Pobierz Zachowania informacyjne - najważniejsze zagadnienia 1 rok i więcej Ćwiczenia w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Zachowania informacyjne, Monika Krakowska
- Przedstaw funkcje emocji w zachowaniach informacyjnych (regulacyjne, poznawcze, motywacyjne, ekspresyjne, etc.)
- Scharakteryzuj czym są emocje? Emocja (od łac. e movere, 'w ruchu') – stan znacznego poruszenia umysłu. Są to procesy psychiczne, które nadają poznaniu i czynnościom podmiotu jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, zjawiska, inni ludzi, a także własna osoba; Emocja (w węższym rozumieniu)- silne odczucie o charakterze pobudzenia, pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) czy negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu)
- Przedstaw różnorodne i najważniejsze czynniki afektywne mające wpływ na zachowania informacyjne. Bodźce – czynniki (zewnętrzne lub wewnętrzne) wywołujące natychmiastową reakcję, istnieje potencjał bodźca, czyli zdolność do wywołania wzbudzenia (teoria ALT Nahl) , mogą być skojarzone z nagrodą lub karą (wówczas afektywne), są zmiennymi poznawczymi – wówczas są nowe dla człowieka, mogą być zaskakujące, niepewne, konfliktowe), liczy się jakość, siła, jego powtarzalność, nagłość… Potrzeby – nadające kierunek oraz natężenie czynności, działań, stanowiące stan braku (Brenda Dervin!), którego uzupełnienie jest niezbędne do równowagi psychicznej, zadowolenia z życia; subiektywne, obiektywne (kiedy ktoś inny, z zewnątrz sugeruje istnienie Motywacje – czyli procesy psychicznej regulacji, dzięki którym formują się dążenia, których funkcją jest sterowanie czynnościami człowieka w taki sposób, aby doprowadzały do zgodnego z intencją efektu; polimorfizm motywacji – kiedy jedna potrzeba realizowana przez wiele zachowań, poligenetyzm motywacji – jedno zachowanie zaspokaja wiele potrzeb; u Edwarda Tolmana - nacisk na rolę celów zachowania (neobehawioryzm), wszystkie działania ukierunkowane są na cel, rola wielokrotnego powtarzania działań w celu uczenia się
- badanie tych czynników jest ważne z powodu zwiększenia efektywności uczenia się, rozumienia, postrzegania;
- (^) emocje negatywne, takie jak np. lęk, strach, stres, gniew czy depresja, mogą spowalniać proces informacyjny i negatywnie wpływać na jego efekt końcowy;
- emocje pozytywne, np. poczucie własnej wartości, pewność siebie, empatia czy motywacja, mogą ten proces przyspieszyć.
- Na czym polega proces poznawczy w zachowaniach informacyjnych?
- (^) procesy porównań, interpretacji, ocen, sposobów wyjaśniania przyczyn zdarzeń, czy też wspomnień i wyobrażeń przyszłości
- Skoro są reakcją, odpowiedzią na różnych poziomach (biologiczno-, neurokognitywno-, psychologiczno-, sensoryczno-, poznawczych, etc.) to stanowią silny komponent tychże procesów i struktur
- Każda emocja zawiera w sobie ocenę zdarzenia
- Każda emocja wytwarza pewną reakcję na specyficzny typ zdarzeń, ocenianych wg stopnia ważności
- Skoro zachowania informacyjne są reakcją aktywną lub bierną na informację (zdarzenie, sytuację, czynnik, bodziec), to podstawę tych procesów stanowią również emocje Emocja nie jest procesem poznawczym, lecz – zgodnie z ujęciem standardowym - zależy od procesów poznawczych, gdyż jest reakcją na zidentyfikowany percepcyjnie obiekt. To znaczy, że emocja nie dostarcza informacji o tym, co się dzieje w otoczeniu (nie pełni funkcji poznawczej!) lecz jej pojawienie się i przebieg od tej informacji zależą.
