Zdążyć przed panem Bogiem - streszczenie i omówienie lektury | Streszczenia Język polski

TYTUŁ: Zdążyć przed Panem

Bogiem AUTOR: Hanna Krall

(ur. 1935) PIERWSZE

WYDANIE: 1976 TYP

UTWORU: literatura

faktu, reportaż

STRESZCZENIE: Utwór ma

formę wywiadu z Markiem

Edelmanem, jednym z

przywódców powstania w

getcie warszawskim. Jego

pierwsze wydanie książkowe

miało miejsce w 1977 r.

W momencie

przeprowadzania wywiadu

Marek Edelman był cenionym

łódzkim kardiochirurgiem.

W momencie wybuchu wojny,

w 1939 r. w Polsce mieszkało

ok 3,5 mln Żydów. W 1940 r. w

Warszawie wydzielono getto

żydowskie, którego nie można

było opuścić pod karą śmierci.

W 1942 r. na skutek głodu w

getcie zmarło 100 tys. osób. W

lipcu 1942 r. wydano

zarządzenie o przesiedleniu

Żydów na wschód. W

rzeczywistości przewożono ich

do obozu zagłady w Treblince,

gdzie zginęło kolejnych 400

tys. Żydów z getta. W

październiku 1942 r. w getcie

powstała Żydowska

Organizacja Bojowa, tzw. ŻOB.

Jej komendantem został

Mordechaj Anielewicz, a

zastępcą Marek Edelman.

Na pytanie dziennikarki,

dlaczego wybrali Anielewicza,

Marek odpowiedział z

rozbrajającą szczerością:

“Bardzo chciał nim być, więc

go wybraliśmy.”

Na początku narratorka

spytała o pierwszy dzień

powstania, które wybuchło 19

kwietnia 1943 r. Dzień

wcześniej do powstańców

dotarła informacja o likwidacji

getta. Równało się to z

wywózką wszystkich Żydów do

obozów zagłady. W domu

Anielewicza zebrał się sztab

złożony z pięciu osób.

Przydzielili zadania i rozeszli

się. Następnego dnia

wybuchło powstanie.

Powstańcy byli na z góry

przegranej pozycji, o czym

wiedzieli. Woleli jednak zginąć

w walce niż z głodu na ulicy.

Ósmego m aja komendant

powstania, Anielewicz,

zastrzelił swoją dziewczynę, a

następnie sam się zabił. W tym

samym dniu samobójczą

śmierć wybrało

osiemdziesięciu Żydów.

Przez kolejne dni Marek

Edelman dowodził grupą

czterdziestu osób. W jego

małym oddziale nikt nie myślał

o popełnieniu samobójstwa.

W czasie walk odwagą wykazał

się Michał Klepfisz, który

własnym ciałem zasłonił

niemiecki karabin maszynowy,

dzięki czemu powstańcom

udało się przedrzeć dalej.

W dalszej części wywiadu

Edelman wspomina jak jeszcze

przed wybuchem powstania

pracował jako goniec w

szpitalu. Gdy trwała akcja

likwidacji getta, Marek starał

się uratować z transportu jak

najwięcej osób. Musiał

podejmować trudne decyzje,

jak wtedy gdy pewna kobieta

błagała go o uratowanie jej

córki, a on musiał w tym czasie

wyprowadzić łączniczkę.

Kiedyś Niemcy ogłosili

podstępnie, że ci którzy sami

zgłoszą się do pracy, dostaną 3

kg chleba i marmoladę. Żydzi

skuszeni ofertą sami wsiadali

do wagonów niosąc ze sobą

wspomnianą zapłatę. ŻOB

wysłał Zygmunta na drugą

stronę muru, aby dowiedział

się gdzie odjeżdżały

transporty. Okazało się, że do

obozu zagłady w Treblince.

Żydzi nie uwierzyli w te

rewelacje. W ciągu 6 tyg.

Marek był świadkiem

wywiezienia 400 tys. Żydów.

Następnie Edelman poruszył

przyczyny wybuchu

powstania, które sprowadzały

się do tego, że uwięzieni

chcieli sami decydować o tym

kiedy zginą. Powstańcy mieli

jednak pretensje do

Czerniakowa, który popełnił

samobójstwo. Uważali

bowiem, że należy ginąć

stawiając opór Niemcom.

Następnie autorka poruszyła

temat dyskusji jaką wywołała

publikacja wywiadu z Markiem

Edelmanem. Tłumaczony był

on na wiele języków i wywołał

u niektórych oburzenie.

