Edukacja zdrowotna - Notatki - Edukacja zdrowotna - Część 1, Notatki z Socjologia zdrowia i choroby

Pobierz Edukacja zdrowotna - Notatki - Edukacja zdrowotna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Socjologia zdrowia i choroby tylko na Docsity! Koncepcja cyklu uczenia się przez doświadczanie i jej przydatność w edukacji zdrowotnej. Wyjaśnić rolę ucznia i nauczyciela. Cykl uczenia się przez doświadczenie jest częścią teorii uczenia się przez doświadczenie opracowanej przez D. A. Kolba (1984) i zakłada, że wiedza tworzona jest w procesie odbierania i przetwarzania informacji płynących z doświadczenia. Cykl składa się z 4 etapów: 1. Konkretne doświadczanie – otwarcie się i zaangażowanie w doświadczenie 2. Refleksyjna obserwacja – nadawanie znaczeń i ocena doświadczeń 3. Abstrakcyjna konceptualizacja – uogólnianie obserwacji, dostrzeganie zależności, tworzenie teorii 4. Aktywne eksperymentowanie – wykorzystanie teorii w rozwiązywaniu nowych problemów Etapy te pojawiają się cyklicznie (…1, 2, 3, 4, 1, 2, …) powtarzają się. Jednocześnie przechodzenie z etapu na etap i pełne wykorzystanie możliwości, jakie każdy z nich niesie jest trudne, ponieważ wymaga to odmiennych sposobów funkcjonowania, rozumowania (raz abstrakcyjnego, raz konkretnego, raz obserwacji, raz abstrahowania). W edukacji zdrowotnej kolejne etapy prezentują się następująco: 1. Doświadczanie – odwoływanie się do własnych odczuć i ich analiza w czasie pracy indywidualnej lub w małych grupach 2. Refleksja i dyskusja – autorefleksja, a następnie wymiana opinii w grupie na temat doświadczeń 3. Pogłębianie, porządkowanie i korekta wiedzy – wykład lub lektura mini wykładu porządkującego informacje 4. Własne eksperymentowanie – planowanie zastosowania uzyskanej wiedzy, a następnie wykorzystanie jej w codziennym życiu Warunki skuteczności: 1. Uczeń: otwarty, gotowy na nowe doświadczenia, kreatywność, komunikatywność, uczestnictwo w całym cyklu (4 etapy) 2. Nauczyciel: przewodnik (a nie ekspert), pozwalający na własną ekspresję, uwzględniający różnice stylów uczenia się uczniów, prowadzenie całego cyklu (4 etapy), otwartość i komunikatywność, dobra organizacja. Znaczenie i sposoby rozpoznawania potrzeb uczących się w zakresie edukacji zdrowotnej Diagnoza potrzeb w edukacji zdrowotnej ma ogromne znaczenie, jako że różne grupy rozpoczynają edukację zdrowotną z różną wiedzą wyjściową. Opracowanie programu, który odpowiada potrzebom uczestników daje szansę na wzbudzenie zainteresowania, a to pozwala wierzyć, że w przyszłości zastosują zdobytą wiedzę w swoim codziennym życiu i chętniej poszukiwać będą nowych informacji dziedzinie zdrowia. Jedną z metod badania potrzeb jest PROCEDE-PROCEED („Przed-Po” L. W. Green i M. W. Kreuter 1991): uwzględnia 5 aspektów diagnozy: społeczną, epidemiologiczną, behawioralno- środowiskową, edukacyjno-organizacyjną, polityczno-administracyjną. Podstawowe zasady badania potrzeb: 1. Korzystać zarówno z metod ilościowych jak i jakościowych docsity.com 2. Brać pod uwagę opinię zarówno profesjonalistów jak i uczestników programu 3. Kierować się intuicją W praktyce, kiedy nie ma czasu na pracochłonne badania można posłużyć się: 1. Metodą niedokończonych zdań (np. w dziedzinie zdrowia seksualnego/higieny/żywienia, chciał(a)bym dowiedzieć się czegoś więcej o...) 2. Dyskusją w parach/grupach/na forum klasy 3. Określaniem przez uczestników ważności tematów z listy (przedstawia się uczestnikom listę zagadnień, każdemu przyporządkowują punkty od 1 (zupełnie nieważne) do 5 (bardzo ważne), sumuje się punkty przyznane każdemu zagadnieniu i na tej podstawie ustala się priorytety. Źródła