Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego, Publikacje z Admistracja i polityka publiczna

Pobierz Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego i więcej Publikacje w PDF z Admistracja i polityka publiczna tylko na Docsity!

prof. dr hab. inż. Stanisław Dworecki Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego Szkoła Główna Służby Pożarniczej

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego

Streszczenie W artykule odniesiono się do wybranych problemów zarządzania logistycznego w sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, na które składa się formułowanie strategii, planowanie, sterowanie i kontrola procesów przepływu i magazynowania zapasów w celu jak najlepszego dostosowania się do potrzeb i ich zaspokojenia, w funkcji skali rzeczywistego zagrożenia bezpieczeństwa. Gotowość elementów systemu lo- gistyki i sposób nimi zarządzania decyduje o skuteczności i efektywności działań ratowniczych w stanach zagrożenia osób, mienia i infrastruktury.

Słowa kluczowe: logistyka, zarządzanie logistyczne, bezpieczeństwo wewnętrzne, system Logistyki, bezpieczeństwo, działania ratownicze

Logistics Management of the Internal Security

Abstract In this article, reference is made to specific problems in the field of logistics manage- ment of internal security. Logistics management in the field of internal security consists of formulating the strategy, planning, control and process control flow and storage of stocks in order to adjust to the needs and satisfy them, as a function of the scale of the system components and how they manage to determine the effectiveness and efficiency of rescue operations in emergency of persons, property and infrastructure.

Keywords: logistics, logistics management, internal security, logistics system, se- curity, rescue operations

Zeszyty Naukowe sgsp 2016, nr 58 (tom 1)/2/

76 Stanisław Dworecki

wstęp

Zarządzanie logistyczne to proces, obejmujący zespół działań logicznie po- wiązanych ze sobą (planowanie, wdrażanie, realizację, kontrolę), odbywający się w sposób efektywny i minimalizujący koszty procesów, koncentrujący się na przepływach i magazynowaniu zasobów zasileniowych (surowców, wyro- bów gotowych, medykamentów, urządzeń ratowniczych itp.) oraz odpowied- niej informacji od punktu pochodzenia (pozyskania) do punktu użytkowania (świadczenia usługi logistycznej), w celu jak najlepszego dostosowania się do skali potrzeb osób poszkodowanych i poziomu ich zaspokajania.

1. istota zarządzania logistycznego

Przez zarządzanie rozumiemy szczególny sposób kierowania działalnością ludzi zatrudnionych w podmiocie (instytucji, organizacji, firmie) obejmujący tworzenie, kontrolę oraz ciągłe dostosowywanie reguł postępowania do aktu- alnych potrzeb. Zarządzanie logistyczne dostawami zaopatrzenia i świadczenia usług (logistycznych) na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzy- sowych jest jednym z podstawowych przedsięwzięć zarządzania kryzysowego. Zarządzanie logistyczne [1, s. 23] polega na zarządzaniu wszystkimi po- wiązanymi działaniami przepływu materiałów i dóbr od źródeł zaopatrzenia do użytkownika wyrobów gotowych w celu poprawy działania systemu. Innymi słowy polega na takim planowaniu, integrowaniu, koordynowaniu i kontroli działań z zakresu logistyki - mix, aby rynki zbytu były zaopatrywane najbardziej efektywnie z punktu widzenia kosztów. Zarządzanie logistyczne jest działalnością kreującą całościową koncepcję przedsięwzięć logistycznych, uwzględniającą ich przebieg zarówno w przed- siębiorstwie, jak i u partnerów oraz koordynację realizacji tej koncepcji przez odpowiednio przyporządkowane jednostki organizacyjne z wykorzystaniem właściwych instrumentów kierowania i kontroli. [2, s. 37] Zarządzanie logistyczne składa się z formułowania strategii, planowania, sterowania i kontroli (odbywającego się w sposób efektywny i minimalizujący globalne koszty) procesów przepływu i magazynowania surowców, zapasów produkcji w toku, wyrobów gotowych, i odpowiednich informacji, od punktu pozyskania do miejsc konsumpcji, w celu jak najlepszego dostosowania się do potrzeb klienta i ich zaspokojenia. [3, s. 21]

78 Stanisław Dworecki

zadania logistyczne (i medyczne), dzięki którym dokonuje się kształtowanie, sterowanie i kontrola procesów zaopatrzeniowych i usługowych w łańcu- chach logistycznych organizowanych w sytuacjach kryzysowych.

