Żywienie starego człowieka - Notatki - Żywienie człowieka, Notatki z Dietetyka

Pobierz Żywienie starego człowieka - Notatki - Żywienie człowieka i więcej Notatki w PDF z Dietetyka tylko na Docsity!

Podstawy odżywiania pacjenta w podeszłym wieku

Przygotowywanie posiłków wymagajacych diet

specjalnych.

Dieta cukrzycowa, lekkostrawna, watrobowa, wrzoowa

Zasady racjonalnego żywienia osób starszych

Dietetyka wieku starczego Ż ywienie ludzi po 60 roku ż ycia powinno uwzgl ę dnia ć kilka wa ż nych aspektów. Przede wszystkim przewidziane s ą inne ni ż dla m ł odych normy ż ywieniowe. Liczne schorzenia wyst ę puj ą ce u ludzi starych stanowi ą wskazanie do ż ywienia dietetycznego, starcze za ś zmiany inwolucyjne wymagaj ą korygowania przez dostarczenie odpowiednich sk ł adników pokarmowych. Nieod łą cznie z ż ywieniem ludzi starych kojarzy si ę poj ę cie tzw. diety przeciw-mia ż d ż ycowej. Jest to jednak dieta, która spe ł nia rol ę profilaktyczn ą i powinna by ć stosowana w wieku ś rednim i we wczesnej staro ś ci, a nie w okresie rozwini ę tej ju ż mia ż d ż ycy. Sposób ż ywienia ludzi starych zale ż y w du ż ej mierze od zaawansowania zmian inwolucyjnych, szczególnie w przewodzie pokarmowym. Zanik ś luzówki powoduje pogorszenie odbierania wra ż e ń smakowych i zapachowych. Brak uz ę bienia lub nieodpowiednie za protezowanie powoduj ą z ł e przygotowanie tre ś ci pokarmowej do trawienia. Zmniejszone wydzielanie fermentów trawiennych powoduje gorsze trawienie i w konsekwencji gorsze wch ł anianie niektórych sk ł adników. Zwolniona perystaltyka jelit, powoduj ą c zaparcia, os ł abia ł aknienie. Te wszystkie aspekty powinny by ć brane pod uwag ę w planowaniu ż ywienie osób starszych. Nie tylko powinien by ć starannie przeprowadzony dobór jako ś ciowy i ilo ś ciowy, ale pokarm powinien by ć równie ż odpowiednio przygotowany i podany.

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe Ż ywienie powinno zapewnia ć dowóz energii, odpowiednich sk ł adników pokarmowych: bia ł ek, t ł uszczów i w ę glowodanów, zwi ą zków mineralnych i witamin. Zapotrzebowanie na te sk ł adniki jest inne w wieku starczym ni ż w m ł odym? Opracowane normy ż ywienia ludzi starych bior ą pod uwag~ kilka parametrów:  P ł e ć i wiek z podzia ł em na dwie podgrupy: m ęż czy ź ni od 65 do 74 roku ż ycia i powy ż ej 75 roku ż ycia, kobiety od 55 do 64 roku ż ycia i powy ż ej 65 roku ż ycia. ,jak wida ć , grupy wieku nie odpowiadaj ą podzia ł om stosowanym do innych bada ń geriatrycznych.  Aktywno ść fizyczna: ludzie starsi o mniejszej ruchliwo ś ci maj ą mniejsze zapotrzebowanie energetyczne.  Ci ęż ar cia ł a: ludzie z nadwag ą maj ą mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne, zw ł aszcza ż e z regu ł y prowadz ą mniej ruchliwy tryb ż ycia. Du ż e odchylenia wagi cia ł a od przewidzianych norm niekorzystnie wp ł ywaj ą na kszta ł towanie si ę staro ś ci oraz na przebieg procesów chorobowych w wieku starczym.  Zmiany inwolucyjne w przewodzie pokarmowym: upo ś ledzaj ą trawienie i wch ł anianie, mog ą by ć przyczyn ą zespo ł ów niedoborowych , które wymagaj ą korekcji za pomoc ą w ł a ś ciwej diety.  Procesy chorobowe, które wymagaj ą leczenia dietetycznego i schorzenia typowe dla wieku starczego, które prowadz ą do ci ęż kich zespo ł ów depresyjnych z odmow ą przyjmowania posi ł ków. Istnieje wiele norm ż ywieniowych opracowanych przez instytucje zajmuj ą ce si ę problemami ż ywienia. Zapotrzebowanie kaloryczne dla ludzi w wieku starczym podajemy za A. Szczyg ł em w tab. 5. Ró ż nice w zapotrzebowaniu kalorycznym w przedstawionej tablicy wynikaj ą z ró ż nicy ci ęż aru cia ł a w badanych grupach ludzi.

