Zagadnienia ogólne, Streszczenia z Inżynieria

Pobierz Zagadnienia ogólne i więcej Streszczenia w PDF z Inżynieria tylko na Docsity! 108 INŻYNIERIA I BUDOWNICTWO NR 2/2018 Jakość i standard szeroko pojętego budownictwa zależy od wielu czynników, w tym m.in. od technologii wykonywania obiektów budow- lanych, stosowanych materiałów i wyrobów budowlanych, poziomu i stopnia specjalizacji kadr technicznych, technik renowacyjnych, utrzymania zasobów budowlanych we właściwym stanie technicznym, a także poziomu dysponowania środkami finansowymi. Jednak racjo- nalność realizacji przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych zależy przede wszystkim od organizacji i zarządzania procesem inwestycyj- no-budowlanym, koordynacji i synchronizacji realizacji poszczegól- nych zadań budowlanych całego przedsięwzięcia inwestycyjno- -budowlanego, a co najistotniejsze – przestrzegania prawa w całym procesie inwestycyjno-budowlanym, zarówno przez administrację publiczną, jak również przez wszystkich jego uczestników. Temu pierwszemu zagadnieniu, tj. błędom prawno-organizacyj- nym organów administracji publicznej poświęcono artykuł [1], nato- miast niniejszy artykuł dotyczy praw i obowiązków uczestników proce- su budowlanego, pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie oraz konsekwencjom nieprzestrzegania przez nich obowiązujących przepisów prawnych. Przedstawiono przykłady spo- rów między uczestnikami procesu budowlanego, postępowań sądo- wych stanowiących konsekwencje zbyt swobodnych, często niefraso- bliwych interpretacji przepisów prawa, nieświadomego czy wręcz świadomego nieprzestrzegania prawa, które – zdaniem autora – czę- sto są uzasadniane nieopłacalnością przestrzegania obowiązującego prawa. Kultura prawa nie stanowi filozofii umiejętnego wykorzystywa- nia przepisów prawa do realizacji własnych celów, wykorzystując nie- kiedy jego stopień ogólności, braki czy niedoskonałości. Udział uczestników procesu budowlanego w realizacji przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych [2] Podstawą zagospodarowania przestrzennego kraju oraz organiza- cji procesów budowlanych są ustawa o planowaniu i zagospodarowa- niu przestrzennym [3] i ustawa Prawo budowlane [4]. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [3] jedno- znacznie ustala samorząd terytorialny jako jedyną instytucję uprawnioną do stanowienia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu. Z tych względów gminy decydują o zagospodarowaniu przestrzeni i warunkach jej zabudowy. Decydują także o rodzaju i lokalizacji inwesty- cji, a nawet w szczególnych przypadkach, o kolejności ich realizacji. Ustawa Prawo budowlane [4] normuje działalność obejmującą pro- jektowanie, budowę, utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych, a także określa zasady działania organów administracji państwowej w tym zakresie. Ustawa ta dyscyplinuje proces budowlany m.in. przez nałożenie ściśle określonych praw i obowiązków na poszczególnych uczestników procesu budowlanego. W odniesieniu do poszczególnych etapów procesu budowlanego określa: – wymagania stawiane obiektom budowlanym; – wymagania stawiane osobom pełniącym samodzielne funkcje techniczne w budownictwie; – warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz warunki techniczne użytkowania; – prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego (inwe- stor, inspektor nadzoru budowlanego, projektant, kierownik budowy lub kierownik robót); – katalog obiektów budowlanych zwolnionych z obowiązku uzy- skania pozwolenia na budowę; – wymagania określające tryb postępowania w przypadku obiek- tów niezwolnionych i zwolnionych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę; – zakres sprawdzania kompletności projektu budowlanego przez właściwy organ; – warunki prowadzenia budowy i oddania do użytku obiektów budowlanych. Błędy prawno-organizacyjne uczestników procesu budowlanego Ustawa Prawo budowlane z 1994 r. [4] szczegółowo reguluje kwestię samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, a także prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego. Do sprawowania samo- dzielnej funkcji technicznej projektanta, kierownika budowy lub robót budowlanych, inspektora nadzoru budowlanego jest wymagane posia- danie odpowiednich uprawnień budowlanych, które potwierdzają odpo- wiednie kwalifikacje upoważniające do pełnienia tych funkcji. Ponadto w [4] przedstawiono obowiązki i prawa uczestników procesu budowla- nego, tj.: inwestora, projektanta, kierownika budowy lub robót i inspekto- ra nadzoru inwestorskiego. Poprawność przebiegu procesu inwestycyjno-budowlanego zależy przede wszystkim od rzetelności postępowania uczestników procesu budowlanego i dyscypliny przestrzegania prawa, czyli aktów normatyw- nych oraz decyzji i postanowień administracyjnych. Wpływ poszczegól- nych czynników zależy przede wszystkim od wielkości i stopnia złożono- ści całego przedsięwzięcia, planowanego standardu wykonania i