Rys. 1. Blokowy schemat oceny ryzyka Źródło: [15]

Poprzez integrację i synchronizację działań logistycznych niezbędnie konieczne zaopatrzenia oraz usługi logistyczne i usługi medyczne powinny dotrzeć do ludności poszkodowanej we właściwym czasie, we właściwe miej- sca, we właściwych (pożądanych, niezbędnych) ilościach oraz o właściwej jakości (we właściwej kondycji). Zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzy- sowych organizowane i realizowane jest pod presją sytuacji i czasu. Stanowią ją oczekiwania społeczeństwa (ludności poszkodowanej) formułowane jako żą- dania zapewnienia im warunków przetrwania na wypadek zaistnienia sytuacji

Eliminacja ryzyka

Transfer ryzyka

Retencja ryzyka

Ograniczenie ryzyka Zarządzania ryzykiem

Określenie czy poziom bezpieczeństwa jest wystarczający

Opis obiektu

Identyfikacja zagrożeń

Szacowanie ryzyka

Ocena poziomu ryzyka Wyznaczanie poziomuryzyka

Porównanie wyznaczonego poziomuryzyka z poziomem dopuszczalnym

Monitorowanie

Ocena prawdopodobieaktywizacji zagrożeństwań

Ocena rozmiaru start lub konsekwencji zagrożeń

Tak

Nie

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego 79

kryzysowej, a ponadto zagrożenia i wynikające z nich ryzyko utraty zdrowia, życia oraz zniszczenia środowiska naturalnego. Sprawna i skuteczna realizacja zadań logistycznych oraz medycznych, na rzecz ludności poszkodowanej w sy- tuacjach kryzysowych wymaga organizacji zarządzania logistycznego (rys. 2). Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych (prawdopodobnego zagrożenia bezpieczeństwa) realizowane jest w czterech fazach:

1. zapobiegania,
2. przygotowania,
3. reagowania,
4. odbudowy.

Rys. 2. Blokowy schemat decyzji Źródło: [14]

Ustalenie położenia

Cel dostępny?

Dostępność zasobów?

Zgodnośćz planem?

Wsparcie

Kwalifikacja problemu Określenie celu – decyzja Zbadanie dostępności celu

Działalność planistyczna

Przygotowanie zasobów

Realizacja planu

Kontrola wyników Wnioski z kontroli

Przygotowanie warunków realizacji

N

T

T

N T

N

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego 81

Rys. 3. Obszary ryzyka Źródło: [15]

2. składowe procesu zarządzania logistycznego

2.1. Uwagi ogólne

Istotą zarządzania jest formułowanie realnego celu działania a następnie po- dejmowanie decyzji zmierzających do optymalizacji kryterium celu (racjonal- nego wykorzystania zasobów ludzkich i rzeczowych do zminimalizowania potencjalnych strat). W procesie zarządzania można wyróżnić następujące funkcje: plano- wanie, organizowanie, przekazywanie poleceń, koordynację, motywowanie i kontrolowanie (rys. 4). W ramach tego procesu powinniśmy przygotować podmiot do wykona- nia zadania w zaistniałej sytuacji kryzysowej, charakteryzującej się dynamiką zdarzeń i zmiennością uwarunkowań wewnętrznych oraz zewnętrznych. Konieczne jest analizowanie bieżącej sytuacji i właściwe reagowanie na zaistniałe uwarunkowania (okoliczności) przez korygowanie planu i podej- mowanie bieżących decyzji (rys. 5).

Strefa zagrożeń

Zabezpieczenia

Ryzyko szczątkowe

zagrożenia

zagrożenia

zagrożenia

Infrastruktura

Ryzyko całkowite = ryzyko szczątkowe + zabezpieczenia

82 Stanisław Dworecki

Rys. 4. Czynności w procesie zarządzania Źródło: [18, s. 35].

