Pobierz Zagadnienia na egzamin - Notatki - Finanse i bankowość - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!

FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ

• ZAGADNIENIA NA EGZAMIN LICENCJACKI ROK AKADEMICKI 2008/
• 1. Istota procesu zarządzania i jego funkcje
• 2. Cele organizacji
• 3. Struktury organizacyjne
• 4. Prawo popytu i podaży – równowaga rynkowa
• 5. Elastyczność cenowa popytu i jej skutki dla przedsiębiorstwa
• 6. Minimalizacja kosztów w przedsiębiorstwie
• 7. Konkurencja a ceny na różnych rynkach
• 8. Początki rozwoju przemysłu - Rewolucja Przemysłowa w Anglii (XVIII-XIX w.)
• 9. Powstanie w Europie Zachodniej od XVI do XVIII wieku kapitalistycznej gospodarki rynkowej
• 10. Produkt narodowy brutto jako miernik działalności gospodarczej (elementy składowe, wady i zalety)
• 11. Inflacja i bezrobocie
• 12. Wzrost i rozwój gospodarczy
• 13. Działalność kredytowa banku
• 14. Narodowy Bank Polski w systemie bankowym
• 15. Charakterystyka banków w Polsce
• 16. Krajowe operacje rozliczeniowe banków
• 17. Istota i funkcje finansów publicznych
• 18. Podatki jako podstawowe źródło dochodów publicznych
• 19. Budżet państwa
• 20. Deficyt i dług publiczny
• 21. Sprawozdawczość finansowa
• 22. Zasady ewidencji na kontach księgowych
• 23. Pojęcie, ewidencja i wycena aktywów trwałych, aktywów obrotowych i pasywów
• 24. Konta księgowe i ich rodzaje
• 25. Koszt i struktura kapitału
• 26. Kapitał obrotowy netto
• 27. Planowanie finansowe i rachunek przepływów pieniężnych
• 28. Podmioty prawa cywilnego
• 29. Umowy cywilne
• 30. Prawne aspekty podejmowania działalności gospodarczej w Polsce
• 31. Formy prowadzenia działalności gospodarczej
• 32. Pojęcie i systematyka ubezpieczeń
• 33. Funkcje i zasady ubezpieczeń
• 34. Niepewność i ryzyko w ubezpieczeniach
• 35. Kurs walutowy.......................................................................................................................................
• 36. Zarządzanie ryzykiem walutowym przez eksportera i importera
• 37. Ocena efektywności inwestycji rzeczowych
• 38. Płynność finansowa przedsiębiorstw
• 39. Analiza rentowności gospodarczej
• 40. Funkcje finansów...................................................................................................................................
• 41. Pieniądz w gospodarce rynkowej
• 42. Mierniki oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa i rentowności inwestycji
• 43. Istota i podział rynku finansowego
• 44. Instrumenty rynku kapitałowego, pieniężnego i instrumenty pochodne.
• 45. Inwestorzy na rynku finansowym..........................................................................................................
• 46. Instytucjonalna sieć bezpieczeństwa finansowego

Planowanie pierwotna funkcja procesu zarządzania, wyznaczająca każdą następną funkcję. Polega na ustaleniu celów i kierunków działania przedsiębiorstwa oraz kroków ich realizacji, które ujęte są w planach. Plan to opis następujących po sobie czynności. Musi być: logiczny, realny, celowy, elastyczny, terminowy. Organizowanie polega na wykonywaniu czynności mających na celu powiązanie różnorodnych działań członków organizacji w pewne bardziej lub mniej trwałe zespoły działań. Ma na celu stworzenie jednostek zadaniowych –komórek, stanowisk, pionów, przyznawanie im obowiązków i uprawnień dla wykonania określonych planów i kształtowania struktury działania. Motywowanie jest to oddziaływanie na pracownika, aby ukierunkować jego działania na realizację celów organizacji. Skuteczność zależy od umiejętności kierowniczych i od porozumienia z podwładnymi. Teorie motywacji: · Maslowa – informuje, że istnieje 5 grup potrzeb, które powodują motywacje u pracowników.

