Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Zarządzanie kryzysowe jako istotny element kierowania współczesnym bezpieczeństwem narodowym , Publikacje z Security Analysis

Artykuł opublikowany w: Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH

Typologia: Publikacje

2019/2020

Załadowany 23.10.2020

Filip_B
Filip_B 🇵🇱

4.5

(39)

330 dokumenty

1 / 16

Toggle sidebar

Ta strona nie jest widoczna w podglądzie

Nie przegap ważnych części!

bg1
Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013
mgr Karina Górska
Akademia Obrony Narodowej
Warszawa
Zarz dzanie kryzysowe
jako istotny element kierowania
wspó!czesnym bezpiecze"stwem narodowym
Crisis management as an important component
of national security management today
Streszczenie: Artyku jest prób! zwrócenia uwagi na znacz!ce dla bezpiecze"stwa narodowe-
go aspekty, a w szczególno#ci na sfer$ zarz!dzania kryzysowego. Istota tego ostatniego jest
niebagatelnie wa%na w obecnych d zia aniach aparatów pa"stwowych na rzecz pokoju, harmo-
nii, poczucia stabilno#ci oraz stanu niezagro %enia w#ród spo ecze"stwa. Przeciwdzia anie
wszelkim zagro%eniom, zarówno naturalnym, jak i tym, wywo anym przez dzia alno#& cz owieka
(awarie/katastrofy techniczne) le%y w kompetencjach administracji publicznej oraz si , które s!
wsparciem dla pa"stwa w chwili wyst!pienia niebezpiecze"stwa (Policja, Stra% Po%arna, Stra %
Miejska, Stra% Graniczna itd.). W obecnych czasach, kiedy wachlarz zagro%e" znacznie si$ po-
wi$kszy , powinno#ci! pa"stwa, jako organizacji, winno sta& si$ planow anie, organizowanie
oraz reagowanie na zaistnia e niebezpiecze"stwa.
S!owa kluczowe: zarz dzanie kryzysowe, bezpiecze!stwo, bezpiecze!stwo narodowe, admi-
nistracja publiczna, kryzys, sytuacja kryzysowa
Abstract: This article is an attempt to draw attention to the important aspects of national securi-
ty, especially in the realm of crisis managem ent. The essence of the latter is important in the
current work of the state apparatus to promote peace, harmony and a sense of stability and sa-
fety of the public. Preventing any threats, both natural and those caused by human activities
(emergencies / disasters technical) is the re sponsibility of the public administration and the for-
ces that are supported for the state at the time of an emergency (Police, Fire Brigade, Municipal
Police, Border Guard, etc. .). At the present time, when the range of threats significantly incre-
ased, the duty of the State, as an organization, should be a plan, organize and respond to
emergency arise.
Key words: crisis management, security, national security, public administration, crisis, crisis si-
tuation
Wst#p
Ka"dy cz#owiek posiada pewn liczb$ podstawowych potrzeb, których
spe#nienie pozwala mu na odpowiednie funkcjonowanie w spo#ecze!stwie
oraz kreatywny rozwój osobisty. Wiedz c, i" spo#ecze!stwo w znacznym
pf3
pf4
pf5
pf8
pf9
pfa
pfd
pfe
pff

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Zarządzanie kryzysowe jako istotny element kierowania współczesnym bezpieczeństwem narodowym i więcej Publikacje w PDF z Security Analysis tylko na Docsity!

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013

mgr Karina Górska Akademia Obrony Narodowej Warszawa

Zarz dzanie kryzysowe

jako istotny element kierowania

wspó!czesnym bezpiecze"stwem narodowym

Crisis management as an important component

of national security management today

Streszczenie: Artyku jest prób! zwrócenia uwagi na znacz!ce dla bezpiecze"stwa narodowe- go aspekty, a w szczególno#ci na sfer$ zarz!dzania kryzysowego. Istota tego ostatniego jest niebagatelnie wa%na w obecnych dzia aniach aparatów pa"stwowych na rzecz pokoju, harmo- nii, poczucia stabilno#ci oraz stanu niezagro%enia w#ród spo ecze"stwa. Przeciwdzia anie wszelkim zagro%eniom, zarówno naturalnym, jak i tym, wywo anym przez dzia alno#& cz owieka (awarie/katastrofy techniczne) le%y w kompetencjach administracji publicznej oraz si , które s! wsparciem dla pa"stwa w chwili wyst!pienia niebezpiecze"stwa (Policja, Stra% Po%arna, Stra% Miejska, Stra% Graniczna itd.). W obecnych czasach, kiedy wachlarz zagro%e" znacznie si$ po- wi$kszy , powinno#ci! pa"stwa, jako organizacji, winno sta& si$ planowanie, organizowanie oraz reagowanie na zaistnia e niebezpiecze"stwa.