Schemat poznawczy człowieka
- To jest podstawowy element wiedzy człowieka o świecie, np. społecznym, o otaczającej rzeczywistości;
- Schemat czyli swoisty model, organizacja wszystkich aktualnych i poprzednich doświadczeń z jakimś typem zdarzeń, osób, obiektów
- Jest to jednak wiedza uogólniona, a nie precyzyjna, wyabstrahowana z konkretnych epizodów (tzw. egzemplarzy schematów), które są zapamiętywane poprzez m.in. czynniki afektywne – to kształtuje ludzkie modele mentalne, a te wpływają na zachowania informacyjne
- Ocena poznawcza - Rozpoznanie przez użytkownika określonego zdarzenia, jako znaczącego z punktu widzenia jego własnych celów i interesów
- Znaczenie emocjonalne bodźca: czyli ocena pierwotna (czy emocja się pojawi?) oraz ocena wtórna – rozważenie w jaki sposób można uporać się z problemem oraz subiektywnie przeżywanymi właśnie emocjonalnymi konsekwencjami wystąpienia danego problemu
- Wystąpienie emocji doświadczenie somatyczne; tendencja w działaniu; myśl o sytuacji wywołującej emocje; ekspresja twarzy i ciała….
Model opisuje uczucia, myśli i działania podczas podejmowania procesu wyszukiwania informacji w trakcie sześciu etapów. Są to:
- inicjowanie zadania,
- wybór tematu,
- eksploracja wstępna,
- formułowanie obszaru badawczego (konkretyzacja),
- zbieranie informacji
- (^) zakończenie wyszukiwania. Jest to także podejście poznawczo-afektywne, a jego główna siła leży w całościowym spojrzeniu na to, jak ludzie szukają i wykorzystują informacje w kontekście zadań związanych w szczególności z pracą, kontekstem profesjonalnym, zawodowym, ale tez akademickim.
Kulthau podkreśla także rolę nastroju, który prowadzi do ekspansywnych działań, umożliwiając użytkownikowi przyjęcie pewnych postaw (oczekiwań) i umożliwia podjęcie ryzyka i wnioskowania z błędów, nadawania priorytetu działaniom. W modelu ISP ważny jest nieliniowy charakter procesów myślowych, emocjonalnych oraz ich ekspansywny charakter (działania, procesy rozwijają się cały czas podczas procesu informacyjnego)
Kulthau buduje własną konceptualizację czynników afektywnych i poznawczych w dużej mierze na teoriach psychologicznych opracowanych przez Kelly’ego i Brunera. Teorie te koncentrują się na naturze ludzkiego myślenia i uczenia się jako procesu konstruowania wiedzy. George Kelly (1963) określił, w jaki sposób jednostki tworzą wzorce w kontekście odczuwania świata i otoczenia i przewidywanie przyszłych wydarzeń. Struktury te zostały oznaczone jako osobiste konstrukcje (tu przypominam o modelach mentalnych). Kelly (1963) również określił nastrój jako postawę, która decyduje o podejściu do zachowań informacyjnych w trakcie procesu wyszukiwania informacji, a tym samym wpływa na charakter wyborów dokonywanych przez jednostkę w trakcie procesu budowlanego. Zidentyfikował dwa nastroje w każdym konstruktywnym procesie: zachęcający i orientacyjny
- Przedstaw najważniejsze strategie zachowań informacyjnych według schematu infuzji afektu.
Strategia bezpośredniego dostępu sprowadza się do pobierania przez jednostkę gotowego wzorca informacji z zasobów własnych lub środowiskowych Stratega zmotywowanego przetwarzania , tu infuzja afektu jest słaba ze względu na to, że taka strategia wiąże się z odgórnym ograniczeniem i ukierunkowaniem w przeszukiwaniu pola informacji = afekt jako źródło informacji i skojarzeń jest odrzucany, a jego miejsce zajmuje konkretne nastawienie, z którym jednostka stara się znaleźć jak najwięcej wspólnego Strategia heurystycznego przetwarzania = jednostka posiada tendencję do podejmowania w większości przypadków pobieżnych sądów opartych na jak najbardziej prostych i łatwo dostępnych informacjach, formułuje subiektywne sądy na podstawie wszelkich dostępnych informacji, a podczas procesu przeszukiwania informacji, uwzględnia skojarzenia powiązane z afektem. Strategia konstruktywnego przetwarzania , polega na bardziej rzeczowym, gruntownym przeszukiwaniu indywidualnych zasobów w zakresie konkretnej informacji. Wówczas afekt może stanowić bodziec torujący, który uruchomi przeszukiwanie w tym kierunku, w którym afekt ma zabarwienie (pozytywne lub negatywne).
