Zależne od płci i wieku różnice w budowie szkieletu człowieka, Ćwiczenia z Biologia

Pobierz Zależne od płci i wieku różnice w budowie szkieletu człowieka i więcej Ćwiczenia w PDF z Biologia tylko na Docsity!

Zależne od płci i wieku różnice w budowie szkieletu

człowieka

Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Szkielet człowieka umożliwia utrzymanie prawidłowej postawy ciała, wykonywanie ruchów, a także zapewnia ochronę narządów wewnętrznych i pozwala na zachowanie odpowiedniej wielkości i kształtu ciała. Budowa szkieletu człowieka różni się w zależności od wieku i płci. Na czym polegają te różnice?

Twoje cele

Porównasz budowę czaszki u mężczyzny i kobiety. Scharakteryzujesz różnice w budowie miednicy męskiej i żeńskiej. Wymienisz i opiszesz cechy typowe dla szkieletu dziecka.

Budowa czaszki człowieka różni się w zależności od płci, wieku i rasy. Źródło: Przedmiotowy model 3D został opracowany przez Englishsquare.pl Sp. z o.o. w oparciu o materiał źródłowy zakupiony w ramach serwisu: www.turbosquid.com. Jakiekolwiek dalsze użycie tego modelu 3D podlega wszelkim ograniczeniom opisanym w licencji opublikowanej na przywołanej stronie internetowej, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.

Zależne od płci i wieku różnice w budowie szkieletu

człowieka

Miednica

Kolejnym elementem szkieletu, który różni się u obu płci, jest miednica. Miednica u kobiet jest szersza i niższa niż u mężczyzn. Kobiety mają niżej położone spojenie łonowe (będące chrząstkozrostem). Miednica kobiet jest przystosowana do ciąży, podczas której dochodzi do istotnego zwiększenia objętości macicy, oraz do porodu. Wchód miednicy ma u mężczyzn kształt sercowaty, natomiast u kobiet – owalny. Kość krzyżowa jest u kobiet krótka i szeroka, a u mężczyzn – długa i wąska.

Budowa miednicy mężczyzny (po lewej) i kobiety. Źródło: Przedmiotowy model 3D został opracowany przez Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie materiału źródłowego zakupionego w ramach serwisu www.turbosquid.com. Jakiekolwiek dalsze użycie tego modelu 3D podlega wszelkim ograniczeniom opisanym w licencji opublikowanej na przywołanej stronie internetowej, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.

Różnice w budowie szkieletu zależne od wieku

Szkielet człowieka zmienia się wraz z wiekiem. Szkielet płodu ma budowę typowo chrzęstną, dopiero po urodzeniu dochodzi do nasilenia procesu kostnienia. Przed procesem kostnienia w szkielecie znajduje się więcej kości – szkielet noworodka zbudowany jest z około 270 kości, natomiast szkielet dorosłego człowieka zawiera 206 kości.

Charakterystyczną cechą kości długich u dzieci jest obecność chrząstek nasadowych. Są to elementy chrzęstne znajdujące się między trzonem a nasadą kości, które stanowią miejsce jej wzrostu na długość. Chrząstki nasadowe zanikają w momencie zakończenia wzrostu, co ma miejsce około 18. roku życia u kobiet i ok. 21. do 25. roku życia u mężczyzn.

Czaszka noworodka ma charakterystyczne elementy, które zanikają w późniejszym wieku. Mowa tutaj o ciemiączkach – błonach łącznotkankowych, które łączą ze sobą kości czaszki narodzonego dziecka. Ciemiączko przednie, znajdujące się pomiędzy kością czołową i kośćmi ciemieniowymi, zarasta między 10. a 18. miesiącem życia dziecka. Z kolei ciemiączko tylne, które znajduje się między kośćmi

ciemieniowymi a kością potyliczną, powinno zarosnąć do 4. miesiąca życia.

Warto wspomnieć także o wnętrzu kości dziecka. U płodu, noworodków i dzieci do 6. roku życia we wszystkich kościach występuje tylko szpik kostny czerwony (krwiotwórczy). Z kolei u osób dorosłych szpik czerwony znajduje się w kościach płaskich, takich jak mostek, łopatka czy kości czaszki. Kości długie osób dorosłych zawierają szpik kostny żółty (tłuszczowy), który nie bierze udziału w tworzeniu krwi.