Edelman obalił mit powstania

jako wzniosłej walki o wolność.

Opowiadane przez niego

wydarzenia pozbawione były

wielkości. Sam zastanawiał się,

czy można to w ogóle nazwać

powstaniem. Po wielu latach

uświadomił sobie, że

kwestionowanie tego mogło

urazić wiele osób walczących

w zrywie przeciwko Niemcom.

Jednym z krytyków wywiadu

był pan S., który gdy zjawił się

w Warszawie, rozmawiał z

Antkiem i Celiną, którzy

pamiętali dni walk w g etcie.

Później rozmawiał z

Edelmanem i przekazał mu, że

Antek uważał, że w walkach

brało udział więcej Żydów niż

ten wyjawił w wywiadzie.

Edelman stwierdził, że dla

niego nie ma to już znaczenia,

choć jak było widać, dla innych

nadal było to istotne.

Edelman zerwał z tendencją

do poetyzacji i wywyższania

walczących. Mówił:

“Żaden z n ich nigdy tak nie

wyglądał, nie mieli karabinów,

ładownic, ani map, poza tym

byli czarni i brudni, ale na

pomniku jest tak, jak pewnie

być powinno. Na pomniku jest

jasno i pięknie.”

W dalszej części książki

powrócono do wspomnień, w

których Edelman opowiedział

o tragicznych warunkach

panujących w getcie. Ludzie

konali z głodu na ulicach.

Wspomniał, że słyszał o

kobiecie, która była tak

głodna, że odgryzła kawałek

swego zmarłego synka.

Widział też dorosłych

wyrywających dzieciom

talerze z zupą. Wspomniał też,

że lekarze prowadzili w getcie

badania nad głodem. Jedyną

lekarką która przeżyła była

Teodozja Goliborska.

Opublikowała ona po wojnie

wyniki owych badań pod

tytułem: “Choroba głodowa.

Badania kliniczne nad głodem

wykonane w getcie

warszawskim w 1942 r.” W

pracy tej wyróżniła trzy stadia

wychudzenia.

Następnie rozmawiający zeszli

na temat pracy Edelmana jako

kardiochirurga. Wiele razy

namawiał on swego

przełożonego do

podejmowania ryzykownych

operacji serca. Profesor miał

bowiem obawy, że mogliby

zostać oskarżeni o

eksperymentowanie na

ludziach. Z biegiem lat

opracowali nowe metody

operowania i profesor

osiągnął międzynarodową

sławę. Edelman, który z nim

pracował, napisał wraz z

doktor Chętkowską pracę pt.

“Zawał serca”, a z honorariów

ufundował nagrodę za

wybitne osiągnięcia w

kardiochirurgii.

Następnie powrócono do

tematu powstania. Edelman

uważał, że śmierć Żydów

wywiezionych do obozów

zagłady była straszniejsza niż

powstańców umierających z

bronią w ręku. Wspomniał też

o tym jak tuż przed

wydzieleniem getta, Żydzi byli

ośmieszani i szykanowani na

ulicach. Wielu jego znajomych

uciekło wtedy za granicę. On

został, gdyż był przekonany, że

niedługo nastanie socjalizm.

Po wojnie koledzy z zagranicy,

którzy zrobili kariery,

zapraszali go do siebie, lecz ten

odmawiał. Co rok w rocznicę

wybuchu powstania ktoś

nieznany przysyłał mu bukiet

żółtych kwiatów. Był to dla

niego bardzo miły gest. Miał

już 31 takich bukietów. T ylko

w 1968 r. nie dostał bukietu i

było mu wtedy przykro.

Edelman wspominał, że gdy

dołączył do ŻOBu przydzielono

mu zadanie ratowania

ważnych dla organizacji ludzi z

transportów do obozu.

Pielęgniarki z pobliskiego

ambulatorium ratowały ludzi

łamiąc im nogi. Niesprawnych

nie brano do transportów.

Któregoś dnia Marek

wyciągnął z transportu P olę

Lifszyc, lecz ta później ruszyła z

powrotem, gdyż dostrzegła

wśród wywożonych swoją

matkę.

We wrześniu 1942 r. Niemcy

rozdawali w Gminie

Żydowskiej tzw. “numerki

życia”, których posiadacze

mogli pozostać w getcie a nie

zostać wywiezionym do obozu

zagłady. Marek też otrzymał

taki numerek i relacjonował

jak niektórzy oddawali swoje

numerki ukochanym.