- Jaka jest rola kultury i czynników społecznych w modelowaniu zachowań informacyjnych? Kultura modyfikuje ekspresje, sposób wyrażania emocji.
- kultura i trendy, które dominują w danym społeczeństwie narzucają pewne sposoby zachowania
- Nie modyfikują tendencji do wyrażania emocji, a raczej możliwość oraz adekwatność sposobu przejawiania się emocji.
Rola społeczności
- na doświadczane emocje mają wpływ interpretacja i wyjaśnienia, które są podawane przy pojawianiu się pewnych form zachowania
- Połączenie nauki z emocjami daje lepsze efekty końcowe (komponent emocjonalny)
Kulturowa wspólnota emocji podstawowych (Klineberg) kulturowe zróżnicowanie w emocjach odnosi się do:
- źródła emocji, czyli wywołujących je bodźców o charakterze wtórnym i poznawczym
- kulturowe różnice w standardach regulacyjnych
- kulturowe różnice najbardziej widoczne są w ekspresji emocji
- większość relacjonuje pozytywne reakcje emocjonalne – ale czy rzeczywiście tylko te pamiętamy? czy raczej chcemy się tymi dzielić?
- Jak otoczenie społeczne (kontekst społeczny) wpływa na zachowania informacyjne? Wpływ otoczenia społecznego na dekodowanie okazywania emocji – przypisywanie stanów wewnętrznych = normy kulturowe, płciowe normy emocjonalne, wpływają tendencyjnie na rozpoznawanie specyficznych emocji w określonych kontekstach lub przez uczestników danych grup;
- ekspresja dostarcza informacji na temat intencji łączących się z zachowaniem nadawcy
- wspólne przekonania dotyczące istoty wydarzeń wzbudzających emocje mogą skierować uwagę na określone elementy sytuacji społecznej
- przynależność do grupy może oddziaływać na rezultat procesów oceny
- wspólne reguły okazywania modyfikują ekspresje pewnych emocji oraz sposób ekspresji emocji
- wpływ na przypisywanie nadawcy stanów wewnętrznych (płacz kobiet ze złości nie jest właściwie rozumiany, łączy się go ze smutkiem – wpływ tendencyjny norm)
- Opisz model małych światów Elfridy Chatman.
- Jakie mogą być najczęściej podejmowane procesy informacyjne w małych światach?
- Teoria odnosi się często do lokalnych i małych społeczności, w których działania są rutynowe i dość przewidywalne. Codzienne poszukiwanie informacji i dzielenie się informacją jest oparte na ogólnie uznanych normach oraz przekonaniach wszystkich członków określonej zbiorowości, grupy
- uczestników małych światów absorbuje użyteczna w ich pojmowaniu informacja, zaś procesy informacyjne, których się podejmują, mają cechy aktywności rutynowych.
- jako środowiska społeczne znajdują się w danej przestrzeni geograficznej, w określonym kontekście, w których ludzie funkcjonują w życiu codziennym, pracują oraz łączą się poprzez wspólne zainteresowania, oczekiwania i zachowania informacyjne (ujednolicone)
- normatywne zachowania określonej grupy należącej do „małego świata”, zasadzone są na czterech głównych komponentach, takich jak normy społeczne odnoszące się do świata rzeczywistego, światopogląd określający wspólne poglądy i postrzeganie
zjawisk oraz typy społeczne klasyfikujące członków i zachowania informacyjne, jak i podobny status społeczno-ekonomiczny
- Co to są normy społeczne i jak wpływają na zachowania informacyjne? Normy społeczne odnoszą się do tych uzgodnionych obserwowalnych zachowań, które są powszechne i akceptowane na całym świecie. Te normy mogą regulować zachowania, takie jak styl ubioru lub odpowiednie tryby interakcji. Mogą one obejmować bardzo sformalizowane, jawne standardy (w tym normy prawa, dopuszczalne zasady używania, itp.), mogą określać też niestandardowe wzorce zachowań
- Przedstaw na jakich teoriach i komponentach oparto teorię środowisk informacyjnych Karen Fisher.
