrane rodziny dwuliściennych i jednoliściennych  wymienia przykłady roślin jednoliściennych i dwuliściennych Funkcjono wanie roślin

1 Transport wody, soli

mineralnych i substancji odżywczych  wymienia funkcje wody w życiu roślin  omawia bilans wodny w organizmie rośliny  omawia bierny i czynny mechanizm pobierania wody, posługując się pojęciami: transpiracja,  określa skutki niedoboru wody w roślinie  definiuje pojęcia: potencjał wody, ciśnienie  omawia sposób pobierania soli mineralnych przez rośliny  przedstawia sposób

parcie korzeniowe, gutacja, wiosenny płacz roślin  charakteryzuje etapy transportu wody i soli mineralnych w roślinie  charakteryzuje rodzaje transpiracji hydrostatyczne, ciśnienie osmotyczne  omawia mechanizm zamykania i otwierania się aparatów szparkowych  wyjaśnia, w jaki sposób odbywa się transport asymilatów w roślinie określenia potencjału wody w roślinie  wyjaśnia rolę sił kohezji i adhezji w przewodzeniu wody  omawia czynniki wpływające na intensywność transpiracji  planuje doświadczenie mające na celu zbadanie wpływu natężenia światła na intensywność transpiracji

2 Wzrost i rozwój roślin

okrytonasiennych  definiuje pojęcia: wzrost rośliny i rozwój rośliny  omawia etapy ontogenezy rośliny  charakteryzuje sposoby wegetatywnego rozmnażania się roślin  wskazuje, które etapy cyklu życiowego rośliny składają się na stadium wegetatywne, a które na generatywne  omawia kiełkowanie nasion, uwzględniając charakterystyczne dla tego procesu zmiany fizjologiczne i morfologiczne  charakteryzuje procesy wzrostu i rozwoju embrionalnego okrytonasiennej rośliny dwuliściennej od momentu zapłodnienia do powstania nasienia  wymienia warunki względnego i bezwzględnego spoczynku nasion  charakteryzuje procesy, które zachodzą w okresie wzrostu wegetatywnego siewki  omawia wpływ temperatury i długości dnia i nocy na zakwitanie roślin  definiuje pojęcia: wernalizacja i fotoperiodyzm  charakteryzuje rośliny krótkiego dnia (RKD), rośliny długiego dnia (RDD) i rośliny neutralne (RN)  planuje doświadczenie, którego celem jest zbadanie biegunowości pędów rośliny  porównuje kiełkowanie nadziemne (epigeiczne) i podziemne (hipogeiczne  definiuje pojęcia: rośliny monokarpiczne i rośliny polikarpiczne  wymienia przykłady roślin monokarpicznych i polikarpicznych

występowanie lub brak wtórnej jamy ciała, przekształcenie się pragęby, sposób bruzdkowania i powstawanie mezodermy pierwouste i zwierzęta wtórouste powstaje otwór gębowy, odbytowy i mezoderma u zwierząt pierwoustych i wtóroustych na rodzaj segmentacji i obecność lub brak struny grzbietowej

2 Gąbki^ –^ zwierzęta

beztkankowe  omawia środowisko i tryb życia gąbek  charakteryzuje podstawowe czynności życiowe gąbek omawia znaczenie gąbek  omawia bezpłciowy i płciowy sposób rozmnażania się gąbek  przedstawia ogólny plan budowy gąbki  wyjaśnia, na czym polegają totipotencjalne właściwości komórek i określa ich znaczenie w życiu gąbek  wymienia gromady zaliczane do typu gąbek wraz z przykładami ich przedstawicieli  porównuje typy budowy ciała gąbek  określa rolę komórek kołnierzykowatych  omawia budowę ściany ciała gąbek  charakteryzuje poszczególne gromady gąbek