Zapotrzebowanie na tłuszcze.

T ł uszcze powinny pokrywa ć ok. 20 —35°/o zapotrzebowania energetycznego. Oczywi ś cie u ludzi starych to zapotrzebowanie powinno by ć pokryto t ł uszczami raczej w 20 ni ż w 35°/0. Po ł owa t ł uszczów po ż ywienia znajduje si ę pod postaci ą tzw. t ł uszczów niewidzialnych, które oczywi ś cie powinny by ć brane pod uwag ę w obliczeniach kalorycznych. Jest to np. t ł uszcz, który znajduje si ę w mleku mi ę sie, jarzynach, rybach, orzechach. Oprócz tego podajemy t ł uszcze w postaci wyodr ę bnionej, jako mas ł o, smalec, margaryn ę , oleje. Je ż eli wobec tego z obliczenia zapotrzebowania kalorycznego wynika, ż e powinni ś my poda ć 70 g t ł uszczu na dob ę , to w postaci wyodr ę bnionej podajemy jedynie po ł ow ę. W wieku starczym nie tylko ilo ść , ale i jako ść podawanych t ł uszczów odgrywa istotn ą rol ę. T ł uszcze zawieraj ą ce du ż o kwasów t ł uszczowych o d ł ugich i nasyconych ł a ń cuchach po- woduj ą wzrost poziomu cholesterolu i niekorzystnie wp ł ywa- j ą na rozwój mia ż d ż ycy. Dlatego te ż w doborze t ł uszczów wybieramy te, które zawieraj ą nienasycone kwasy t ł uszczowe, szczególnie oleje ro ś linne, np. sojowy, s ł onecznikowy, sezamowy oraz olej rybny. Post ę pem ostatnich lat jest wprowadzenie tzw. kwasów t ł uszczowych nienasyconych o ś redniod ł ugim ł a ń cuchu. T ł uszcze te s ą bardzo dobrze wch ł aniane i metabolizowane i maj ą zastosowanie w leczeniu niektórych stanów chorobowych oraz w profilaktyce mia ż d ż ycy

Zapotrzebowanie na węglowodany.

Zapotrzebowanie kaloryczne w 55 — 70°/o pokrywamy w ę glowodanami. Stanowi ą one podstaw ę ż ywienia. Ź ród ł em w ę glowodanów s ą produkty zawieraj ą ce du ż o wielocukrów, np. skrobi, które dopiero w procesie trawienia rozk ł adane s ą do cukrów prostych. Do produktów tych nale żą przede wszystkim produkty m ą czne: pieczywo, kasze, ziemniaki. Ponadto' zawarty w ro ś linnych ś rodkach spo ż ywczych b ł onnik wp ł ywa korzystnie na prawid ł owe przesuwanie si ę tre ś ci pokarmowej w jelitach. Cukry proste, a wi ę c np. s ł odycze, powinny by ć w wieku star- czym ograniczone ze wzgl ę du na szybkie ich wch ł anianie i przeci ąż anie uk ł adu wysepkowego trzustki. Poza tym proste w ę glowodany zaspokajaj ą szybko uczucie g ł odu, os ł abiaj ą ł aknienie i powoduj ą zmniejszony dowóz do organizmu pe ł no- warto ś ciowych produktów. Udowodniono, ż e cukry proste pod- nosz ą poziom trójglicerydów we krwi i w ten sposób dzia ł aj ą

mia ż d ż ycotwórczo.

Zapotrzebowanie na składniki mineralne.

