Zagadnienia do egzaminu z gramatyki opisowej języka polskiego, Egzaminy z Polonistyka

Pobierz Zagadnienia do egzaminu z gramatyki opisowej języka polskiego i więcej Egzaminy w PDF z Polonistyka tylko na Docsity!

Fonetyka i fonologia

1. Przedmiot i działy fonetyki. Pojęcie głoski, głoska a litera. Mowa a pismo. Podstawowe zasady pisowni polskiej.
2. Narządy mowy i ich funkcje w procesie mówienia.
3. Charakterystyka artykulacyjna i akustyczna samogłosek polskich i ich klasyfikacja.
4. Charakterystyka artykulacyjna i akustyczna spółgłosek polskich właściwych i ich klasyfikacja.
5. Spółgłoski miękkie. Istota miękkości. Spółgłoski palatalne i spalatalizowane. Asynchroniczna i synchroniczna wymowa spółgłosek spalatalizowanych.
6. Głoski przejściowe (półsamogłoski) i, u. Głoski sonorne.
7. Realizacja polskich samogłosek nosowych w różnych kontekstach fonetycznych. Tendencje do odnosowienia i dyftongizacji samogłosek nosowych we współczesnej wymowie polskiej. Wtórne samogłoski nosowe.
8. Upodobnienia fonetyczne, ich istota i klasyfikacja. Uproszczenia grup spółgłoskowych. Wpływ tempa mówienia na procesy asymilacji głosek.
9. Regionalne cechy wymowy ogólnopolskiej.
10. Pojęcie sylaby. Charakterystyka fonetyczna akcentu polskiego. Enklityki i proklityki. Wyjątki od paroksytonicznego akcentowania wyrazów.
11. Cechy dystynktywne i konstytutywne dźwięków mowy. Cechy redundantne dźwięków mowy.
12. Pojęcie fonemu. Fonem a głoska. Różne definicje fonemu. Allofony (warianty fonemu).
13. Warianty kombinatoryczne i fakultatywne współczesnej polszczyzny ogólnej.
14. Pojęcie korelacji fonologicznej. Korelacje fonologiczne we współczesnej polszczyźnie.
15. Neutralizacja opozycji fonologicznych.
16. Ogólna charakterystyka polskiego systemu fonologicznego. Cechy dystynktywne polskich fonemów spółgłoskowych. Korelacje fonologiczne w obrębie spółgłosek. Ważniejsze warianty spółgłoskowe (kombinatoryczne i fakultatywne). Korelacja dźwięczności i bezdźwięczności. Regionalne różnice w jej neutralizacji (tzw. „warszawska” i „krakowska” wymowa międzywyrazowa). Różne ujęcia korelacji twardych i miękkich spółgłosek wargowych w związku ze zjawiskiem synchronicznej i asynchronicznej realizacji palatalizacji.
17. Cechy dystynktywne polskich fonemów samogłoskowych. Ogólna charakterystyka polskiego systemu wokalicznego. Różne interpretacje stosunku i:y, ich związek z ujęciem opozycji miękkich i twardych spółgłosek wargowych. Jednofonemowość i dwufonemowość nosówek.

Morfologia – zagadnienia ogólne

1. Rola podsystemu morfologicznego w strukturze języka. Cechy polszczyzny jako języka fuzyjnego: wielofunkcyjność końcówek fleksyjnych, kumulacja funkcji w jednym wykładniku, syntetyczny charakter form fleksyjnych. Formy analityczne i pozycyjność w strukturze polszczyzny.
2. Podstawowe jednostki analizy morfologicznej. Pojęcie morfemu. Klasyfikacja morfemów: semantyczne–syntaktyczne, leksykalne–gramatyczne. Zasadnicze typy morfemów gramatycznych: syntaktyczne i słowotwórcze. Klasyfikacja formalna morfemów gramatycznych.
3. Pojęcie alomorfu i morfonemu. Alternacje morfonologiczne współczesnego języka polskiego. Zjawisko supletywizmu.
4. Leksem. Wyraz tekstowy.
5. Podstawy klasyfikacji wyrazów na części mowy.