Przełożona pielęgniarek

oddała go swojej córce, a sama

popełniła samobójstwo.

Miłość pomagała niektórym

przetrwać te trudne czasy.

Ludzie starali się żyć

normalnie, pobierali się po

czym ruszali na Umschlagplatz

i trafiali do transportu jako

małżonkowie. Bliskość dugiej

osoby dawała im poczucie

normalności.

W getcie funkcjonowała

policja żydowska, która

współpracowała z Niemcami.

Członkowie ŻOBu wydali

później wiele wyroków śmierci

na zdrajców. Taki los spotkał

zastępcę komendanta

Umschlagplatzu. ŻOB zażądał

od niego pieniędzy na broń.

Ten nic im nie wypłacił i

dlatego został zastrzelony. Po

latach Marek spotkał córkę

tego mężczyzny i wyjaśnił jej

dlaczego wykonano taki

wyrok. Stwierdził, że jego

śmierć miała dla nich sens,

gdyż odtąd każdy od kogo

zażądano pieniędzy na broń,

wypłacał je. Kobieta wyjaśniła,

że ojciec nie mógł dać im

pieniędzy, gdyż płacił ludziom,

którzy ukrywali ją po stronie

aryjskiej i taka suma oznaczała

dla niej kolejne 4 miesiące

życia. Zarzuciła Edelmanowi,

że odebrali jej ojcu możliwość

godnej śmierci.

Gdy w styczniu 1943 r.

rozpoczęła się kolejna akcja

likwidacyjna, Żydzi stawili opór

i zabili kilku Niemców.

Następnego dnia Niemcy

podłożyli ogień pod budynki.

W tym czasie w getcie było już

tylko 60 tys. Żydów. Do ŻOBu

należało pięćset. Mieli tylko 10

pistoletów, które dostali od

Armii Krajowej. Marek

przedarł się ze swoimi ludźmi

do getta centralnego, gdzie

spotkali Bluma i Gepnera.

Blum poinformował o

nieudanej akcji zburzenia

muru przy ul. Bonifraterskiej

przeprowadzonej przez AK.

Następnie przedarli się do

schronu, gdzie spotkali m.in.

Anielewicza. W kolejnych

dniach ginęło coraz więcej

osób.

8 maja 1943 r. Edelman

dowiedział się o samobójczej

śmierci Anielewicza i innych

powstańców. Wrócił ze swoimi

ludźmi do swego bunkra, gdzie

czekali na nich kanalarze,

którzy mieli ich wyprowadzić

na stronę aryjską.

Następnie w książce

poruszono temat

planowanego filmu o

powstaniu w getcie, którego

reżyserem miał być Andrzej

Wajda. Edelman nie zgodził się

na wystąpienie w nim.

Powiedział, że tylko raz

mógłby opowiedzieć o tych

wydarzeniach i już to uczynił.

Po wojnie Edelman nie

wiedział co z sobą zrobić. Jakiś

czas podróżował po czym

wrócił do Warszawy i położył

się w łóżku. W odrętwieniu

przeżył kilka tygodni, aż w

końcu żona Alina zapisała go

na medycynę. Studia go nie

interesowały, przez pierwsze

dwa lata rzadko chodził na

wykłady i niechętnie

odpowiadał na pytania

dotyczące powstania. Sytuację

zmienił wykład, na który

poszedł przypadkowo.

Zrozumiał tam, że praca

lekarza jest istotna, gdyż

odpowiada się za ludzkie życie

a diagnozowanie choroby jest

jak rozwiązywanie łamigłówki.

Następnie w książce

opowiedziano historię kilku

pacjentów Marka E delmana,

którym uratował on życie.

Nawet jeśli sytuacja była

beznadziejna, Marek walczył o

to, aby choć trochę przedłużyć

pacjentom życie.

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Zdążyć przed panem Bogiem - streszczenie i omówienie lektury i więcej Streszczenia w PDF z Język polski tylko na Docsity!