Przy prawid ł owym ż ywieniu osób starych nie obserwuje si ę niedoborów zwi ą zków mineralnych. Rzadko jednak mamy do czynienia z prawid ł owo od ż ywiaj ą cymi si ę lud ź mi starymi. Nieprawid ł owe ż ywienie cz ę sto wynika z przyzwyczaje ń , niedostatków ekonomicznych lub wreszcie — z istniej ą cych procesów chorobowych, które zmuszaj ą cz ł owieka starego do przestrzegania bardzo ś cis ł ej diety lub same przez si ę powoduj ą zespo ł y niedoborowe. Do najcz ęś ciej obserwowanych niedoborów nale ż y niedobór ż elaza z nast ę pow ą niedokrwisto ś ci ą niedobarwliw ą. Niedobór ż elaza cz ę sto powstaje w zwi ą zku z niewielkimi, nieuchwytny- mi krwawieniami i ze zbyt ma łą w tej sytuacji poda żą ż elaza w diecie. U ludzi w wieku podesz ł ym stwierdzono proporcjonalne do wieku zmniejszenie si ę wch ł aniania wapnia. Niestety cz ę sto ludzie starzy maj ą niech ęć do spo ż ywania mleka i przetworów mlecznych, które s ą najbogatszym ź rócl ł em wapnia. Dlatego te ż u ludzi starych odwapnienie ko ś ci nale ż y do najcz ęś ciej obser- wowanych zespo ł ów niedoborowych. Przeci ę tne zapotrzebowanie cz ł owieka starego na wap ń wynosi 1,0 g na dob ę , natomiast na ż elazo 10 mg na dob ę. Najlepszym ź ród ł em tych sk ł adników jest mleko i jego przetwory, ciemne pieczywo, mi ę so i warzywa. Nale ż y pami ę ta ć , ż e u ludzi starych cz ę sto stosu- je si ę leki, które ubocznie mog ą niekorzystnie wp ł ywa ć na za- warto ść soli mineralnych w ustroju (np. leki moczop ę dne). Najlepszym sposobem uzupe ł niania niedoborów mineralnych jest spo ż ywanie soków owocowych i warzywnych.

Zapotrzebowanie na witaminy.

Niew ł a ś ciwy sk ł ad ś rodków spo ż ywczych w diecie i niew ł a ś ciwy sposób ich przyrz ą dzania, a tak ż e zaburzenia czynno ś ciowe w przewodzie pokarmowym, mog ą doprowadza ć do zespo ł ów chorobowych b ę d ą cych nast ę pstwem niedoborów witaminowych. Stosunkowo cz ę sto obserwuje si ę niedobory witamin z grupy B.

Tabela 6 Zalecane normy sk ł adników pokarmowych dla ludzi starszych (wg A. Szczyg ł a)

podstawowych czynno ś ci fizjologicznych – PPM oraz przemiana ponad podstawow ą zwi ą zana z aktywno ś ci ą fizyczn ą i umys ł ow ą w warunkach odbiegaj ą cych od komfortu mikroklimatycznego i psychicznego, a tak ż e swoiste dynamiczne dzia ł anie pokarmu.

Miar ą poda ż y energii mo ż e by ć masa cia ł a.

Dla celów klinicznych i epidemiologicznych do oceny masy cia ł a osób doros ł ych proponuje si ę wska ź nik Queteleta body mass index – BMI

BMI = masa cia ł a / wzrost² [ kg/m² ]

oraz wska ź nik WHR (waist hip ratio).

WHR = obwód talii / obwód okolicy kr ę tarzowej

 Dzienna podaż energii prawidłowo rozłożona na posiłki i składniki energetyczne diety Proporcje makrosk ł adników w racji pokarmowej, powinny wynosi ć dla doros ł ych bia ł ka 10 – 15%, w ę glowodany 50 – 60% w tym cukry proste nie wi ę cej ni ż 10%, t ł uszcze do 30% ( 35% dla du ż ej aktywno ś ci), w tym NNKT 3 – 7% ogó ł u energii. Przedstawione proporcje sk ł adników energetycznych w racji pokarmowej, powinny w identycznym odsetku wyst ę powa ć w ka ż dym posi ł ku.

