Źródła prawa administracyjnego, Notatki z Prawo administacyjne materialne

Pobierz Źródła prawa administracyjnego i więcej Notatki w PDF z Prawo administacyjne materialne tylko na Docsity!

21/28.10.19 r. ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

POJĘCIE Źródłem prawa jest to, z czego można dowiedzieć się, jaka jest treść norm prawnych - są to źródła poznania. Takimi źródłami poznania są organy publikacyjne, w których ogłaszane są akty normatywne (dzienniki urzędowe). Źródłem prawa jest sam akt, w którym zawarte są normy prawne. Tak rozumiane źródła prawa stanowią czynnik porządkujący normy prawne, ich wielką liczbę i wzajemny stosunek. Źródłem prawa jest forma, w której normy prawne powstają i są ogłaszane.

PODZIAŁ ŹRÓDEŁ PRAWA a) źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa (Sejm, Senat, Prezydent RP, Rada Ministrów, ministrowie i inne), b) źródła prawa stanowione przez organy terenowe ( organy rządowej administracji ogólnej i specjalnej, organy jednostek samorządu terytorialnego) c) źródła prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 Konstytucji - zawierają ogólnie obowiązujące uregulowania), d) źródła prawa wewnętrznego ( tworzą odrębny układ norm prawnych, skierowanych nie do obywateli i osób prawnych, ale regulujących stosunki wewnątrz samego aparatu administracji publicznej).

KONSTYTUCJA (2.04.1997 r.) ➔ jest najważniejszym prawem RP, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, ➔ określa, że ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, ➔ stanowi, że RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, ➔ organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, ➔ ustrój terytorium Rp zapewnia decentralizację władzy publicznej, ➔ określa kompetencje Prezydenta RP, Rady Ministrów, Prezesa RM oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu oraz wojewodów i samorządu terytorialnego w systemie organizacji państwa, ➔ Zasada demokratycznego państwa prawnego – dla administracji publicznej rodzi to obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa wykazującego określone wartości; organy mają obowiązek respektowania praw i wolności jednostek. Gwarancją tej zasady w prawie administracyjnym jest w pierwszym rzędzie sądowa kontrola administracji. ➔ Zasada legalności i praworządności - każde działanie powinno mieć swoją podstawę prawną; każde działanie mieści się w granicach prawa, tzn. jest nie sprzeczne z jakimkolwiek elementem porządku prawnego. ➔ Zasada równości wobec prawa – organy administracji publicznej stanowiąc prawo, a zwłaszcza je stosując, powinny dbać o jednakowe traktowanie adresatów swoich działań, jeżeli pozostają oni w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej. Wszystkie te podmioty, które charakteryzują się daną cechą istotną w równym stopniu, powinny być traktowane tak samo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. ➔ Zasada podziału i równowagi władz - organy administracji publicznej są zaliczone do władzy wykonawczej. ➔ Określa system źródeł prawa i zamyka go w ścisłym katalogu. ➔ Określa strukturę organów administracji publicznej i ich podstawowe kompetencje, w tym ustanawia i reguluje strukturę oraz zadania samorządu terytorialnego.

➔ Reguluje wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela oraz środki ich ochrony, wskazując granice, w jakich wolności te i prawa mogą być wyjątkowo ograniczane. ➔ Określa podstawowe zasady kontroli administracji publicznej i ustanawia organy tej kontroli: Sądy Administracyjne, Trybunał Konstytucyjny, Najwyższą Izbę Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich. ➔ Reguluje niektóre materie szczegółowe dotyczące prawa administracyjnego.

RATYFIKOWANA UMOWA MIĘDZYNARODOWA Za zgodą wyrażoną w drodze ustawy: ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie można pogodzić z umową:

➔ Adresatem jest państwo; taka umowa nakłada obowiązek na państwo. ➔ W prawie administracyjnym szczególną wagę mają te umowy międzynarodowe, które dotyczy konkretnych materii należących do tego prawa. ➔ Regulują zadania organów administracyjnych umawiających się państw, np. W zakresie prawa celnego, drogowego, ochrony środowiska, zwalczania chorób zakaźnych, przekraczania granicy i wielu innych.