TYTUŁ: Zdążyć przed Panem Bogiem AUTOR: Hanna Krall (ur. 193 5) PIERWSZE WYDANIE: 1976 TYP UTWORU: literatura faktu, reportaż STRESZCZENIE: Utwór ma formę wywiadu z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim. Jego pierwsze wydanie książkowe miało miejsce w 1977 r. W momencie przeprowadzania wywiadu Marek Edelman był cenionym łódzkim kardiochirurgiem. W momencie wybuchu wojny, w 1939 r. w Polsce mieszkało ok 3,5 mln Żydów. W 1940 r. w Warszawie wydzielono getto żydowskie, którego nie można było opuścić pod karą śmierci. W 1942 r. na skutek głodu w getcie zmarło 100 tys. osób. W lipcu 1942 r. wydano zarządzenie o przesiedleniu Żydów na wschód. W rzeczywistości przewożono ich do obozu zagłady w Treblince, gdzie zginęło kolejnych 400 tys. Żydów z getta. W październiku 1942 r. w getcie powstała Żydowska Organizacja Bojowa, tzw. ŻOB. Jej komendantem został Mordechaj Anielewicz, a zastępcą Marek Edelman. Na pytanie dziennikarki, dlaczego wybrali Anielewicza, Marek odpowiedział z rozbrajającą szczerością: “Bardzo chciał nim być, więc go wybraliśmy.” Na początku narratorka spytała o pierwszy dzień powstania, które wybuchło 19 kwietnia 1943 r. Dzień wcześniej do powstańców dotarła informacja o likwidacji getta. Równało się to z wywózką wszystkich Żydów do obozów zagłady. W domu Anielewicza zebrał się sztab złożony z pięciu osób. Przydzielili zadania i rozeszli się. Następnego dnia wybuchło powstanie. Powstańcy byli na z góry przegranej pozycji, o czym wiedzieli. Woleli jednak zginąć w walce niż z głodu na ulicy. Ósmego maja komendant powstania, Anielewicz, zastrzelił swoją dziewczynę, a następnie sam się zabił. W tym samym dniu samobójczą śmierć wybrało osiemdziesięciu Żydów. Przez kolejne dni Marek Edelman dowodził grupą czterdziestu osób. W jego małym oddziale nikt nie myślał o popełnieniu samobójstwa. W czasie walk odwagą wykazał się Michał Klepfisz, który własnym ciałem zasłonił niemiecki karabin maszynowy, dzięki czemu powstańcom udało się przedrzeć dalej. W dalszej części wywiadu Edelman wspomina jak jeszcze przed wybuchem powstania pracował jako goniec w szpitalu. Gdy trwała akcja likwidacji getta, Marek starał się uratować z transportu jak najwięcej osób. Musiał podejmować trudne decyzje, jak wtedy gdy pewna kobieta błagała go o uratowanie jej córki, a on musiał w tym czasie wyprowadzić łączniczkę. Kiedyś Niemcy ogłosili podstępnie, że ci którzy sami zgłoszą się do pracy, dostaną 3 kg chleba i marmoladę. Żydzi skuszeni ofertą sami wsiadali do wagonów niosąc ze sobą wspomnianą zapłatę. ŻOB wysłał Zygmunta na drugą stronę muru, aby dowiedział się gdzie odjeżdżały transporty. Okazało się, że do obozu zagłady w Treblince. Żydzi nie uwierzyli w te rewelacje. W ciągu 6 tyg. Marek był świadkiem wywiezienia 400 tys. Żydów. Następnie Edelman poruszył przyczyny wybuchu powstania, które sprowadzały się do tego, że uwięzieni chcieli sami decydować o tym kiedy zginą. Powstańcy mieli jednak pretensje do Czerniakowa, który popełnił samobójstwo. Uważali bowiem, że należy ginąć stawiając opór Niemcom. Następnie autorka poruszyła temat dyskusji jaką wywołała publikacja wywiadu z Markiem Edelmanem. Tłumaczony był on na wiele języków i wywołał u niektórych oburzenie. Edelman obalił mit powstania jako wzniosłej walki o wolność. Opowiadane przez niego wydarzenia pozbawione były wielkości. Sam zastanawiał się, czy można to w ogóle nazwać powstaniem. Po wielu latach uświadomił sobie, że kwestionowanie tego mogło urazić wiele osób walczących w zrywie przeciwko Niemcom. Jednym z krytyków wywiadu był pan S., który gdy zjawił się w Warszawie, rozmawiał z Antkiem i Celiną, którzy pamiętali dni walk w getcie. Później rozmawiał z Edelmanem i przekazał mu, że Antek uważał, że w walkach brało udział więcej Żydów niż ten wyjawił w wywiadzie. Edelman stwierdził, że dla niego nie ma to już znaczenia, choć jak było widać, dla innych nadal było to istotne. Edelman zerwał z tendencją do poetyzacji i wywyższania walczących. Mówił: “Żaden z nich nigdy tak nie wyglądał, nie mieli karabinów, ładownic, ani map, poza tym byli czarni i brudni, ale na pomniku jest tak, jak pewnie być powinno. Na pomniku jest jasno i pięknie.” W dalszej części książki powrócono do wspomnień, w których Edelman opowiedział o tragicznych warunkach panujących w getcie. Ludzie konali z głodu na ulicach. Wspomniał, że słyszał o kobiecie, która była tak głodna, że odgryzła kawałek swego zmarłego synka. Widział też dorosłych wyrywających dzieciom talerze z zupą. Wspomniał też, że lekarze prowadzili w getcie badania nad głodem. Jedyną lekarką która przeżyła była Teodozja Goliborska. Opublikowała ona po wojnie wyniki owych badań pod tytułem: “Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim w 1942 r.” W