 Pożywienie powinno dostarczać wszystkie składniki odżywcze i błonnik z zachowaniem prawidłowych proporcji między nimi. Ilo ść energii i sk ł adników od ż ywczych, któr ą organizm zdrowego cz ł owieka, zale ż nie od wieku, p ł ci, aktywno ś ci fizycznej oraz warunków bytowania i pracy, powinien otrzyma ć codziennie w postaci spo ż ytych da ń i posi ł ków okre ś laj ą normy ż ywienia. Z normami ż ywienia skorelowane s ą normy wy ż ywienia tzw. racje pokarmowe. Okre ś laj ą one zestawy produktów z ró ż nych grup, pokrywaj ą ce dzienne zapotrzebowanie na energi ę i sk ł adniki od ż ywcze dla jednej osoby

 Posiłki powinny być spożywane regularnie Aby racjonalnie wykorzysta ć sk ł adniki od ż ywcze po ż ywienia racja pokarmowa musi by ć roz ł o ż ona na posi ł ki spo ż ywane w miar ę mo ż liwo ś ci w tym samym czasie. przerwy mi ę dzy nimi nie powinny by ć d ł u ż sze ni ż 5-6 h i nie krótsze ni ż 3 h. Dzieci, m ł odzie ż , osoby starsze i rekonwalescenci oraz ludzie o du ż ym zapotrzebowaniu energetycznym powinni spo ż ywa ć 4-5 posi ł ków dziennie. Dla ludzi pracuj ą cych na nocnych zmianach nale ż y uwzgl ę dni ć lekkostrawny posi ł ek regeneracyjny ok. godz. drugiej tzn. w czasie najg łę bszego spadku wydajno ś ci organizmu.

 Posiłki powinny być spożywane w spokoju. Powolne, spokojne jedzenie, dobre ż ucie, sprzyja wydzielaniu ś liny, enzymów trawiennych i alkalizacji pokarmu b ę dzie, wi ę c lepiej wykorzystane a ni ż eli spo ż yte w warunkach dyskomfortu i po ś piechu.

 Należy zwalczać złe nawyki i tradycje żywieniowe Racjonalne ż ywienie opiera si ę na wiedzy z zakresu fizjologii ż ywienia oraz znajomo ś ci czynników wp ł ywaj ą cych na warto ść od ż ywcz ą po ż ywienia.

 Zaleca si ę , aby kobiety po 60. roku ż ycia zwi ę ksza ł y dzienne spo ż ycie wapnia do 1100 mg.

 Trzeba zadba ć o to, aby w diecie nie zabrak ł o witaminy D. Ludzie starsi rzadko korzystaj ą ze s ł o ń ca, a wi ę c w ich skórze witamina D nie jest syntetyzowana w wystarczaj ą cej ilo ś ci. Ź ród ł a witaminy D w ż ywno ś ci to przede wszystkim t ł uste ryby ( ś led ź , makrela, tu ń czyk), mleko o zawarto ś ci t ł uszczu powy ż ej 1,5%, tran. W niektórych przypadkach lekarz mo ż e zleci ć dodatkowe za ż ywanie preparatów witaminy D.

 Nale ż y równie ż pami ę ta ć o witaminach anty-oksydacyjnych - C, E i beta-karotenie. Ich niedobory mog ą przyspiesza ć procesy starzenia si ę organizmu i zwi ę ksza ć podatno ść na takie choroby jak nowotwory i mia ż d ż yca. Witamina E ponadto zapobiega zmianom zwyrodniaj ą cym. Witamin ę C i beta-karoten mo ż emy znale źć w warzywach i owocach, natomiast witamin ę E w olejach ro ś linnych i margarynach. Spo ś ród sk ł adników mineralnych zwracajmy uwag ę na

Śniadanie: pieczywo razowe, przeciery owocowe, galaretki nisko- cukrowe, herbata, owoce. Drugie śniadanie: szklanka mleka. Obiad: zupa jarzynowa lub zupa owocowa czysta, mi ę so gotowane lub w potrawce, kasza lub jarzyny z wody, drobno siekana kapusta kiszona lub surówka z marchwi z jab ł kiem. Kolacja: twaróg, mleko, ciemne pieczywo lub ryba w galarecie i herbata

Normy dziennej racji pokarmowej dla ludzi starszych.

