Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy ..., Prezentacje z Bezpieczeństwo i higiena pracy

metoda ilościowa dla czynników mierzal- nych (dla których określono wartości dopuszczalne) według normy PN-N-. 18002; metody jakościowe – do jakościowej oceny ...

Typologia: Prezentacje

2022/2023

Załadowany 24.02.2023

kociak
kociak 🇵🇱

3.5

(20)

162 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy ... i więcej Prezentacje w PDF z Bezpieczeństwo i higiena pracy tylko na Docsity! 74 Marcin Krause Politechnika Śląska Wydział Górnictwa i Geologii ul. Akademicka 2, 44-100 Gliwice Opracowanie przedstawia problematykę analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, której podstawowym elementem jest analiza zagrożeń i ocena ryzyka zawo- dowego. W artykule skupiono uwagę na metodach badań, które powinny dotyczyć nie tylko analizy zagrożeń związanych z wykonywaną pracą (metody zbierania da- nych, metody identyfikacji zagrożeń, metody szacowania ryzyka), ale także analizy procesu pracy metody badania pracy). Publikacja zawiera analizę wymagań doty- czących podejścia do oceny ryzyka zawodowego według wybranych aktów praw- nych, Polskich Norm i publikacji wraz z analizą wybranych metod badań. Słowa kluczowe: bezpieczeństwo i higiena pracy, ocena ryzyka zawodowego, metody badań The paper presents problems of the analysis of occupational safety and health state, whose main element is hazard analysis and occupational risk assessment. The article focuses on the research methods which should not only refer to the analysis of hazard associated with the performed work (methods of data collection, methods of hazard identification, methods of risk evaluation), but also the analysis of work process (methods of work research). The publication contains an analysis of the requirements for the approach to occupational risk assessment according to Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy metod badań Outline of methodology of occupational risk assessment in terms of the analysis of research methods Streszczenie Abstract ZESZYTY NAUKOWE WYŻSZEJ SZKOŁY ZARZĄDZANIA OCHRONĄ PRACY W KATOWICACH Nr 1(12)/2016, s. 74-88 ISSN-1895-3794 eISSN-2300-0376 75 the selected legal acts, Polish Standards and publications, including an analysis of the selected research methods. Keywords: occupational safety and health, occupational risk assessment, research methods Aktualnie nie ma odrębnego aktu prawnego w zakresie analizy zagrożeń i oceny ryzyka w środowisku pracy. Ponadto nie wszystkie przepisy bezpieczeństwa i higie- ny pracy zawierają wymagania w zakresie oceny ryzyka zawodowego, natomiast odnoszą się do wybranych rodzajów działalności, rodzajów prac, grup zagrożeń i grup pracowników. Podstawą prawną oceny i dokumentowania ryzyka zawodo- wego są w pierwszej kolejności art. 226 ustawy [1] oraz § 39 i 39a rozporządzenia [2], a przepisy szczegółowe dotyczą m.in. następujących zagrożeń: czynniki che- miczne stwarzające zagrożenie [3], szkodliwe czynniki biologiczne [4], hałas i drga- nia mechaniczne [5] i promieniowanie optyczne [6]. Od 1996 r. ocena ryzyka zawodowego jest jednym z podstawowych obowiąz- ków pracodawcy i chociaż mija już 20 lat, to brak jest praktycznych przepisów wy- konawczych. Dotyczy to zwłaszcza stosowania metod służących do identyfikacji zagrożeń i szacowania ryzyka oraz organizacji zespołów oceniających ryzyko zawodowe. Aktualnie do praktycznej realizacji oceny ryzyka zawodowego w za- kładach pracy wykorzystuje się najczęściej wytyczne zawarte w Polskiej Normie PN-N-18002 [7]. Ogólne wymagania prawne w zakresie oceny i dokumentowania ryzyka zawo- dowego określają ustawa [1] i rozporządzenie [2], które nie zawierają żadnych zasad doboru metod badań, ale wskazują m.in. na obowiązki pracodawcy w zakresie ba- dań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz analizy wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z treścią ustawy [1] wśród przepisów dotyczących bezpośrednio i po- średnio ryzyka zawodowego można wymienić m.in.: 1 Art. 104 . § 1, w którym zdefiniowano zakres regulaminu pracy, a w tym m.in.: sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą. Art. 226, w którym wprowadzono następujący zapis – pracodawca: ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. 