1. fizjologiczne (potrzeba snu, jedzenia)
2. bezpieczeństwa (ochrona przed zdarzeniami losowymi)
3. społeczna (dążenie do dobrych stosunków społecznych)
4. uznania (bycie pożytecznym i niezbędnym)
5. samorealizacji (dążenie do niezależności) · Herzberga (teoria higieny) – zakłada, że czynniki motywujące dzieli się na 2 grupy:
6. czynniki higieny – powodują redukcję niezadowolenia i dyskomfortu pracownika. Są to czynniki zew. I nie stanowią czynników motywujących.
7. pełnowartościowe motywatory – czynniki wew. tkwiące w pracy osób zatrudnionych, powodujące motywację. W praktyce systemy motywacji oparte są głównie o wynagrodzenie materialne. Kontrolowanie porównanie stanu rzeczywistego z zaprojektowanym wzorcem oraz ustalenie odchyleń od wzorca i przyczyn. Stanowi sprzężenia zwrotne w zarządzaniu i jest punktem wyjścia do opracowania nowych planów działania i nowego procesu działania. Wyróżniamy 3 zasady kontroli:

• natychmiastowości – systemy kontroli muszą natychmiast informować odpowiednie szczeble kierowania o pojawiających się błędach,
• obiektywności – odnosi się do wyników pracy podwładnego, kontrola powinna opierać się na obiektywnych normach,
• korygowania – kontrola nie może ograniczać się tylko do stwierdzenia odchyleń, ale powinna proponować działania korygujące.

2. Cele organizacji Organizacjami są wyodrębnione z otoczenia, wewnętrznie uporządkowane i powiązane między sobą zbiory elementów. każdą organizację można ukazać jako układ czterech

1. ludzi,
2. zadań,
3. techniki,
4. struktury Sposób uporządkowania i powiązania elementów organizacji przesądza o strukturze organizacji. Dzięki uporządkowaniu organizacje jako systemy mają pewne cechy wspólne,

• Organizacje są systemami otwartymi , bowiem prowadzą z otoczeniem wymianę informacji, energii i materii, oraz nie posiadają wyraźnych i sztywnych granic. Ze względu na tempo i głębokość zmian w otoczeniu wyróżniamy otoczenia: stabilne, zmienne, burzliwe.
• Organizacje są jednocześnie systemami sztucznymi i naturalnymi , bowiem z jednej strony konstruują je świadomie ludzie dla realizacji określonych celów i misji, z drugiej zaś składają się z naturalnych, pojedynczych uczestników i grup społecznych, dążących do zaspokojenia własnych potrzeb oraz realizacji własnych celów i interesów.
• Organizacje są uporządkowanymi systemami społeczno-technicznymi , składającymi się z podsystemów, które różnią się przede wszystkim możliwością przewidywania zachowań i reakcji na rozmaite oddziaływanie.
• Organizacje mają budowę hierarchiczną i składają się z podsystemów, które z kolei dzielą się na podsystemy niższego rzędu, te zaś – na elementy jeszcze niższego rzędu
• Systemy organizacyjne mają zdolność doskonalenia się , mogą zwiększać swoją sprawność i stopień zorganizowania, mogą wprowadzać rozmaite innowacje techniczne, organizacyjne, ekonomiczne, społeczne.– -
• Systemy organizacyjne cechuje ekwifinalność , czyli zdolność do osiągania pewnych wyników w różny sposób, za pomocą różnych procesów i struktur.
• Systemy organizacyjne charakteryzuje duża zmienność w czasie i zdolność do osiągnia względnie stałych stanów równowagi dynamicznej dzięki mechanizmowi sprzężenia zwrotnego, polegającego na tym, że system otrzymuje z otoczenia informacje na temat własnego działania, a z wewnątrz informację o zmianach, które zachodzą w nim samym. Cel jest to określony przedmiotowo i podmiotowo, przyszły, pożądany stan lub rezultat działania organizacji, możliwy i przewidziany do osiągnięcia w terminie lub okresie mieszczącym się w przedziale czasu objętym wieloletnim lub krótkookresowym planem działania. Zadanie jest to wyodrębniona przedmiotowo, podmiotowo, przestrzennie, czasowo i na ogół też proceduralnie część celu przewidziana do wykonania w ustalonym okresie lub terminie, mieszczącym się w przedziale czasu przewidzianym na osiągnięcie tego celu. Misja jest to przedmiot aspiracji, czyli trwałych dążeń organizacji (systemu), określony zwykle w akcie erekcyjnym lub statucie jako zakres jej społecznie pożądanej działalności. Każda organizacja dąży do osiągnięcia jednocześnie wielu celów tworzących tzw. Wiązkę celów. Wielkość i wielorakość celów, które należałoby równolegle realizować, rodzi zawsze wobec ograniczoności zasobów i

