Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Prawo: notatki z zakresu prawa opisujące zasady polityki regionalnej w perspektywie unii europejskiej.
Typologia: Notatki
1 / 12
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Piła, grudzień 2009 r.
Każda forma życia na każdym etapie rozwoju zdominowana jest przez zasady, które po przez wytyczanie drogi, kierunku działania, pomagają poprawnie funkcjonować. Zasady to nic innego jak normy postępowania, które w zależności od zapotrzebowania, dostosowywane są do danej epoki. Z regułami mamy do czynienia w życiu codziennym. W niektórych sytuacjach, zupełnie nieświadomie, albo je wykorzystujemy, albo działamy pod ich wpływem. Najbardziej znanym przykładem zasad są dobre obyczaje czyli zasady współżycia społecznego, które dzięki wielowiekowej tradycji i ciągłemu powiększaniu swojego katalogu, określają poprawność i uczciwość w relacjach z innymi osobami. Podobnie odbywa się to w innych dziedzinach, gdzie aby uniknąć jakichkolwiek pomyłek czy niejasności, precyzuje się określone reguły. W polityce regionalnej Unii Europejskiej również napotykamy na pewne kanony. Chcąc przybliżyć problematykę zasad polityki regionalnej Unii Europejskiej, należy na wstępie zdefiniować pojęcia „polityki regionalnej” Unii Europejskiej oraz „regionu”****. Wielu autorów, w zależności od kontekstu przedstawienia powyższych definicji, określa je w zróżnicowany sposób. Jednak najważniejsze jest to, że każda z nich zawiera w sobie istotę tych pojęć. Region to obszar w kategoriach terytorialnych, posiadający granicę. Region to również terytorialny system społeczny, w którym zbiorowość ludzi trwale zajmuje, zagospodarowuje i kontroluje wyodrębniony granicami obszar ziemi czyli terytorium. Region posiada określone elementy: Materialny – wszystkie składniki przyrodnicze (zarówno natura ożywiona jak i nieożywiona) , antropogeniczne (sztuczne tzn, że powstały w skutek działalności człowieka); Społeczny – na który składają się: 1) składnik demograficzny (społeczeństwo w róznym przekroju wiekowym, płciowym, rasowym, majątkowym itp.); 2) składnik ekonomiczny ( zasoby pracy, przedsiębiorczość); 3) wymiar kulturowy (religie, obyczaje, poszanowanie ładu i porządku publicznego); 4) wymiar polityczny (umiejętność i aktywność obywatelska w procesie sprawowania władzy). Mówiąc natomiast o polityce regionalnej mamy na myśli pewne zorganizowane, celowe i świadome działania różnych podmiotów ( w zdecydowanej większości jest to władza publiczna) lub działania podmiotów, które w danej przestrzeni aktywnie funkcjonują w sferze politycznej, gospodarczej jak i społecznej, mające na celu uzyskanie
„ Zasady polityki regionalnej dzieli się wg następującego kryterium: I. Zasady generalne ; II. Zasady organizacji polityki regionalnej; III. Zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego; IV. Zasady oceny realizacji programów;^3
Wymienione powyżej, są głównymi regułami, które dla głębszego sprecyzowania, rozgałęziają się na pod kategorie. Jeżeli chodzi o zasady generalne , to „określają one rolę i sposób funkcjonowania Komisji Europejskiej w dziedzinie polityki regionalnej, a zarazem determinujące istotę i filozofię wspólnotowej polityki korygowania przestrzennych dysproporcji rozwoju.”^4 W grupie zasad generalnych mieszczą się:
**1. Zasada subsydiarności;
„ Zasada subsydiarności wprowadzona została do Traktatu Rzymskiego w wyniku zapisania jej w Traktacie o Unii Europejskiej z 1992 r. Mówiący o niej art. 3B (obecnie art.5) włączony został do Traktatu z Maastricht ” 5 „i upowszechniony na inne polityki Wspólnoty. Zasada ta dotyczy kwestii udzielania pomocy obszarom, grupom ludności i przedsiębiorstwom, które z różnych względów nie są w stanie poradzić sobie z trudnościami, a które po udzieleniu wsparcia rokują nadzieje na wyjście z kryzysu. Polega ona na decentralizacji działań i decyzji na szczebel regionalny, lokalny w celu lepszego wydatkowania środków i uzyskania lepszych efektów.”^6 Decentralizacja decyzji wynika z tego, że społeczność zamieszkująca na danym obszarze, jest najbliżej problemów jakie dotykają jej region. Dlatego możliwość decydowania o tym, na jakie cele powinno się przeznaczać fundusze, jest jak najbardziej zasadna. Reguła ta oznacza również, że” to każde państwo i poszczególne regiony odpowiedzialne są za rozwój regionalny swoich terenów, natomiast Unia pełni rolę pomocniczą.