tech- nologii, reżimów czasowych wykonania, a także zdarzeń losowych, zakłóceń w procesie budowlanym. Najczęściej błędy popełniane przez uczestników procesu inwestycyj- no-budowlanego są ujawniane w postępowaniach prowadzonych przez organy administracji publicznej. Błędy w projekcie budowlanym wynikają niekiedy z wadliwych i często nierzetelnych decyzji o warunkach zabudo- wy i zagospodarowaniu terenu, ale w większości polegają na nieprze- strzeganiu przez projektanta przepisów techniczno-budowlanych, bra- kach wymaganych elementów projektu budowlanego, w szczególności niedokładności części opisowej i rysunkowej projektu, a także przyjęciu nieprawidłowych rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych. Istotne błędy w projekcie budowlanym nie dają więc żadnych szans, nawet najlepszemu wykonawcy, na poprawną realizację przed- sięwzięcia. I odwrotnie, nawet najbardziej dopracowany projekt budowlany nie daje żadnych gwarancji dobrego wykonania obiektu budowlanego, jeżeli wykonawca przedsięwzięcia będzie niekompe- tentny lub niesolidny. Wiele błędów jest popełnianych przez inwestorów, którzy dopusz- czają się samowoli budowlanej. Inwestorzy często wymuszają na wykonawcy, kierowniku budowy, realizację inwestycji w sposób nad- miernie oszczędny przez np. zmniejszenie wymiarów przekrojów ele- mentów konstrukcyjnych, zmianę w technologii wykonania obiektu, zmianę na tańsze wyrobów budowlanych, co może stanowić nie tylko zagrożenie katastrofą budowlaną, ale powoduje obniżenie standardu i jakości obiektu budowlanego. Błędy popełniane w procesie inwestycyjno-budowlanym są wyni- kiem nie tylko braku wiedzy, doświadczenia, ale też niestety ignorancji porządku prawnego czy wręcz świadomego i celowego nieprzestrze- Zagadnienia ogólneProf. dr hab. inż. TADEUSZ BILIŃSKI Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Uniwersytet Zielonogórski Błędy prawno-organizacyjne uczestników procesu budowlanego w realizacji przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych 109INŻYNIERIA I BUDOWNICTWO NR 2/2018 przestrzennym i warunkami techniczno-budowlanymi, ale też jest zobo- wiązany do pełnienia nadzoru autorskiego, zapewnienia – w razie potrzeby – udziału w opracowaniu projektu budowlanego osób posia- dających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności i skoordynowania technicznego wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, sporządzania informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowa- nego obiektu budowlanego – uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, określenia obszaru oddziaływania obiektu, wyjaśnia- nia wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań, sporządzania lub uzgadniania indywidualnej dokumentacji technicznej, uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w sto- sunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. Ponadto projektant ma obowiązek zapewnić sprawdzenie projektu architektoniczno-budowla- nego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budow- lanymi, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projekto- wania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności. Projektanci często zapominają, że oprócz wymagań dotyczących projektu budowlanego wynikających z ustawy Prawo budowlane [4], powinni również uwzględniać wymagania co do formy i zakresu pro- jektu budowlanego przedstawione w rozporządzeniu Ministra Trans- portu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [5]. Ponadto projektanci powinni uwzględniać wymagania stawiane obiek- tom budowlanym na etapie projektowania (art. 5 [4]) oraz określić obszar oddziaływania projektowanego obiektu budowlanego, zapew- niając ochronę interesów osób trzecich, i zapewnić korzystanie z obiektu osobom niepełnosprawnym, w szczególności poruszającym się na wózkach inwalidzkich. Częste są przypadki braku możliwości realizacji inwestycji budow- lanej na podstawie zatwierdzonego projektu budowlanego. Niżej przedstawiono przykłady błędów popełnianych przez uczest- ników procesu budowlanego i ich skutki. Przykład: Inwestor, realizując inwestycję polegającą na budowie budynku użyteczności publicznej (zamówienie publiczne), w fazie robót budowlanych stwierdza znaczne braki w projekcie budowlanym. Między innymi jest zaprojektowana łazienka, a nie przewidziano instalacji kana- lizacyjnej. Zmienia się rozwiązanie konstrukcyjno-budowlane dachu, gdyż nie było w zakresie projektu wieńca. Wieniec został wykonany, a w konsekwencji zmieniono kąt pochylenia połaci dachu. Z uwagi na te zmiany nadzór budowlany wstrzymał budowę. Projekt nie zawierał rysunków dachu (więźby), instalacji sanitarnych ani rysunku przekroju budynku i innych elementów, ale z wieloma brakami został zatwierdzony przez organ administracji architektoniczno-budowlanej. Opierając się na orzecznictwie sądów administracyjnych, ustalono, że projektant ponosi odpowiedzialność za niewypełnienie obowiązków, o których mowa w art. 20 ustawy [4], ale tylko w wybiórczym zakresie. Ponadto sądy administracyjne stoją na stanowisku, że zgodnie z art. 35 ust. 1 [4], przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odręb- nej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, właściwy organ jest ograniczony wymienionym przepisem i sprawdza wyłącznie: – zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowe- go planu, a także wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o której mowa w ustawie z 27.04. 