Rys. 5. Model procesu zarządzania logistycznego

2.2. Planowanie

Planowanie logistyczne dostawami zaopatrzenia i świadczeniem usług na rzecz poszkodowanych ukierunkowane jest na:

Obserwować wskaźniki nieoczekiwanych wydarzeń i w razie potrzeby wprowadzić plan awaryjny

PROCES ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNRGO

Opracować plan użycia sił i środków, uwzględniając prognozowaną sytuację kryzysową

Wdrażać plan. Analizować rozwój sytuacji i koordynować działania

Określić wskaźniki bieżącej sytuacji i przygotować skorygowany plan oraz skorygować decyzje

Zrealizować plan podstawowy lub awaryjny

84 Stanisław Dworecki

Łatwiej jest wtedy planować (prognozować) sytuacje i właściwe im działania w sytuacjach kryzysowych. Dokładna analiza sytuacji dostarcza kierow- nikom (przełożonemu) więcej informacji niezbędnych do podejmowania trafnych decyzji planistycznych. Analiza środowiska (otoczenia) pozwala roz- poznać jego prawdopodobne zmiany i dostosować się do tych zmian przez właściwe wykorzystanie sił i środków logistycznych. Planowanie jest procesem ciągłym, gdyż plany muszą być okresowo ko- rygowane ze względu na zachodzące zmiany wewnętrzne (zmienia się cha- rakter i właściwości czynników wywołujących zagrożenie bezpieczeństwa ludzi, mienia i infrastruktury w danym środowisku, ulegają również zmianie możliwości wykonawcze (ilościowe, techniczne, technologiczne) podmiotów zabezpieczenia i wsparcia logistycznego.

2.3. Organizowanie

W drugiej fazie (etapie) zarządzania, zgodnie z teorią zarządzania, należy, odpo- wiednio do prognozowanych potrzeb zabezpieczenia logistycznego podmiotów w sytuacji kryzysowej (odwzorowanych w planie zasilania logistycznego), wła- ściwie zorganizować działania logistyczne, to znaczy zapewnić odpowiednie siły i środki materiałowo - techniczne. Organizowaniem zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej zajmują się eksperci (specjaliści) poszczególnych grup roboczych działających w ramach zespołów zarządzania kryzysowego. Zadaniem ekspertów (specjalistów) realizujących zadania logistyczne na rzecz ludności poszkodowanej jest: planowanie, inicjowanie, koordynowanie i kontrolowanie przedsięwzięć:

• gromadzenie zapasów zaopatrzenia (wody, żywności, lekarstw itp.);
• ewakuacja poszkodowanej ludności z rejonów zagrożeń;
• organizacja tymczasowych miejsc zakwaterowania;
• organizacja ewakuacji mienia osób poszkodowanych oraz zasobów dzie- dzictwa kulturowego;
• organizacja ewakuacji medycznej i procesu leczniczego dla rannych i chorych;
• organizacja przedsięwzięć sanitarnohigienicznych i przeciwepidemicznych;
• organizacja zbiórki, ewidencji i pochówku osób poległych i zmarłych;
• organizacja innych pilnych przedsięwzięć, m.in. dotyczących ratowania infrastruktury krytycznej i zasobów środowiska naturalnego.

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego 85

Rys. 7. Wieloetapowy proces organizowania działań logistycznych

Organizowanie działań zwykle odbywa się w wieloetapowym procesie (rys. 7), na który składa się:

1. Szczegółowe ustalenie zakresu zadań (działań) – polega na ustaleniu zakresu czynności, które należy wykonać dla osiągnięcia celów. Każdy podmiot tworzy się w określonych zamiarach (np. ratownictwo medyczne po to, by zajmowało się osobami poszkodowanymi w czasie katastrof naturalnych i technicznych). Każdy z zamiarów zostanie spełniony w inny sposób, zatem aby osiągnąć cele podmiotu, trzeba najpierw wyznaczyć jego zadania jako całości (np. zanim organizatorzy ratownictwa medy- cznego będą mogli pomóc osobom poszkodowanym, muszą dysponować odpowiednim wyposażeniem, zaangażować lekarzy i pozostały personel medyczny oraz pomocniczy, utworzyć różne wyspecjalizowane zespoły, poczynić uzgodnienia z właściwymi władzami szpitali, zakładów opieki zdrowotnej, władzami lokalnymi itp.).

Szczegółowe określenie zakresu zadań (działań)

Podział zadań (działań)

Łączenie zadań (działań)

Koordynacja zadań (działań)

Działania sprawdzające (ćwiczenia)

Skoryguj

Czy jest dobrze?

Akceptuj

N

T

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego 87

zagrożenia bezpieczeństwa ludzi, mienia i infrastruktury technicznej (w tym krytycznej).