S!owa kluczowe: zarz dzanie kryzysowe, bezpiecze!stwo, bezpiecze!stwo narodowe, admi- nistracja publiczna, kryzys, sytuacja kryzysowa

Abstract: This article is an attempt to draw attention to the important aspects of national securi- ty, especially in the realm of crisis management. The essence of the latter is important in the current work of the state apparatus to promote peace, harmony and a sense of stability and sa- fety of the public. Preventing any threats, both natural and those caused by human activities (emergencies / disasters technical) is the responsibility of the public administration and the for- ces that are supported for the state at the time of an emergency (Police, Fire Brigade, Municipal Police, Border Guard, etc. .). At the present time, when the range of threats significantly incre- ased, the duty of the State, as an organization, should be a plan, organize and respond to emergency arise.

Key words: crisis management, security, national security, public administration, crisis, crisis si- tuation

Wst#p

Ka"dy cz#owiek posiada pewn liczb$ podstawowych potrzeb, których spe#nienie pozwala mu na odpowiednie funkcjonowanie w spo#ecze!stwie oraz kreatywny rozwój osobisty. Wiedz c, i" spo#ecze!stwo w znacznym

396 K. Górska

Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97

stopniu kreuje post$p w dziedzinie gospodarczej, ekonomicznej, spo#ecznej oraz kulturowej, musimy zwa"y% na to, i" we wszystkich procesach wymaga si$ zachowania najwy"szego poziomu bezpiecze!stwa. Naród b$d cy wspólnot , która jest zespolona wi$zi etniczn oraz kulturowo – cywiliza- cyjn , odznacza si$ poczuciem to"samo&ci grupowej oraz umiej$tno&ci powielania jej kolejnym pokoleniom. Do realizacji swoich licznych celów na- ród tworzy pa!stwo, które jest elementarn form organizacji "ycia spo#ecz- nego i politycznego. Pa!stwo to „suwerenna organizacja polityczna spo#e- cze!stwa zamieszkuj cego terytorium o okre&lonych granicach, której g#ównym sk#adnikiem jest hierarchiczna w#adza publiczna, dysponuj ca apa- ratem przymusu wobec jednostek i grup spo#ecznych nieprzestrzegaj cych obowi zuj cego prawa oraz d " ca do monopolu w jego stosowaniu”^1. Pa!- stwo za g#ówny cel oraz misj$ przybiera dzia#ania zabezpieczaj ce interesy narodowe. Ka"de negatywne oddzia#ywanie na obszarze pa!stwa oraz jego os#abienie wp#ywa ujemnie na jego pozycj$, w efekcie na bezpiecze!stwo wewn$trzne i zewn$trzne, porz dek prawny itd. Obszar zwi zany z bezpiecze!stwem narodowym odnosi si$ g#ównej mierze do przystosowania struktur, jakie znajduj si$ w pa!stwie oraz przy- gotowania spo#ecze!stwa do odpowiedniego funkcjonowania w momencie pojawienia si$ zewn$trznych zagro"e! o charakterze polityczno-militarnym. Bezpiecze!stwo nale"y do terminów, które mo"na pojmowa% oraz definio- wa% na wiele sposobów, pomimo tego klasyfikuje si$ jako warto&% najwy"ej chronion oraz cenion , jednocze&nie przez jednostki, organizacje, jak i ca#e narody. Fundamentem niepodleg#o&ci oraz suwerenno&ci pa!stwa jest pe#na wydajno&% jego pa!stwowych i samorz dowych struktur. S one bowiem odpowiedzialne za utrzymanie bezpiecze!stwa w ka"dej p#aszczy'nie dzia- #alno&ci, co dok#adnie ma wp#yw na funkcjonowanie pa!stwa oraz spokojne "ycie spo#ecze!stwa. W obecnych czasach, kiedy wachlarz zagro"e! znacznie si$ powi$kszy#, ogromn uwag$ nale"y skupi% na dzia#aniach doty- cz cych organizacji administracji publicznej, która zmierza si$ z katastrofami naturalnymi b d' awariami technicznymi. Jednostki administracji publicznej posiadaj w swych kompetencjach podejmowanie trafnych decyzji oraz nad- zorowanie poczyna! si# oraz &rodków uczestnicz cych w zarz dzaniu kryzy- sowym. Jest ono niezmiernie wa"nym sk#adnikiem zawartym w systemie kie- rowania bezpiecze!stwem narodowym. Poj$cie to jest kluczowym dla ca#ego zakresu tematycznego i okre&la dzia#anie jednostek administracji publicznej wchodz ce w sk#ad zarz dzania bezpiecze!stwem narodowym. Dzia#ania te polegaj na przeciwdzia#aniu sytuacjom o zabarwieniu kryzysowym, przygo- towaniu do podejmowania nadzoru nad nimi, natychmiastowym reagowaniu w chwili pojawienia si$ opisywanych zjawisk oraz na przywracaniu pierwot- nego charakteru obszarowi, który uleg# kryzysowi.