pracy tej wyróżniła trzy stadia wychudzenia. Następnie rozmawiający zeszli na temat pracy Edelmana jako kardiochirurga. Wiele razy namawiał on swego przełożonego do podejmowania ryzykownych operacji serca. Profesor miał bowiem obawy, że mogliby zostać oskarżeni o eksperymentowanie na ludziach. Z biegiem lat opracowali nowe metody operowania i profesor osiągnął międzynarodową sławę. Edelman, który z nim pracował, napisał wraz z doktor Chętkowską pracę pt. “Zawał serca”, a z honorariów ufundował nagrodę za wybitne osiągnięcia w kardiochirurgii. Następnie powrócono do tematu powstania. Edelman uważał, że śmierć Żydów wywiezionych do obozów zagłady była straszniejsza niż powstańców umierających z bronią w ręku. Wspomniał też o tym jak tuż przed wydzieleniem getta, Żydzi byli ośmieszani i szykanowani na ulicach. Wielu jego znajomych uciekło wtedy za granicę. On został, gdyż był przekonany, że niedługo nastanie socjalizm. Po wojnie koledzy z zagranicy, którzy zrobili kariery, zapraszali go do siebie, lecz ten odmawiał. Co rok w rocznicę wybuchu powstania ktoś nieznany przysyłał mu bukiet żółtych kwiatów. Był to dla niego bardzo miły gest. Miał już 31 takich bukietów. Tylko w 1968 r. nie dostał bukietu i było mu wtedy przykro. Edelman wspominał, że gdy dołączył do ŻOBu przydzielono mu zadanie ratowania ważnych dla organizacji ludzi z transportów do obozu. Pielęgniarki z pobliskiego ambulatorium ratowały ludzi łamiąc im nogi. Niesprawnych nie brano do transportów. Któregoś dnia Marek wyciągnął z transportu Polę Lifszyc, lecz ta później ruszyła z powrotem, gdyż dostrzegła wśród wywożonych swoją matkę. We wrześniu 1942 r. Niemcy rozdawali w Gminie Żydowskiej tzw. “numerki życia”, których posiadacze mogli pozostać w getcie a nie zostać wywiezionym do obozu zagłady. Marek też otrzymał taki numerek i relacjonował jak niektórzy oddawali swoje numerki ukochanym. Przełożona pielęgniarek oddała go swojej córce, a sama popełniła samobójstwo. Miłość pomagała niektórym przetrwać te trudne czasy. Ludzie starali się żyć normalnie, pobierali się po czym ruszali na Umschlagplatz i trafiali do transportu jako małżonkowie. Bliskość dugiej osoby dawała im poczucie normalności. W getcie funkcjonowała policja żydowska, która współpracowała z Niemcami. Członkowie ŻOBu wydali później wiele wyroków śmierci na zdrajców. Taki los spotkał zastępcę komendanta Umschlagplatzu. ŻOB zażądał od niego pieniędzy na broń. Ten nic im nie wypłacił i dlatego został zastrzelony. Po latach Marek spotkał córkę tego mężczyzny i wyjaśnił jej dlaczego wykonano taki wyrok. Stwierdził, że jego śmierć miała dla nich sens, gdyż odtąd każdy od kogo zażądano pieniędzy na broń, wypłacał je. Kobieta wyjaśniła, że ojciec nie mógł dać im pieniędzy, gdyż płacił ludziom, którzy ukrywali ją po stronie aryjskiej i taka suma oznaczała dla niej kolejne 4 miesiące życia. Zarzuciła Edelmanowi, że odebrali jej ojcu możliwość godnej śmierci. Gdy w styczniu 1943 r. rozpoczęła się kolejna akcja likwidacyjna, Żydzi stawili opór i zabili kilku Niemców. Następnego dnia Niemcy podłożyli ogień pod budynki. W tym czasie w getcie było już tylko 60 tys. Żydów. Do ŻOBu należało pięćset. Mieli tylko 10 pistoletów, które dostali od Armii Krajowej. Marek przedarł się ze swoimi ludźmi do getta centralnego, gdzie spotkali Bluma i Gepnera. Blum poinformował o nieudanej akcji zburzenia muru przy ul. Bonifraterskiej przeprowadzonej przez AK. Następnie przedarli się do schronu, gdzie spotkali m.in. Anielewicza. W kolejnych dniach ginęło coraz więcej osób. 8 maja 1943 r. Edelman dowiedział się o samobójczej śmierci Anielewicza i innych powstańców. Wrócił ze swoimi ludźmi do swego bunkra, gdzie czekali na nich kanalarze, którzy mieli ich wyprowadzić na stronę aryjską. Następnie w książce poruszono temat planowanego filmu o powstaniu w getcie, którego reżyserem miał być Andrzej Wajda. Edelman nie zgodził się na wystąpienie w nim. Powiedział, że tylko raz mógłby opowiedzieć o tych wydarzeniach i już to uczynił. Po wojnie Edelman nie wiedział co z sobą zrobić. Jakiś czas podróżował po czym wrócił do Warszawy i położył się w łóżku. W odrętwieniu przeżył kilka tygodni, aż w końcu żona Alina zapisała go na medycynę. Studia go nie interesowały, przez pierwsze dwa lata rzadko chodził na wykłady i niechętnie odpowiadał na pytania dotyczące powstania. Sytuację zmienił wykład, na który poszedł przypadkowo. Zrozumiał tam, że praca lekarza jest istotna, gdyż odpowiada się za ludzkie życie a diagnozowanie choroby jest jak rozwiązywanie łamigłówki. Następnie w książce opowiedziano historię kilku pacjentów Marka Edelmana, którym uratował on życie. Nawet jeśli sytuacja była beznadziejna, Marek walczył o to, aby choć trochę przedłużyć pacjentom życie.