Grupy produktów Zalecane normy (g)

Produkty zbo ż owe 330

Mleko i jego przetwory 850

jaja 50

Mi ę so, w ę dliny, ryby 130

Mas ł o i ś mietana 30

Inne t ł uszcze 15

ziemniaki 400

Warzywa i owoce z wit. C 120

Warzywa i owoce z karotenem 100

Inne warzywa i owoce 140

Suche warzywa str ą czkowe 3

Cukier i s ł odycze 65

ZASTOSOWANIE DIET SPECJALNYCH

Dieta cukrzycowa

Dieta chorego na cukrzycę powinna być zgodna z założeniami diety zdrowego człowieka, tzn. powinna spełniać zalecenia dietetyczne zdrowego żywienia, niezależne od współistnienia jakichkolwiek chorób.

Skład diety

 na st ęż enie glukozy we krwi wp ł ywa zarówno ilo ść w ę glowodanów (w gramach), jak i ich rodzaj. Monitorowanie ca ł kowitej zawarto ś ci w ę glowodanów w diecie ma zasadnicze znaczenie dla osi ą gni ę cia optymalnej kontroli glikemii. Dodatkowe korzy ś ci mo ż e przynie ść obliczanie wska ź nika glikemicznego lub obci ąż enia glikemicznego;  w leczeniu cukrzycy nie zaleca si ę stosowania diet ubogo - w ę glowodanowych (spo ż ycie w ę glowodanów < 130 g/d.);

 wszystkim doros ł ym z nadwag ą (BMI 25-29,9 kg/m2) lub oty ł o ś ci ą (BMI >= 30,0 kg/m2), chorym na cukrzyc ę typu 2 lub zagro ż onym rozwojem tego zachorowania, zaleca si ę zmniejszenie masy cia ł a;  podstawow ą metod ą zmniejszania masy cia ł a s ą lecznicze zmiany stylu ż ycia, które obejmuj ą zmniejszenie poda ż y kalorii i (lub) zwi ę kszenie aktywno ś ci fizycznej. Umiarkowane zmniejszenie bilansu kalorycznego (500-1000 kcal/d.) spowoduje woln ą , ale post ę puj ą c ą utrat ę masy cia ł a (ok. 1 kg/tydzie ń ). Dla wi ę kszo ś ci pacjentów diety odchudzaj ą ce powinny dostarcza ć , co najmniej 1000-1200 kcal/d. dla kobiet i 1200-1600 kcal/d. dla m ęż czyzn.

1. Węglowodany:

 do diety nale ż y w łą cza ć w ę glowodany pochodz ą ce z pe ł nego ziarna zbó ż , owoców, warzyw i mleka z ma łą zawarto ś ci ą t ł uszczu;  bilansowanie w ę glowodanów w diecie opiera si ę przede wszystkim na ich zawarto ś ci w produktach spo ż ywczych, a nie na rodzaju produktów, z jakich pochodz ą ;

 wskazane jest ograniczenie sacharozy w diecie na rzecz w ę glowodanów innego pochodzenia;

Zalecenia żywieniowe:

Obecnie w leczeniu choroby wrzodowej przywi ą zuje si ę wi ę ksz ą wag ę do leczenia farmakologicznego. Dieta w chorobie wrzodowej powinna by ć pe ł nowarto ś ciowa z odpowiedni ą ilo ś ci ą bia ł ka, t ł uszczów, w ę glowodanów, witamin i soli mineralnych, zgodnie z przyj ę tymi normami dla ludzi zdrowych. Zalecenia ż ywieniowe powinny by ć ustalone indywidualnie dla ka ż dego chorego. Z diety nale ż y wy łą czy ć pokarmy, które nasilaj ą dolegliwo ś ci, powoduj ą bóle brzucha, wzd ę cia odbijania, zgag ę. W okresie zaostrzenia choroby wy łą czeniu z diety podlegaj ą pokarmy ci ęż ko strawne, wzdymaj ą ce, d ł ugo zalegaj ą ce w ż o łą dku. Warzywa i owoce zaleca si ę w postaci gotowanych przecierów i rozcie ń czonych soków. W czasie remisji choroby produkty te mo ż na podawa ć surowe w postaci rozdrobnionej. Posi ł ki nale ż y spo ż ywa ć , co 3-4 godziny, nie cz ęś ciej ni ż 5 w ci ą gu dnia. Kolacj ę lekko strawn ą powinno si ę spo ż ywa ć przed snem, aby unikn ąć bóli nocnych. Cz ę ste podawanie pokarmów, obfite posi ł ki, du ż a ilo ść b ł onnika w diecie wzmagaj ą wydzielanie ż o łą dkowe. W chorobie wrzodowej stosowana jest dieta ł atwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzaj ą cych wydzielanie soku ż o łą dkowego. Dieta ł atwo strawna polega na doborze produktów ł atwo strawnych oraz technik sporz ą dzania posi ł ków, które czyni ą potraw ę ł atwo przyswajaln ą. Podstaw ą tej diety jest ograniczenie, a nawet wy łą czenie produktów i potraw t ł ustych, sma ż onych, pieczonych w tradycyjny sposób, d ł ugo zalegaj ą cych w ż o łą dku, wzdymaj ą cych, ostro przyprawionych. W diecie ł atwo strawnej nale ż y zmniejszy ć poda ż b ł onnika pokarmowego, chocia ż pewna ilo ść tego sk ł adnika jest potrzebna, gdy ż wch ł ania on wod ę , rozlu ź nia masy ka ł owe i wp ł ywa na ich wydalanie. B ł onnik pokarmowy mo ż na zredukowa ć lub uczyni ć go mniej dra ż ni ą cym przez:  dobór delikatnych warzyw i dojrza ł ych owoców,  obieranie,  gotowanie,  przecieranie przez sito i miksowanie produktów,  podawanie przecierów i soków,  stosowanie oczyszczonych produktów zbo ż owych. Z pieczywa pe ł noziarnistego w diecie tej mo ż na planowa ć jedynie chleb pszenny – graham. Zalecana ilo ść b ł onnika pokarmowego w diecie ł atwo strawnej wynosi do 25 g/dob ę. Posi ł ki nale ż y spo ż ywa ć 4-5 razy

w ci ą gu dnia, regularnie w okre ś lonych godzinach i w niewielkich obj ę to ś ciach. Wa ż ne jest, aby potrawy by ł y ś wie ż o przyrz ą dzane, nie przechowywane w lodówkach, zmniejsza to mo ż liwo ść zaka ż enia bakteryjnego posi ł ków. Potrawy sporz ą dza si ę metod ą gotowania w wodzie, na parze, w naczyniach bez wody. Mo ż na równie ż stosowa ć duszenie, obsma ż aj ą c produkty bez t ł uszczu na patelniach do sma ż enia bezt ł uszczowego, oraz pieczenie w folii przezroczystej, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie, równie ż w piekarniku, b ą d ź w opiekaczu elektrycznym.  Sma ż enie i pieczenie na t ł uszczu jest ca ł kowicie wykluczone, Nasi ą kni ę ta t ł uszczem potrawa jest trudno strawna. Mo ż na tylko sma ż y ć jaja na parze, u ż ywaj ą c mas ł a lub oleju. Dozwolony t ł uszcz to oleje: s ł onecznikowy, sojowy, kukurydziany – bogate w wielonienasycone kwasy t ł uszczowe i witamin ę E, olej rzepakowy bezcukrowy – zawieraj ą cy du ż o jednonienasyconego kwasu oleinowego, oliwka z oliwek, tak ż e bogata w kwas oleinowy, oraz mas ł o, ś mietanka i mi ę kkie margaryny pakowane w kubkach. T ł uszcze zaleca si ę podawa ć na surowo do gotowych potraw.  Zupy zag ę szcza si ę zawiesin ą z m ą ki i mleka lub m ą ki i ś mietanki, zapraw ą zacieran ą z m ą ki i t ł uszczu, albo potrawy te mog ą by ć podprawiane ż ó ł tkiem. Do zaprawiania zup, sosów i warzyw nie stosuje si ę zasma ż ek. Warzywa podaje si ę z wody. W diecie lekko strawnej du ż e zastosowanie b ę d ą mia ł y potrawy dok ł adnie rozdrobnione, spulchnione przez dodatek ubitej piany, namoczonej bu ł ki, np. budynie z mi ę sa, kasz i warzyw, sera twarogowego, gotowane w „ ł a ź ni wodnej”.