informacji o zdrowiu; różnica między wiedzą a zachowaniami zdrowotnymi i działaniami na rzecz zdrowia Mass media – środki masowego przekazu, masowej komunikacji lub społecznego oddziaływania. Radio, prasa, telewizja, Internet. Media są jednym z głównych źródeł informacji o zdrowiu i chorobach. Informacje o zdrowiu przekazywane są w różny sposób : 1. działania zaplanowane – np. cykle programów telewizyjnych, spoty, audycje radiowe, plakaty, wystawy itp. zainicjowane lub realizowane z udziałem profesjonalistów (np. „dni bez papierosa”) 2. artykuły prasowe dotyczące różnych terminów (np. żywienie, aktywność fizyczna), prezentujące wyniki najnowszych badań, programy, zdrowotne, nowe odkrycia. Obecne niemal we wszystkich, dostępnych na rynku gazetach codziennych i czasopismach można znaleźć różnorodne informacje i porady dotyczące zdrowia, wydawane są czasopisma poświęcone wyłącznie zdrowiu i chorobie : „Medycyna dla Ciebie”, „Samo zdrowie”, „Żyj zdrowo i aktywnie”. 3. Reklama „zdrowych” produktów, np. pasty do zębów, mleka, ciemnego pieczywa, ulotki na temat żywienia niemowląt, poradniki zdrowego żywienia. 4. Informacje i dyskusje na tematy zdrowotne na tle jakichś „sensacyjnych” zjawisk. 5. Przekazywanie informacji w „zawoalowany” sposób, np. informacja, że znana osoba rzuciła palenie 6. Reklama produktów szkodliwych dla zdrowia : papierosy, piwo, słodycze 7. Reklamy leków dostępnych bez recepty 8. Sponsorowanie imprez, zawodów sportowych przez producentów różnych produktów lub usług, które mają bezpośredni lub pośredni związek ze zdrowiem. W Polsce istnieją dwa stowarzyszenia dziennikarzy zajmujące się medyczną ochroną zdrowia, profilaktyką chorób i promocją zdrowia oraz upowszechnianiem wiedzy w tym zakresie w prasie, telewizji i radiu : 1. Dziennikarski Klub Promocji Zdrowia 2. Dziennikarze dla Zdrowia Ograniczenia : 1. przekazywanie wiedzy nierzetelnej lub powierzchownej 2. wypaczenie rozumienia zdrowia i ciała, osadzanie ich w kontekście mody 3. jednostronny przekaz 4. wprawianie w zakłopotanie, straszenie, 5. brak możliwości powtórzenia lub uzupełnienia podawanych informacji docsity.com 3. autentyczność – człowiek jest postrzegany jako osoba mówiąca to, co myśli, jest szczera i przekazuje zgodne informacje w formie werbalnej i niewerbalnej. Podać przykłady definicji zdrowia, wymienić jego aspekty, wyjaśnić pojęcie holistyczne do zdrowia Zdrowie łączy się z definiowaniem choroby, trudne do zdefiniowania (300 definicji), pojęcie abstrakcyjne, 1sze definicje : Hipokrates (V-IV w. p.n.e.) => zdrowie i choroba zależą od 4 płynów: krwi, śluzu, żółtej żółci, czarnej żółci 1. definicje profesjonalne: a. Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego, społecznego, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania (ułomności) – WHO 1946 (ta def. jest ok. bo zwraca uwagę na: zdrowie jako stan pozytywny, na jego wielowymiarowość, znaczenie subiektywnej oceny) b. Zdrowie jako zdolność człowieka do: normalnego funkcjonowania, osiągania szczytu własnych możliwości fiz., psych., społ., wszechstronnego rozwoju i stawianiu sobie wymagań, adaptacji w środowisku, zaspokajania potrzeb, redukowania napięć c. Zdrowie jako równowaga, harmonia możliwości psych., fiz., społ. – dyspozycja do utrzymania równowagi między organizmem człowieka a wymogami środowiska d. Zdrowie jako dobra jakość życia – dobre samopoczucie, szczęscie, zadowolenia, samorealizacja 2. definicje potoczne – rozumiane przez „laików” wynikające z ich doświadczeń: a. rozumienie zdrowia zależy od: wieku, statusu ekonomicznego, doświadczeń życiowych, zdrowie/choroba b. każdy może rozumieć zdrowie