PRAWO EUROPEJSKIE

➔ Prawo pierwotne – umowy międzynarodowe zawierane pomiędzy państwami UE *Wszystkie traktaty tworzące UE

• Traktaty akcesyjne

*Traktat o Unii Europejskiej: reguluje sprawy, którymi zajmuje się tylko UE; sprawy tzw. dzielone oraz sprawy, których UE nie może regulować, np. prawo rodzinne. ➔ Prawo wtórne - prawo stanowione przez organy UE (najczęściej procedury współdziałania Rady Europejskiej z Parlamentem Europejskim)

• Rozporządzenia (sprawy regulowane przez UE) - regulują sprawy, w których występuje kompetencja wyłączna, np. rolnictwo. Obejmują podmioty zainteresowane daną dziedziną. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Nie wymaga implementacji do prawa państwa członkowskiego, jest skuteczne bezpośrednio. Z jednej strony obywatel Polski, może skierować roszczenie do sądu w oparciu o np. złamanie przez państwo polskie rozporządzenia. Może być też odwrotnie, rozporządzenie może nakładać na jednostkę (obywatela) obowiązki i za nieprzestrzeganie prawa można zostać ukaranym. Rozporządzenie ze względu na jego szczególny charakter oraz miejsce w systemie źródeł prawa wspólnotowego, jest bezpośrednio skuteczne ze skutkiem natychmiastowym i przyznaje podmiotom indywidualnym prawa, które sądy krajowe mają obowiązek chronić. Państwo może wydać ustawę, która reguluje sposób realizacji rozporządzenia wewnątrz. Ustala też sankcje, które w rozporządzeniu wydanym przez UE nie są zawarte.
• Dyrektywy (sprawy regulowane przez UE i państwa członkowskie) - wiąże każde państwo członkowskie do którego jest kierowana. W odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Jest więc środkiem ogólnym. Organy Unii Europejskiej przyjmując Dyrektywę, nakazują jednocześnie jej implementowanie do prawa krajowego. Państwa członkowskie przyjmują krajowe ustawy, tak aby rezultat został osiągnięty. Dopiero w sytuacji, kiedy państwo nie wprowadzi koniecznych zmian w terminie wyznaczonym przez dyrektywę, przed sądem można odwołać się do przepisów dyrektywy.

jej podpisania); nie wystąpić do TK, lecz z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia (może skorzystać z prawa veta). ➔ Do przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej obowiązana jest wyłącznie Rada Ministrów najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. ➔ W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, które ma prawo zarządzić Sejm lub Prezydent RP, za zgodą Senatu.

ROZPORZĄDZENIA

➔ Rozporządzenia są aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenie jest źródłem prawa, będącym jednocześnie formą działania administracji. ➔ Upoważnienie do wydania rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny, ➔ Rozporządzenie może być wydane tylko wówczas, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia. ➔ Rozporządzenie musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia ustawowego. Treść i cel rozporządzenia są zdeterminowane przez cel ustawy, którą rozporządzenie ma wykonać. ➔ Rozporządzenie nie może być sprzeczne z konstytucją i aktami ustawodawczymi. ➔ Rozporządzenie musi powoływać się na upoważnienie ustawowe. ➔ Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie. Rozporządzenia centralnych organów państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP. ➔ Zmienność regulowanej materii w czasie - ponieważ materię zawartą w rozporządzeniach o wiele łatwiej jest zmienić, niż tą w ustawie. ➔ Rozporządzenia mają charakter wykonawczy. ➔ Jeżeli rozporządzenie zostało wydane na czas określony albo gdy rozporządzenie zostanie uchylone, następuję utrata mocy obowiązującej rozporządzenia. ➔ Rozporządzenia mogą wydawać: ● Prezydent RP, ● Rada Ministrów, ● Prezes Rady Ministrów, ● Ministrowie kierujący działami administracji rządowej, przy czym RM na wniosek Prezesa RM może uchylić takie rozporządzenie w formie uchwały ● Przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM, ● Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

