Pobierz Zastosowanie termografii w diagnostyce urazów twarzoczaszki i więcej Publikacje w PDF z Anatomia Dentale tylko na Docsity!
PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA
ROZDZIAŁ XXII
(^1) Zakład Anatomii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (^1) Department of Dental Anatomy Medical University in Wroclaw (^2) Katedra i Klinika Chirurgii Szczękowo- Twarzowej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (^2) Department of Maxillofacial Surgery Medical University in Wroclaw (^3) Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Politechniki Opolskiej (^3) Department of Physical Education and Physiotherapy Technical University of Opole
KATARZYNA STASZAK1,2, WIESŁAW KURLEJ1,3, NATALIA MANDZIOS^1 ,
KAMIL NELKE1,2, PAWEŁ PONIATOWSKI^2
Zastosowanie termografii w diagnostyce urazów twarzoczaszki
The use of thermography in the diagnosis of craniofacial trauma
Słowa kluczowe: termografia, urazy twarzoczaszki Key words: thermography, craniofacial trauma
WPROWADZENIE
Badania kamerą termowizyjną w medycynie służą do oceny rozkładu temperatu- ry na powierzchni ludzkiego ciała. Polegają na wizualizacji promieniowania pod- czerwonego, co w następstwie pozwala uzyskać informacje o fizjologicznych czy patologicznych procesach, których odzwierciedleniem są zmiany temperatury. Zale- tą termografii jest nieinwazyjny dla ludzkiego ciała charakter bez skutków ubocz- nych co sprawia, że badania mogą być powtarzane wielokrotnie [21]. Już słynny Hipokrates obserwował zmiany temperatury ciała ludzkiego, uwidaczniające się szybszym wysychaniem pasty z mokrej glinki, którą smarował ciało pacjenta. Ilo- ściowym pomiarem temperatury interesował się także Galileusz. Termografia w medycynie na szeroką skalę znalazła zastosowanie w latach siedemdziesiątych ubie- głego wieku. W ostatnich latach jest coraz częściej stosowaną techniką diagnostycz- ną, jednak ze względu na duży koszt aparatury jest stosunkowo rzadko stosowana w Polsce [12]. Należy pamiętać o tym, że u podstawy badań termowizyjnych leży fakt, iż organizm ludzki jest stałocieplny i utrzymuje zbliżoną temperaturę jam ciała ok. 36,6 stopni C. W naturalnych warunkach temperatura ta wykazuje nieznaczne wa- hania dobowe 0,5-0,7 stopni C, zmiany te świadczą o prawidłowej termoregulacji. W odróżnieniu od stałocieplnego „rdzenia” powłoki ciała są zmiennocieplne. Z kolei zmiennocieplność m. in. skóry warunkuje stałocieplność organizmu [2, 17]. Wartość temperatury na powierzchni ludzkiego ciała jest wynikiem procesów meta- bolicznych zachodzących w tkankach pod powierzchnią skóry, ukrwienia tkanek, przewodnictwa cieplnego mięśni i tkanki tłuszczowej oraz wymiany ciepła z oto- czeniem przez skórę [1, 3]. Miejscowa temperatura skóry w dużym stopniu zależy
PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA
od grubości tkanki mięśniowej i tłuszczowej, ponieważ mają one istotny wpływa na przewodzenie ciepła od tkanek położonych głębiej [7]. Z tego powodu nie każdą osobę można zakwalifikować do badań termograficznych. Metoda ta nie sprawdza się u osób otyłych lub mocno owłosionych. Również skóra pokryta łojem, potem, kremami, makijażem lub brudem zmienia swoje właściwości, ponieważ substancje tego typu wpływają na współczynnik emisyjności oraz zaburzają procesy parowania [13, 16]. Do badania termograficznego nie powinny być również kwalifikowani pacjenci ze zmianami dermatologicznymi, świeżymi tatuażami czy bliznami. Stany zapalne powstające również podczas urazów twarzowej części czaszki zmieniają obraz przepływu strumienia ciepła, czego skutkiem jest różnica temperatury między obszarem zmienionym zapalnie a bezpośrednim otoczeniem [3]. Termowizja znaj- duje obecnie zastosowanie praktycznie w każdej dziedzinie medycyny. W stomato- logii jest stosowana m.in. do analizy stanu przyzębia czy stawów skroniowo- żu- chwowych [10, 14]. W chirurgii szczękowo- twarzowej do diagnostyki zębopo- chodnych ognisk infekcji, schorzeń nowotworowych jamy ustnej, schorzeń zatok szczękowych i gruczołów ślinowych [4, 5, 6, 11]. Użyta w badaniach kamera termowizyjna FLIR E 