3. Struktury organizacyjne Struktura organizacyjna budowa wewnętrzna organizacji, rozmieszczenie elementów składowych tej organizacji oraz relacje zachodzące miedzy nimi. Elementy struktury: 1) stanowisko pracy, 2) stanowisko organizacyjne, 3) komórka organizacyjna – zbiór stanowisk podlegających wspólnemu kierownictwu, 4) jednostka organizacyjna – zbiór komórek organizacyjnych, którymi kieruje 1 zwierzchnik. Sposoby powiązań elementów składowych struktury: 1) służbowe (liniowe, hierarchiczne, wydawanie poleceń i obowiązek ich wykonania przez podwładnych), 2) funkcjonalne (doradzanie, pomaganie bez możliwości podejmowania decyzji), 3) informacyjne (obowiązek przekazania informacji), 4) techniczne (przekazywanie obrobionego dokumentu na inne stanowisko). Struktura org. spełnia następujące zadania: - Określa stosowany przez nią podział pracy - Pokazuje powiązania pomiędzy różnymi funkcjami i czynnościami przez stopień specjalizacji pracy - Opisuje strukturę hierarchii i władzy - Przedstawia układ odpowiedzialności - Zapewnia trwałość i ciągłość , mimo odchodzenia innych osób - Koordynuje stosunki organizacji z otoczeniem

Podział według relacji kierowników i pracowników: Struktura liniowa : najstarsza forma struktury organizacyjnej, istotą jest zagwarantowanie zasady jedności kierownictwa (każdy pracownik ma tylko jednego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia i przed którym jest odpowiedzialny). Zalety-zrozumiałość zależności organizacyjnych, jasny podział władzy, warunki szybkiego podejmowania decyzji i kontroli .Wada- brak możliwości rozwoju nad inną specjalizacją niż dana komórka się zajmuje. Struktura funkcjonalna : Podwładny ma kilku przełożonych, z których każdy jest odpowiedzialny za inny aspekt zarządzania. Wymaga to ścisłej współpracy i zaufania. Ryzyko to brak koordynacji pracy, konflikty Struktura sztabowo-liniowa : opiera się na jedności kierownictwa oraz specjalizacji czynności kierowniczych. Występują w niej komórki sztabowe pełniące funkcje fachowej porady, grupujące wysoko wykwalifikowanych fachowców. Wiele jest konfliktów między kierownikami sztabów, a kierownikami komórek. Podział według stopnia zmienności części i pozycji organizacyjnych, reagowania na zmienność warunków otoczenia organizacji. Są to struktury elastyczne –potrafią się często zmieniać wewnątrz w zależności od zmian otoczenia. Struktura macierzowa - w firmach gdzie jest wielu specjalistów, inżynierów, naukowców, gdzie istnieją problemy techniczne. Macierz składa się z wierszy i kolumn, gdzie kolumny to stałe powtarzane funkcje ,a

wiersze to zmieniające się okresowo zadania. Każde stanowisko lub jednostka, ma 2 ośrodki decyzyjne- kierownika funkcji i zadania. Zalety- elastyczność, współpraca, stawia wyzwania pracownikom. Wady- walka o władze, kosztowna we wdrażaniu, ryzyko powtórzenia projektów w zespołach Struktura wirtualna - w firmie w przypadku zadań o określonym terminie realizacji tworzy się zespoły wirtualne. Nie są one formalnym elementem w organizacji, składają się ze specjalistów.