- Jakie są najbardziej charakterystyczne determinanty dla modelu środowisk informacyjnych ( information grounds )? Information grounds są oparte na konstatacjach:
- Środowiska informacyjne mogą pojawić się gdziekolwiek, w każdej czasowej społeczności, zasadzone na obecności różnych osób.
- Ludzie gromadzą się w środowiskach informacyjnych w instrumentalnym celu, który w trakcie interakcji staje się środkiem sprzyjającym podejmowaniu się procesów informacyjnych.
- W środowiskach informacyjnych uczestniczą przedstawiciele różnych rodzajów grup społecznych, od których oczekuje się różnych ról w przepływie informacji.
- Fundamentalną aktywnością w środowiskach informacyjnych są społeczne interakcje, przez co transfer informacji jest produktem ubocznym.
- przedstawiciele środowisk informacyjnych angażują się w formalne i nieformalne procesy dzielenia się informacją, przez co transfer informacji odbywa się w wielu kierunkach.
- uczestnicy środowisk informacyjnych wykorzystują pozyskaną informację w niekonwencjonalny sposób, czerpiąc korzyści w wymiarze fizycznym, afektywnym, kognitywnym oraz społecznym.
- środowiska informacyjne charakteryzuje istnienie mniejszych podkontekstów (sub- context), perspektyw kreowanych przez indywidualnych uczestników, ich optykę, subiektywne rozumienie rzeczywistości, zjawisk i obiektów; tworzą także zmienne fizyczne, jak lokalizacja, architektura wnętrza, obiekty fizyczne; to jest szerokie tło do badań nad modelem zachowań informacyjnych (Fisher, Naumer, 2006, s. 98-99)
- ignorowanie niedoboru wiedzy, oznaczające unikanie informacji, zaprzeczanie lub jej wyłącznie zapamiętywanie.
- uwypuklono cykliczny i nieliniowy charakter zachowań informacyjnych, które zostały zwizualizowane w formie okręgu (information behaviour wheel).
- Koło zachowań informacyjnych obejmuje trzy wymienione kategorie interakcji użytkownika z informacją. Ignorowanie niedoboru wiedzy określono w schemacie jako nieprzekraczanie luki (ang. not cross the gap), zaś unikanie informacji oraz tworzenie mentalnych spostrzeżeń traktowane jest jako brak dążenia do zbierania informacji.
- Niedobór, albo luka pojmowana jest w wieloaspektowy sposób i łączy podejście zarówno Dervin, jak i Wilsona.
- Na braki wiedzy użytkownika mają wpływ różnorodne czynniki takie jak bariery informacyjne, mechanizmy aktywujące procesy informacyjne, w tym teorie radzenia sobie ze stresem, ryzyka i nagradzania oraz społecznego uczenia się. Dodatkowo do mechanizmów aktywujących Godbold zaliczyła nie tylko procesy poszukiwania informacji i monitorowania informacji, ale także przypadkowego odkrywania nowej informacji (chance discovery)
- Jak braki wiedzy (luka) może wpłynąć na najczęściej podejmowane zachowania informacyjne według Godbold? Jeśli jest duża – wówczas podejmowanie działań informacyjnych wiąże się z ryzykiem, jak sugerują Chatman ( 2000 ) i Wilson ( 1997 ):
- (^) ryzyko emocjonalne (strach przed złymi wieściami, strach przed porażką, lęk przed zwiększoną niepewnością);
- ryzyko fizyczne (na przykład, gdy dana osoba znajduje się w sytuacji przemocy domowej) oraz
- ryzyko polityczne / społeczne (zagrażające twojemu statusowi lub akceptowalności w twojej społeczności). Inne sytuacje, w których luka wydaje się duża, to sytuacja, w której osoba czuje, że nie ma czasu lub nie wie, jak postępować. Wtedy człowiek nie jest w stanie zobaczyć, jak można wyszukiwać użytecznie, nie rozumie problemu wystarczająco lub może nie być w stanie wyobrazić sobie możliwości rozwiązania – wtedy pojawia się niejako forma fatalizmu opisana już przez Chatman
Jeśli luka jest mała – wówczas użytkownicy:
- wiedzą, że istnieje luka, ale czują, że mogą sobie z tym poradzić, na przykład w kontekście teorii stresu / radzenia sobie ( Wilson, 1997, s. 41); lub
- ludzie mówią, że istnieje luka, ale mogą sami usprawiedliwić swoje zachowanie informacyjne twierdząc, że nie ma luki; lub
- nikt w ich społeczności nie zauważył luki. Aby wypełnić lukę, ludzie mogą szukać informacji. To pozwala im zmieniać swoją wewnętrzną rzeczywistość, aż będzie bardziej pasować do tego, co nazywamy "rzeczywistością zewnętrzną„, dopóki nie będzie lepiej dopasowana do ich poglądów… To jest u Dervin!
