Zalecenia ergonomii w ksztaltowaniu stanowiska pracy operatora komputerowego część 1, Notatki z Ergonomia

Pobierz Zalecenia ergonomii w ksztaltowaniu stanowiska pracy operatora komputerowego część 1 i więcej Notatki w PDF z Ergonomia tylko na Docsity!

WYKORZYSTANIE ZALECEŃ ERGONOMII W

KSZTALTOWANIU

STANOWISKA PRACY OPERATORA

KOMPUTEROWEGO

Komputer staje sie obecnie narzedziem powszechnego uzytku, wprost niezbednym w kazdym zakladzie pracy i w kazdej rodzinie. O tym decyduje stosunkowo niska cena, male wymiary, duza niezawodnosc i trwalosc oraz duze mozliwosci w zakresie gromadzenia i przetwarzania informacji z calego swiata. Spowodowalo to, ze plan Masary, który dotyczyl informatyzacji spoleczeństwa japońskiego przestal byc ewenementem w obliczu wysilków i sukcesów innych krajów. Tak wiec powstaje nowa, elektroniczna, zintegrowana jakosc pracy codziennej opartej na trzech rewolucyjnych wynalazkach:

• komputerze,
• lacznosci swiatlowodowej,
• lacznosci satelitarnej.

Jest to wyzwanie, któremu mozna sprostac w kraju przez mozliwe szybkie przygotowanie spoleczeństwa do zycia informatycznego.

W Polsce komputeryzacja wkracza w coraz wiekszym zakresie w rózne sfery zycia spoleczno-gospodarczego. Nasilenie tego zjawiska mozna zaobserwowac w produkcji, w uslugach, handlu, transporcie, administracji. Komputery staly sie przedmiotem zainteresowania wielu grup spoleczno-zawodowych, a przede wszystkim mlodych ludzi, prowadzac ich do swoistego rodzaju uzaleznienia. Komputeryzacja wplywa równiez na istote wiezi spolecznych, na porozumiewanie sie miedzy ludzmi, tworzy u wielu pracowników niechec do pracy, lek przed nieznanym. Z problematyka ta wiaza sie zagadnienia negatywnych i pozytywnych konsekwencji wynikajacych z wprowadzania techniki komputerowej na szeroka skale do zycia jednostkowego i spolecznego. Doceniajac zarówno w praktyce jak i w teorii pozytywne walory komputeryzacji, niemniej nalezy zwrócic uwage na jej negatywne aspekty dotyczace zagrozenia zdrowia fizycznego i psychicznego. W sferze psychospolecznej wspóldzialanie czlowieka z komputerem powoduje zagrozenie cenionych przez czlowieka wartosci spolecznych, rodzi jego izolacje, redukujac tym samym koniecznosc bezposredniego porozumiewania sie z innymi.

Stresy zwiazane z obsluga komputera Obciazenie psychiczne zwiazane z praca przy komputerze, wywolywane jest przez szereg czynników, które w miare doskonalenia komputera ulegaja ewolucji i ograniczaniu. Przy wprowadzaniu komputerów IBM-PC dla operatora duze obciazenie stanowila koniecznosc szybkiego nauczenia sie wielu komend, a takze pogodzenia sprawnej obslugi komputera z wymagana bezbledna praca i jej duza wydajnoscia. Praca ta niejednokrotnie w komputerze byla automatycznie kontrolowana i przeliczana na jej wartosc rynkowa. Po wprowadzeniu komputerów niejednokrotnie wynagrodzenie za prace malalo, a wysilek umyslowy znacznie wzrastal. Spowodowalo to, ze wiele organizacji zwiazkowych wymusilo przyjecie zasady mówiacej, ze bez zgody pracownika nie wolno wprowadzac automatycznych liczników wydajnosci pracy i uzalezniac zarobku od ich wskazań. Praca przy komputerach w wiekszosci przypadków wykonywana jest w samotnosci

Nalezy przypuszczac, ze stresogennosc z powodu komputera bedzie znikac w miare, jak stanie sie on sprzetem powszechnego uzytku. Najszybciej zajda zmiany w mlodym pokoleniu, które z komputerem spotka sie praktycznie w swojej pierwszej dekadzie zycia.

Uciazliwosci fizyczne Komputeryzacja powoduje równiez uciazliwosci i zagrozenia dla zdrowia pracowników obslugujacych komputery. Zagrozenia te jednak nie do końca sa jeszcze w pelni rozpoznane. Monitor wraz z dodatkowym wyposazeniem mikrokomputerowym wydziela bowiem stosunkowo duzo ciepla co powoduje lokalne zwiekszenie temperatury powietrza i zmniejszenie jednoczesnie jego wilgotnosci.