(^1) Encyklopedia PWN. www.encyklopedia.pwn.pl (12.04.2013).

398 K. Górska

Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97

Nie ulega w tpliwo&ci, "e najistotniejsz funkcj , a zarazem celem dzia#alno&ci pa!stwa demokratycznego jest zagwarantowanie bezpiecze!- stwa narodowego. Istnieje równie wiele definicji bezpiecze!stwa narodowe- go, jak i bezpiecze!stwa. Traktuj one o tym samym, dotycz ochrony terytorium pa!stwa, jego granic oraz narodu. Wed#ug S. Dworackiego bez- piecze!stwo narodowe to taki rzeczywisty stan stabilno&ci wewn$trznej i suwerenno&ci pa!stwa, który odzwierciedla brak lub wyst$powanie jakich- kolwiek zagro"e! (w sensie zaspokojenia podstawowych potrzeb egzysten- cjalnych i behawioralnych spo#ecze!stwa oraz traktowania pa!stwa jako su- werennego podmiotu w stosunkach mi$dzynarodowych)^5. Wed#ug jednej z kluczowych strategii pa!stwa interesy narodowe (zapewnienie niepodle- g#o&ci, nienaruszalno&ci terytorialnej, wolno&ci, bezpiecze!stwa, poszano- wania praw cz#owieka i obywatela, a tak"e zachowanie dziedzictwa narodo- wego oraz ochrona &rodowiska naturalnego w warunkach zrównowa"onego rozwoju) s niezmienne oraz oparte na ca#o&ciowej koncepcji bezpiecze!- stwa pa!stwa^6. Pod "aj c za interpretacj E. Nowaka na bezpiecze!stwo narodowe nak#adaj si$ zarówno czynniki zewn$trzne, jak i wewn$trzne, do których powinna by% dostosowana odpowiednia obrona. Nale"y jej inten- sywno&% i obszerno&% dostosowa% do skali zagro"e!^7. Bezpiecze!stwo mo"na rozró"nia% w aspekcie wewn$trznym oraz zewn$trznym. Bezpiecze!stwo zewn$trzne definiuje si$ jako stan równowagi pomi$dzy zagro"eniami, zostaj wywo#ane czynnikami zewn$trznymi. Mo"- na mówi% tu przede wszystkim o: posi#kowaniu si$ si#ami zbrojnymi przez obce pa!stwa; terroryzm na skale mi$dzynarodow ; proliferacja broni masowego ra"enia; re"imy; migracje spo#ecze!stw^8. Bezpiecze!stwo wewn$trzne definiuje si$ jako stan równowagi pomi$dzy zagro"eniami, zostaj wywo#ane czynnikami wewn$trznymi. Mo"na mówi% tu przede wszystkim o: niepokojach spo#ecznych; kl$skach "ywio#owych; przest$pczo&ci granicznej; degradacji &rodowiska; korupcji; przest$pczo&ci zorganizowanej^9. Rozwój cywilizacyjny to ogromny uk#on ku ludzko&ci, dotyczy u#atwie! w "yciu, podniesienia standardów "yciowych spo#ecze!stwa przy jednocze-

(^5) B. Wi&niewski, Edukacja obronna spo ecze"stwa , Niepa!stwowa Wy"sza Szko#a Pedagogicz-

na, Bia#ystok 2006, s. 17. (^6) Strategia Bezpiecze"stwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej , Warszawa 2007. (^7) E. Nowak, Zarz!dzanie kryzysowe w sytuacjach zagro%e" niemilitarnych , AON, Warszawa

2007, s. 13. 8

9 Ibidem, s. 11. Ibidem.

Zarz dzanie kryzysowe jako istotny element kierowania wspó!czesnym bezpiecze"stwem… 399

ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)

snym wzro&cie zagro"e!. S mniej lub bardziej szkodliwe oraz uci "liwe do zniwelowania. Z mniejszymi zagro"eniami odpowiednie organizacje zasilaj - ce pa!stwo radz sobie bez wi$kszych komplikacji. Istniej niestety sytu- acje, w których rutynowe dzia#ania zapobiegawcze nie przynosz efektów. Powy"sze zagro"enia charakteryzuj si$ nieprzewidywalno&ci oraz szero- kim zasi$giem dominacji. W zwi zku z tym, niezmiernie istotnym zadaniem jest uprzednie przygotowanie oraz zorganizowanie dzia#a!, a"eby w chwili pojawienia si$ niepo" danego zdarzenia by% w stanie do jak najszybszej re- akcji. Takiemu post$powaniu s#u"y zarz dzanie kryzysowe, realizowane przez odpowiednie jednostki administracji rz dowej i samorz dowej. Admi- nistracja publiczna, za przyczyn przepisów prawnych, ma na#o"ony obo- wi zek utrzymania porz dku publicznego jak i bezpiecze!stwa ka"dego obywatela oraz zagwarantowanie ochrony przeciwpo"arowej i przeciwpo- wodziowej^10. Nie znajdziemy dzi& w obszarze bezpiecze!stwa narodowego tak "ywotnego i jednocze&nie skomplikowanego zjawiska jak zarz dzanie w sytuacjach kryzysowych. Sytuacje niebezpieczne zazwyczaj s trudne do zdiagnozowania. Dziej$ si$ tak, poniewa" wy#aniaj si$ nagle i poddaj si$ gwa#townemu progresowi. Nazywamy je kryzysowymi, gdy" s prze#omowe i rozstrzygaj ce. W obecnych czasach to niepewno&% sytuacji na arenie mi$dzynarodowej, ró"nego rodzaju konflikty oraz spory w&ród narodów, trudna do zniwelowania przest$pczo&%, liczne awarie i coraz cz$stsze kl$ski "ywio#owe zmuszaj pa!stwo i jego organy do podejmowania dzia#a! w try- bie pilnym, zazwyczaj bez dostatecznego przygotowania i dostosowania si$ do dzia#ania^11.

Poj#cie kryzysu oraz zarz dzania kryzysowego

Literatura po&wi$cona tematyce zwi zanej z zarz dzaniem w sytu- acjach kryzysowych zawiera liczne definicje zjawiska zwanego kryzysem. Kryzys „(gr. krisis) okres za#amania, przesilenia i potencjalnego prze#omu w funkcjonowaniu danego systemu spo#ecznego lub politycznego”^12. Fun- damentalnym uk#adem w teorii kryzysu jest instytucja, organizm, organizacja b d' samo spo#ecze!stwo^13. Inne 'ród#o podaje, i" kryzys to „moment, okres prze#omu, przesilenie, decyduj cy zwrot, okres za#amania gospodarczego”^14. S dz$, "e bardzo obszern , jednak"e niezmiernie trafn definicj$ kryzysu prezentuje pozycja z zakresu bezpiecze!stwa narodowego, wed#ug której jest to „sytuacja b$d ca nast$pstwem zagro"enia, prowadz ca w konse- kwencji do zerwania lub znacznego os#abienia wi$zów spo#ecznych przy równoczesnym, powa"nym zak#óceniu funkcjonowania instytucji publicz-

(^10) K. Sienkiewicz-Ma#yjurek, F.R. Krynojewski, Zarz!dzanie kryzysowe w administracji publicz-

nej 11 , Difin, Warszawa 2010, s. 9. W. Kitler, Problemy zarz!dzania kryzysowego w pa"stwie , AON, Warszawa 2000, s. 5. (^12) S ownik wyrazów obcych , PWN, Warszawa 1980, s. 401. (^13) R. Wróblewski, Zarys teorii kryzysu, zagadnienia prewencji i zarz!dzania kryzysami , AON,

Warszawa 1996, s. 9. 14 W. Kopali!ski, S ownik wyrazów obcych i zwrotów obcoj$zycznych z almanachem , MUZA, Warszawa 2000, s. 282.

Zarz dzanie kryzysowe jako istotny element kierowania wspó!czesnym bezpiecze"stwem… 401

ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)