Istnieją trzy strategie radzenia sobie z lukami
- zbudować most – można wtedy: ■ szukać informacji ■ tworzyć informacje
- zmniejszyć lukę – można: ■ rozpowszechniać lub zatajać informacje ■ niszczyć informacje
- zignorowanie luki (wybór innej ścieżki) ■ unikać lub nie wierzyć w informacje ■ Zapisywać w umyśle informację, zapamiętywać, take mental note, robić „zapiskę mentalną”
Model Godbold
- Struktura wiedzy osoby (K, knowledge) zostaje zmieniona na nową zmodyfikowaną strukturę K ', przechodząc przez koło zachowań informacyjnych (I, information). Ponieważ K 'jest w rzeczywistości odmianą K, ten rozwój, postęp jest lepiej wyobrażany jako spirala.
- Koło zachowania informacji wyraża sytuację, kiedy dana osoba może przejść dowolną sekwencję trybów zachowania informacji, dowolną liczbę razy. Bez względu na to, jaką ścieżkę podąża dana osoba w odpowiedzi na lukę, nawet jeśli tylko ją zauważa lub unika, zmieni ją na podstawie własnego doświadczenia. W szczególności pamięć o tym, jak zareagował na lukę oraz wynik sytuacji, pozostaje dla jednostki jako podstawa możliwego nowego wzorca zachowania.
- trzy strategie poruszania się w luki (budowanie mostu, zamykanie luki, wybór innej ścieżki), gdzie w ramach każdej pojawia się sugerowane zachowanie informacyjne.
- bardzo istotnym czynnikiem łączącym przeszłość, rzeczywistość i otoczenie użytkownika są różne kanały informacyjne poprzez które jednostka podejmuje się procesów informacyjnych
Zachowania informacyjne – CISEK
1. Podaj współczesną definicję zachowań informacyjnych. ZACHOWANIA INFORMACYJNE (ang. information behavior/behaviour lub human information behavior/behaviour) – termin o dwu podstawowych znaczeniach. Po pierwsze, odnosi się do kierunku dociekań we współczesnej informatologii, obejmującego szeroko rozumiane badania *użytkowników informacji i mającego na celu, najogólniej mówiąc, zrozumienie relacji człowieka i *informacji. Obecnie jest to spójny obszar badań empirycznych o szybko rozwijającej się bazie teoretycznej. Po drugie, oznacza wszelkie zachowania ludzi (jednostek) przejawiane w obliczu kanałów i *źródeł informacji, w szczególności te, które związane są z poszukiwaniem informacji, jej indywidualnym przetwarzaniem i zarządzaniem oraz wykorzystaniem w różnych kontekstach. Z.I. obejmują zarówno świadome pozyskiwanie informacji, jak i niezamierzone albo pasywne zachowania (np. „zerknięcie” lub przypadkowe „natknięcie się” na informację) oraz celowe działania niezwiązane z poszukiwaniem, takie jak aktywne unikanie informacji. Można także uważać, iż Z.I. cechują nie tylko indywidualnych użytkowników, ale również grupy ludzi, firmy, organizacje bądź warstwy społeczne Zachowania informacyjne = „wszelkie aktywności, działania i reakcje ludzi związane ze źródłami i kanałami informacji, obejmujące m.in. to jak jednostki postrzegają, potrzebują, poszukują, zarządzają, przekazują i wykorzystują informację w różnych kontekstach życiowych. Do zachowań informacyjnych zalicza się zarówno – najczęściej bodaj dyskutowane – świadome poszukiwanie informacji, jak i niezamierzone zachowania, np. przypadkowe natknięcie się na informację, oraz celowe zachowania niezwiązane z poszukiwaniem, np. aktywne unikanie informacji” Zachowania informacyjne = wszystkie zachowania ludzi związane ze źródłami i kanałami informacji, w tym aktywne i celowe poszukiwanie informacji, jej pasywny odbiór, a także wykorzystanie informacji 2. Podaj współczesną definicję użytkownika informacji. Użytkownik informacji - każdy człowiek funkcjonujący w społecznym świecie informacji lub przejawiający dowolne zachowania informacyjne