Podział według szczebli w strukturze i wielkości komórek organizacyjnych. Struktury smukłe- dużo szczebli, niewielkie komórki, mała rozpiętość kierowania na szczeblach. Lepsza kontrola bieżąca, bezpośrednie oddziaływanie kierownika na pracowników. Struktury płaskie- mało szczebli, dużo komórek i duży zakres kierowania.

Według stopnia centralizacji. Struktury scentralizowane - decyzje są na szczycie hierarchii Zdecentralizowane - uprawnienia mają niższe szczeble zarządzania

Według stopnia formalizacji.

• Sformalizowane - praca przez pisemne wytyczne co do zadań
• Niesformalizowane - praca przez nadzór kierowniczy, wzajemne uzgodnienia

Stopnia zróżnicowania organizacji

• Proste - zróżnicowane w niewielkim stopniu
• Złożone - dużo elementów Struktura dywizjonalna jest jedną z najbardziej popularnych struktur organizacyjnych. Jest bardzo elastyczna. Struktura ta jest najchętniej stosowana przez przedsiębiorstwa wytwarzające liczną gamę produktów, oprócz podziału ze względu na rodzaj produktu, stosuje się również kryteria geograficzne, struktura ta jest ukierunkowana na rynek. Tworzone są dywizje, to jest komórki organizacyjne związane z rodzajem wytwarzanego produktu czy poszczególnego obszaru działania. Każda dywizja posiada swojego kierownika czy też dyrektora, na którego są delegowane uprawnienia do podejmowania decyzji, jednak nie wszystkich. Te związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, polityką finansowa, inwestycjami mogą być podejmowane tylko przez głównego kierownika czy centrale firmy. Struktura liniowa Podstawą wyróżnienia struktury liniowej jest fayolowska zasada jedności rozkazodawstwa w myśl której każdy podwładny może mieć tylko jednego Przełożonego, stanowiącego pierwszy element tzw. drogi służbowej. W praktyce oznacza to, iż podwładny otrzymuje polecenia, które obowiązany jest wykonać, tylko od swojego bezpośredniego kierownika i tylko przez niego możliwe są kontakty z pracownikami innych komórek oraz kierownikami wyższych szczebli. W związku z tym kierownik liniowy ponosi odpowiedzialność za całokształt działania kierowanej przez siebie komórki i posiada stosowne uprawnienia decyzyjne. Wśród głównych zalet struktur linowych najczęściej wymienia się następujące:

naczelnemu na równi z kierownikami części liniowych, jak również wewnątrz organizacji, podlegając wówczas kierownikowi wydziału, pionu. Zalety:

• przestrzeganie zasady jednoosobowego kierownictwa, zachowując jasny układ władzy;
• specjalizacja funkcjonalna w sferze zarządzania;
• korzystanie przez kierowników liniowych z opinii wysoko kwalifikowanych pracowników sztabowych. Wady: Struktura liniowo-sztabowa stwarza zagrożenie pojawienia się przede wszystkim:
• tendencji do utożsamiania się komórek sztabowych z kierownictwem liniowym;
• konfliktów między kierownikami liniowymi a kierownikami komórek sztabowych i sztabowcami na stanowiskach samodzielnych. Struktura macierzowa i zadaniowa Zalety: Coraz szybszy postęp techniczny i ekonomiczno-społeczny spowodował obiektywną konieczność doskonalenia struktur organizacyjnych. Nowe warunki i zadania wymagają przede wszystkim macierzowej i zadaniowej(sprężystej i elastycznej struktury organizacyjnej), której zaletami byłyby:
• możliwość koncentracji wysiłków na wybranych zadaniach;
• utworzenie zaangażowanego emocjonalnie ośrodka koordynacji jakim jest kierownictwo danego zadania;
• zwiększenie odpowiedzialności za żądanie przez utworzenie stanowiska odpowiadającego za cykl jego realizacji;
• wyzwolenie zablokowanej w tradycyjnych układach strukturalnych inwencji twórczej;
• możliwość wykorzystania tzw. efektu zbiorowego rozwiązywania problemów przez szeroki zespól specjalistów;
• usprawnienie przepływu informacji. wady:
• brak zrozumienia kierowników stałych fragmentów struktury co do potrzeb zespołów zadaniowych;
• trudności w zintegrowaniu członków zespołu zadaniowego, którzy rekrutują się przecież z bardzo zróżnicowanych komórek funkcjonalnych;
• brak zaufania między kierownikami komórek funkcjonalnych i zadaniowych w przypadku niedoskonałości systemów motywacyjnych;
• stawianie kierownikom i podwładnym dość wysokich wymagań, co może powodować trudności w skompletowaniu grup zadaniowych;
• niepewność i zagrożenie towarzyszące uczestnikom zespołu realizującego przedsięwzięcie, spowodowane tymczasowym jego charakterem;
• przeciążenie kierowników poszczególnych zadań problemami bieżącej koordynacji organizacji.

4. Prawo popytu i podaży – równowaga rynkowa Popyt – ilość danego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie. Popyt efektywny – popyt, przy którym chęć nabycia towaru jest poparta możliwościami dochodowymi nabywcy Popyt potencjalny – popyt, przy którym chęć nabycia towaru nie jest poparta możliwościami dochodowymi nabywcy Podział popytu w zależności od motywacji nabywców:

1. funkcjonalny – wynika z cech jakościowych danego dobra
2. niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych
   • owczego pędu – efekt związany z modą – jedni nabywcy kupują dane dobro ponieważ tak samo robią inni nabywcy.
   • snobizmu – wzrost ceny danego dobra powoduje zwiększony popyt na niego wśród nabywców o dużych dochodach, którzy upatrują w zakupie dóbr luksusowych źródła dowartościowania
   • veblenowski – spadek ceny dóbr luksusowych może spowodować spadek popytu na te dobra wśród nabywców o dużych dochodach, którzy przestają traktować takie dobra jako dobra luksusowe.
3. spekulacyjny – wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen Czynniki wpływające na popyt:
4. cenowe
5. pozacenowe
   • wysokość dochodu realnego
   • poziom cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych
   • zmiany preferencji nabywców: moda, zwyczaje, gusta
   • zmiany struktury wiekowej i ilościowej populacji
   • oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej – zmiany cen i dochodów
   • stopa procentowa Dobra substytucyjne – dwa dobra są substytucyjne jeżeli zmiana ceny (wzrost, spadek) na jeden z produktów, przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt konsumentów w kierunku dobra tańszego [masło, margaryna]. Dobra komplementarne – dwa dobra są komplementarne jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost)popytu na drugie dobro [dobra, które się uzupełniają w konsumpcji: kawa, śmietana, cukier, samochód, paliwo]. Poziom i zmiany popytu na dany towar wyznaczane są przez czynniki rynkowe - zmiany poziomu dochodów nabywców, cen innych towarów oraz oczekiwania nabywców co do zmian cen w przyszłości, a także czynniki pozarynkowe: demograficzne (takie jak liczba ludności, przyrost naturalny, struktura ludności pod względem wieku, płci, poziomu wykształcenia, rodzaju wykonywanej pracy, miejsca zamieszkania itp.), naturalne (klimatyczno-atmosferyczne, środowiskowe), preferencje nabywców (gusty, upodobania, zwyczaje, tradycje, moda), polityczne (zagrożenie wewnętrzne i zewnętrzne, wojny).