60 jest aktualnie jedną z naj- nowocześniejszych na rynku. Kamery termowizyjne Flir Systems serii Exx wpro- wadzają nowe rozwiązania, które mają na celu nie tylko przyspieszyć pracę pomia- rową a potem analizę termogramów w oprogramowaniu w komputerze ale przede wszystkim umożliwiają tworzenie bardziej szczegółowego, ostrzejszego obrazu, co pozwala operatorowi na lepszą identyfikację szczegółów, zwiększono w nich rów- nież zakres mierzonych temperatur oraz wbudowano wskaźnik laserowy. Możliwe jest m. in. przemieszczanie funkcji pomiarowych po monitorze w czasie rzeczywi- stym lub otwierając termogram z archiwum. Archiwum zdjęć termowizyjnych prze- chowywane jest na karcie SD lub na pendrivie. Dla każdego punktu i obszaru po- miarowego wprowadzonego na monitor kamery możliwe jest wprowadzenie indy- widualnego parametru pomiaru: współczynnika emisyjności, temperatury odbitej i odległości kamery od obiektu. Nowa, opatentowana technologia Flir Systems za- pewnia uwidocznienie zarysów obiektów na obrazie termowizyjnym w czasie rze- czywistym, co gwarantuje: ostrzejszy obraz termiczny- uwidocznienie wszystkich istotnych elementów badanego obiektu, łącznie z możliwością odczytania np. kształ- tu, zarysu obiektów jak również możliwość odczytania treści na tabliczkach zna- mionowych, szybszą lokalizację kształtu, duże ułatwienie przy produkcji raportów, często możliwość wyeliminowania zdjęcia w świetle widzialnym. Funkcja umożliwiająca obracanie kamerą termowizyjną i automatyczne dosto- sowanie obrazu na wyświetlaczu kamery daje możliwość wykonania prawidłowego termogramu w pionie i w poziomie. Z pomocą funkcji obrazu w obrazie (PiP) ła- twiej jest zlokalizować i wskazać ważne miejsca. Kamera światła widzialnego uła- twia i przyspiesza obserwacje i przeglądy, z kolei Thermal Fusion to funkcja łącząca obrazy w podczerwieni z widzialnymi w celu ułatwienia analizy. Obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby urazów części twarzowej czaszki wiąże się nieodzownie z postępem cywilizacyjnym. Wzrastające uprzemysłowienie, coraz powszechniejsze wprowadzanie mechanizacji w rolnictwie i gospodarstwie domowym, postęp w motoryzacji znacznie wyprzedzający kształtowanie prawidło-
PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA
ciepła (słońce, grzejniki), termografia może być stosowana do zdiagnozowania ogniska chorobowego oraz do monitorowania postępów leczenia i rehabilitacji, gojenia ran czy rozległości stanów zapalnych jako cenne narzędzie wspomagające i uzupełniające inne klasyczne metody diagnostyczne schorzeń twarzowej części czaszki. Do przeprowadzania badania wyznaczono gabinet zabiegowy znajdujący się w Klinice Chirurgii Szczękowo- twarzowej USK we Wrocławiu. Badania wyko- nano przy użyciu kamery termowizyjnej Flir E 60 przez tą samą osobę, która doko- nała zapisu i interpretacji obrazu. Wykonywano zdjęcia „en- face”, ujęcia profilowe w pozycji siedzącej w odległości ok. 50 cm od obiektywu. Odnotowano wiek, płeć pacjenta, przyczynę i ilość dni od urazu, przeprowadzono badanie kliniczne. Termo- gramy porównano ze zdjęciami rentgenowskimi oraz badaniami TK. W każdym przypadku pomiaru średnich temperatur punktem odniesienia była strona przeciwle- gła do urazu lub obszar klinicznie zdrowy.
OPISY PRZYPADKÓW
Opis przypadku I
Chory P. P., l. 25, został przyjęty do Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej UM we Wrocławiu z powodu wieloodłamowego złamania dna lewego oczodołu, doznanego w wyniku upadku na schodach. Zgłaszał wymioty i niepamięć wsteczną po urazie. W badaniu klinicznym stwierdzono obrzęk i krwiak powiek oka lewego, ograniczenie ruchomości lewej gałki ocznej ku górze oraz podwójne widzenie przy patrzeniu ku górze. Źrenice równe, reaktywne, okrągłe. W wykonanym badaniu TK twarzoczaszki stwierdzono kilkuodłamowe złamanie dolno-przyśrodkowej części ściany oczodołu lewego. W badaniu TK głowy: obraz mózgowia i przestrzeni pły- nowych w granicach normy. Badanie termowizyjne wykonane 2 dni po urazie wy- kazało różnicę temperatur w symetrycznych obszarach twarzy wynoszącą około 0,3°C (ryc. 1).