Monitor wraz z dodatkowym wyposazeniem mikrokomputerowym wydziela m.in. promieniowanie cieplne, szerokopasmowe promieniowanie elektromagnetyczne o szerokim widmie czestotliwosci, elektrostatyczne, nadfioletowe, slabe pole magnetyczne i rentgenowskie. Drugim bardzo waznym czynnikiem, który wiaze sie z praca monitora, jest pole elektromagnetyczne powodujace polaryzacje napiecia elektrostatycznego pomiedzy czlowiekiem a ekranem, w rezultacie czego twarz osoby pracujacej przy monitorze przyciaga naladowane czasteczki kurzu w takim samym stopniu jak naladowany elektrycznie ekran, a ponadto pogarsza proces oddychania oraz wyrazistosc odczytywania informacji z ekranu monitora. Kurz i zwiazana z tym jonizacja skóry moga wywolywac reakcje alergiczne i podraznienia skóry

Potencjal elektrostatyczny ekranu jest neutralizowany przez dzialanie wody zawartej w powietrzu. Przy duzej wilgotnosci (50-60%), zwykle potencjal ten jest znacznie ograniczony. W okresie zimowym, gdy przez wiele tygodni wilgotnosc powietrza w pomieszczeniu utrzymuje sie ponizej 30%, potencjal elektrostatyczny ekranu moze byc szczególnie wysoki. Przykladowo, ponizej podaje sie potencjaly ekranów zmierzone w zakladach pracy na terenie kraju (por. tabela 28).

Waznym zagadnieniem jest wplyw "promieniowania ekranu" na ludzki organizm. Wplyw, jaki moze ono miec na czlowieka, jest przedmiotem sporów specjalistów z tej dziedziny. Wciaz dyskutowany jest problem, czy promieniowanie to moze wywolywac bóle glowy, zaburzenia koncentracji lub nawet poronienia u kobiet.

Zaklócenia w przebiegu ciazy kobiet obslugujacych monitory komputerowe byly wielokrotnie badane. Wiekszosc wyników badań epidemiologicznych, przy komputerach nowej generacji, nie potwierdza zwiazku pomiedzy praca przy monitorze a poronieniami i wadami noworodków. W roku 1994 Miedzynarodowe Biuro Pracy (ILO, Genewa) wydalo informator (nr 70) omawiajacy problem pól elektromagnetycznych monitorów ekranowych. Sa tam podane nastepujace stwierdzenia sformulowane przez Miedzynarodowy Komitet Promieniowań Niejonizujacych (INTIC), dzialajacy w ramach Miedzynarodowego Stowarzyszenia Ochrony przed Promieniowaniem (IRPA):

• pole elektromagnetyczne monitorów nie stanowi zagrozenia dla zdrowia pracowników,
• nie ma naukowego uzasadnienia dla wprowadzania ekranowania monitorów lub wykonywania pomiarów pól elektromagnetycznych przy monitorach,
• filtry ekranowe, które stosuje sie w celu ograniczenia odbic swiatla od ekranu monitora, moga miec warstwe przewodzaca, uziemiona, zmniejszajaca natezenie pól elektrycznych (elektrostatycznych) wytwarzanych przez monitor.

Wedlug krajowych przepisów (Wytyczne WBP 84/MPChiL-04) potencjal ekranu nie powinien przekraczac 200 V, a natezenie pola elektrostatycznego - 2 kV/m w odleglosci 10 cm od ekranu monitora. Natomiast wedlug przepisów MPR II, wymagania sa lagodniejsze, gdyz dopuszcza sie potencjal ekranu 500 V, tzn. natezenie pola elektrostatycznego w odleglosci 10 cm od ekranu nie powinno przekraczac 5 kV/m.

Przy wiekszosci monitorów potencjal przekracza znacznie zarówno a 200 V (wedlug przepisów krajowych), jak i 500 V (wedlug MPR II). Silne pole elektromagnetyczne o natezeniu proporcjonalnym do potencjalu ekranu (o natezeniu powyzej 2 000 V) moze powodowac ujemna dla zdrowia polaryzacje ladunków elektrycznych wewnatrz organizmu i zaburzenia procesów bioelektrycznych. Aby efekty te skutecznie wyeliminowac, Centralny Instytut Ochrony Pracy zaleca stosowanie tzw. filtrów ochronnych, zakladanych na ekran monitora. Filtry te nie tylko chronia przed polem elektrostatycznym ekranu monitora, ale równiez moga poprawic jakosc ogladanego obrazu (ograniczenie negatywnego wplywu tetnienia obrazu, poprawa kontrastu, ograniczenie odblasków). Nalezy jednak podkreslic, ze dostepne na rynku filtry sa bardzo róznej jakosci. Powinno stosowac sie filtry, których jakosc zostala potwierdzona wynikami specjalistycznych badań.