W dalszej części książki przytoczone są statystyki pokazujące, że powstańcy w getcie nie mieli szans. Było ich 220 a Niemców ponad 2 tys. Ponadto wróg dysponował artylerią, wozami pancernymi i karabinami maszynowymi. Na jednego powstańca przypadał 1 rewolwer, 5 granatów i 5 butelek zapalających. W trakcie walk Niemcy wysłali ludzi do pertraktacji. Mimo, iż szli z białą flagą, Edelmana rozkazał do nich strzelać. Po latach nie odczuwał wyrzutów sumienia z tego powodu. W dalszej części ponownie poruszono temat pracy kardiochirurga. Marek opowiedział o inżynierze Sejdaku, który stworzył sztuczne serce, które biło za pacjenta w trakcie operacji serca. Następnie pracował on nad urządzeniem, które miałoby umożliwić przeżycie pacjentom między zawałem a operacją. Po latach pracy Edelman stwierdził, że Bóg czasem utrudniał wyścig o życie pacjenta drobnymi przeciwnościami. Przykładowo przed operacją jednego z nich nie było żadnego lekarza od koronografii. Na szczęście w ostatniej chwili udało się przeprowadzić operację. W trakcie walki o życie każda minuta jest na wagę złota. Dla Edelmana przedłużenie życia pacjenta było jak przechytrzenie Boga. Po operacji przez wiele dni czekał aż serce pacjenta dostosuje się do nowych tętnic i leków a gdy to już następowało, odczuwał wielką ulgę. PLAN WYDARZEŃ:

Zapis pierwszego wywiadu z Markiem Edelmanem: a)Wspomnienia o pierwszym dniu powstania w getcie. b)Wspomnienia o samobójczej śmierci powstańców. c)Wspomnienia o pracy gońca w szpitalu. d)Wspomnienia o akcji „wywożenia ludności na Wschód”. e)Rozmowy o podjęciu walki z Niemcami.
Echa wywiadu z Markiem Edelmanem: a)Spotkanie z przywódcami związków w USA. b)Spotkanie Edelmana z literatem, panem S.
Sprawozdanie z powstania w getcie przed przedstawicielami partii politycznych.
1. Rozważania Edelmana o sposobach umierania Żydów:
2. Wspomnienia o Krystynie Krahelskiej.
3. Opis życia i śmierci w getcie.
4. Badania doktor Teodozji Goliborskiej nad chorobą głodową.
5. Praca Edelmana w szpitalu: a)Rozmowa o Profesorze. b)Próby przekonania Profesora do przeprowadzenia operacji serca. c)Oczekiwanie na operację Rzewuskiego. d)Wspomnienia udanych zabiegów Rudnego i Bubnerowej.
6. Wspomnienie Edelmana o Żydzie, dręczonym przez niemieckich oficerów.
7. Wspomnienie o żydowskich prostytutkach w getcie.
8. Rozmowa o sytuacji, w której Edelman został członkiem komendy ŻOB-u: a)Wspomnienie o „Adamie”. b)Wspomnienia o ratowaniu ludzi, idących na Umschlagplatz. c)Opowieść o zachowaniu ludzi, czekających na transport. d)Wspomnienie o Poli Lifszyc. e)Opowieść o przydzielaniu tzw. „numerków życia”. f)Wspomnienie o Toli Goliborskiej. g)Opowieść o rozpoczęciu akcji „przesiedlania ludności na Wschód”. h)Wspomnienie samobójczej śmierci Adama Czernikowa.
9. Historie choroby pacjentów Edelmana: pana Wilczkowskiego, pana Rudnego i pani Bubnerowej.
10. Wspomnienie powojennego spotkania Edelmana z córką komendanta Umschlagplatzu.
11. Rozmowa o wydarzeniach po zakończeniu akcji „wywożenia ludności na Wschód”: a)Relacja o utworzeniu Żydowskiej Organizacji Bojowej, b)Opowieść o drugiej akcji likwidacji getta, c)Wspomnienie o Hennochu Rusie, d)Wspomnienia o działalności łączniczek, e)Wspomnienie walk w płonącym getcie, f)Wspomnienie o Elżuni i jej samobójczej śmierci, g)Spotkanie z grupą Anielewicza, h)Wiadomość o samobójstwie ludzi z grupy Anielewicza, i)Ucieczka z getta.
12. Rozważania narratorki dotyczące scenariusza filmu o getcie: a)Scena w rocznicę wybuchu powstania. b)Wędrówka aleją przy grobach mieszkańców getta. c)Sen sąsiadki Anny Strońskiej.
13. Rozmowa z Edelmanem o wyborze zawodu lekarza: a)Zagubienie Marka po zakończeniu II wojny światowej. b)Praca w klinice. c)Gra z Panem Bogiem o przedłużenie życia pacjentów. d)Wspomnienie małych pacjentek: Urszuli, Teresy i Grażyny.
14. Rozmowa o przebiegu powstania w getcie: a)Wkroczenie Niemców do getta. b)Walka powstańców. c)Powstańcy strzelają do esesmanów z białą flagą. d)Powojenne spotkanie Edelmana ze Stroopem. e)Niemcy podpalają getto. f)Marek ustala chronologię zdarzeń. g)Wspomnienie o meldunkach, dotyczących wydarzeń w getcie. h)Rozmowa z panem Grabowskim o Jurku Wilnerze.
15. Spotkanie tych, którzy przeżyli i rozmowa o faktach, dotyczących powstania.
16. Wspomnienie Edelmana o sytuacjach, w których uniknął śmierci: a)Opowieść o Mietku Dębie.
17. Prace inżyniera Sejdaka nad sztucznym sercem.
18. Rozważania Edelmana o życiu i śmierci: a)Wspomnienie samobójczej śmierci doktor Chętkowskiej i Elżuni. GENEZA POWSTANIA UTWORU: Pomysł napisania „Zdążyć przed Panem Bogiem” zrodził się zupełnie przypadkowo. Hanna Krall, pracująca w latach siedemdziesiątych w redakcji „Polityki”, wyjechała do Łodzi, aby przygotować reportaż o operacjach serca. O sprawdzenie artykułu poprosiła Marka Edelmana, kardiochirurga i ordynatora oddziału intensywnej opieki medycznej w jednym z łódzkich szpitali. Edelman był ostatnim żyjącym członkiem sztabu powstańczego Żydowskiej Organizacji Bojowej w getcie warszawskim. Podczas spotkania Krall zapytała go o pobyt w getcie. Zapis rozmów z naocznym świadkiem wydarzeń w getcie ukazał się w „Odrze” w marcu 1975 roku pod tytułem „Sposób umierania”. W wywiadzie tym Marek Edelman po raz pierwszy od ogłoszonej w 1946 roku wspomnieniowej relacji „Getto walczy” publicznie zabrał głos w sprawie likwidacji warszawskiego getta. Rozmowa, przetłumaczona na języki obce, wywołała ostry sprzeciw niektórych środowisk żydowskich. Edelmanowi zarzucono, że „odarł wszystko z wielkości, podeptał pamięć bohaterów, a sam przybrał irytującą pozę na antybohatera, z nonszalancją rozprawiającego o sprawach ostatecznych”. Hanna Krall podjęła wówczas decyzję kontynuowania spotkań z Edelmanem. Z ich dalszych, wielokrotnych rozmów powstała książka „Zdążyć przed Panem Bogiem”. Reporterka zasiadła do pracy nad nią w listopadzie 1975 roku i przez miesiąc nie opuszczała domu, porządkując notatki. Pierwodruk utworu ukazał się w „Odrze” w 1976 roku w numerach 4-7. We wstępie do „Zdążyć przed Panem Bogiem” napisano: Przed rokiem, w marcu 1975, zamieściliśmy tekst Hanny Krall pt. „Sposób umierania”. Była to rozmowa o powstaniu w Getcie Warszawskim z zastępcą komendanta powstania, Markiem Edelmanem. Tekst ten wywołał duże zainteresowanie wśród czytelników polskich, a także na świecie, budząc aprobatę i sprzeciw. Kontynuujemy opowieść Hanny Krall o ludziach, których przeznaczeniem – czy może misją – stały się sprawy ma granicy życia i umierania. Będzie to opowieść o lekarzach-kardiologach (jednym z nich jest obecnie doktor Edelman) i ich pacjentach, o wojnie i naszych czasach, o ludziach ginących i tych, którzy spieszyli im z pomocą – wtedy i dzisiaj. Wydanie osobne, książkowe „Zdążyć przed Panem Bogiem” ukazało się w roku 1977 w Krakowie. W 1980 roku w numerze 3 „Dialogu” został wydrukowany utwór sceniczny pod tym samym tytułem, wystawiony w tymże roku. W 1981 powstał na podstawie książki powstał scenariusz telewizyjny. Hanna Krall tak wypowiedziała się o swoim utworze: Książkę adresowałam do takich jak ja, którzy nie wiedzieli nic albo prawie nic. „Zdążyć przed Panem Bogiem” zapoczątkowała nowy etap w swojej twórczości, w której zaczęła pojawiać się kwestia żydowska. Książka przyniosła jej światowy rozgłos. CZAS I MIEJSCE AKCJI: W utworze Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem” należy wyróżnić dwa plany czasowe, które współistnieją obok siebie i wzajemnie się przeplatają: czas przeszły, powracający we wspomnieniach głównego bohatera i czas teraźniejszy, w którym odbywają się rozmowy narratorki z ostatnim żyjącym przywódcą powstania żydowskiego. Akcja dzieła, dzięki opowieściom Marka Edelmana, przenosi się w lata II wojny światowej, przede wszystkim do roku 1942, kiedy to 22 lipca rozpoczęła się niemiecka akcja „przesiedlania ludności na Wschód” i wiosny roku 1943, kiedy to 19 kwietnia rozpoczęło się powstanie w warszawskim getcie. W toku narracji można odnaleźć również inne daty, które jednak nie są usystematyzowane chronologicznie: 9 maja 1943 roku – wyjście kanałami ocalałej grupki powstańców żydowskich na aryjską stronę miasta; 18 kwietnia 1943 – spotkanie sztabu Żydowskiej Organizacji Bojowej u Anielewicza; 2 sierpnia 1944 – śmierć Krystyny Krahelskiej; Wrzesień 1942 – rozdawanie tzw. „numerków życia”; 12 maja 1943 – Marek Edelman składa sprawozdanie z powstania przed przedstawicielami partii politycznych; 6 maja 1943 – ostatnia rozmowa Edelmana z Anielewiczem i Mirą; 8 maja 1943 – wiadomość o samobójczej śmierci ludzi z grupy Anielewicza; Marzec 1943 – aresztowanie Jurka Wilnera przez gestapo; Lato 1944 – opis pracy Profesora w przyczółku w Warce; Wspomnienia głównego

Zdążyć przed panem Bogiem - streszczenie i omówienie lektury, Streszczenia z Język polski

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Zdążyć przed panem Bogiem - streszczenie i omówienie lektury i więcej Streszczenia w PDF z Język polski tylko na Docsity!