Zależność między podażą a ceną – zależność prosta – wzrost ceny powoduje wzrost podaży. Podaż jest funkcją ceny:

Krzywa popytu określa stosunek ilości dobra do ceny i określa ile dobra można nabyć przy określonej cenie. Krzywa podaży ukazuje jaką ilość danego dobra jest oferowane na rynku przy określonej cenie tego dobra. “ ceteris paribus ” czyli założenie niezmienności pozostających warunków (czynników) wpływających na dane zjawisko ekonomiczne – odnosi się do obydwu praw

Zależności między popytem a podażą: Cena równowagi – cena wyznaczana przez punkt przecięcia się krzywej popytu i podaży. Jest to cena, po której ilość dobra, którą chcą kupić nabywcy równa jest ilości tego dobra, którą chcą sprzedać sprzedawcy.

Nadwyżka konsumenta – pieniężna miara satysfakcji z konsumpcji. Wyraża się różnicą między wydatkami poniesionymi przez konsumenta na zakup określonej ilości dobra X po obowiązującej cenie rynkowej P a wydatkami, jakie byłby on w tym celu skłonny ponieść. Nadwyżka producenta – różnica między przychodem uzyskanym ze sprzedaży określonej ilości dobra X po obowiązującej cenie rynkowej P a przychodem koniecznym do skłonienia producenta do dostarczenia tej ilości dobra X. Cena – wartość usługi lub towaru wyrażona najczęściej przy pomocy pieniądza Cena równowagi (P0) rynkowej to cena, przy której zapotrzebowanie zrównuje się z ilością oferowaną na rynku. Funkcje ceny:

• przekazywanie informacji
• zachęcanie do wykorzystywania najtańszych metod produkcji oraz stymulacja do wykorzystania zasobów w sposób optymalny umożliwienie sprawiedliwego podziału dochodów Cena minimalna jest to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży
• oferowana ilość jest większa niż zapotrzebowanie

cena

Q podaż

P

Q 2 Q 1

S 2 S S 1

cena

podaż

Pe

Qe

D (^) S

równowaga

cena

podaż

PM

Qd Qs

D (^) S

nadwyżka

cena

Q ilość

P

D S nadwyżka

niedobór

cena minimalna punktrównowagi

• jest ustalana przez rząd w wyniku żądań producentów
• Przykłady ceny minimalnej: cena cukru, ceny zbóż, minimalne płace Cel wprowadzenia ceny minimalnej
• ochrona producentów Skutki wprowadzenia ceny minimalnej:
• nadwyżka podaży nad popytem
• konieczność wykupywania przez państwo nadwyżki produkcji – powstaje problem co zrobić ze skupioną nadwyżką
• problem producentów, którym nie udało się sprzedać państwu nadwyżek produkcyjnych
• obniżenie realnych dochodów konsumentów na wskutek: · podatków, z których finansowane są skupy nadwyżek · wyższych cen produktów na rynku
• państwo może racjonować produkcję
• problemy powstałe po likwidacji ceny minimalnej (istniejące zapasy powodują gwałtowny spadek cen i ponowne naciski na wprowadzenie ceny minimalnej).
• spadek konkurencyjności przedsiębiorstw – „i tak sprzedam w skupie” Cena maksymalna jest to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży
• jest ona niższa od ceny równowagi
• oferowana ilość jest mniejsza od zapotrzebowania
• Przykłady wprowadzenia ceny maksymalnej: czynsze mieszkaniowe, ceny żywności Cel wprowadzenia ceny maksymalnej:
• ochrona najbiedniejszych konsumentów Możliwe skutki wprowadzenia ceny maksymalnej:
• nadwyżka popytu nad podażą
• spadek produkcji
• racjonowanie towarów (reglamentacja: bony, kartki)
• subsydia dla producentów
• kontrola kosztów (wertykalne rozszerzenie kontroli cen)
• horyzontalne rozszerzenie zakresu kontroli cen
• spadek jakości produktów i konkurencyjności firm
• zahamowanie postępu i inwestycji Jeśli państwo nie wpływa na cenę równowagi, rynek nazywamy wolnym. Klasyczna krzywa zależności podaży i popytu: Krzywa AS, odzwierciedlająca ilości produktu oferowane przez przedsiębiorstwa przy różnych ogólnych poziomach cen, biegnie pionowo, ponieważ dzięki giętkości cen i płac na wszystkich rynkach podaż i popyt bardzo szybko się zrównują (klasycy