Powo#uj c si$ na Organizacj$ Traktatu Pó#nocnoatlantyckiego NATO nale"y stwierdzi%, "e kryzys mo"e si$ pojawi% i przy tym zaistnie% je&li: kreuje rzeczywiste i miarodajne zagro"enie; posiada adekwatn do sytuacji skal$; pojawia si$ niespodziewanie i nikt nie by# w stanie go przewidzie%; istnieje presja czasu oraz ubytek czasu; nast$puje intensyfikacja wydarze!; nikt nie posiada zupe#nego przekonania co do mo"liwo&ci zniwelo- wania zagro"e! oraz metod i &rodków zaradczych^18. Wiedz c, i" kryzys reprezentuje jedn z kategorii teorii bezpiecze!- stwa, id c dalej, teorii bezpiecze!stwa narodowego, mo"na wyró"ni% nast$- puj ce kryteria typologii kryzysów: podmiotowe; przedmiotowe; przestrzenne; czasu trwania; usytuowania 'ród#a; cz$stotliwo&ci; symptomów zagro"enia; istnienia konfliktu interesów^19. Cz$stym b#$dem w operowaniu poj$ciem kryzysu jest fakt, i" uto"sa- mia si$ go z poj$ciem sytuacji kryzysowej. Tak sytuacj$ nale"y od razy sprostowa% i uzna% za b# d. Mimo, i" terminy te s stosowane zamiennie, dziel je jednak znacz ce ró"nice. Jak ju" wcze&niej zosta#o opisane, kryzys przedstawia si$ jako zaprzestanie funkcjonowania istniej cego do danego momentu systemu, które w efekcie prowadzi do reorganizacji jego budowy, struktury. Natomiast mianem sytuacji kryzysowej okre&la si$ owo zjawisko zaprzestania, które rozpo&ciera si$ w danej przestrzeni czasowej, wycho- dz c od stanu równowagi, przechodz c poprzez niestabilno&%, dochodz c do stabilno&ci w nowej sytuacji – o czym b$dzie mowa w dalszej cz$&ci. Mo"na wi$c pokusi% si$ o twierdzenie, i" zagadnienie sytuacji kryzysowej jest znacznie szersze od poj$cia kryzysu. Pod "aj c dalej, uzna% nale"y, "e kryzys pozostaje tzw. punktem kulminacyjnym podczas trwania sytuacji kry- zysowej.

(^18) J. Go#$biewski, Podr$cznik mened%era programów kryzysowych , Wydawnictwo Szko#y Aspi-

rantów Pa 19 !stwowej Stra"y Po"arnej, Kraków 2003, s. 10. E. Nowak, Zarz!dzanie kryzysowe w sytuacjach zagro%e" niemilitarnych , AON, Warszawa 2007, s. 36.

402 K. Górska

Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97

Tabela 1. Typologia kryzysów

)ród#o: opracowanie w#asne na podstawie: E. Nowak, Zarz!dzanie kryzysowe w sytuacjach za- gro%e" niemilitarnych , AON, Warszawa 2007, s. 36.

W bardzo obrazowy i przejrzysty sposób t#umaczy powy"sze korelacje W. Lidwa twierdz c, "e: sk#adow sytuacji kryzysowej jest sam kryzys; ka"dy kryzys to sytuacja kryzysowa, ale nie w ka"dej sytuacji kry- zysowej mo"na zauwa"y% zjawisko kryzysu; w chwili pojawienia si$ sytuacji kryzysowej nie zawsze wyst$puje naruszenie pierwotnego stanu organizacji, jednak"e mo"e ów fakt decydowa% o podj$ciu stara! do utrzymania standardów jej funk- cjonowania^20. Ka"de zjawisko w nauce powinno zosta% definiowane, tak samo nale- "y poczyni% z omawianym zjawiskiem sytuacji kryzysowej. Najbardziej wia- rygodn oraz zawieraj c konkretne informacje b$dzie definicja zawarta u Ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarz dzaniu kryzysowym podaj ca, "e przez sytuacj$ kryzysow nale"y rozumie% „sytuacj$ b$d c nast$p- stwem zagro"enia i prowadz c w konsekwencji do zerwania lub znaczne- go naruszenia wi$zów spo#ecznych przy równoczesnym powa"nym zak#ó- ceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, "e u"yte &rodki niezb$dne do zapewnienia lub przywrócenia bezpiecze!stwa nie uzasadniaj wprowadzenia "adnego ze stanów nadzwyczajnych”^21. Ty-

(^20) W. Lidwa, W. Krzeszowski, W. Wi$cek, Zarz!dzanie w sytuacjach kryzysowych , AON, War-

szawa 2010, s. 28. 21 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarz dzaniu kryzysowym.