6. Reorganizacja (korekta) – w przypadku, gdy wynik ćwiczenia okaże się być niezadowalającym, wówczas należy dokonać reorganizacji (sko- rygowania) przyjętych rozwiązań, wprowadzając konieczne poprawki w celu zapewnienia właściwej synchronizacji (współdziałania), podziału kompetencji i odpowiedzialności oraz podziału sił i środków, a tym samym zwiększenia skuteczności zabezpieczenia logistycznego działań ratowniczych. Organizowanie, podobnie jak planowanie, jest procesem ciągłym. Konieczne jest okresowe sprawdzanie przyjętych rozwiązań organizacyjnych, w funkcji zgodności z planem. W miarę zmiany sytuacji musi się ponownie oceniać organizację działań zasileniowych, aby zapewnić skuteczne i sprawne funk- cjonowanie logistycznych organów wykonawczych [8], stosownie do progno- zowanych potrzeb.

2.4. Kierowanie

Kierowanie działaniami zasilania logistycznego, rozumiane jako inicjowanie i sterowanie, obejmuje następujące czynności:

• przygotowanie działań;
• podjęcie działań związanych z realizacją procesu dostaw zaopatrzenia i świadczenia usług na rzecz poszkodowanej ludności;
• dążenie do podtrzymania i usprawnienia tego procesu. Kierowanie działaniami w procesach zasilania logistycznego wymaga wielostronnych umiejętności kierowników (przełożonych): przewidywanie i kalkulowanie ryzyka, kombinacja zasobów materialnych i niematerialnych (wiedza, informacje, wartości kulturowe itp.) dla tworzenia zdolności wyko- nawców oraz kreowanie nowych metod i sposobów świadczenia usług logi- stycznych w stanie zagrożenia bezpieczeństwa osób, mienia i infrastruktury technicznej. Konieczne jest zatem przedsiębiorcze nastawienie decydentów, rozumiane jako zdolność do tworzenia rzeczy nowych lub starych w nowy sposób i „porywania” innych ludzi do działania w nowych, często niezna- nych sytuacjach i okolicznościach, stanowiących zagrożenie również dla ich bezpieczeństwa (rys. 8).

88 Stanisław Dworecki

Rys. 8. Wpływ stopnia zagrożenia na sprawność działania

Wraz ze zwiększającym się stopieniem zagrożenia, zarówno kierownik (prze- łożony), jak i wykonawca, dążą do zwiększenia wydajności i intensywności pracy, większej staranności i dokładności w jej wykonaniu, wyższej dyscypliny pracy. Jednak po przekroczeniu pewnego poziomu odczuwanego zagrożenia (zagrożenie stanie się zbyt wysokie) wówczas występuje demobilizacja. Wyko- nawcy mogą unikać ryzyka, asekurować się w podejmowaniu działań, zwlekać z podjęciem decyzji, tłumić inicjatywy itp. Kierowanie działaniami będzie sprowadzało się do takiego dysponowania siłami (wykonawcami) i środkami materiałowo - technicznymi zasobów logi- stycznych, aby zapewnić skuteczny przebieg procesu zasileniowego w danych okolicznościach. Kierownik (przełożony) w procesie zarządzania zasileniem logistycznym w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa osób, mienia i infrastruktury technicznej, powinien być zorientowany na wykonanie zadania oraz na bezpieczeństwo (poszkodowanych, ale i wykonawców). Oznacza to, że kierowanie działaniami logistycznymi (realizacja zadań zasileniowych) musi być rozsądne (racjonalne), tzn. skuteczne, ale i bezpieczne. Takie zachowanie jest typowe dla kierowania zintegrowanego, w którym – w równie wysokim stopniu kierownik (przełożo- ny) nastawiony jest na zadania, jak i na prawidłowe stosunki międzyludzkie. Przedkłada pracę zespołową nad pracę indywidualną. Często spotyka się z wykonawcami, stosując swobodny obustronny przepływ informacji. Jest kierownikiem dalekowzrocznym, uwzględniającym w każdej decyzji przyszły układ zadań, warunków, środków oraz skutki zamierzone i niezamierzone

Sprawność

wyniki pracy

Zagrożenie

90 Stanisław Dworecki

kierowania realizacją przedsięwzięć zasilania logistycznego duże znaczenie ma kontrola, gdyż pozwala uniknąć niepożądanych skutków ubocznych (niezamierzonych) (rys. 9). Kontrolę należy prowadzić przed rozpoczęciem działań (ex ante), w toku ich trwania i po zakończeniu (ex post).