1. Wprowadzenie 2. Podejście do oceny ryzyka zawodowego według wybranych aktów prawnych ! ! Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy metod badań 78 duże) na podstawie ciężkości szkodliwych następstw zagrożenia i prawdo- podobieństwa ich wystąpienia; metoda ilościowa w skali trójstopniowej (tablica 3 – ryzyko małe, średnie i duże) na podstawie porównania wartości wielkości charakteryzującej narażenie (wyzna- czonej z badań i pomiarów) i wartości dopuszczalnej wielkości charaktery- zującej narażenie. Zgodnie z wymaganiami normy (rozdział 4) zaleca się, aby podczas przygoto- wania oceny ryzyka zawodowego brać pod uwagę m.in. następujące zasady: zaleca się przygotowanie planu działań odnoszących się do oceny ryzyka zawo- dowego, który może uwzględniać m.in.: wyznaczenie odpowiednich osób do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego, zaangażowanie przedstawicieli kierownictwa i pracowników w ocenę ryzyka zawodowego, zapewnienie oso- bom oceniającym ryzyko zawodowe dostępu do odpowiednich informacji i za- sobów (w tym potrzebnych konsultacji i usług); wybór metod wykorzystywanych w procesie oceny ryzyka zawodowego do identyfikacji zagrożeń na stanowiskach pracy oraz oszacowania ryzyka zawodo- wego zależy przede wszystkim od przedmiotu oceny; w przypadku miejsc pracy, w których zagrożenia są dobrze znane i łatwe do zidentyfikowania, ocena ryzyka może być procesem bardzo prostym, a identy- fikacja zagrożeń i oszacowanie związanego z nimi ryzyka zawodowego opierać się na osądach nie wymagających wiedzy specjalistycznej ani skomplikowanych technik pomia- rowych i obliczeniowych, np. przy pracach biurowych; w innych przypadkach w celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego może okazać się konieczne wykonanie pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy. Zgodnie z wytycznymi normy (rozdział 5) zaleca się, aby brać pod uwagę m.in. następujące zasady doboru osób przeprowadzających ocenę ryzyka zawodowego: w każdej organizacji decyzje dotyczące wyznaczenia osób do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego podejmuje pracodawca; osobami wyznaczonymi do udziału w ocenie ryzyka zawodowego mogą być na przykład: pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonu- jąca zadania służby bhp (w małej firmie może to być sam pracodawca); lekarz medycyny pracy; osoby kierujące pracownikami; pracownicy i/lub ich przedsta- wiciele; zaleca się, aby tam, gdzie to możliwe, ocena ryzyka zawodowego była przeprowadzana przez powołane do tego celu zespoły, w skład których wchodzą osoby kierujące pra- cownikami oraz pracownicy i/lub ich przedstawiciele, nie zaś wyłącznie przez pracownika służby bhp lub osobę wykonującą zadania tej służby; zaleca się, aby osoby oceniające ryzyko zawodowe: znały i rozumiały zasady oceny ryzyka zawodowego; posiadały wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianym stanowisku pracy; umiały ocenić szkodliwe następstwa ! ! ! ! ! ! ! ! ! Marcin Krause 79 występujących zagrożeń; umiały określić prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw tych zagrożeń; potrafiły formułować propozycje działań prowadzących do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego, a także oceniać ich skuteczność oraz identy- fikować te problemy, które powinny być rozwiązane z udziałem ekspertów zewnętrznych. Zgodnie z wymaganiami normy (rozdział 6.2) zaleca się, aby podczas zbierania informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego brać pod uwagę m.in. następujące źródła: dokumentacja wewnątrzzakładowa, np. dane techniczne o stosowanych na stano- wisku maszynach i urządzeniach, dokumentacja techniczno-ruchowa i instruk- cje stanowiskowe, wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych oraz niebezpiecznych i