3 Tkanki zwierzęce^ –^ budowa i

funkcja  klasyfikuje tkanki zwierzęce  omawia budowę i rolę tkanki nabłonkowej  omawia budowę i funkcje tkanki łącznej  omawia budowę tkanki chrzęstnej i kostnej  charakteryzuje budowę i funkcje osocza oraz elementów morfotycznych krwi  omawia ogólne cechy budowy tkanki mięśniowej  omawia budowę i rolę elementów tkanki nerwowej nazywa poziomy organizacji budowy ciała zwierząt  wymienia układy narządów budujących ciała zwierząt  rozpoznaje poszczególne rodzaje tkanek zwierzęcych  dzieli tkanki nabłonkowe na podstawie liczby warstw komórek, kształtu komórek i pełnionych funkcji  wymienia funkcje gruczołów  wyjaśnia kryteria podziału tkanki łącznej  wymienia przykłady tkanek łącznych właściwych, podporowych i płynnych  definiuje pojęcia: narząd, układ narządów  rysuje tkanki zwierzęce  charakteryzuje nabłonki pod względem budowy, roli i miejsca występowania  charakteryzuje pod względem budowy, roli i występowania tkanki łączne właściwe  porównuje rodzaje tkanek chrzęstnych i kostnych pod względem budowy i miejsca występowania  porównuje pod względem budowy i sposobu funkcjonowania tkankę mięśniową gładką, poprzecznie prążkowaną serca oraz poprzecznie prążkowaną szkieletową  określa pochodzenie poszczególnych rodzajów tkanek  klasyfikuje gruczoły  wymienia cechy charakterystyczne i funkcje limfy i hemolimfy  omawia sposób przekazywania impulsu nerwowego  wymienia funkcje komórek glejowych

4 Parzydełkowce^ –^ tkankowe

zwierzęta dwuwarstwowe  charakteryzuje środowisko i tryb życia parzydełkowców  nazywa typ układu nerwowego parzydełkowców i  porównuje budowę polipa z budową meduzy  wymienia funkcje i  wskazuje podobieństwa i różnice między wewnętrzną a zewnętrzną

 charakteryzuje ogólną budowę ciała parzydełkowców  omawia sposób odżywiania się parzydełkowców  omawia znaczenie parzydełkowców omawia jego budowę  omawia sposób wykonywania ruchów i przemieszczania się parzydełkowców  charakteryzuje sposoby rozmnażania się parzydełkowców miejsca występowania poszczególnych rodzajów komórek ciała parzydełkowców  charakteryzuje budowę ściany ciała parzydełkowca  omawia przemianę pokoleń u parzydełkowców na przykładzie chełbi modrej  wymienia przykładowych przedstawicieli gromad ścianą ciała u parzydełkowca  omawia budowę i znaczenie parzydełek  definiuje pojęcie ciałka brzeżne (ropalia)  charakteryzuje gromady parzydełkowców  wyjaśnia rolę koralowców w tworzeniu raf koralowych

5 Płazińce^ –^ zwierzęta

spłaszczone grzbieto-

• brzusznie  wymienia wspólne cechy wszystkich przedstawicieli płazińców  omawia budowę wewnętrzną płazińców  omawia sposoby odżywiania się płazińców  wyjaśnia, w jaki sposób u płazińców zachodzi wymiana gazowa i transport substancji  wymienia przykłady adaptacji płazińców do pasożytniczego trybu życia  omawia znaczenie płazińców  definiuje pojęcia: żywiciel pośredni, żywiciel ostateczny, obojnak, zapłodnienie krzyżowe  wymienia gatunki pasożytnicze płazińców, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia człowieka  proponuje działania profilaktyczne mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa zarażenia człowieka płazińcami pasożytniczymi  omawia budowę wora powłokowo-mięśniowego  omawia budowę morfologiczną płazińców  omawia budowę układu pokarmowego płazińców  nazywa typ układu nerwowego płazińców i omawia jego budowę  omawia budowę i funkcje układu wydalniczego płazińców  omawia budowę układu rozrodczego płazińców  charakteryzuje cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego, bruzdogłowca szerokiego i motylicy wątrobowej  definiuje pojęcia: rabdity, statocysty  wymienia gromady płazińców  charakteryzuje gromady płazińców

6 Nicienie^ –^ zwierzęta o obłym,

nieczłonowanym ciele  omawia ogólny plan budowy ciała nicieni  charakteryzuje tryb życia nicieni  wymienia cechy charakterystyczne budowy nicieni  charakteryzuje  proponuje działania profilaktyczne mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa zarażenia człowieka nicieniami pasożytniczymi  omawia pokrycie ciała u nicieni  omawia budowę układu pokarmowego i sposób trawienia nicieni  wyjaśnia, w jaki sposób zachodzi wymiana gazowa i transport substancji u  definiuje pojęcie: linienie, oskórek  wymienia i charakteryzuje nicienie pasożytnicze roślin, zwierząt i człowieka oraz nicienie niepasożytnicze  wskazuje przystosowania

wydalniczych  omawia przebieg rozwoju złożonego z przeobrażeniem niezupełnym i zupełnym  omawia znaczenie stawonogów przeobrażenie zupełne, przeobrażenie niezupełne, imago, poczwarka  omawia sposób działania otwartego układu krwionośnego  porównuje stawonogi wodne i lądowe pod względem budowy narządów wydalniczych oraz usuwanych produktów przemiany materii  przedstawia budowę łańcuszkowego układu nerwowego typowego dla większości stawonogów  wyjaśnia, na czym polega partenogeneza  charakteryzuje skorupiaki, szczękoczułkowce oraz tchawkowe i podaje ich przedstawicieli  omawia budowę oka złożonego  wyjaśnia rolę narządów tympanalnych  wyjaśnia rolę pokładełka  porównuje skorupiaki, szczękoczułkowce i tchawkowce  wymienia przystosowania stawonogów do życia w różnorodnych typach środowisk