2001 r. Prawo ochrony środowiska; – zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z prze- pisami, w tym techniczno-budowlanymi; – kompletność projektu budowlanego przez posiadanie wymaga- nych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń oraz informacji dotyczą- cej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, a także zaświadczenia, o którym mowa w art. 12 ust. 7 [4]; – wykonanie – w przypadku obowiązku sprawdzenia projektu, o którym mowa w art. 20 ust. 2 [4] – także sprawdzenia projektu przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą gania przepisów techniczno-budowlanych i zasad sztuki budowlanej. Często nie są spełnione zarówno ustawowe warunki, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, uwzględniające odpowiednie wymagania, jak również warunki techniczne czy użytkowe obiektów budowlanych. Przykłady błędów popełnianych przez uczestników procesu budowlanego szczegółowo przedstawiono niżej. ! Błędy popełniane przez inwestora. Inwestor odpowiada za zorganizowanie procesu budowy z uwzględnieniem zawartych w prze- pisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie: – opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów, – objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy, – opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, – wykonania i odbioru robót budowlanych, – w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skompliko- wania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych (art. 16 [4]). Inwestor realizuje budowę obiektu budowlanego, a zatem obowią- zują go wymagania określone w art. 28 [4], czyli uzyskanie pozwolenia na budowę bądź zgłoszenie właściwemu organowi zamierzenia budowy obiektu niewymagającego pozwolenia na budowę (art. 29–31 [4]). Jed- nak zdarzają się przypadki realizacji przez inwestora samowolnej budo- wy obiektów budowlanych. Organy nadzoru budowlanego stwierdziły w roku 2016 wiele samowoli budowlanych. W 2016 roku wydano 4698 nakazów rozbiórki, a ogółem zalegalizowano 300 obiektów budowla- nych. Skutkiem powyższego postępowania inwestorów są nie tylko straty materialne (opłaty legalizacyjne i rozbiórki), ale też straty moralne związane z postępowaniem karnym. Czy takie postępowanie należy potraktować jako błędy w procesie budowlanym, czy wprost nazwać nierzetelnością inwestora bądź jego niefrasobliwością albo ignorancją porządku prawnego czy wręcz porządku publicznego? Inwestorzy często w trakcie realizacji budowy żądają zmian zatwierdzonego projektu budowlanego, często zmian istotnych. Pomi- jając projektanta czy kierownika budowy, zmuszają wykonawcę do dokonania zmian. Kierownik budowy, obawiając się utraty funkcji kie- rowania budową, przystaje na te wymagania. Sprawa istotnych odstępstw od zatwierdzonego projektu budowlanego wychodzi na jaw dopiero w postępowaniu o pozwolenie na użytkowanie i odbiorze obiektu budowlanego. Przedstawiony przykład kończy się odmową wydania pozwolenia na użytkowanie i zostaje wszczęte tzw. postępo- wanie naprawcze przez organ nadzoru budowlanego, polegające na doprowadzeniu realizacji obiektu budowlanego do stanu zgodnego z prawem. W przypadku niezgodności z miejscowym planem zago- spodarowania przestrzennego albo z decyzją o warunkach zabudowy czy warunkami technicznymi, co oznacza brak możliwości doprowa- dzenia tego obiektu do zgodności z prawem, inwestor jest zobowiąza- ny do rozbiórki obiektu. W pozostałych przypadkach inwestor jest zobowiązany do dostarczenia projektu zamiennego, często stanowisk i zgód innych organów. Ponadto zarówno inwestora, jak i kierownika budowy czekają kary grzywny. Kierownik budowy często też jest obję- ty postępowaniem administracyjnym w sprawie odpowiedzialności zawodowej, pełniąc samodzielną funkcję techniczną. Innym przykładem nierzetelności ze strony inwestora jest odstąpie- nie od powołania kierownika budowy lub robót i rozpoczęcie budowy bez nadzoru technicznego oraz zawiadomienia organu nadzoru budow- lanego o jej rozpoczęciu. Organ nadzoru wstrzymuje budowę, zobowią- zuje inwestora do przedstawienia ekspertyzy dotyczącej prawidłowości już wykonanych robót oraz sięga do kar w postaci grzywny. Zatem skutki w odniesieniu do inwestora są dość uciążliwe i nieopłacalne. ! Obowiązki projektanta i błędy w projektowaniu. Artykuł 20 ustawy [4] obejmuje szeroki wachlarz obowiązków projektanta, projek- tant bowiem nie tylko jest zobowiązany w szczególności do opracowa- nia projektu budowlanego zgodnie z przepisami o zagospodarowaniu