Walka o życie w obliczu Zagłady
"Zdążyć przed Panem Bogiem" - Reportaż
literacki Hanny Krall
Interpretacja tytułu
Tytuł reportażu "Zdążyć przed Panem Bogiem" jest esencją światopoglądu
bohatera, Marka Edelmana, który przeżył wojnę, powstanie w getcie
warszawskim i codziennie przez sześć tygodni patrzył w twarze ludziom
skazanym na śmierć. Jest to także światopogląd lekarza, który swoją pracą
pragnie prześcignąć Boga, przedłużając lub ratując ludzkie życie. Edelman
twierdzi, że jego walka o ludzkie życie to sprawa do załatwienia z Bogiem -
"Pan Bóg chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień,
wykorzystując jego chwilową nieuwagę. Niech się pali choć trochę dłużej,
niż On by sobie życzył."
Obraz getta warszawskiego
Z relacji Marka Edelmana dowiadujemy się, że w getcie istniał tzw. Zarząd,
na którego czele stał Adam Czerniakow, prezes całej gminy żydowskiej.
Czerniakow nawet proponował Żydom przesiedlenie, twierdząc, że za
bochenek chleba ludzie wyjeżdżają pociągiem, nie wiedząc, że tory
prowadzą do Treblinki. W getcie Żydzi mieli własne fabryki, szpital, szkołę
pielęgniarek, drukarnię oraz własną policję. Największym problemem był
jednak głód, będący główną przyczyną śmierci. Dochodziło do prawdziwych
scen dantejskich, jak wyrywanie przechodniom paczek z jedzeniem czy
odgryzanie kawałków ciała zmarłych z głodu dzieci.
Niemcy nie mieli problemu z zebraniem ludzi na Umschlagplatz, dając im po
3 kg chleba, a następnie wywożąc do Treblinki. Żydzi chcieli "zdążyć przed
Panem Bogiem", bali się, że ich śmierć może pozostać niezauważona. Ważne
były "numerki na życie", których nikt nie chciał rozdawać, nie chcąc sądzić
ludzkiego życia. Lekarze w getcie dokonywali nawet eutanazji, by oszczędzić
chorym i dzieciom cierpień.
Powstanie w getcie warszawskim
Kiedy zbliżała się data likwidacji getta, początkowo traktowano to jako
propagandę antyniemiecką. Postanowiono jednak utworzyć Żydowską
Organizację Bojową (ŻOB), która zajmowała się m.in. przemytem broni i
ludzi na stronę aryjską. Jej 21-letni dowódca, Mordechaj Anielewicz, został
wybrany tylko dlatego, że chciał. Celem powstańców było pokazanie swojej
śmierci na zewnątrz - wszyscy Żydzi z getta mieli usiąść na murze, by gdy
Niemcy zaczną strzelać, było to widoczne.
Edelman relacjonuje pierwszy dzień walk, nie uważając tego za wielkie
bohaterstwo, lecz za rzecz normalną. Czuje się winny za śmierć ludzi,