na swój sposób c. też (jak u profesjonalistów) pojęcie wieloaspektowe: jako fizyczny wymiar zdrowia, jako dobrostan, jako dobre funkcjonowanie w codziennym życiu, jako wartości i jako działania d. dzieci postrzegają zdrowie odmiennie niż dorośli: i. bycie sprawnym (związane z fizycznością) ii. zachowania sprzyjające zdrowiu (odpowiednie żywienie, sen, aktywności fiz.) iii. zdrowie psychiczne e. stwarzanie ludziom możliwości zastanowienia się nad tym „czym jest zdrowie?” pomaga im uświadomić sobie, co dla nich ono znaczy, zachęcić do zainteresowania się zdrowiem nie tylko jako przeciwieństwem choroby. 2. zdrowie jako kategoria pozytywna i negatywna a. kategoria pozytywna: dobrostan (well-being), pełnia możliwości (wellness) b. kategoria negatywna: brak zdrowia- choroba docsity.com Holistyczne podejście do zdrowia 1. Holistyczne = całościowe 2. Podstawą jest ogólna teoria systemów L. von Bartalanffy’ego – istotą hierarchia systemów, z których każdy jest jednocześnie częścią większego systemu i zbiorem systemów podrzędnych, każdy system stanowi jednocześnie całość i część 3. Nawiązuje do def. WHO, w której wyróżniono samopoczucie fiz., psych., społ. 4. Zakłada, że zdrowie to całość składająca się z kilku powiązanych ze sobą wymiarów (zdrowie to równowaga między tymi wymiarami) takich jak: 1. Zdrowie fizyczne – ciało, funkcjonowanie organizmu i jego układów; może oznaczać – prawidłowe ich funkcjonowanie, odpowiedni poziom sprawności, zdolność do wykonywania codziennych czynności 2. Zdrowie psychiczne – ma dwa komponenty a. Poznawczy - zdrowie umysłowe => zdolność do jasnego, spójnego myślenia, uczenia się, realizacji b. Afektywny – zdrowie emocjonalne i. Zdolność do kontrolowania emocji (lęk, radość, złość, żal), w tym rozpoznawanie ich i wyrażanie w sposób adekwatny ii. Zdolność do radzenia sobie z trudnościami, stresem, napięciem, depresją, lękiem 3. Zdrowie społeczne a. Niezależność jako cecha osób dojrzałych b. Zdolność utrzymywania dobrych relacji interpersonalnych c. Akceptowanie odpowiedzialności za siebie 4. Zdrowie duchowe a. Samoświadomość, jakość relacji z innymi, poczucie związku ze sobą i innymi, poczucie sensu i celu zycia b. Rozpoznawanie i wdrażanie w żcie zasad i przekonań religijnych lub moralnych (osobiste credo) 5. Zdrowie seksualne a. zespół biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości b. wolność od przymusu i przemocy seksualnej c. pozytywne podejście do ludzkiej seksualności d. zdrowie prokreacyjne docsity.com Omówić założenia biomedycznego i socjoekologicznego modelu zdrowia Biomedyczny model zdrowia: ukształtowany pod wpływem mechanistycznej teorii przyrody (życia) Kartezjusza 1. dualizm: Podział na sferę ducha (nauki humanistyczne) i sferę materii (nauki przyrodnicze) 2. świat materialny jest maszyną: Maszynami są także rośliny i zwierzęta; w człowieku zamieszkuje rozumna dusza, połączona z ciałem za pomocą szyszynki 3. przyroda rządzą prawa mechaniki: wszystko można wytłumaczyć w kategoriach ruchu i układu poszczególnych części, najdoskonalszy model to zegar Krytyka modelu: 1. Podział na duszę i ciało– lekarze zaczęli zajmować się głównie ciałem, bagatelizując inne aspekty – w konsekwencji specjalizacja lekarzy – brak porozumienia 2. Wąskie specjalizacje (podział człowieka na różne części – a człowiek to przecież jedno ciało – pacjent nie postrzegany jako integralna całość) 3. Koncentracja na chorobie 4. Bierna, podmiotowa rola jednostki 5. Nieuwzględnienie wpływu sytuacji życiowej i czynników środowiskowych na zdrowie 6. „inżynieryjne” traktowanie zdrowia zrodziło nadmierne zainteresowanie technologią medyczną, uważaną za jedyną drogę do lepszego zdrowia Socjoekologiczny model zdrowia 1. Podstawowym założeniem jest podejście holistyczne (patrz pkt.1) gdzie świat postrzegany jest jako system („większa całość”) w którym zdrowie człowieka powiązane jest ze środowiskiem oraz z perspektywy jednostki („mniejszej całości”). 