Słownik

antropologia

nauka zajmująca się zmiennością biologiczną człowieka oraz relacjami człowieka w kontekście społecznym

chrząstkozrost

nieruchome połączenie kości warstwą tkanki chrzęstnej

ciemiączka

nieskostniałe części czaszki noworodków ssaków (także człowieka), występujące w miejscach skrzyżowania szwów czaszkowych; podczas rozwoju embrionalnego ciemiączka umożliwiają zwiększanie pojemności mózgoczaszki w miarę wzrostu mózgu; w czasie porodu ciemiączka ułatwiają przesuwanie się główki płodu przez kanał rodny; po porodzie ciemiączka kostnieją, najdłużej (do ok. 2. roku życia) zamyka się ciemiączko przednie

kostnienie

przemiana kości w trakcie rozwoju osobniczego; zachodzi w wyniku skomplikowanych przekształceń na podłożu mezenchymatycznym (błoniastym) lub chrzęstnym; polega na pojawieniu się komórek kościotwórczych – osteoblastów , które następnie syntetyzują, wydzielają i mineralizują substancję pozakomórkową; u człowieka kostnienie

Czaszka noworodka (widok z góry). Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Grafika interaktywna

Polecenie 1 Przeanalizuj grafiki interaktywne, a następnie określ, które cechy budowy układu szkieletowego mężczyzny świadczą o lepszym przystosowaniu do dużego wysiłku fizycznego.

Polecenie 2 Wymień różnice w budowie miednicy kobiety i mężczyzny. Jak myślisz, z czego one wynikają?

Układ szkieletowy mężczyzny. Źródło: Bernhard Ungerer, licencja: CC BY 2.0.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1 Różnice pomiędzy szkieletem mężczyzny, a szkieletem kobiety są najlepiej widoczne...

w budowie klatki piersiowej.

w budowie kości ręki i nadgarstka.

w budowie obręczy barkowej i miedniczej.

w budowie czaszki i miednicy.

Ćwiczenie 2 Wskaż i zaznacz prawdziwe zdania.

Układ szkieletowy człowieka wykazuje duże różnice w budowie, w zależności od płci i wieku.

Szkielet noworodka zbudowany jest z większej liczby kości, niż szkielet dorosłego człowieka.

Antropologia zajmuje się zmiennością biologiczną zwierząt i ich przystosowaniem do życia w różnych środowiskach.

Układ szkieletowy mężczyzny nie wykazuje istotnych różnic, w porównaniu do układu szkieletowego kobiety.

Ćwiczenie 3 Źródło: Przedmiotowy model 3D został opracowany przez Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie materiału źródłowego zakupionego w ramach serwisu www.turbosquid.com. Jakiekolwiek dalsze użycie tego modelu 3D podlega wszelkim ograniczeniom opisanym w licencji opublikowanej na przywołanej stronie internetowej, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ćwiczenie 6 Połącz poszczególne ciemiączka z odpowiednimi opisami.

Ciemiączko tylne w okolicy dołka skroniowego, zarasta najczęściej jeszcze w życiu płodowym.

Ciemiączko boczne

znajduje się pomiędzy kością czołową i kośćmi ciemieniowymi, zarasta między

9. a 18. miesiącem życia dziecka.

Ciemiączko przednie

znajduje się między kośćmi ciemieniowymi, a kością potyliczną, zarasta do 4. miesiąca życia.

Ćwiczenie 7 Zastanów się i napisz, dlaczego szkielet noworodka jest zbudowany z większej liczby kości niż szkielet dorosłego człowieka.

Ćwiczenie 8 Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią ciemiączka.

Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Zależne od płci i wieku różnice w budowie szkieletu człowieka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe V. Budowa i fizjologia człowieka.

8. Poruszanie się. Uczeń:

2. rozpoznaje (na modelu, schemacie, rysunku) rodzaje połączeń kości i określa ich funkcje; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe XI. Funkcjonowanie zwierząt.

2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.

7. Poruszanie się. Uczeń: m) rozpoznaje (na modelu, schemacie, rysunku) kości szkieletu osiowego, obręczy i kończyn człowieka,

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne ( językiem ucznia):

Porównasz budowę czaszki u mężczyzny i kobiety. Scharakteryzujesz różnice w budowie miednicy męskiej i żeńskiej. Wymienisz i opiszesz cechy typowe dla szkieletu dziecka.

Strategie nauczania:

konstruktywizm; konektywizm.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.
2. Praca z treścią e‐materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz grafiki interaktywnej układają indywidualnie pytania do treści e‐materiału. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza najlepiej odpowiadających, np. ocenami z aktywności.
3. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel czyta polecenie nr 1 („Które cechy budowy układu szkieletowego mężczyzny świadczą o lepszym przystosowaniu do dużego wysiłku fizycznego?”) i prosi uczniów, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‐materiale.
4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie następujące ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”: 7 i 8 (dotyczące szkieletu noworodka i funkcji ciemiączek), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: „Na dzisiejszej lekcji nauczyłem/nauczyłam się...”.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 2 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019. „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafikę interaktywną można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.