404 K. Górska

Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97

nasilenia, co w efekcie doprowadzi do opanowania sytuacji przy pomocy planów zarz dzania kryzysowego. W zaawansowanych sytuacjach koniecz- nym mo"e si$ okaza% wprowadzenie stanów nadzwyczajnych na zagro"o- nym obszarze. Ko!cowym etapem jest stabilizacja, nadzorowanie sytuacji oraz tworzenie nast$pnego, nowego stopnia stabilizacji. Istnieje wiele po- dobnych opinii przekonuj cych, i" ów etap jest najbardziej czasoch#onny i powinien prowadzi% w zupe#no&ci do stworzenia systemu, który uchroni da- n organizacje, dany obszar od podobnej kl$ski. W zwi zku z tym niezb$dne jest wyci gni$cie adekwatnych wniosków oraz podj$cie w#a&ciwych decyzji, które pozwol nie dopu&ci% do podobnych zdarze!. Uczeni twierdz , "e sy- tuacja kryzysowa mo"e wywo#a% kryzys wiele razy. Nale"y si$ wi$c zasta- nowi%, jak mo"e zosta% os#abiony dany system, w momencie powielania si$ kryzysu. Wa"nym jest równie" fakt, i" rozwój sytuacji kryzysowej jest znacz- nie krótszy oraz bardziej dynamiczny ni" jej deeskalacja. Warto temu zara- dzi% i stara% si$ nie doprowadza% do „uaktywniania” si$ zagro"e!, b d' posiada% odpowiedni skonstruowany system bogaty w perfekcyjnie przygo- towane si#y i &rodki, gotowe do natychmiastowej reakcji na powsta#e zagro- "enia. Podstaw powy"szych rozwa"a! jest jedna z form zrz dzania, do- k#adnie zarz dzanie kryzysowe. Odgórnie mo"na uzna%, "e ten rodzaj za- rz dzania dotyczy dzia#ania w konkretnych, okre&lonych sytuacjach, w jakich jest w stanie znale'% si$ organizacja. Zarz dzanie jest procesem, który mo"na zdefiniowa% w ró"noraki sposób, ale cz$sto oddaj c jego istot$. Jest to „system dzia#a! reguluj cych sposób i zasady funkcjonowania okre&lonej organizacji zgodnie z wytyczonymi celami”^25. Obejmuje ono takie funkcje jak: planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrol$. Cz$sto jest powi zane z zarz dzaniem przez cele. Z powy"szych wyja&nie! mo"na wywnioskowa%, "e zarz dzanie jest powi zane z nienagannym dzia#aniem organizacji, przez któr postrzega si$ grup$ ludzi posiadaj cych wspólny cel oraz schemat dzia#ania. Ró"nica, jak mo"na zaobserwowa% pomi$dzy zarz dzaniem, a zarz dzaniem kryzysowym dotyczy nieprzewidywalno&ci otoczenia, w ja- kim si$ j realizuje. Ka"de pa!stwo, które szanuje swoje terytorium oraz obywateli, za priorytet uznaje utrzymanie wysokiego poziomu bezpiecze!stwa. Czyni to poprzez niedopuszczanie oraz niwelowanie zagro"e! wewn$trznych i ze- wn$trznych^26. Na prze#omie wielu lat zarz dzanie kryzysowe osi gn$#o nie- bagatelny post$p dzi$ki licznym badaniom oraz do&wiadczeniom adekwat- nym do zagro"e! w wymiarze jednostkowym, lokalnym, narodowym, a tak"e na arenie mi$dzynarodowej. W chwili pojawienia si$ zagro"enia, zarz dza- nie kryzysowe bazuje na kontrolowaniu i formowaniu jego przebiegu przy pomocy skonstruowanego wcze&niej dzia#ania. Dzi$ki temu zniwelowanie strat b d' odtworzenie zniszcze! jest prawdopodobne.

(^25) Multimedialna encyklopedia powszechna , Oficyna wydawnicza FOGRA, edycja 1998. (^26) W. Lidwa, W. Krzeszowski, W. Wi$cek, Zarz!dzanie w sytuacjach kryzysowych , AON, War-

szawa 2010, s. 30.

Zarz dzanie kryzysowe jako istotny element kierowania wspó!czesnym bezpiecze"stwem… 405

ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)