➔ Przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa, a nie na całym jego obszarze, i tylko wtedy, gdy wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej. ➔ Wydawane są tylko przez organy administracji, a przyjmowane przez organy terenowe. ➔ Akt wydawany przez organ terenowy jest aktem prawa miejscowego bez względu na nazwę jaką nosi, np. rozporządzenie wydane przez wojewodę nie jest rozporządzeniem a aktem prawa miejscowego - rozporządzenie z mocą ustawy ma rangę ustawową. ➔ Nazwa aktu nie musi mieć wiele wspólnego z typem aktu.

➔ Akty prawa miejscowego wydawane są przez organy wykonawcze. Mogą być wydawane przez organy niezespolone z wojewodą, np. Urzędu Morskiego, organy wód polskich. ➔ Zakres obowiązywania aktu prawa miejscowego jest ograniczony tylko do określonej jednostki (terenu) lub jej części, np. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - dotyczy części gminy, najczęściej dzielnicy lub osiedla w gminach miejskich; obszar zwartej zabudowy w gminach wiejskich. ➔ Akty prawa miejscowego nie dominują w aktach wydawanych przez organy terenowe. Dominują akty prawa wewnętrznego (różnica występuje w regulacji związanej ze sposobem ogłoszenia aktu). ● akty prawa miejscowego ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym, ● akty prawa wewnętrznego nie muszą być ogłaszane publicznie, muszą zostać podane do wiadomości adresatom tego aktu. ➔ Wyróżniamy trzy rodzaje aktów prawa miejscowego: ● statuty jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów, województw, związków gmin lub powiatów) - statuty zasadniczo dotyczą ustroju wewnętrznego jednostek samorządu terytorialnego. Gmina lub powiat może przekazać część swoich kompetencji władczych stosownemu związkowi, np. gospodarka odpadów komunalnych - związek gmin. Nie ma możliwości zajmowanie się daną sprawaą przez gminę i związek gmin (to samo tyczy się powiatów), te same decyzje adm. nie mogą być wydawane przez dwa różne organy. ● akty wykonawcze (można porównać do rozporządzeń) - aby mogły zostać podjęte muszą być określone organy, które mogą je wydawać oraz ich zadania do uregulowania. Możemy wyróżnić akty obligatoryjne, które muszą zostać wydawane oraz akty fakultatywne, przy których to rada gminy decyduje czy je podjąć. ● przepisy porządkowe, wydawane są przez organy gminy, organy powiatu, wojewodę oraz dyrektora urzędu morskiego. Muszą wystąpić dwie przesłanki, po pierwsze dana sprawa nie może być uregulowana w przepisach prawa powszechnie obowiązującego. Po drugie można wydać ją tylko dla ochrony określonych dóbr publicznych (życie, zdrowie i mienie), np. kwestia uregulowania korzystania z wodociągów podczas klęski żywiołowej. W przypadku przepisów porządkowych występuje szczególny sposób ogłoszenia, obwieszczenie występuje w miejscu, gdzie mają obowiązywać, to umożliwia ich natychmiastowe wejście w życie. Następnie ogłaszane są w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.

AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO

Adresatem jest jednostka podporządkowana wydającemu akt albo pracownicy takich jednostek, np. akt przyjmowany przez radę gminy - jednostki organizacyjne gminy tj. biblioteki, szkoły lub pracownicy gminy. ➔ Mogą mieć różne formy: uchwała, zarządzenie, regulamin, instrukcja itp. ➔ Muszą być podane do wiadomości adresata. Zostają ogłoszone w Urzędowym publikatorze, np. Monitorze Polskim , Dzienniku Urzędowym Resortowym. Jeżeli publikatora nie ma, należy zebrać od adresatów podpisy świadczące o ich zapoznaniu