Rys. 9. Idea procesu kontroli działań zasileniowych

Kontrola ex ante pozwoli na zweryfikowanie zgodności planu i organiza- cji zasilania logistycznego z potrzebami wynikającymi z rzeczywistej sytuacji i wskaże na konieczne decyzje co do zmiany kierunku oraz zakresu koniecznych korekt zmierzających do zbilansowania możliwości z rzeczywistymi potrzebami. Kontrola w toku pozwoli ocenić adekwatność podejmowanych działań do rozwoju sytuacji i skali zagrożenia bezpieczeństwa osób, mienia i infra- struktury technicznej. Jeżeli ocena będzie negatywna wówczas kierownik (przełożony) poweźmie decyzję korygującą użycie sił i środków logistycznych, łącznie z wnioskiem o skierowanie wsparcia logistycznego w newralgiczne miejsce (masowe straty). Z kolei kontrola ex post służy głównie do celów sprawozdawczych oraz wyciągnięcia konstruktywnych wniosków przyczyniających się do poprawy jakości planowania, organizowania i kierowania zasilaniem logistycznym w przyszłych ewentualnych sytuacjach kryzysowych.

2.6. Plan zabezpieczenia logistycznego

Plan zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych ma formę załączników funkcjonalnych do Planu zarządzania kryzysowego. Proces jego opracowywania ma charakter ciągły.

Ustalenie zasad i metod kontroli działań

Ocena przebiegu działań

Czy działania są zgodne z planem

Podjęcie działań korygujących

N

T Kontynuować plan działania

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego 91

Ogólna ocena sytuacji logistycznej ma na celu ustalenie:

• liczebności osób poszkodowanych i ich potrzeb na dostawy zaopatrzenia, usługi medyczne, itp.;
• bilansu zaopatrzenia z uwzględnieniem aktualnego stanu jego zapasów, prognoz potrzeb ludności;
• rozmieszczenia stanu zapasów, czasu ich uzupełnienia, ewentualnej ewa- kuacji z rejonów potencjalnych zagrożeń oraz sposobów dystrybucji;
• bilansu usług socjalno-bytowych, z ich wyszczególnieniem. Ocenę sytuacji logistycznej rozpoczyna analiza zadania prowadzona w zespołach zarządzania kryzysowego (gzzk, pzzk, wzzk). Analizę zadania powinno zakończyć wypracowanie przez szefa zespołu myśli przewodniej działania i wytycznych dotyczących organizacji zabez- pieczenia logistycznego. Plan logistycznych grup roboczych jest kalkulacją czasu dokonywaną w celu określenia terminów wykonania zasadniczych zadań logistycznych i zawiera [9, s. 158]:
• wykonawców zadań (stanowiska służbowe);
• zakresy działania (wyszczególnienie czynności);
• terminy realizacji. Plan zabezpieczenia logistycznego składa się z dwóch części: części gra- ficznej wykonanej w formie oleatu (foli) oraz opisowej – w postaci załączni- ków funkcjonalnych do Planu zarządzania kryzysowego. Na oleacie nanoszone są:
• strefy (rejony) zagrożeń;
• miejsca rozwinięcia logistycznych stanowisk kierowania w strefach za- grożeń;
• rejony stacjonowania jednostek wykonawczych;
• składy (magazyny) zaopatrzenia;
• źródła wody pitnej oraz wody do gaszenia pożarów;
• jednostki wykonawcze przełożonego działające na korzyść danego zespołu reagowania;
• tymczasowe miejsca zakwaterowania ewakuowanej ludności;
• urządzenia terenowej infrastruktury logistycznej wykorzystywane w pro- cesie realizacji zadań logistycznych;
• drogi dowozu i ewakuacji, punkty kontrolne, posterunki regulacji ruchu;
• inne informacje.

Zarządzanie logistyczne bezpieczeństwa wewnętrznego 93

7. rozwijanie – wykraczającej poza wymagania zawarte w przepisach – troski o bezpieczeństwo własne i współpracowników,
8. wyrażanie uznania dla osiągnięć grupowych i indywidualnych,
9. komunikowanie się oparte na wzajemnym zaufaniu,
10. szybkie reagowanie na występujące problemy dotyczące bezpieczeństwa.