(^3) Katarzyna Głąbicka, Mirosław Brewiński „ Europejska polityka regionalna”; Dom Wydawniczy ELIPSA; Warszawa 2003; str. 63 4 5 Irena Pietrzyk „Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich”, Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2000: str. 154 6 Katarzyna Głąbicka, Mirosław Brewiński „ Europejska polityka regionalna”; Dom Wydawniczy ELIPSA; Warszawa 2003; str. 63 i 64
W działaniu Komisji Europejskiej zasada ta oznacza, że Wspólnota podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie w jakim proponowane działania nie mogą być realizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę czy ich skutki, lepiej jest je realizować poprzez ponadnarodowe instytucje i instrumenty. Szczególną rolę w realizacji zasady subsydiarności spełnia Komitet Regionów, który zabiega o uznanie roli władz lokalnych w zarządzaniu Unią Europejską. ”^7 Zasada subsydiarności zaznacza, że istotnym celem wspólnoty jest rozwój jednostki, poprzez zaspokajanie potrzeb uznanych za niezbędne do prawidłowego funkcjonowania i wyrównywania szans w całej społeczności.
Kolejna normą w katalogu zasad generalnych jest koordynacja pomiędzy poszczególnymi funduszami poprzez dokumenty programowe, monitorowanie i ocenę wykorzystania środków i wytyczne Komisji Europejskiej, która „dotyczy trzech grup zagadnień:
1. zintegrowanego wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów finansowych, 2. koordynowania przez Komisję polityk regionalnych krajów członkowskich, 3. dążenia do harmonijnego rozwoju przestrzeni europejskiej. Zintegrowane wykorzystanie wszystkich źródeł finansowania polityki regionalnej pozostaje w bezpośrednim związku z zasadą koncentracji środków.” 8 Oznacza to, że należy wyznaczyć, w założonych celach, priorytety, które powinno się korelować z wszystkimi możliwymi instrumentami finansowymi, do których należą m.in.: pożyczki Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Nowy Instrument Wspólnot (NIW) pomoc finansowa udzielana przez Europejską Wspólnotę Węgla i Stali czy Fundusz Kohezji. To zintegrowanie źródeł finansowania dotyczy przede wszystkim funduszy strukturalnych, ich rozdzielania, podporządkowania wspólnym regułom delimitacji regionów oraz jednakowym określeniom dotyczących stopnia ingerencji finansowej, metod uruchamiania środków, jak również kontroli wydatkowania. Z kolei drugi punkt tej zasady wyraźnie odnosi się zharmonizowania, ujednolicenia działania w sferze politycznej, wszystkich państw należących do Wspólnoty.
(^7) Katarzyna Głąbicka, Mirosław Brewiński „ Europejska polityka regionalna”; Dom Wydawniczy ELIPSA; Warszawa 2003; str. 64 8 Irena Pietrzyk „Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich”, Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2000: str. 158
tradycji związanych prowadzeniem polityki regionalnej, zachęcając jedynie do współpracy z „władzami niższych poziomów oraz partnerami społeczno-gospodarczymi. Komisja nie może narzucić obowiązku współpracy wewnątrzkrajowej ani jej form, ponieważ nie ma ku temu podstaw prawnych. Komisja nie może także wnikać w charakter relacji między władzami centralnymi i terytorialnymi,”^10 co gwarantuje Traktat z Maastricht.
Drugą z kategorii omawianych zasad polityki regionalnej jest zasada organizacji polityki regionalnej , która składa się z następujących zagadnień:
1. Programowania ; 2. **Partnerstwa;
Programowanie stanowi kluczową zasadę europejskiej polityki regionalnej i głosi zapewnienie wieloletniej stabilności w realizowaniu ustalonych celów, analizę problemów i ich rozwiązywania oraz zachęcanie podmiotów do współpracy, które do tej pory tego nie czyniły. W programowaniu wyróżniamy dwa poziomy: Strategiczny – odnosi się do władz szczebla centralnego; określa cele i strategię rozwoju na skalę światową, odpowiedni do ustalonych priorytetów podział środków finansowych. Szczegółowy – odnosi się do zarówno do władz szczebla centralnego jak i przedstawicieli niższych szczebli; w sposób szczegółowy określa realizację programów, przedsięwzięć, strategii.