Produkty dozwolone w diecie:

Produkty i potrawy

Zalecane Zalecane w umiarkowanych ilo ś ciach

Przeciwwskazane

Napoje Mleko z zawarto ś ci ą 2% i poni ż ej t ł uszczu, kawa zbo ż owa z

S ł aba kawa naturalna z mlekiem, jogurt pe ł not ł usty,

Alkohole, mocne kakao, p ł ynna czekolada, mocna kawa,

owocowa, krupnik, podprawiane zawiesin ą z m ą ki i mleka, mleczne; sosy ł agodne – koperkowy, cytrynowy, pomidorowy, potrawkowy, owocowe, ze s ł odk ą ś mietank ą

ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zaprawiana m ą k ą i ś mietan ą , zaci ą gane ż ó ł tkiem

mi ę snych, kostnych, grzybowych, zasma ż ane, zaprawiane ś mietan ą , pikantne, z warzyw kapustnych, str ą czkowych, mocne roso ł y, buliony; sosy: cebulowy, grzybowy

Dodatki do zup

Bu ł ka, grzanki, kasza manna, j ę czmienna, ry ż , ziemniaki, lane ciasto, makaron, nitki, kluski biszkoptowe

Kluski francuskie, groszek ptysiowy

Kluski k ł adzione, grube makarony, ł azanki, nasiona ro ś lin str ą czkowych, jaja gotowane na twardo

Mi ę so, drób, ryby

Chuda ciel ę cina, m ł oda wo ł owina, królik, kurczak, indyk, chude ryby: dorsz, m ł ody karp, pstr ą g, karmazyn, sandacz, fl ą dra, lin, oko ń , szczupak, mintaj; potrawy gotowane, pulpety, budynie, potrawki

Wo ł owina, dziczyzna, chuda wieprzowina, kura, ryby morskie: makrela, ś ledzie, morszczuk, sardynka; potrawy duszone bez obsma ż ania na t ł uszczu, pieczone w folii lub pergaminie

T ł uste gatunki, wieprzowina, baranina, g ę si, kaczki, t ł uste ryby, w ę gorz, t ł usty karp, leszcz, ł oso ś , sum; potrawy sma ż one z mi ę sa, drobiu i ryb, marynowane, w ę dzone

Potrawy Budynie z kasz, Zapiekanki z Wszystkie

pó ł mi ę sne i bezmi ę sne

warzyw, makaronu, mi ę sa, risotto, leniwe pierogi, kluski biszkoptowe

kasz, warzywa i mi ę sa, kluski francuskie, makaron z mi ę sem, kluski ziemniaczane

potrawy sma ż one na t ł uszczu, np.: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety oraz bigos, fasolka po breto ń sku

T ł uszcze Dodawane na surowo: olej sojowy, s ł onecznikowy (z NNKT), olej rzepakowy, oliwa z oliwek (z JNKT), mas ł o

Margaryny mi ę kkie (utwardzane metod ą estryfikacji), z wymienionych olejów, ś mietana

Smalec, s ł onina, boczek, ł ój, margaryny twarde

Warzywa M ł ode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki, potrawy gotowane, rozdrabniane lub przetarte, z „wody”, podprawiane zawiesinami, oprószone, surowe soki

Szpinak, rabarbar, kalafior, broku ł y, fasolka szparagowa, groszek zielony, sa ł ata zielona, bardzo drobno starte surówki, np. z marchewki, selera

Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona ro ś lin str ą czkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa w postaci surówek grubo startych, sa ł atek z majonezem i musztard ą , warzywa marynowane, solone

Ziemniaki Gotowane, pieczone

Sma ż one z t ł uszczem, frytki, kr ąż ki

Owoce Dojrza ł e, soczyste: Wi ś nie, ś liwki, Gruszki, daktyle,

Kolacja: pieczywo pszenne, mas ł o, powid ł a, herbata owocowa.