Rys. 10. Czynniki wpływające na kulturę zarządzania w organizacji

Kultura zarządzania procesami logistycznymi charakteryzuje organizacje o wysokim poziomie wewnętrznego zorganizowania, ukierunkowanego na jakość działania. Należy sobie życzyć aby, kierownicy (przełożeni) mieli więcej świadomości w tym zakresie.

3. zasoby zasileniowe

Możliwość realizowania zadań zabezpieczenia logistycznego związana jest m.in. z posiadanym potencjałem zasobów. Przez zasoby należy rozumieć po- tencjał (materiałowy, techniczny, finansowy, ludzki), określony asortymentowo, ilościowo i jakościowo, służący zapewnieniu ciągłego i niezakłóconego funk- cjonowania podmiotów (gospodarczych, społecznych i administracyjnych) w warunkach pewności (stabilności) i niepewności (w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa lub kryzysu). Zasoby stanowią potencjał zasileniowy podmiotów na danym szczeblu zarządzania, zapewniające warunki do skutecznej realizacji przynależnych im zadań. Mogą być organizowane na szczeblu podstawowym i na wyższych

Typ organizacji

• rodzaj struktury,
• charakter działań,
• rodzaj działań.

Cechy organizacji

• historia,
• tradycje,
• wielkość,
• struktura zadań,
• metody zarządzania.

Otoczenie organizacji

• kultura narodowa,
• system wartości społeczeństwa,
• lokalny system warto- ści,
• struktura,
• metody zarządzania.

Kultura zarządzania w organizacji

Cechy pracowników

• uznawane wartości,
• postawy,
• zachowania,
• więzi emocjonalne,
• wykształcenie,
• pochodzenie,
• doświadczenie,
• płeć i wiek.

94 Stanisław Dworecki

szczeblach. [10] Na zasoby składają się: zasoby materiałowe (zbiór określo- nych ilościowo i asortymentowo surowców, półproduktów, produktów itp.), zasoby techniczne (zbiór określonych ilościowo i asortymentowo narzędzi i urządzeń technicznych), zasoby finansowe (fundusze bieżące, oszczędności, rezerwy celowe itp.), zasoby ludzkie (osoby przeszkolone i przygotowane do wykonywania określony zadań, innych niż wykonują dotychczas). W zasobach wyodrębnia się zasoby bieżące i bezpieczeństwa. Zasoby bie- żące służą do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb podmiotu, wynikających z charakteru i wykonywanych zadań, zapewniające im ciągłe i niezakłócone funkcjonowanie w ustalonych uwarunkowaniach wewnętrznych i zewnętrz- nych (często określanych jako warunki pewności). Z kolei zasoby bezpie- czeństwa służą do zaspokojenia potrzeb podmiotu w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa (np. ciągłości produkcji, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, sprawnego zarządzania itp.), wynikłej z zdarzeń nadzwyczajnych (np. zdarzeń losowych), czyli ewentualnego działania w warunkach niepewności. Dlatego dość powszechnie są nazywane zapasami (rezerwami).

3.1. Zapasy

Zapas jest to rzeczowa, nie spieniężona część środków obrotowych przed- siębiorstwa, zgromadzona z myślą o przyszłości. Bez nich trudno mówić o sprawnie funkcjonującej firmie. Wielkość i struktura zapasów zależy od wielu czynników i okoliczności. Przede wszystkim od stopnia zrównoważenia popytu i podaży na rynku zaopatrzeniowym. Jeżeli rynek jest nasycony, przy tym w miarę zrównoważony, a poszczególne surowce stosunkowo łatwo ku- pić – wówczas firma może gromadzić nieduże zapasy. Ważną rolę odgrywa tu też sprawność organizacyjna systemu zaopatrzeniowego, cykliczność dostaw, harmonijne współgranie z przedsiębiorstwami transportowymi itd. Zapas – zespół faktycznych materiałów, produktów, surowców zebranych w podmiocie (przedsiębiorstwie, firmie), aby nie dopuścić do zakłócenia lub ogra- niczenia realizacji jego zadań (np. przestojów produkcyjnych lub usługowych). Zapasy:

• to dobra materialne nabywane w ilości większej niż wynosi chwilowe za- potrzebowanie, dla realizacji określonych celów;
• zapas odnosi się do konkretnego materiału, surowca lub wyrobu finalnego;
• o zapasie mówimy wtedy, gdy jest on efektem celowej działalności.