„ Wprowadzenie zasady programowania miało duże znaczenie dla zmiany relacji między podmiotami zaangażowanymi w działania na rzecz rozwoju regionalnego dzięki zastąpieniu kierunków hierarchicznych procedurami negocjacji między poszczególnymi poziomami władz publicznych oraz włączeniu w te procedury przedstawicieli sektora prywatnego.”^11
(^10 11) Irena Pietrzyk „Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich”, Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2000: str. 165, 166, 172
Zasada partnerstwa związana jest z zasadą subsydiarności i dotyczy relacji między: władzami publicznymi (partnerstwo instytucjonalne); władzami publicznymi, podmiotami gospodarczymi, organizacjami społecznymi ( partnerstwo publiczno-prywatne). Partnerstwo można podzielić również na: Decyzyjne – czyli w zależności od roli jaka spełniają względem siebie partnerzy współfinansujący dany program; Konsultacyjne – polega jedynie na wzajemnym opiniowaniu. Reguła ta oznacza realizację wspólnej strategii jak również „obowiązek uzgadniania wszystkich ustaleń na wszystkich etapach procedury programowania. Jako zalety partnerstwa można wskazać: „ możliwość wymiany korzystnych informacji między wszystkimi partnerami, zgodnie z wymogami nowoczesnego zarządzania publicznego stymulowanie ściślejszej współpracy i klimatu zaufania, stanowiących podstawowe elementy kapitału społecznego i ułatwiających dochodzenie do konsensusu; wytwarzanie poczucia zaangażowania w podejmowane przedsięwzięcia oraz wspólnej odpowiedzialności za ich realizację; kierowanie sieci powiązań lokalnych bazujących na więziach między wszystkimi partnerami lokalnymi, mających podstawowe znaczenie dla dynamiki rozwoju regionalnego; możliwość wymiany wiedzy milczącej w innowacji dzięki horyzontalnemu (a nie hierarchicznemu) charakterowi relacji między partnerami.”^12
Zasada kompatybilności dotyczy zapewnienia wewnętrznej spójności projektów oraz ich spójności z innymi działaniami realizowanymi na szczeblu regionu, kraju i UE. W jej zakresie mieści się ochrona konkurencji, zasady zamówień publicznych. Dziedzinami wymagającymi szczególnego uwzględnienia są:
1. Równouprawnienie kobiet. 2. Informatyzacja społeczeństwa. 3. Ochrona środowiska.
(^12) Irena Pietrzyk „Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich”, Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2000: str. 174, 175
Doskonalenie, modernizacja i wsparcie struktur systemów edukacji; Programy dydaktyczne mające na celu uczulanie na współczesne problemy występujące w społecznościach.
Ostatnią z tej grupy jest zasada komplementarności „oznacza uzupełnianie się działań podejmowanych z inicjatywy podmiotów krajowych i wspólnotowej, a dokładnie przyczynianie się drugich do realizacji pierwszych. Konsekwencją tej zasady jest określenie udziału finansowego Wspólnot w relacji do wydatków publicznych państwa członkowskiego.” 14 reguła ta mówi też o „wymogu odpowiedzialności państwa za efektywne i zgodne z przepisami wydatkowanie środków europejskich”.^15
Finalną kategorią zasad są oceny realizacji programów. I tu napotykamy na kolejną typologię, mianowicie:
**1. Monitorowanie.
Monitorowanie to kontrolowanie przebiegu realizacji danego założenia, programu, przez utworzony specjalnie w tym celu komitet monitorowania. Do jego zadań należy: Wstępna akceptacja i zatwierdzanie wszelkich poprawki zmian programu; Analizuje i zatwierdza raporty z wykonania programu;
Ocena dotyczy ustalenia efektywności pomocy strukturalnej. W tym względzie zostały utworzone trzy instrumenty oceny : Wstępna – dokonują jej władze odpowiedzialne za przygotowanie planów i dokumentu uzupełniającego planowanie. Bierze się tu pod uwagę sytuację społeczno-gospodarczą, ewolucję rynku pracy, sytuację w zakresie środowiska naturalnego, wpływ programu na sytuację równouprawnienia płci na ryku pracy. Bieżąca – dokonuje jej podmiot zarządzający programem, wskazując w niej na uzyskane na tym stadium efekty i zasadność realizowanych celów.
(^14 15) Irena Pietrzyk „Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich”, Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2000: str. 188, 189
Następcza – tu podmiotem odpowiedzialnym za dokonanie oceny jest Komisja Europejska wraz z państwem członkowskim i podmiotem zarządzającym programem. Celem tej oceny jest wykazanie zasadności zrealizowanego przedsięwzięcia oraz jego wpływ na spójność społeczno-ekonomiczną.
Zasada kontroli finansowej ma na celu wykazanie słuszności i zgodnego z obowiązującym prawem wydatkowania otrzymanych funduszy. Dokonuje jej Komisja Europejska, która w razie podejrzenia nieprawidłowości, że środki finansowe są źle wydawane, to może zlecić specjalną kontrolę lub zażądać wyjaśnień od organów kontroli wewnętrznej danego państwa. W takim przypadku Komisja może nawet zablokować udzielanie pomocy strukturalnej, do momentu wyjaśnienia i przeprowadzenia koniecznych poprawek.
Podsumowując istotę zasad polityki regionalnej, można bezsprzecznie stwierdzić, że ich priorytetowym założeniem jest udzielanie pomocy finansowej w celu ciągłego rozwoju i zmniejszania różnic społeczno-ekonomicznych między podmiotami, państwami, regionami będącymi członkami Unii Europejskiej. Można też powiedzieć, że pozostają one w korelacji z ogólnie przyjętymi zasadami prawa Unii.