uciążliwych, dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych, dokumentacja dotycząca chorób zawo- dowych i innych chorób związanych z pracą, dokumentacja dotycząca szkoleń i badań lekarskich pracowników; literatura fachowa, w tym przepisy prawne, normy techniczne, publikacje nauko- wo-techniczne, karty charakterystyk substancji niebezpiecznych; obserwacje dotyczące środowiska pracy, w tym stosowanych środków pracy, zadań wykonywanych na i poza stanowiskiem pracy, czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy; ankiety przeprowadzone wśród pracowników w celu zebrania informacji doty- czących psychospołecznego środowiska pracy; wywiady z pracownikami i/lub ich przedstawicielami w celu pozyskania infor- macji o dostrzeganych zagrożeniach oraz dolegliwościach wynikających z wy- konywania pracy. Zgodnie z wytycznymi normy (rozdział 6.3) zaleca się, aby brać pod uwagę m.in. następujące zasady identyfikacji zagrożeń: zebrane informacje są analizowane w celu zidentyfikowania występujących zagrożeń; metodę wykorzystywaną do zidentyfikowania zagrożeń ustala się w zależności od zakresu oceny i występujących zagrożeń; do identyfikacji zagrożeń na stanowiskach pracy zaleca się stosować metody jak najprostsze. Do metod powszechnie stosowanych należą przede wszystkim listy kontrolne, które mogą być opracowywane z wykorzystaniem wykazów czynni- ków szkodliwych i/lub niebezpiecznych, zawartych w obowiązujących przepi- sach i normach. Nie zaleca się jednak ograniczać identyfikacji do zagrożeń wymienionych na liście, która jest tylko narzędziem wspomagającym; w każdym przypadku celowe jest sprawdzenie, czy zostały zidentyfikowane wszystkie zagrożenia i czy dostępne informacje są wystarczające do oceny ryzy- ka zawodowego, np. wyniki pomiarów i obliczeń wartości wielkości charakteryzujących zagrożenie; ! ! ! ! ! ! ! ! ! Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy metod badań 80 ! ! ! ! ! ! ! ! ! wynikiem identyfikacji zagrożeń może być w szczególności pełne zidentyfi- kowanie zagrożeń występujących na stanowisku pracy albo wskazanie tych zagrożeń i/lub obszarów, dla których osoby wyznaczone do oceny ryzyka zawodowego mogą ją przeprowadzić samodzielnie na podstawie zebranych informacji oraz tych zagro- żeń i/lub obszarów, dla których ryzyko zawodowe może być ocenione po uzyskaniu dodatkowych informacji lub z pomocą dodatkowych ekspertów. Zgodnie z wymaganiami normy (rozdział 6.4) zaleca się, aby podczas oszaco- wania ryzyka zawodowego brać pod uwagę m.in. następujące zasady: oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami zidentyfikowa- nymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu prawdopodobieństwa wys- tąpienia niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw tych zagrożeń oraz ciężkości tych następstw; do oszacowania ryzyka zawodowego można wykorzystać różne metody w za- leżności od występujących zagrożeń i potrzeb organizacji; dla stanowisk pracy, na których zagrożenia są łatwe do zidentyfikowania, związane z nimi ryzyko dobrze znane, a środki jego ograniczania są dostępne, oszacowanie ryzyka nie wymaga na ogół szerszej wiedzy specjalistycznej i może opierać się na osądach osób przeprowadzających ocenę; zaleca się, jeżeli to możliwe i uzasadnione, wykorzystanie do oszacowania ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy takich metod, których stosowanie nie wymaga szerokiej wiedzy eksperckiej i które mogą być w łatwy sposób wykorzystane do wyznaczenia dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz właściwego zapla- nowania działań korygujących i zapobiegawczych; pracodawca może wybrać taką metodę oszacowania ryzyka zawodowego, która najlepiej odpowiada potrzebom organizacji, zgodnie z jego wiedzą i doświad- czeniem. Zwraca się uwagę, że do oszacowania ryzyka związanego z różnymi rodza- jami zagrożeń może się okazać konieczne stosowanie różnych metod; zaleca się, aby przyjęta metoda oszacowania ryzyka zawodowego była odpowiednia do zagrożenia i umożliwiała uwzględnienie wymagań prawa w procesie oceny tego