Dieta wątrobowa

Sposób ż ywienia zale ż y od rodzaju i stanu choroby, a tak ż e od stopnia wydolno ś ci w ą troby. W chorobach w ą troby w okresie jej wydolno ś ci zaleca si ę diet ę bogat ą w bia ł ko. Natomiast w chorobach przebiegaj ą cych z niewydolno ś ci ą tego narz ą du obowi ą zuje ograniczenie bia ł ka /20-30 g/ a w stanach bardzo ci ęż kich nawet przej ś ciowe wykluczenie bia ł ka /dieta kie ł kowa/. Je ż eli równocze ś nie wyst ę puje zaburzenie w kr ąż eniu, ogranicza si ę sód, a zwi ę ksza podawanie potasu.

1. Zasada diety:

Stosuje si ę diet ę bogat ą w bia ł ko i w ę glowodany z ograniczeniem t ł uszczu i b ł onnika.

Bia ł ko podaje si ę w ilo ś ci od 1,5 do 2 g na l kg masy cia ł a na dob ę. T ł uszcze podaje si ę w ilo ś ciach od 0,5 do l g na l kg masy cia ł a na dob ę. Stosuje si ę t ł uszcze ł atwo strawne jak: mas ł o, oliwa, olej s ł onecznikowy. W ę glowodany podaje si ę w ilo ś ci uzupe ł niaj ą cej zapotrzebowanie. Dieta powinna zawiera ć odpowiedni ą ilo ść witamin, sk ł adników mineralnych.

Z diety nale ż y wy łą czy ć pokarmy ci ęż kostrawne i wzdymaj ą ce oraz ostre przyprawy i u ż ywki.

Nie podaje si ę cebuli i czosnku. Ogranicza si ę pokarmy zawieraj ą ce wi ę ksze ilo ś ci kwasu szczawianowego jak: szpinak, szczaw, rabarbar. Posi ł ki podaje si ę cz ę sto, natomiast w mniejszych obj ę to ś ciach oko ł o 5 razy dziennie. Potrawy podaje si ę ciep ł e.

2. Sposób przyrządzania potraw

Stosuje si ę potrawy gotowane w wodzie i na parze, pieczone w pergaminie i duszone bez t ł uszczu. Zabrania si ę podawania potraw sma ż onych. Zupy podprawia si ę zawiesinami. Zabrania si ę u ż ywania zasma ż ek i ś mietany.

Zwi ę ksza si ę równie ż w diecie ilo ść mleka, które podaje si ę w postaci odt ł uszczonej.

Dzienna racja pokarmowa poszczególnych produktów spożywczych w gramach

1 produkty zbo ż owe 250g 2 mleko 800g 3 twaróg 150-200g 4 jaja (bia ł ko) 3 szt 5 mi ę so, ryby, w ę dliny 150g 6 mas ł o 10g 7 inne t ł uszcze 10g 8 ziemniaki 250-300g 9 warzywa i owoce bogate w witamin ę C 200g

10 warzywa bogate w karoteny 150g

11 inne warzywa i owoce 300g

12 str ą czkowe suche

13 cukier i s ł odycze 70-80g

Przykładowy jadłospis

Śniadanie I

Manna na mleku, pieczywo pszenne z mas ł em, twaróg z pomidorami, miód, napój z owoców dzikiej ró ż y

Śniadanie II

Galaretka z ryby, bu ł ka, jab ł ko w sosie waniliowym

Obiad

Zupa jarzynowa z lanym ciastem, pulpety z ciel ę ciny, marchewka gotowana, ziemniaki puree, kompot przetarty

Podwieczorek

Koktajl mleczno-warzywno-owocowy, biszkopty

Kolacja

Pierogi leniwe, herbata z cytryn ą