2. Zakłada, że a. Istnieją skomplikowane połączenia między człowiekiem i środowiskiem b. Na zdrowie człowieka wpływa wiele czynników c. Istnieje nierówny dostęp do zdrowia w zależności od cech położenia społecznego (płeć, wiek, wykształcenie, dochody) 3. Jednostkę z jej pięcioma wymiarami zdrowia(patrz podejście holistyczne), otacza zdrowie społeczeństwa i środowiskowe a. Zdrowie społeczeństwa – normy kulturowe, wartości i praktyki, które mogą być „zdrowe” lub „niezdrowe”. Trudno być zdrowym w „chorym społeczeństwie” b. Zdrowie środowiskowe – zawiera te aspekty zdrowia człowieka, łącznie z jakością życia, które są zdeterminowane przez czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne, społeczne i psychiczne środowiska. Wyjaśnij koncepcję patogenetycznego i salutogenetycznego podejścia do zdrowia oraz poczucia koherencji. Podejście patogenetyczne 1. Przeważa w biomedycznym modelu zdrowia 2. Stanem normalnym organizmu człowieka jest homeostaza i porządek. Gdy są one naruszone organizm uruchamia różne mechanizmy regulacyjne, aby ją przywrócić. Gdy to niemożliwe-pojawia się choroba, której leczenie ma przywrócić lub zastąpić te mechanizmy. 3. Konsekwencje takiego myślenia: docsity.com ważnych, akceptowaniu swojej roli w wykonywaniu zadań rozwijają poczucie odpowiedzialności, a widoczne efekty własnych decyzji kształtują przekonanie o możliwości i sensie działania. Koncepcja salutogenezy może stanowić podstawę teoretyczną dla edukacji zdrowotnej, w tym szczególnie ukierunkowanej na rozwijanie umiejętności życiowych. Edukacja ta może wspierać kształtowanie zasobów odpornościowych oraz poszczególnych komponentów poczucia koherencji. Wyjaśnij pojęcia: zdrowie subiektywne i obiektywne, negatywne i pozytywne (podać przykłady mierników). 1. Mierniki zdrowia w zależności od tego, kto dokonuje oceny zdrowia: a. Obiektywne: mogą być zmierzone, wyrażone w jednostkach, liczbach itd. Należą do nich np. wskaźniki medyczne (dotyczące występowania objawów chorób i pomiaru różnych funkcji organizmu tj. pomiar ciśnienia tętniczego krwi, stężenia cholesterolu), a także wskaźniki antropologiczne (np. prawidłowość masy ciała) i sprawności fizycznej; b. Subiektywne: gdy oceny różnych aspektów zdrowia dokonują sami ludzie, a nie profesjonaliści. Wskaźniki te pozwalają na opisanie zdrowia i samopoczucia z perspektywy samych zainteresowanych, można je uzyskać dla dużych grup populacji na podstawie badań ankietowych. 2. Mierniki zdrowia w zależności od „znaku”: a. Pozytywne: określają prawidłowość i sprawność funkcjonowania całego organizmu lub poszczególnych układów, np.: sprawność i wydolność fizyczna, poczucie zadowolenia z życia, dobrą jakość życia; b. Negatywne: mierzą natężenie zgonów, chorób, urazów, niepełnosprawności, inwalidztwa oraz czynników ich ryzyka (np. zachowań ryzykownych dla zdrowia). Najczęściej wyraża się je w postaci współczynników w przeliczeniu na 10 lub 100tys. osób w danej populacji. Mimo, że mierniki te charakteryzują brak zdrowia, wciąż są najczęściej wykorzystywane w ocenie zdrowia zbiorowości. Wymienione tu mierniki mogą być wykorzystywane w różnych „konstelacjach” w zależności od celu, w ocenie stanu zdrowia: a. Jednostki – najczęściej dokonuje jej się w celu diagnozowania ewentualnych zaburzeń i chorób lub tez w orzecznictwie lekarskim do wykonywania