ryzyka, np. dla czynników szkodliwych w środowisku pracy konieczne jest uwzględnienie wyników pomiarów ich stężeń lub natężeń, wykonywanych zgodnie z wymaganiami prawa. Dla zagrożeń nowo powstających, np. pozycja przy pracy czy obciążenie psy- chiczne, może się okazać konieczne wykorzystanie wiedzy eksperckiej; zaleca się, aby przyjęta metoda oszacowania ryzyka zawodowego była bardziej proak- tywna niż reaktywna, ułatwiająca ustalenie priorytetów w działaniach mających na celu eliminację i/lub ograniczenie zagrożeń oraz możliwość zastosowania odpowiednich środków nadzoru; nie jest celowe podejmowanie prób oszacowania ryzyka zawodowego związa- nego z równoczesnym oddziaływaniem wszystkich zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Oceniając ryzyko zawodowe związane z poszczególnymi zagrożeniami można, tam gdzie to możliwe, wziąć pod uwagę ich interakcje i uwzględnić je w wynikach oceny; Marcin Krause 83 Kryterium rodzaju etapu oceny ryzyka wyróżnia podział na: metody zbierania danych (metody pozyskiwania informacji) – do przygotowa- nia danych i informacji o zagrożeniach i ryzyku, np. metoda analizy dokumen- tów; metody identyfikacji zagrożeń (metody analizy ryzyka) – do opracowania cha- rakterystyki zagrożeń związanych z wykonywaną pracą, np. metoda list kon- trolnych; metody szacowania ryzyka (metody oceny ryzyka) – do określenia poziomu (wielkości) ryzyka związanego z zagrożeniami, np. metody (jakościowa i iloś- ciowa) według normy PN-N-18002. Niektóre metody pod jedną nazwą obejmują dwie różne metody służące do rozpoznawania zagrożeń lub określania poziomu ryzyka, np.: metoda wstępnej analizy zagrożeń PHA; metoda analizy bezpieczeństwa pracy JSA. Wybrane metody mają zastosowanie jednocześnie do identyfikacji zagrożeń i szacowania ryzyka, np.: metoda analizy rodzaju błędów i skutków FMEA; metoda analizy drzewa zdarzeń ETA; metoda analizy drzewa błędów FTA; metoda analizy niezawodności człowieka HRA. Kryterium rodzaju danych i informacji obejmuje następującą klasyfikację: metody ilościowe – do ilościowej oceny ryzyka (w postaci wskaźnikowej jako liczba, litera lub ich kombinacja), np. metoda ilościowa dla czynników mierzal- nych (dla których określono wartości dopuszczalne) według normy PN-N- 18002; metody jakościowe – do jakościowej oceny ryzyka (w postaci opisowej jako określenie słowne), np. metoda jakościowa dla czynników niemierzalnych i mie- rzalnych (dla których nie określono wartości dopuszczalnych) według normy PN-N-18002; metody mieszane – do jakościowo-ilościowej (opisowo-wskaźnikowej) oceny ryzyka, np. metoda oceny ryzyka dla zagrożeń mechanicznych według CIOP- PIB. Kryterium dokładności oceny ryzyka wyróżnia podział na: metody podstawowe – do wstępnej oceny ryzyka, m.in. przy braku aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia to np. metoda jakościowa według normy PN-N-18002; metody wspomagające – do szczegółowej oceny ryzyka, m.in. przy dostępie do aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia to np. metoda ilościowa według normy PN-N-18002; ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy metod badań 84 ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 5. Podsumowanie i wnioski metody zaawansowane – do zaawansowanej oceny ryzyka, m.in. wybrane metody dedukcyjne i indukcyjne, np. metody analizy drzewa błędów i analizy drzewa zdarzeń. Zasady postępowania dotyczące doboru strategii oceny ryzyka zawodowego obejmują: zastosowanie oceny wstępnej, szczegółowej lub zaawansowanej; zastosowanie jednocześnie kilku ocen ryzyka dla porównania; zapewnienie udziału specjalistów ds. zagrożeń; decyzje grupowe lub sondaż opinii ekspertów. Metodami zbierania danych w środowisku pracy, które mogą być wykorzystane do oceny ryzyka zawodowego są m.in.: metoda analizy dokumentów; metoda list kontrolnych; metoda obserwacji; metoda studium przypadku; metoda sondażu (w tym ankieta, wywiad, burza mózgów, ocena ekspertów). Metodami identyfikacji zagrożeń w środowisku pracy, które mogą być wyko- rzystane do oceny ryzyka zawodowego są