3. Wymień 4 sposoby pozyskiwania informacji. 1. Aktywne i celowe, świadome i ukierunkowane poszukiwanie informacji, 2. Przeglądanie, browsing albo scanning 3. Wyszukiwanie informacji w konkretnych zasobach i źródłach, zwłaszcza w Internecie i innych elektronicznych SIW, information retrieval albo information searching* 4. Rutynowe zbieranie, monitoring, routine information gathering (Godbold 2006) 5. Pasywny odbiór informacji, passive acquisition of information 6. Przypadkowe pozyskanie, 4. Wymień 4 różne zachowania informacyjne. - Poszukiwanie informacji - Pozyskiwanie informacji - Dzielenie się informacją - Gromadzenie informacji 5. Czym różni się poszukiwanie informacji (information seeking) od jej wyszukiwania (information searching, information retrieval)? Poszukiwanie informacji – pojęcie szersze, w ramach jednego poszukiwania może odbyć się wiele wyszukiwań. Poprzez POSZUKIWANIE INFORMACJI rozumiane jest zaspokojenie potrzeby informacyjnej, dzięki znalezionej informacji zostanie podjęta decyzja, rozwiązany problem czy zrozumienie czegoś. Celem WYSZUKIWANIA jest spowodowanie, aby dany system informacyjny (baza danych, portal, serwis itd.) wydał nam ze swoich zasobów wszystko (kompletność) i tylko to (relewantność), co odpowiada naszemu pytaniu. POSZUKIWANIE informacji wiąże się z kompetencjami miękkimi (formułowanie strategii wyszukiwawczej, ocena i selekcja informacji itp.), WYSZUKIWANIE – z twardymi (np. formułowanie wyrażeń wyszukiwawczych za pomocą operatorów boolowskich) 7. Na czym polega przypadkowe pozyskanie informacji? Pozyskanie informacji w efekcie działań, których bezpośrednim celem nie było zdobywanie żadnych konkretnych informacji.
Pozyskanie informacji w wyniku jej świadomego poszukiwania, ale przy nieprecyzyjnym zdefiniowaniu cech poszukiwanej informacji lub braku stosownych umiejętności Pozyskanie informacji w wyniku działania, którego celem było świadome i celowe poszukiwanie innych informacji
informacyjnej albo zdobycia kompletnej, adekwatnej informacji jest – z reguły – fałszywa (być może oprócz wyszukiwań dotyczących konkretnych danych, np. liczbowych)
12. Wymień 3 główne sposoby rozumienia potrzeby informacyjnej w nauce o informacji. Potrzeba informacyjna = to, co jest komuś potrzebne = niezbędna, pomocna, potrzebna, przydatna informacja (dokumenty, wiedza) Potrzeba informacyjna = „obiektywnie istniejący warunek realizacji celu” (Próchnicka, 2004, s. 24), czyli zasób, zbiór dokumentów, informacji, wiedzy przydatnych (niezbędnych) do rozwiązania jakiegoś problemu, niezależnie, czy użytkownik zdaje sobie z tego sprawę czy nie, czy uświadamia sobie – i w jakim stopniu – swoją potrzebę, czy też nie. Potrzeba informacyjna = zasób wiedzy relewantny do wykonania pewnego zadania z punktu widzenia stanu wiedzy w jakiejś dziedzinie i/lub z punktu widzenia pewnej grupy społecznej (analiza domen, Birger Hjorland) 13. Wymień 3 warianty rozumienia potrzeby informacyjnej jako stanu umysłu indywidualnego użytkownika. - luka (gap) wg koncepcji Sense-Making Bendy Dervin - potrzeby bardziej podstawowe – fizjologiczne, emocjonalne, poznawcze wywołują potrzeby informacyjne (Wilson, 1981) - sytuacja problemowa, czyli „dysonans między aktualnym a antycypowanym stanem wiedzy użytkownika” (Próchnicka 2004, s. 30-31) 14. Opisz koncepcję Davida Ellisa. Jakiego zachowania informacyjnego i jakich użytkowników dotyczy? Jakie etapy obejmuje? Model stworzony przez D. Ellisa zainspirowany był badaniami przeprowadzanymi wśród różnych grup naukowców, zarówno przedstawicieli nauk ścisłych jak i społecznych oraz inżynierów wyszukujących informacje niezbędne do realizacji celów zawodowych 1. Rozpoczynanie (ang. starting) - czynności podejmowane w początkowej fazie wyszukiwania informacji, m.in.: rozmowy ze znajomymi mogącymi posiadać poszukiwane informacje; zapoznawanie się z przeglądami literatury, indeksami; ustalanie publikacji kluczowych dla danych zagadnień, które mogą służyć jako punkt wyjścia dalszych poszukiwań. 