Poziom promieniowania rentgenowskiego emitowanego przez nowoczesne monitory zostal w ostatnich latach znacznie obnizony. Wedlug danych, jakimi dysponuje Stowarzyszenie Nadzoru Technicznego Nadrenii (TÜV - Rheinland), poziom promieniowania rentgenowskiego, pochodzacego z wspólczesnie wytwarzanych urzadzeń wizyjnych, jest wielokrotnie nizszy od poziomu promieniowania tla (to jest promieniowania, które w sposób naturalny wystepuje w przyrodzie), a jego wartosc miesci sie ponizej granicy czulosci urzadzeń, jakich uzywano do jego badania.

Wszystkie wymienione czynniki powoduja dolegliwosci zglaszane przez osoby obslugujace komputery. Do najczestszych naleza: zmeczenie wzroku, a przede wszystkim pieczenie oczu, nieostrosc widzenia, zmiany percepcji barw, a takze bóle miesni i stawów, sztywnosc (bolesnosc) nadgarstków, ból i sztywnosc karku i ramion, dretwienie i skurcze rak, niepokój i nerwowosc, znuzenie, oslabienie, pieczenie skóry. Przedstawione powyzej zagrozenia zdrowia swiadcza o tym, ze

• oswietlenie elektryczne ekranów, które jest w wiekszosci przypadków nieprawidlowe.

Trudnosci techniczne zwiazane z prawidlowym zaprojektowaniem oswietlenia wynikaja ze znacznych róznic jasnosci, jaka istnieje pomiedzy ekranem monitora a reszta pomieszczenia. Zbyt duza róznica pomiedzy jasnoscia pomieszczenia a jasnoscia ekranu zmusza wzrok do wysilku przekraczajacego niemal jego zdolnosci przystosowawcze. Takie przeciazenie wzroku nieustannym dostosowywaniem sie do zmian jasnosci obrazu rejestrowanego przez oczy powoduje narastanie zmeczenia i wyczerpania aparatu adaptacyjnego oczu, a nawet do pogorszenia sie sprawnosci jego funkcjonowania. Ma to istotny wplyw na jakosc wykonywania innych czynnosci wzroku, takich jak np. ostrosc widzenia, stopień adaptacji i akomodacji, szybkosc rozrózniania przedmiotów obserwowanych. Wazne wiec jest, by jasnosc w pomieszczeniu, w którym pracuje sie przy monitorze, utrzymywana byla w granicach 500-600 luksów.

Sposoby przeciwdzialania negatywnym czynnikom srodowiska pracy Nasuwa sie pytanie w jaki sposób przeciwdzialac szkodliwemu dzialaniu omówionych wyzej rodzajów promieniowania. Przede wszystkim nalezy uzywac monitorów, w których promieniowanie, pole elektrostatyczne i pole elektromagnetyczne redukowane sa konstrukcyjnie wewnatrz ich obudowy. Monitory o takich wlasciwosciach sa specjalnie oznakowane: w RFN np. umieszcza sie na nich znaki "GS" (Geprüfte Sicherheit", co po polsku oznacza "skontrolowane pod wzgledem bezpieczeństwa"), przyznawane producentom przez Stowarzyszenie Nadzoru Technicznego Nadrenii (TÜV-Rheinland). Podobna role odgrywaja oznaczenia "SSI" Szwedzkiego Instytutu Normalizacji, oraz "SEK", przyznawane przez Szwedzki Komitet Elektrotechniczny monitorom, które odpowiadaja rygorystycznym szwedzkim normom. Sily elektryczne maleja wraz ze wzrostem odleglosci. Z tego powodu zaleca sie utrzymywanie odstepu pomiedzy twarza a ekranem, wynoszacego co najmniej 40-50 cm Natezenie pola elektromagnetycznego i elektrostatycznego wokól monitora moze byc zredukowana przez odpowiednia konstrukcje jego ekranu, zapewniajaca odprowadzanie ladunków elektrycznych z jego powierzchni - tak jak to ma miejsce w ekranach najnowszych typów. Czesciowe zmniejszenie natezenia promieniowania mozna uzyskac dzieki zalozeniu na ekran filtru ochronnego, wykonanego ze specjalnych tkanin lub ze specjalnego, przewodzacego szkla. Przy zakupie filtru nalezy dokladnie sie zapoznac z aktualna oferta rynku (np. niezaleznymi opiniami na ich temat w prasie fachowej), poniewaz trafiaja sie w sprzedazy równiez filtry zupelnie nieskuteczne.