Ryc. 1. Skan czołowy tomografii komputerowej oraz termogram twarzoczaszki
Katarzyna Staszak, Wiesław Kurlej, Natalia Mandzios, Kamil Nelke, Paweł Poniatowski Zastosowanie termografii w diagnostyce urazów twarzoczaszki
Opis przypadku II
Chory J. M., l. 23, został przyjęty do Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej UM we Wrocławiu z powodu wieloodłamowego złamania kości twarzoczaszki, doznanego w wyniku pobicia. Uraz z utratą przytomności. Pacjent podawał nudno- ści i wymioty. Zgłosił, że spożywał alkohol. W badaniu klinicznym stwierdzono obrzęk i krwiak powiek oka lewego, nieznaczne ograniczenie ruchomości lewej gałki ocznej ku górze, bez podwójnego widzenia. Źrenice równe, reaktywne, okrą- głe. W wykonanym badaniu TK twarzoczaszki stwierdzono wieloodłamowe złama- nie ściany bocznej, przyśrodkowej oraz dolnej oczodołu lewego. Odłam dalszy zła- mania ściany bocznej przemieszczony jest w kierunku oczodołu na głębokość ok. 0,4cm oraz ustawiony jest w skróceniu o ok. 0,6cm.Odłam złamania ściany dolnej oczodołu lewego przemieszczony jest w kierunku do zatoki szczękowej bocznie od kanału podoczodołowego i najpewniej nie obejmuje mięśni okoruchowych. W obrę- bie oczodołu lewego widoczne są pęcherzyki powietrza. Złamanie ściany bocznej, przyśrodkowej i przedniej zatoki szczękowej lewej z widocznym poziomem pły- nu/krwi. Ponadto złamanie ściany przedniej obejmuje końcowy odcinek kanału podoczodołowego. Złamanie łuku jarzmowego lewego w dwóch miejscach. Złama- nie kości nosa po stronie lewej. Obrzęk tkanek miękkich okolicy jarzmowej oraz oczodołu lewego. W badaniu TK głowy nie stwierdzono cech krwawienia śródcza- szkowego. Badanie termowizyjne wykonane 1 dzień po urazie wykazało różnicę temperatur w symetrycznych obszarach twarzy wynoszącą około 0,5°C (ryc. 2).
PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA
ROZDZIAŁ XXII
Ryc. 2. Skan czołowy tomografii komputerowej oraz termogram twarzoczaszki
Katarzyna Staszak, Wiesław Kurlej, Natalia Mandzios, Kamil Nelke, Paweł Poniatowski Zastosowanie termografii w diagnostyce urazów twarzoczaszki
części czaszki może być cennym narzędziem wspomagającym i uzupełniającym inne klasyczne metody diagnostyczne, jednak nie jest na tyle dokładną metodą by zastąpić konwencjonalne zdjęcia rentgenowskie. Należy również rozważyć możli- wość utworzenia mapy rozkładu temperatury okolicy twarzy u osób zdrowych- stworzenie grupy kontrolnej. Stany patologiczne natomiast powinny być potwier- dzane innymi badaniami. Termografia może mieć zastosowanie w przypadku złamań występujących w ob- rębie twarzowej części czaszki. Pod względem częstości złamań pierwsze miejsce zajmuje kość nosowa. Jednak jej wielkość i położenie stanowią mniejsze zagrożenie zdrowia przy tego typu tego urazie. Również korzystniejsze są rokowania w zakresie dalszego leczenia. Kość jarzmowa jest drugą kością pod względem częstości zła- mań. Urazy te stanowią większe zagrożenie przy uderzeniu w twarz lub podczas wypadku komunikacyjnego. Większość złamań tego typu jest jednostronna - przy uderzeniu pięścią w twarz częściej ulega złamaniu lewa kość. Urazy powodują przemieszczenie kości jarzmowej wzdłuż łączących ją z otoczeniem szwów. W cięższych przypadkach kierunek przesunięć jest dotylny, przyśrodkowy dolny. Ura- zowi temu towarzyszy ból, obrzęk, podwójne widzenie, parastezja (zaburzenie czu- cia) i obniżenie policzka. Urazy środkowej części twarzy charakteryzują się wzor- cami wg Le Forta: 1. Le Fort I. - Jest to uszkodzenie poziome rozciągające się od bocznego brzegu otworu gruszkowatego do powierzchni wyrostków skrzydłowa- tych - tuż nad korzeniami zębów. Skutkiem uszkodzenia jest oderwanie kawałka szczęki. 2. Le Fort II. - Ma w zarysie kształt piramidy. Rozciąga się od sklepienia nosa do szwu nosowo-czołowego lub szczęki. Następnie biegnie ku dołowi i bocznie przez dno oczodołu w pobliżu otworu podoczodołowego, poprzez przednią ścianę zatoki szczękowej do powierzchni wyrostków skrzydłowatych. 3. Le Forte III. - Jest uszkodzeniem poprzecznym w którym następuje oderwanie szkieletu twarzy od podstawy czaszki. Rozciąga się od szwu nosowo-czołowego i szwu czołowo- szczękowego do bocznej ściany oczodołu rozciągając się przez szew czołowo- jarzmowy. Przechodzi od tyłu wzdłuż przyśrodkowej ściany oczodołu przez bruzdę nosowo-łzową i kość sitową oraz szczelinę oczodołowa dolną. Złamanie to we- wnątrz jamy nosowej rozciąga się wzdłuż blaszki pionowej lemiesza i powierzchni wyrostków skrzydłowatych. Złamania żuchwy są wynikiem uderzenia pięścią lub na skutek urazu komunikacyjnego. Częstość uszkodzenia w malejącej kolejności pro- wadzi od trzonu, kąta, kłykcia, spojenia, gałęzi wyrostka zębodołowego po wyrostek dziobiasty. W podwójnych złamaniach żuchwy drugie uszkodzenie występuje naj- częściej po stronie przeciwnej [15, 18, 20].