Poziom cen

Produkt realny (PNB)

P 1

Q 2 =Q 1

B A C

AS

P 2 AD AD (^12)

5. Elastyczność cenowa popytu i jej skutki dla przedsiębiorstwa Elastyczność cenowa popytu – (ang. Price elasticity of demand) na dobro to stosunek względnej zmiany zapotrzebowania do względnej zmiany ceny tego dobra:

Współczynnik elastyczności cenowej ma zwykle wartość ujemną ale są wyjątki:

1. Efekt Veblena – odwrócona linia popytu – luksusowe dobra. Korzyść konsumpcyjna polega

wówczas na demonstrowaniu swoich możliwości konsumpcyjnych

2. Paradoks Giffena : Niektóre relatywnie tanie dobra podstawowe, zwłaszcza najtańsze rodzaje żywności (ziemniaki itp.), mają dodatnią elastyczność cenową popytu , tzn. popyt na nie wzrasta pomimo (i na skutek) wzrostu ich ceny. Dzieje się tak dlatego, że uszczuplone w rezultacie realne dochody uboższych warstw ludności powodują zmniejszenie spożycia lepszych gatunków żywności i kompensowanie tego ubytku zwiększoną konsumpcją niższych gatunków żywności, które pomimo że zdrożały, pozostają tańsze. Są to tzw. dobra Giffena. Od czego zależy wrażliwość popytu na zmianę ceny:
3. Poziom ceny - Przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np. podwyżka ceny o 5%, powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej cenie.
4. Wysokość dochodu - Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny, zwłaszcza dóbr droższych.
5. Dostępność substytutów - Dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość nabywców na podwyżkę ceny danego dobra.
6. Gusty nabywców - Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny.
7. Rodzaj dobra - Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe.
8. Szerokość kategorii dobra - Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny gatunek owoców, gdyż w obrębie szerszej grupy towarowej istnieją większe możliwości wyboru (substytucji).
9. Długość okresu pomiaru - W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie substytutów).
10. Czynnik psychologiczny - końcówki ceny

P P

Q Q Epd /

1 / 1 D

D

zmiana ceny

zmiana zapotrzebowania Epd % _

% _

Elastyczność a nachylenie krzywej popytu Często interesuje nas ogólna ocena elastyczności na pewnym fragmencie krzywej popytu, tzn. przy różnych poziomach ceny, z zakresu tzw. cen rynkowych (takich, które spotyka się na rynku).

• Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o małym nachyleniu (płaska).
• Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym nachyleniu (stroma).
• Na przykład, popyt na dobra luksusowe jest zwykle bardziej elastyczny niż popyt na dobra podstawowe - i to przy każdym poziomie ceny (z przedziału „cen branych pod uwagę”). Elastyczność punktowa i łukowa Elastyczność punktową należy mierzyć według wzoru podanego wcześniej, przy niewielkich zmianach ceny (np. o 1%). Rozpatrując duże zmiany ceny, należałoby liczyć elastyczność łukową - średnią elastyczność między dwoma punktami na krzywej, według poniższego wzoru:

P

P

Q

Q

pd

E

średnia średnia

= D^ D

Częstym błędem w interpretacji elastyczności cenowej popytu jest mniemanie, że można mówić o elastyczności w odniesieniu do całej krzywej popytu, na podstawie pojedynczego pomiaru przy określonym poziomie ceny. Błąd polega na tym, że w większości przypadków elastyczność zmienia się wzdłuż danej krzywej popytu. Mieszana elastyczność cenowa popytu to stosunek względnej zmiany popytu na dobro do względnej zmiany ceny innego dobra EIJ

• Dla dóbr komplementarnych współczynnik elastyczności cenowej ma wartość ujemną
• W przypadku substytutów ma wartość dodatnią

j j

i i

ij P P

Q Q

E

D

D

Mieszana elastyczność popytu mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zależnych na ilość nabywaną danego dobra.

• współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu
• względna zmiana popytu na dobro A
• względna zmiana ceny dobra B Znak ujemny współczynnika oznacza dobra komplementarne, dodatni zaś substytucyjne. Elastyczność dochodowa popytu Elastyczność dochodowa popytu jest miara, która informuje nas o tym ,w jaki sposób zmiana dochodów ludności ma wpływa na wielkość popytu na dane dobro. Mierzony się ją w procentach czyli o ile procent zmienił się popyt na dane dobro wskutek procentowej zmiany wielkości dochodu. Popyt może być względem dochodów:
• sztywny – popyt na dane dobro nie zmienia się pod wpływem zmian dochodów;
• proporcjonalny – popyt na dane dobro zmienia się w takim samym stopniu, w jakim zmieniają się dochody ludności,
• elastyczny – procentowe zmiany popytu są większe niż procentowe zmiany dochodów. Elastyczność dochodowa popytu mówi przedstawia zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną danego dobra. Wyróżnia się:
• dochody nominalne – wyrażony w jednostkach pieniężnych
• dochody realne – wyrażają to, co można nabyć za dochód nominalny przy istniejącym poziomie cen. Elastyczność dochodów popytu mierzy reakcję popytu na zmiany dochodu przy założeniu, że cena danego dobra oraz ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych pozostają stałe. Prawo Engla wskazuje na związek między dochodami a udziałem wydatków na żywność w wydatkach ogółem.Elastyczność dochodowa jest niezbędna do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego, zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności. Takie prognozy będą wykorzystywane przy podejmowaniu przez przedsiębiorstwa decyzji inwestycyjnych, planowaniu przez państwo wpływów budżetowych z podatku od sprzedaży.Elastyczność dochodową popytu wykorzystuje się do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności Skutki elastyczności cenowej popytu dla przedsiębiorstwa Konsumenci kupując na rynku produkty i usługi wydatkują swoje dochody. Dla przedsiębiorstw sprzedających produkty i usługi wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży. Wydatki konsumentów i przychody przedsiębiorców mają związek z wielkością współczynnika cenowej elastyczności popytu:

Współczynnik elastyczności cenowej podaży dobra EPS to stosunek względnej zmiany ilości oferowanej na rynku do względnej zmiany jego ceny.

Odpowiada na pytanie, o ile % wzrośnie lub zmaleje wielkość podaży w rezultacie % zmiany ceny. Od czego zależy elastyczność cenowa podaży:

1. od możliwości przestawienia się na inną produkcję. Gdy można szybko zmienić profil produkcji, wtedy elastyczność jest wysoka.
2. kosztów pozyskiwania nowych czynników produkcji
3. czasu

• w okresie bardzo krótkim (ultrakrótkim) krzywa podaży jest praktycznie pionowa, co oznacza, że nie ma możliwości zwiększenia podaży w danej chwili, lub też że możliwości takie są bardzo ograniczone.
• w okresie krótkim krzywa podaży ma tradycyjny kształt, to znaczy wznosi się w miarę wzrostu ceny. Oznacza to możliwość zwiększenia podaży w miarę wyższej ceny. Jest tak dlatego, że można uruchomić dodatkowe czynniki produkcji.
• w długim okresie istnieją duże możliwości zwiększenia podaży, np. przez zmianę technologii produkcji. Dlatego elastyczność cenowa podaży w długim okresie jest duża. Linia podaży jest bardziej pozioma niż w przypadku krótkiego okresu.

P P

Q Q /

1 / 1 D

D