Nalezy równiez zadbac o to, by przedmioty w najblizszym otoczeniu komputera - blat, uchwyt na dokumenty, a przede wszystkim wykladzina dywanowa - wykonane byly z materialów antyelektrostatycznych, to jest z materialów o wlasciwosciach majacych mozliwosc odprowadzania nadmiaru ladunku elektrostatycznego do ziemi; oslabi to natezenie pola elektrostatycznego w pomieszczeniu. Waznym czynnikiem, poza wyzej wymienionymi, ksztaltujacym

srodowisko operatora komputerowego jest mikroklimat. Zalecana temperatura w pomieszczeniu powinna zawierac sie w przedziale 21- 22oC. Nowoczesne urzadzenia klimatyzacyjne przystosowuja temperature pomieszczenia do temperatury na zewnatrz budynku w sposób automatyczny, nie narazajac pracujacych w nim ludzi na nadmierne róznice temperatur. Za pomoca zaluzji lub zaslon powinno sie zapobiegac nadmiernemu nagrzewaniu sie urzadzeń pod wplywem swiatla slonecznego. Wzgledna wilgotnosc powietrza w pomieszczeniu powinna wynosic 50-65%. Im wyzsza temperatura, tym nizsza powinna byc wilgotnosc, tak by w pomieszczeniu, nie zrobilo sie parno. Wilgotnosc powietrza powyzej 50% zapobiega ponadto wytworzeniu sie nadmiernego natezenia pola elektrostatycznego w poblizu komputera. Ponadto promieniowanie ekranu powoduje zachwianie równowagi miedzy jonami dodatnimi a ujemnymi, na niekorzysc tych drugich. W konsekwencji powietrze zawiera 200-300 jonów w 1 cm3 powietrza zamiast 2000- 3000. Organizm czlowieka reaguje na to depresja, wysokim cisnieniem, obnizeniem sprawnosci i bólem glowy. Mozna temu przeciwdzialac, wprowadzajac do naszego srodowiska zamiast lakierowanych powierzchni - drewniane podlogi i boazerie. Drewno znakomicie uzupelnia sie w tym wzgledzie z zywymi roslinami. Naleza do nich: paproc, geranium, tuje pokojowe, jalowce karlowate, aloes i trzykrotka. Czeste wietrzenie pomieszczeń i ich nawilzanie, zwlaszcza tych ogrzewanych centralnie, powinno stac sie nawykiem. Najbardziej efektywna metoda tworzenia wlasciwego mikroklimatu jest sztuczna jonizacja powietrza. Urzadzenia do wytwarzania aerojonów mozna podzielic na dwie grupy: jonizatory wysokonapieciowe i radioizotopowe.

Stosowanie tych urzadzeń wmaga jednak szczególnej ostroznosci. Rozwiazaniem, które pozwala uzyskac duza efektywnosc jonizacji ujemnej powietrza przy napieciach ezpiecznych higienicznie, jest jonizator wysokonapieciowy. Z badań przeprowadzonych w Instytucie Medycyny Uzdrowiskowej w Poznaniu wynika, ze jonizator winien byc umieszczony w odleglosci 1-2 metra od stanowiska pracy. Zaleca sie ponadto stosunkowo krótkie okresy jonizacji (60-100 minut) oraz stosowanie 2 godzinnych przerw w pracy jonizatora.

Rozwazania ograniczono do przedstawienia dzialań, jakie winny byc podejmowane przez organizatorów stanowisk pracy operatorów komputerowych w zakresie wybranych trzech elementów majacych wplyw na warunki pracy, to jest przestrzeni pracy, oswietlenia i mikroklimatu. Nalezy jednak zdawac sobie sprawe z faktu, ze nasze zdrowie zalezy nie tylko od srodowiska, w jakim obslugujemy komputer, ale równiez od nas samych. Dlatego tez duze znaczenie maja dobrze zorganizowane i wykorzystane przerwy w pracy , cwiczenia fizyczne oraz cwiczenia relaksujace wzrok. O tych sprawach najczesciej organizatorzy pracy zapominaja.

Instytut Medycyny Pracy w Lodzi i Państwowa Inspekcja Sanitarna zajmuja zgodne stanowisko, ze warunki pracy przy monitorach ekranowych nie stwarzaja ryzyka dla zdrowia osób zdrowych charakteryzujacych sie normalnym stanem fizjologicznym organizmu. Przeciwskazania do pracy przy monitorach ekranowych dotycza kobiet w ciazy jak równiez osób które cierpia na nastepujacego rodzaju