PIŚMIENNICTWO
- Barnes R. B.: Thermography of the human body. Science 1963, 140, 870-875.
- Bauer J., Skrzek A.: Fizjologiczne podstawy krioterapii. Acta Bio-Optica et Informatica Medica 1998, 3(2-4), 115-120.
PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA
- Biagioni P. A. i wsp.: Infrared thermography. Its role in dental research with particular reference to craniomandibular disorders. Dentomaxillofac. Radiol. 1996, 25, 119-124.
- Bihl I. i wsp.: Termografia schorzeń nowotworowych jamy ustnej i kości szczęk. Człow. Popul. Środow. 1987, 4, 27-46.
- Bihl I.: Termografia w schorzeniach gruczołów ślinowych. Człow. Popul. Śro- dow. 1987, 4, 65-78.
- Bihl I.: Termografia w schorzeniach zatok szczękowych. Człow. Popul. Środow. 1987, 4, 47-63.
- Dudek K.: Thermography as a diagnosing system. Systems 1998, 3, 68-79.
- Erol B., Tanrikulu R.: Maxillofacial fractures. Analysis of demographic distribu- tion and treatment in 2901 patients (25 years’ experience). J. Cranio-Maxillofac. Surg. 2004, 32, 308-313.
- Maladiere E. i wsp.: Etiology and incidence of facial fractures sustained during sports: a prospective study of 140 patients. Int. J. Oral Maxillofac. Surg. 2001, 30: 291–295.
- Mouli P. E. Ch i wsp.: Application of Thermography in Dentistry - A Review, Journal of Dental and Medical Sciences 2012, 1(1), 9-43.
- Niedzielska I. i wsp.: Zastosowanie termografii w diagnostyce schorzeń części twarzowej czaszki. Farm. Przegl. Nauk. 2008, 5(6), 48-52.
- Nowakowski A.: Postępy termografii - aplikacje medyczne, Wydawnictwo Gdańskie Sp. z o.o., Gdańsk 2001.
- Nowakowski A.: Rozwój diagnostyki termicznej metodami detekcji podczerwie- ni (ilościowa diagnostyka ran oparzeniowych i inne aplikacje), Akademicka Ofi- cyna Wydawnicza EXIT, Warszawa 2009.
- Paunica S. C. i wsp.: The evaluation of the periodontium in patients with leuke- mia using thermographic imaging, Hematology 2009, 14(6), 341-346.
- Peterson L. J. i wsp.: Chirurgia stomatologiczna i szczękowo- twarzowa. Wyd. Czelej Sp. z o. o. Lublin 2001, 632-635.
- Renkielska A. i wsp.: Static thermography revisited - an adjunct method for determining the depth of the burn injury. Burns 2005, 31(6), 768-75.
- Straburzyński G., Straburzyńska-Lupa A.: Medycyna fizykalna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2000.
- Telfer M.R. i wsp.: Trends in the etiology of maxillofacial fractures. J. Oral Maxillofac. Surg. 2004, 62, 1229-1236.
- www.etsc.be/home.phb. Wider seat belt use could seve up to 1 in 5 driver’s lives. European Transport Safety Council. 22 Febr. 2007.
- Zingg M. i wsp.: Classification and treatment of zygomatic fractures. J. Oral Maxillofac. Surg. 1992; 50, 778-790.