Adekwatnie z Ustaw z dnia 26 kwietnia 2007 roku, zarz dzanie kry- zysowe to „dzia#alno&% organów administracji publicznej b$d ca elementem kierowania bezpiecze!stwem narodowym, która polega na zapobieganiu sy- tuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych dzia#a!, reagowaniu w przypadku wyst pienia sy- tuacji kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej pierwotnego charakteru”^27. Meritum zarz dzania kryzysowego zawarte jest w dzia#aniach wyko- nywanych przy pomocy organów administracji publicznej, s#u"b, stra"y, agencji i inspekcji. Odbywa si$ to kolejno na poziomie lokalnym, nast$pnie przez przydzielenie pozosta#ych organów administracji rz dowej oraz samo- rz dowej. Powy"sze zadania s &ci&le zwi zane z poni"szymi celami wyni- kaj cymi z zarz dzania kryzysowego: &ledzenie oraz okre&lanie mo"liwo&ci pojawienia si$ sytuacji kryzy- sowej; szacowanie zal "ków sytuacji kryzysowej; ustalenie stron rozprzestrzeniania si$ tej sytuacji; przygotowanie odpowiednio dostosowanych do zaistnia#ej sytuacji si# i &rodków; nadzorowanie poczyna! s#u"b, inspekcji i stra"y bior cych udzia# w usuwaniu zagro"enia; wykonywanie zada! podczas operacji kryzysowej^28. Ka"de zaplanowane dzia#anie posiada pewny zbiór zasad, którymi na- le"y si$ kierowa% przy jego wykonywaniu. Poni"ej zosta#y zamieszczone za- sady odnosz ce si$ do zarz dzania kryzysowego: zasada prymatu uk#adu terytorialnego – podstawowym elementem jest na tym etapie uk#ad terytorialny pa!stwa; zasada jednoosobowego kierownictwa – ka"da decyzja powinna by% podj$ta przez jedn osob$, która jest w pe#ni odpowiedzialna za podj$te czynno&ci; zasada odpowiedzialno&ci organów w#adzy publicznej – organy te s kompetentne w kwestii podejmowania decyzji zwi zanych z za- rz dzaniem kryzysowym, zasada zespolenia – organy maj mo"liwo&% po# czenia wszyst- kich swoich si# w celu usuni$cia zagro"enia z danego obszaru; zasada kategoryzacji zagro"e! – zagro"enia powinny zosta% po- dzielone ze wzgl$du na rodzaj oraz rozmiar, a tak"e istotne jest przydzielenie adekwatnych do rozmiaru rozwi za!; zasada powszechno&ci – niwelowanie kryzysu odbywa si$ przy pomocy organów w#adzy publicznej w po# czeniu ze specjalistycz- nymi s#u"bami oraz ogó#em spo#ecze!stwa^29.

(^27) Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarz dzaniu kryzysowym. (^28) W. Lidwa, W. Krzeszowski, W. Wi$cek, Zarz!dzanie w sytuacjach kryzysowych , AON, War-

szawa 2010, s. 32.

Zarz dzanie kryzysowe jako istotny element kierowania wspó!czesnym bezpiecze"stwem… 407

ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)

nie do podzia#u terytorialnego) poziom wojewódzki, powiatowy oraz gminny wraz z organami opiniodawczo – doradczymi, jak i centrami zarz dzania kryzysowego. Przedstawione organy posiadaj pewne prawa i obowi zki, które zosta#y obwieszczone w „Ustawie z dnia 27 kwietnia 2007 roku o za- rz dzaniu kryzysowym” (uwzgl$dniaj c zmiany jakie zasz#y w ustawie w 2009 roku). Do kompetencji organów znajduj cych si$ na najwy"szym poziomie nale"y przede wszystkim przedstawienie rozporz dzenia, które uwzgl$dnia przedsi$wzi$cia oraz procedury systemu zarz dzania kryzysowego. Poziom krajowy zasila: Prezes Rady Ministrów; Minister Spraw Wewn$trznych i Administracji; Rz dowy Zespó# Zarz dzania Kryzysowego;; Rz dowe Centrum Bezpiecze!stwa; Zespo#y Zarz dzania Kryzysowego Ministerstw i Centralnych Organów Administracji Rz dowej; Centra Zarz dzania Kryzysowego Ministerstw i Centralnych Orga- nów Administracji Rz dowej^35. Kolejnym poziomem jest poziom wojewódzki. Tworz go kolejno: Wojewoda; Wojewódzki Zespó# Zarz dzania Kryzysowego; Wojewódzkie Centrum Zarz dzania Kryzysowego^36. W tym wypadku to wojewoda odpowiada za bezb#$dne funkcjonowanie sys- temu zarz dzania kryzysowego. W kompetencjach wojewody le"y przede wszystkim kierowanie dzia#aniami zwi zanymi z monitorowaniem, planowa- niem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagro"e! na terenie województwa. Po&rednim szczeblem w zarz dzaniu kryzysowym jest szczebel po- wiatu, gdzie za omawiane kwestie odpowiada starosta przy pomocy powia- towego centrum zarz dzania kryzysowego oraz powo#ywanego na czas kry- zysu – powiatowego zespo#u zarz dzania kryzysowego. Starosta wraz z organami, które go wspomagaj , zapobiega powstawaniu jakichkolwiek symptomów zwi zanych z mo"liwo&ci pojawienia si$ niebezpiecze!stwa na obszarze, za który odpowiada. Jego reagowanie rozpoczyna si$ w momen- cie, kiedy sytuacja kryzysowa pojawi si$ na terenie wi$cej ni" jednej gminy, b d' w momencie, kiedy jedna gmina nie radzi sobie z niwelowaniem za- gro"enia. Najni"szym szczeblem w zarz dzaniu kryzysowym jest szczebel gmi- ny. Na tym obszarze dzia#ania zapobiegawcze prowadzi wójt, burmistrz b d' prezydent miasta wraz z gminnym centrum zarz dzania kryzysowego oraz gminnego zespo#u zarz dzania kryzysowego. Kompetencje wójta, burmi- strza, prezydenta miasta w zakresie zarz dzania kryzysowego odpowiadaj kompetencjom starosty czy wojewody, jednak"e odnosz si$ do mniejszego obszaru.