m.in.: metoda list kontrolnych; metoda systematyki TOL; metoda analizy co-jeśli (co-gdy); metody PHA, JSA, HRA, FMEA, ETA, FTA; inne, np. należące do grupy metod jakościowych (probabilistyczna analiza ryzy- ka PRA) lub metod ilościowych (ilościowa analiza ryzyka QRA). Metodami szacowania ryzyka w środowisku pracy, które mogą być wykorzys- tane do oceny ryzyka zawodowego są m.in.: metody ilościowa i jakościowa według PN-N-18002; metoda wskaźnika ryzyka Score Risk; metoda wskaźnika poziomu ryzyka WPR; metody PHA, JSA, HRA, FMEA, ETA, FTA; inne, np. należące do grupy metod matrycowych, wskaźnikowych lub graficz- nych. Zgodnie z obowiązującym prawem pracodawca odpowiada za stan bezpieczeń- stwa i higieny pracy w zakładzie pracy, w tym m.in. za organizację badań lekarskich, szkoleń pracowników i oceny ryzyka zawodowego. Dlatego w mniejszym zakła- dzie pracy sam pracodawca lub w jego imieniu pracownik służby bezpieczeństwa Marcin Krause 85 i higieny pracy może indywidualnie dokonać oceny ryzyka zawodowego. Zaleca się jednak w praktyce, aby ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzać zespołowo, gdzie przewodniczącym powinien być pracodawca lub osoba kierująca pracowni- kami, a członkami pracownik służby bhp jako koordynator oraz lekarz służby medycyny pracy, pracownicy i/lub ich przedstawiciele, np. społeczna inspekcja pracy. Aktualnie nie ma określonych w aktach prawnych wymagań dotyczących stoso- wania metod oceny ryzyka zawodowego, dotyczy to zarówno zasad ich klasyfikacji, jak i zasad ich doboru. Ocenę ryzyka zawodowego można przeprowadzić różnymi metodami, m.in. w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i rodzaju występu- jących zagrożeń, a wytyczne w tym zakresie zawierają normy techniczne i specjalis- tyczne publikacje. W pierwszej kolejności zalecane są takie metody oceny ryzyka, których zastosowanie nie wymaga specjalistycznej wiedzy i które mogą być w pros- ty sposób wykorzystane przez zespoły oceniające ryzyko zawodowe. Do praktycznej realizacji oceny ryzyka zawodowego zaleca się najczęściej Pol- ską Normę PN-N-18002 [7], w której zaproponowano dwie metody szacowania ryzyka: metodę ilościową w skali trójstopniowej dla czynników mierzalnych, dla których określono wartości dopuszczalne (np. NDS i NDN) oraz metodę jakoś- ciową w skali trójstopniowej lub pięciostopniowej dla pozostałych czynników, które obejmują czynniki niemierzalne (np. czynniki mechaniczne) i czynniki mierzalne, dla których nie określono wartości dopuszczalnych (np. biologiczne). Zgodnie z aktualnymi przepisami pracodawca organizuje badania i pomiary następujących czynników szkodliwych dla zdrowia: czynniki chemiczne, pyły, ha- łas, drgania mechaniczne, mikroklimat, promieniowanie optyczne, pola i promie- niowanie elektromagnetyczne, czynniki rakotwórcze i mutagenne. Oprócz ww. czynników oceny narażenia zawodowego dokonuje się także dla szkodliwych czyn- ników biologicznych oraz sposobu wykonywania pracy. Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz informuje pracowników o ryzyku zawodowym. Zagrożenia powinny być analizowane w aspekcie zmian miejsca i warunków wykonywania pracy, a nie tylko jako formalnie określone stanowisko pracy. Ocena ryzyka zawodowego po- winna obejmować zagrożenia w aspekcie skutków oddziaływania (czynniki niebez- pieczne, szkodliwe dla zdrowia i uciążliwe) oraz przyczyn oddziaływania (czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i psychofizyczne). Zaleca się, aby nie ograniczać oceny ryzyka zawodowego do wykorzystania kilku wybranych metod, m.in. metody analizy dokumentów podczas zbierania danych, metody list kontrolnych podczas identyfikacji zagrożeń czy metod według PN-N-18002 podczas szacowania ryzyka. Do opracowania charakterystyki pracy wykonywanej na stanowisku pracy powinno się zastosować wybrane metody służące do obserwacji i pomiaru czasu pracy, np. chronometraż, fotografia dnia roboczego, obserwacja migawkowa, ana- liza ruchów elementarnych. Zarys metodyki oceny ryzyka zawodowego w aspekcie analizy metod badań