2. Śledzenie cytowań (ang. chaining) - zapoznawanie się z przypisami i bibliografiami znanych publikacji oraz śledzenie pozycji cytujących te źródła za pomocą indeksów cytowań.
- Przeglądanie (ang. browsing) - pobieżne przeglądanie literatury wchodzącej w zakres zainteresowań, czytanie spisów treści, abstraktów; Ellis nazwał to częściowo uporządkowanym wyszukiwaniem (ang. semi-directed/semi-structured searching).
- Selekcjonowanie (ang. differentiating) - podstawą selekcji zebranych materiałów stają się elementy wcześniej znane jednostce (np. znajomość nazwisk autorów, ranga czasopism, typ dokumentów itp.).
- Monitorowanie (ang. monitoring) - bieżące śledzenie kluczowych dla danych zagadnień źródeł w celu aktualizowania swojej wiedzy w zakresie rozwoju badań w danej dziedzinie,
- Ekstrahowanie (ang. extracting) - systematyczne wyszukiwanie w konkretnych źródłach (np. odnalezionych artykułach) relewantnych informacji, danych. 15. Wymień typy barier informacyjnych (wraz z wybranymi przykładami) według Świgoń albo Savolainena (do wyboru). Przykład typologii barier informacyjnych ( Świgoń , 2016, s. 460-462)
- Bariery związane z czynnikami indywidualnymi
- Bariera nieświadomości – nieuświadomiona potrzeba informacyjna, może być spowodowana naturalną dla człowieka skłonnością do poszukiwania tylko takiej informacji, z której istnienia zdaje sobie sprawę
- Terminologiczna – trudności w czytaniu tekstów specjalistycznych; należy podkreslic, że taka bariera może występować w komunikacji pomiędzy specjalistami roznych dziedzin nauki
- (^) Języków obcych
- Niewystarczającego przygotowania do wyszukania informacji – nieznajomość zodel informacji i wiedzy np. deep web
- Braku motywacji
- Obawy i oporu przed korzystaniem z nowoczesnych technologii
- Bariery interpersonalne
- Opory psychiczne użytkowników przed zadawanie pytan specjalistom z danej dzieciny
- Brak pomocy ze strony osób będących bezpośrednim lub pośrednim źródłem informacji
- Bariery środowiskowe
Model Big6 Skills jest programem nauczania information literacy , modelem rozwiązywania problemów informacyjnych oraz zestawem umiejętności niezbędnych do sprawnego i skutecznego wypełniania potrzeb informacyjnych. Model może być stosowany w szkole/uczelni, w życiu prywatnym i w pracy - we wszystkich dziedzinach i na wszystkich etapach edukacji. Big6 obejmuje sześć etapów i każdy z nich dzieli się na kolejne dwa:
- Zdefiniowanie zadania: 1.1. Określenie problemu informacyjnego. 1.2. Określenie potrzeb informacyjnych w celu wypełnienia zadania/rozwiązania problemu,
- Strategie wyszukiwania informacji: 2.1. Rozważenie wszystkich możliwych źródeł informacji. 2.2. Wybór najwłaściwszego źródła,
- Lokalizacja i dostęp: 3.1. Lokalizacja źródła. 3.2. Wyszukanie informacji ze źródeł,
- Wykorzystanie informacji: 4.1. Praca ze źródłem (czytanie, słuchanie, oglądanie, dotykanie). 4.2. Uzyskanie odpowiednich informacji,
- Synteza: 5.1. Uporządkowanie informacji z różnych źródeł. 5.2. Prezentowanie informacji,
- Ocena: 6.1. Ocena całego procesu (sprawność). 6.2. Ocena nowo wytworzonej informacji (skuteczność).