(^35) Rz dowe Centrum Bezpiecze!stwa. www.rcb.gov.pl (13.04.2013). (^36) Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarz dzaniu kryzysowym.

408 K. Górska

Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97

Ka"dy szczebel powinien dostosowa% do swojej dzia#alno&ci na rzecz zwalczania zagro"e! odpowiednie fazy. S to m.in.: zapobieganie, przeciw- dzia#anie, reagowanie oraz odbudowa^37. W ka"dej z tych faz wszystkie kom- ponenty systemu ZK winny umie% ze sob wspó#pracowa%. Jedna z zasad dotycz cych dzia#ania w chwilach wyst pienia niebezpiecze!stwa informuje, "e reakcja powinna zachodzi% od najni"szego szczebla w wzwy" (gmina

  • powiat – województwo – kraj). Tak ustalony system ma na celu jak najlep- sze i najszybsze niwelowanie i usuwanie zagro"enia, w 'ród#a.

Podsumowanie

W dobie licznych zagro"e! oraz kryzysów zarz dzanie kryzysowe jest pojmowane przez wiele jednostek i organizacji jako obszar zwi zany z teo- ri , jak i praktyk , wywodz c si$ z dziedziny bezpiecze!stwa. Wa"nym jest zaalarmowanie, "e omawiane aspekty uzna% mo"na za stosunkowo nowo- czesne. Stwierdza si$ tak, poniewa" o przymusie stworzenia progresywnego systemu zarz dzania kryzysowego rozpocz$to my&le% w naszym pa!stwie po nieszcz$snej powodzi, która nawiedzi#a Polsk$ latem 1997 roku. Liczne sytuacje kryzysowe udowodni#y, "e w chwili obecnej zarz dzanie kryzysowe nie wi "e si$ jedynie z czynno&ciami po&wi$conymi ochronie ludno&ci, bo- wiem dotyczy równie" bardzo skomplikowanych dzia#a! oraz procedur od- nosz cych si$ do planowania, przygotowywania, realizacji oraz odnowy po- ch#oni$tych kryzysem obszarów b d' elementów. Ma kluczowe znaczenie dla bezpiecze!stwa pa!stwa, gdy" dotyczy odpowiedniego funkcjonowania oraz podejmowania decyzji na najwy"szych szczeblach administracji rz do- wej i samorz dowej. Aspekt zarz dzania kryzysowego jest tworzony przez poka'ny wachlarz problemów. Poch#ania bowiem zagro"enia pojawiaj ce si$ na szczeblu pa!stwa, województwa, powiatu oraz gminy. Ka"dy wymie- niony szczebel dzia#a w oparciu o powszechnie uznan „Ustaw$ o zarz - dzaniu kryzysowym”. Mimo tego warto by% zapobiegawczym i wiedzie%, ze nie wszystkie niebezpiecze!stwa zosta#y zamieszczone w wy"ej wymienio- nej ustawie. *ycie jest nieprzewidywalne, tak samo mo"na powiedzie% o sy- tuacjach losowych, nietypowych, które mog si$ pojawi% nagle, nie daj c wcze&niej "adnych symptomów &wiadcz cych o nadchodz cym niebezpie- cze!stwie. W takich momentach du"a odpowiedzialno&% znajduje si$ w r$- kach samorz dów terytorialnych, które maj c za priorytet bezpiecze!stwo obywateli, musz zmierzy% si$ z zagro"eniem i je jak najszybciej zniwelo- wa%. Wynika z tego, "e to w#a&nie w#adze decyduj i reaguj jako pierwsze na powsta#e kryzysy. Warto wi$c uzmys#owi% sobie, "e do zlikwidowania za- gro"enia nie wystarczy posiada% odpowiednich narz$dzi. Liczy si$ równie" posiadanie specjalistycznej wiedzy oraz kompetencji organów decyduj cych. Stworzenie m drych procedur, adekwatnych do zaistnia#ych sytuacji oraz mo"liwo&ci pozwala na wybrni$cie i za"egnanie niebezpiecze!stwa. Nieby- wa#ym atutem jest równie" zaanga"owanie do dzia#a! z ramienia zarz dza-

(^37) W. Lidwa, W. Krzeszowski, W. Wi$cek, Zarz!dzanie w sytuacjach kryzysowych , AON, War-

szawa 2010, s. 36.

410 K. Górska

Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97