określonej pracy, uprawiania sportu; b. Zbiorowości – społeczeństwa (narodu) i różnych jego grup (kategorii społecznych), np. dzieci, kobiet, osób starszych. Zdrowie zbiorowości jest pojęciem abstrakcyjnym i nie jest prosta sumą zdrowia jej członków. W ocenie sytuacji zbiorowości wykorzystuje się różnorodne wskaźniki: negatywne (umieralność, zachorowalność), pozytywne (tj. długość trwania życia, płodność kobiet, przyrost naturalny, jakość życia); różnorodne wskaźniki kompleksowe, a także determinanty zdrowia (np. wskaźniki społeczno- ekonomiczne, zachowania zdrowotne, stan zanieczyszczenia środowiska). Pozwalają one na identyfikację głównych problemów zdrowia (zdrowotności) społeczeństwa, śledzenie docsity.com zmian w czasie, porównania regionalne i międzynarodowe. Dane te stanowią podstawę do planowania programów ochrony (w tym profilaktycznych) i promocji zdrowia oraz programowania polityki zdrowotnej na różnych poziomach. Dla edukacji zdrowotnej szczególnie przydatne SA subiektywne wskaźniki zdrowia. Umożliwiają one ludziom refleksję nad swoim zdrowiem, identyfikację własnego potencjału fizycznego, psychicznego i społecznego oraz problemów związanych ze zdrowiem, które wymagają rozwiązania. Wymienić czynniki wpływające na zdrowie człowieka i omówić możliwości ich modyfikowania. Czynniki wpływające na zdrowie to drugie po „zdrowiu” podstawowe pojęcie w edukacji zdrowotnej. W biomedycznym modelu zdrowia szczególna rola przypisywana jest opiece medycznej, jednak w XX wieku na skutek dynamicznego rozwoju nauk medycznych- rozwinęły się technologie medyczne, co jednak nie zaowocowało poprawa zdrowia społecznego. Momentem przełomowym był raport M. Lalmonda ( ministra zdrowia Kanady) – w tzw. koncepcji pól zdrowia, wyróżnił 4 grupy czynników warunkujących zdrowie: 1. Styl życia – zbiór decyzji jednostki wpływający na jej zdrowie, który jednostka może w pewnym stopniu kontrolować ( 50-52% ogółu wpływów). 2. Środowisko – elementy zewnętrzne do ciała ludzkiego, na które jednostka nie ma wpływu lub jest on ograniczony ( ok. 20%). 3. Biologia człowieka tj: czynniki genetyczne płeć ( ok. 20%). 4. Organizacja opieki medycznej – dostępność, jakość, zasoby opieki medycznej. Obecnie uważa się ten model za zbyt uproszczony, jednak spełnił on ważną funkcję, ponieważ uświadomił ważność wpływu stylu życia na zdrowie- „ Twoje zdrowie w Twoich rękach”. Obecnie wymienia się następujące czynniki: 1. Zarobki i status społeczny – im wyższe zarobki i status społeczny, tym leprze zdrowie. 2. Sieci wsparcie społecznego – wsparcie ze strony rodziny, społeczności lokalnej obniża ryzyko chorób i zachowań ryzykownych. 3. Edukacja – im wyższy poziom tym więcej możliwości kontrolowania i kierowania swoim życiem. 4. Zatrudnienie i warunki pracy – bezrobocie wiąże się z występowaniem wielu problemów zdrowotnych (w tym depresja, lęki itd.) 5. Środowisko fizyczne – naturalne (stan powietrza, wody itd.) stworzone przez człowieka (mieszkanie, bezpieczeństwo w miejscu pracy, na drodze itd.) 6. Biologiczne i genetyczne wyposażenie – potencjał biologiczny jednostki i funkcje poszczególnych układów organizmu, płeć, wiek. 7. Zachowania zdrowotne i umiejętność radzenia sobie – są zależne od czynników społecznych oraz wiedzy i umiejętności dokonywania właściwych wyborów. 8. Prawidłowy rozwój w dzieciństwie. 9. Służba zdrowia – ze szczególnym ukierunkowaniem na zapobieganie chorobom i utrzymanie dobrego zdrowia. Innym modelem czynników warunkujących zdrowie jest tęcza czynników zdrowia. W centrum modelu znajdują się czynniki biologiczne (genetyczne, wiek, płeć) kolejne 3 grupy czynników to; docsity.com