9 Mięczaki^ –^ zwierzęta o

miękkim niesegmentowanym ciele  charakteryzuje środowisko życia mięczaków  przedstawia ogólną budowę ciała mięczaków na przykładzie ślimaka  wymienia cechy budowy charakterystyczne dla wszystkich przedstawicieli mięczaków  omawia znaczenie mięczaków  omawia budowę układu pokarmowego mięczaków i sposoby pobierania przez nie pokarmu  charakteryzuje budowę i sposób funkcjonowania narządów oddechowych u mięczaków zasiedlających środowiska wodne i lądowe  charakteryzuje rozmnażanie się mięczaków  wyjaśnia budowę i funkcje muszli u mięczaków  wyjaśnia, w jaki sposób zachodzi przepływ krwi w układzie krwionośnym mięczaków  omawia budowę układu krwionośnego głowonogów  omawia budowę układu nerwowego  omawia wydalanie i osmoregulację u mięczaków  uzasadnia twierdzenie, że głowonogi są mięczakami o najwyższym stopieniu złożoności budowy  porównuje budowę zewnętrzną i budowę muszli u poszczególnych gromad mięczaków  charakteryzuje gromady mięczaków oraz wskazuje charakterystyczne cechy budowy morfologicznej umożliwiające ich identyfikację  wymienia przykłady gatunków należących do poszczególnych gromad

10 Szkarłupnie^ –^ bezkręgowe

zwierzęta wtórouste  charakteryzuje środowisko i tryb życia szkarłupni  omawia znaczenie szkarłupni w przyrodzie i  wymienia funkcje układu wodnego (ambulakralnego)  przedstawia ogólną  omawia budowę wewnętrzną szkarłupni na przykładzie rozgwiazdy  omawia sposób  charakteryzuje budowę układu nerwowego szkarłupni  omawia sposób

życiu człowieka budowę ciała szkarłupni  omawia czynności życiowe szkarłupni odżywiania się i budowę układu pokarmowego szkarłupni  wyjaśnia, w jaki sposób zachodzi wymiana gazowa, transport substancji oraz wydalanie i osmoregulacja u szkarłupni  omawia budowę układu wodnego (ambulakralnego)  uzasadnia, iż szkarłupnie są nietypowymi bezkręgowcami rozmnażania się szkarłupni  wymienia gromady szkarłupni i przykładowych przedstawicieli  porównuje budowę morfologiczną liliowców, rozgwiazd, wężowideł, jeżowców i strzykw Różnorodno ść strunowców

1 Charakterystyka strunowców.

Strunowce niższe  wymienia pięć najważniejszych cech strunowców  wymienia podtypy strunowców  przedstawia drzewo rodowe strunowców  porównuje plan budowy bezkręgowców i strunowców  charakteryzuje środowisko i tryb życia przedstawicieli strunowców niższych na przykładzie lancetnika  wskazuje w budowie lancetnika charakterystyczne cechy strunowców  omawia zewnętrzną i wewnętrzną budowę ciała oraz funkcje życiowe bezczaszkowców na przykładzie lancetnika  omawia zewnętrzną i wewnętrzną budowę ciała oraz funkcje życiowe osłonic na przykładzie żachwy  analizuje drzewo rodowe strunowców  definiuje pojęcie strunowce niższe

2 Cechy charakterystyczne

kręgowców  wymienia wspólne cechy wszystkich kręgowców  charakteryzuje pokrycie ciała kręgowców, uwzględniając budowę oraz funkcje, jakie pełni naskórek i skóra właściwa  przedstawia plan budowy szkieletu osiowego i szkieletu kończyn u kręgowców  wymienia odcinki układu pokarmowego kręgowców  charakteryzuje rodzaje narządów wymiany gazowej  wymienia grupy biologiczne kręgowców  wymienia cechy charakterystyczne dla wszystkich krągłoustych  porównuje budowę przednercza, pranercza i zanercza  porównuje sposoby rozmnażania się i rozwoju kręgowców  omawia budowę wewnętrzną i charakteryzuje podstawowe czynności życiowe krągłoustych na przykładzie minoga  omawia etapy ewolucji łuków skrzelowych u kręgowców  wymienia cechy krągłoustych świadczące o tym, że są najprymitywniejszymi kręgowcami