6. Granice między fleksją a słowotwórstwem (zjawiska przejściowe, np. nomina actionis na -nie, -cie; przysłówki odprzymiotnikowe).

Słowotwórstwo

1. Miejsce słowotwórstwa w systemie językowym – słowotwórstwo a morfologia, słowotwórstwo a fleksja.
2. Podstawowe pojęcia słowotwórstwa. Słowotwórstwo diachroniczne i synchroniczne. Pojęcie wyrazów pochodnych genetycznie i synchronicznie (wyrazy motywowane). Wyrazy słowotwórczo niepodzielne. Zjawisko leksykalizacji formacji słowotwórczych.
3. Pojęcie motywacji słowotwórczej. Parafraza słowotwórcza.
4. Temat słowotwórczy (baza, podstawa słowotwórcza) i formant słowotwórczy.
5. Złożenia i derywaty. Derywaty właściwe i asocjacyjne. Derywaty regularne semantycznie i nieregularne semantycznie.
6. Typy tematów słowotwórczych: równe tematom fleksyjnym wyrazów motywujących, wyrażeniom przyimkowym, dwu tematom fleksyjnym (złożenia); tematy słowotwórcze rozszerzone i zdezintegrowane.
7. Typy formantów słowotwórczych: afiksalne, alternacyjne, paradygmatyczne, prozodyczne, zmiana funkcji składniowej.
8. Typy derywacji ze względu na rodzaj formantu: afiksalna, alternacyjna, paradygmatyczna, prozodyczna, syntaktyczna. Kontaminacja. Uniwerbizacja.
9. Funkcje formantów: semantyczna, syntaktyczna. Relacje semantyczne między tematem słowotwórczym a formantem. Klasyfikacja derywatów ze względu na funkcje formantu: transpozycyjne, mutacyjne, modyfikacyjne. 10.Wielomotywacyjność derywatów. 11.Wartość kategorialna derywatu. Kategoria słowotwórcza. Typ słowotwórczy. Regularność i nieregularność semantyczna. 12.Klasyfikacja słowotwórcza rzeczowników. Rzeczowniki odczasownikowe, odrzeczownikowe, odprzymiotnikowe, od wyrażeń przyimkowych. Kategorie słowotwórcze rzeczownika. Charakterystyka rzeczowników złożonych. Różne interpretacje słowotwórcze skrótowców. 13.Charakterystyka słowotwórcza przymiotników. 14.Charakterystyka słowotwórcza czasowników dewerbalnych. Problem aspektu i rodzajów czynności. 15.Charakterystyka słowotwórcza czasowników denominalnych. 16.Charakterystyka słowotwórcza przysłówków we współczesnej polszczyźnie ogólnej. 17.Produktywne typy słowotwórcze współczesnej polszczyzny ogólnej. 18.Powstawanie nowych formantów afiksalnych – perintegracja i absorpcja morfologiczna.

Fleksja

1. Zasadnicze pojęcia fleksji. Pojęcie kategorii morfologicznej. Kategorie fleksyjne i klasyfikacyjne. Kategoria fleksyjna syntaktycznie zależna i syntaktycznie niezależna (kategorie gramatyczne syntaktyczne i semantyczne). Pojęcie paradygmatu. Forma fleksyjna i jej składniki: temat fleksyjny i flektyw. Flektyw a końcówka fleksyjna. Kategorie imienne i kategorie werbalne.
2. Kategoria rodzaju gramatycznego we współczesnej polszczyźnie ogólnej.
3. Kategoria liczby we współczesnej polszczyźnie ogólnej. Policzalność, niepoliczalność desygnatów. Singularia i pluralia tantum.
4. Kategoria przypadka we współczesnej polszczyźnie ogólnej.