- Seven Faces of Information Literacy (Ch. Bruce, 1997),
- Information Literacy Standards for Student Learning (AASL i AECT, 1998),
- Seven Pillars of Information Literacy (SCONUL, 1999),
- Information Literacy Competency Standards for Higher Education (ACRL, 2000),
- Australian and New Zealand Information Literacy Framework, II wyd. (ANZIL i CAUL, 2004).
Koncepcja B. Dervin
KONCEPCJA R. Savolainena
ELIS- pozyskiwanie informacji w życiu codziennym, Model Savolainena służy do opisu pozyskiwania informacji w życiu codziennym w kontekście podejścia do życia. Jest zorientowane na badaniu ludzi którzy przejawiają zachowania informacyjne w życiu codziennym. Dotyczące spraw takich jak zdrowie, remonty, gotowanie, różnorakich zainteresowań, obywatelskich praw i obowiązków, nie związane z życiem zawodowym. Pomijając zachowania, które na początku były głównie brane pod uwagę, czyli korzystanie z bibliotek i tego typu źródeł informacji. Optymistyczno-poznawcze podejście do życia opiera się na pozytywnym podejściu do problemów z wiarą, że wszystkie można rozwiązać poprzez analizowanie i dostosowanie narzędzi. Problemy są rozumiane jako konieczne i systematyczne poszukiwanie informacji z różnych źródeł, kanałów. Pesymistyczno-poznawcze Cel rozwiązania problemu jest mniej ambitny niż w przypadku podejścia optymistyczno-poznawczego. Istnieje możliwość, kiedy problem nie zostanie rozwiązany. Jednak jednostka może być równie systematyczna w poszukiwaniu informacji i narzędzi do rozwiązywania problemów. Pesymistyczno-afektywne Podejście można nazwać „wyuczoną bezradnością”. Według niego należy unikać wysiłku, który mógłby poprawić sytuację. Cechy charakterystyczne tego podejścia to życie z dnia na dzień oraz poszukiwanie natychmiastowych przyjemności. Systematyczne wyszukiwanie informacji nie ma istotnej roli, ponieważ emocje i krótkowzroczność dominują przy rozwiązywaniu problemów. Zachowawczo-afektywne podejście do życia W rozwiązywaniu problemów dominują czynniki emocjonalne. Przejawią się to tym, że jednostka może uniknąć sytuacje obarczone ryzykiem niepowodzenia, albo przeciwnie – popada w myślenie życzeniowe i abstrakcyjne, zamiast realistycznego. To podejście jest problematyczne ze względu na trudność określenia optymizmu lub pesymizmu jednostki. Stopnie mogą być różne, zależnie od sytuacji. Jednak optymistyczny nastrój jest dominujący, ponieważ jednostka ma pozytywną koncepcję swoich zdolności poznawczych, pomimo pewnych niepowodzeń w podobnych sytuacjach problemowych. Porządek rzeczy to wybory podejmowane w życiu codziennym. Rzeczami są działania podejmowane w życiu codziennym, dotyczące nie tylko kwestii obowiązkowych ale również hobby, opieka domowa itd. Porządek określa preferencje odnośnie rzeczy, określane obiektywnie i subiektywnie, na przykład może być to długość dnia pracy. Wedug Savolainena porządek rzeczy to sposób życia.
